O Aμπελώνας είναι Δήμος της
Επαρχίας
Τυρνάβου. Απέχει από τη
Λάρισα
13 χλμ. και έχει υψόμετρο 70 μέτρα. 'Εχει πληθυσμό 5819 κατοίκους. Οι κύριες ασχολίες
των κατοίκων είναι: γεωργοί, υπάλληλοι, κτηνοτρόφοι. Η παλιά του ονομασία ήταν
Καζακλάρ, που πιθανότατα προέρχεται από το παλαιοσλαβικό kazaku ή το τούρκικο
kazak, που σημαίνουν μεταξύ των άλλων τον αγένειο, τον ξυρισμένο άνδρα. Οι Γιουρούκοι
που ο Τουραχάν έφερε στη
Θεσσαλία
το 1423, είχαν τη συνήθεια να ξυρίζουν το κεφάλι τους, όπως μαρτυρούν χαλκογραφίες
της εποχής της Τουρκοκρατίας. Στο Καστρί του Αμπελώνα, τοποθετείται από τις φιλολογικές
πηγές και τους σύγχρονους ερευνητές η αρχαία περραιβική πόλη
Φάλαννα,
που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη Θεσσαλική Ιστορία.
Οι κάτοικοι του Αμπελώνα, ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία (αμπελοκαλλιέργειες,
σιτηρά και φρούτα), ενώ αξιόλογη ανάπτυξη γνωρίζει και η κτηνοτροφία (βουστάσια,
χοιροστάσια). Η πόλη είναι σύγχρονη και λειτουργική με εύρυχωρους δρόμους και
πλατείες που σφύζουν από ζωή, αξιόλογη εμπορική κίνηση και χώρους αναψυχής. Ο
Αμπελώνας γνωρίζει ραγδαία εξέλιξη τα τελευταία χρόνια, δίχως, ωστόσο, να χάσει
τον ειδυλλιακό χαρακτήρα της πλούσιας Θεσσαλικής πόλης της αρχής του αιώνα. Επιβεβαίωση
των παραπάνω αποτελούν τα δεκάδες νεοκλασσικά σπίτια που σώζονται και κατοικούνται.
Η περιοχή του Αμπελώνα, πεδινή και εύφορη καθώς είναι, κατοικήθηκε
από τους προϊστορικούς ακόμα χρόνους. Η ύπαρξη δέκα οικισμών της Νεολιθικής Εποχής,
γύρω απο τον σημερινό οικισμό, αποτελεί αδιάψευστο τεκμήριο της αρχαιότητας και
της πυκνότητας της κατοίκησης. Με βάση τα επιφανειακά ευρήματα, στις προϊστορικές
Μαγούλες, συνάγεται το συμπέρασμα ότι, σε μερικές από αυτές, η κατοίκηση δεν διακόπηκε,
αλλά συνεχίστηκε στους ιστορικούς χρόνους και πολύ αργότερα. 'Ετσι, στη Μαγούλα
του Υδραγωγείου και στη Μαγούλα Βακούφι ή Κασσιανή η κατοίκηση συνεχίστηκε απρόσκοπα
μέχρι την Κλασσική Εποχή, ενώ στη Μαγούλα κοντά στον Τιταρήσιο, όπου τα κτήματα
του Γκόλτιου, η κατοίκηση συνεχίστηκε μέχρι και τη Βυζαντινή Εποχή. Στο Καστρί
του Αμπελώνα, το οποίο έχει γίνει γνωστό ως Καστρί του Τυρνάβου, βρισκόταν, πιθανότατα,
η περραιβική πόλη Φάλαννα, για την οποία μπορούν να μας πουν πολλά οι αρχαιολόγοι.
'Οταν θα γίνουν συστηματικές ανασκαφές στην περιοχή αυτή, τότε, οι γνώσεις μας
για τη Φάλαννα θα αυξηθούν σημαντικά.
