ΑΡΙΑ, Οικισμός, ΛΥΡΚΕΙΑ

  Το Μάζι ή Αρία κοντά στη θέση της αρχαίας Οινόης, είναι ένα όμορφο χωριό χτισμένο στην ανατολική πλευρά του Αρτεμισίου με θέα προς τη χαράδρα της Χούνης και σε αρκετό υψόμετρο, που το κάνει ελκυστικό το καλοκαίρι για τη δροσιά του.
  Οι λίγοι μόνιμοι κάτοικοί του (107 κατοίκους είχε το 1951 και μόνο 57 με την απογραφή του 1990) ασχολούνται με τις αγροτικές καλλιέργειες, τις ελιές, τη μελισσοκομία και την κτηνοτροφία. Τα παλιά πέτρινα σπίτια του διατηρούν το παραδοσιακό τους χρώμα, αρκετά απ’ αυτά ανακαινίζονται, ενώ προστίθενται και σύγχρονες κατασκευές, που χρησιμεύουν ως παραθεριστικές κατοικίες των ντόπιων, που κατοικούν μόνιμα στο Αργος ή στην Αθήνα και επιστρέφουν εδώ το καλοκαίρι και στις γιορτές. Το χωριό με τα νερά του μέσα στο πράσινο αποτελεί ένα δέλεαρ ακόμα και για τον ξένο, που θα τύχει να το επισκεφτεί ή να περάσει από εδώ.
  Η αρχαία Οινόη ήταν μικρή αργείτικη πόλη, γνωστή μόνο από μια νίκη Αθηναίων και Αργείων κατά των Λακεδαιμονίων γύρω στα 460 π.Χ. (λίγο πριν από τη μάχη της Τανάγρας του 457). Από τα λεγόμενα του Παυσανία προσδιορίζεται με σαφήνεια μόνο η περιοχή, στην οποία πρέπει να την αναζητήσουμε. Βαδίζοντας κανείς από το Αργος προς τα δυτικά, με κατεύθυνση αντίθετη προς το ρεύμα του Ξεριά, συναντούσε την Οινόη, όταν άρχιζε να ανηφορίζει προς τα υψώματα του Αρτεμισίου, κοντά στο σημερινό χωριό Μάζι, όπου έχουν επισημανθεί αρχαία οικοδομικά λείψανα, μεταξύ των οποίων ένας πολυγωνικός τοίχος υπόστυλης αίθουσας.
  Πάνω από την Οινόη στο όρος Αρτεμίσιο και στην κορυφή του υπήρχε ιερό της Αρτεμης. Αλλο αξιοθέατο δεν υπήρχε στο μέρος αυτό.
  Επιστρέφοντας από την άσφαλτο προς τη Χούνη παίρνουμε το δρόμο της Καρυάς και συναντάμε σε δύο χιλιόμετρα τον οικισμό Αγριλίτσα σε πεδινή περιοχή χτισμένο, με την εκκλησία της Ευαγγελίστριας κατάδρομα, πριν από τη Γέφυρα του Ξεριά. Αν περάσουμε τη γέφυρα και συνεχίσουμε, ο δρόμος οδηγεί στην Καρυά. Αν πάρουμε το δρόμο δεξιά, πριν τη γέφυρα, πηγαίνουμε στο Βρούστι.
(κείμενο: Αλέξης Τότσικας)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Μάρτιο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Αργολίδας.