ΦΟΥΡΝΑ, Χωριό, ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ

  Οι αρχές του οικισμού αυτού με βάση ιστορικές πηγές βρίσκονται στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας - χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η περιοχή δεν έχει ίσως και μεγαλύτερο ιστορικό βάθος. Τότε ο Φουρνάς ανήκε στον Κάζα (επαρχία) των Αγράφων, που ήταν ένας από τους Καζάδες του Σαντζακίου των Τρικάλων. Ο Φουρνάς της εποχής αυτής αναφέρεται ως πρωτεύουσα του ναχιγιέ (τμήμα του Καζά με πολλά χωριά) Κιουχιστάν, δηλαδή του ορεινού τόπου. Στα χρόνια μάλιστα του ’21 ο ναχιγιές Κιουχιστάν έγινε "επαρχία Κιουστανιού".
  Αλλά ο Φουρνάς σημειώνεται και για ένα διάστημα του 16ου αιώνα (1598) ως έδρα της Επισκοπής Λιτζάς και Αγράφων. Η ονομασία του οικισμού "ο Φουρνάς" είναι ισχυρότερος του τύπου "η Φουρνά" που χρησιμοποιήθηκε σε μεταγενέστερα χρόνια και κατά πάσα πιθανότητα από τον λόγιό της Σέργιο Μακραίο.
  Η περιοχή πέρασε στην ιστορία και ειδικά στο χώρο της παιδείας με την περίφημη για τα χρόνια της Τουρκοκρατίας σχολή της μονής Ζωοδόχου Πηγής του Φουρνά, που πρωτοϊδρύθηκε από το εκλεκτότερο τέκνο της ιστοριογράφο Διονύσιο "τον εκ Φουρνά" (1670-1746). Και το έργο του συνέχισαν οι εξίσου διαπρεπείς στο χώρο των Αγράφων Φουρνιώτες Θεοφάνης ο εξ Αγράφων και Σέργιος Μακραίος. Μαθητές της παραπάνω σχολής είχαν κατακλύσει τον ελληνικό χώρο ως αγιογράφοι, κωδικογράφοι (συγγραφείς βιβλίων) και διδάσκαλοι των μικρών Ελληνόπουλων.
  Καρπός εξ άλλου των γραμμάτων ήταν και η δημιουργία ελευθέρων και επαναστατημένων για την Ελευθερία και πίστη των Ελλήνων πατριωτών που έδωσε ο Φουρνάς στην ηρωική γενιά του 1821. Γνωστές οικογένειες αγωνιστών, οι οικογένειες Ζώτου και Γαλή και πολλές άλλες, που ο χώρος δεν μας επιτρέπει να αναφέρουμε. Σε γειτονική προς την παλαιά μονή θέση σήμερα οι Φουρνιώτες ανήγειραν νέο Ιερό Ναό που φέρει ξανά το ιστορικό όνομα της Ζωοδόχου Πηγής.
  Ο φιλόξενος Φουρνάς έχει να προσφέρει στον κάθε επισκέπτη ιστορία, πολιτισμό, φυσική θέα.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Αύγουστο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Ευρυτανίας.