ΠΑΡΝΩΝΑΣ, Βουνό, ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

  Το όρος Πάρνωνας ή Μαλεβός είναι ο μεγαλύτερος ορεινός όγκος της Πελοποννήσου και καλύπτει ολόκληρη την ανατολική πλευρά της Αρκαδίας. Βόρεια αρχίζει από το οροπέδιο της Τεγέας και φθάνει στον Κάβο - Μαλιά σε μήκος 70 χιλ. Ανατολικά ξεκινά από το Αιγαίο και καταλήγει ομαλά στην κοιλάδα του Ευρώτα. Καταλαμβάνει έκταση 2 εκ. στρέμ., από τα οποία τα 650.000 είναι πάνω από την ισοϋψή των 1000 μ. Ψηλότερη κορυφή του είναι η Μεγάλη Τούρλα (ή Κρόνιο), με υψόμετρο 1936μ.
  Υπάρχουν 10 ακόμα κορυφές πάνω από τα 1500 μ. Από αυτές οι σημαντικότερες είναι η μικρή Τούρλα, (1800μ.), Γαϊτανοράχη, (1801μ.), Προφήτης Ηλίας (1788) και Πρεζέση (1701). Το 86% της συνολικής του έκτασης είναι δάση και βοσκοτόπια και το 15% γεωργική γη. Το κλίμα του Πάρνωνα είναι ήπιο με σχετικά μικρή διάρκεια χιονοκάλυψης.
  Ο Πάρνωνας χαρακτηρίζεται από σχετική ομαλότητα και ιδιαίτερα πλούσια χλωρίδα. Με εξαίρεση τις ψηλές κορφές του, είναι βουνό με πλούσια βλάστηση και πολυσύνθετη χλωρίδα, με σπάνια μάλιστα φαρμακευτικά - αρωματικά φυτά. Παρουσιάζει εμφανίσεις μεταμορφωμένου ασβεστόλιθου. Το υπόστρωμα φλύσχη, αναδύεται συχνά στην επιφάνεια και δημιουργεί δάση μαυρόπευκου και καστανιάς. Ετσι, ο Πάρνωνας καλύπτεται από πολλά δάση που αποτελούνται από Μαύρη Πεύκη, Κεφαληνιακή Ελάτη, μηλόκεδρο, δρυς, πλατάνια, καστανιές και χαρουπιές. Γύρω από τη Μονή της Μαλεβής υπάρχει δάσος δενδρόκερδου, μοναδικό στην Ευρώπη, το οποίο έχει χαρακτηρισθεί σαν διατηρητέο μνημείο της φύσης και ενταχθεί σαν προστατευόμενη περιοχή στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000. Μοναδικό από άποψη φυσικής ομορφιάς είναι επίσης το καστανόδασος στην περιοχή της Καστάνιτσας καθώς και το δρυόδασος Σέλας της Σίταινας. Και τα δύο αυτά δάση, μαζί με τον υγρότοπο Μουστού, τον Ωριόντα, την κοιλάδα του Δαφνώνα, την επαρχία Επιδαύρου Λιμηράς και τις περιοχές με υψόμετρο άνω των 1.200 μέτρων, έχουν ενταχθεί στο ίδιο Ευρωπαϊκό Δίκτυο. Επίσης στον Πάρνωνα έχουν καταγραφτεί πάνω από 80 είδη σπάνιων και προστατευόμενων φυτών, αρκετά από τα οποία είναι φαρμακευτικά και αρωματικά και 12 ενδημικά.
  Πανέμορφα οροπέδια, πλήθος βουνοκορφών, φαράγγια απαράμιλλης και άγριας ομορφιάς και βαθιές κοιλάδες σχηματίζουν το ποικιλόμορφο ανάγλυφο του Πάρνωνα. Τρία ποτάμια - χείμαρροι πηγάζουν από τις πλαγιές της οροσειράς του Πάρνωνα καταλήγοντας στον Αργολικό κόλπο, ο Τάνος, ο Βρασιάτης και ο Δαφνώνας. Η περιοχή του είναι επίσης γεμάτη και από πολλές άλλες φυσικές ομορφιές, όπως καταρράκτες, σπηλιές, πηγές και τρεχούμενα νερά. Από τα πιο εντυπωσιακά φαράγγια είναι αυτό του Λούλουγκα, της Μάζας, των Σπηλακίων και της Ζαρμπάνιτσας - κατά μήκος του Βρασιάτη - που καταλήγει στον Αγιο Ανδρέα. Το φαράγγι σε ορισμένα σημεία γίνεται ιδιαίτερα στενό. Την εποχή που κατεβαίνουν τα νερά από τα χιόνια του Πάρνωνα σχηματίζονται κατά μήκος τους μικρές λίμνες και καταρράκτες. Η διάσχισή τους αποτελεί αξέχαστη εμπειρία. Αλλα φαράγγια είναι του ποταμού Τάνου (που περνά κοντά από τον Αγιο Πέτρο), του Δαφνώνα (που καταλήγει στο Λεωνίδιο).
  Στο φαράγγι του Λούλουγκα κοντά στη Σίταινα και στην τοποθεσία Ασπίδα ανάμεσα στον Αγιο Ιωάννη και Πλάτανο, σχηματίζονται εντυπωσιακοί καταρράκτες. Κοντά στη Μονή Αγίου Νικολάου Σίντζας είναι η περίφημη σπηλιά του Διονύσου. Σύμφωνα με τη μυθολογία εδώ μεγάλωσε ο Διόνυσος με τη φροντίδα της Ινώς. Αξιόλογα είναι επίσης τα σπήλαια της Σωτήρας κοντά στον Πλάτανο και του Ασουλα στο Χάραδρο. Θα πρέπει επίσης να αναφερθούν, η καταβόθρα Δέρσειος (οροπέδιο της Παλιόχωρας) και το εντυπωσιακό σπηλαιοβάραθρο Πρόπαντες με βάθος 315 μ. κοντά στο Παλαιοχώρι.
  Το βουνό είναι διάσπαρτο από πανέμορφους οικισμούς. Στην Τσακωνιά και στην γύρω της περιοχή είναι το Λεωνίδιο, Τυρός, Χάραδρος, Μέλανα, Πραστός, Σίταινα, Πλάτανος, Κοσμάς, Καστάνιτσα, Αγ. Βασίλειος, Τσιτάλια, Παλαιοχώρι, Πλατανάκι, Και ακόμα τα Πελετά, Αμυγδαλιά, Πηγάδι, Κουνουπιά, Μαρί, Βλησιδιά, Αγιος Πέτρος, Καστριτοχώρια, Μελιγού, Βέρβενα, Δολιανά, Μαυρίκι, (άνω) Κούτουφα, Βούρβουρα, Καρυές, Βαρβίτσα, Βαμβακού, Πολύδροσο, Βρέσθενα, Γεράκι και Αγιος Δημήτριος.
  Γεμάτος από ωραίες διαδρομές και γραφικά χωριά, ο Πάρνωνας είναι ιδανικός τόπος για περιήγηση, πεζοπορία, ορειβασία και κυνήγι. Σε απόσταση 25 χιλ. από τον Αγιο Πέτρο υπάρχει ορειβατικό καταφύγιο που προσφέρει δυνατότητα διανυκτέρευσης και το οποίο συνδέεται με άσφαλτο με το δρόμο Αγίου Πέτρου - Αστρους. Από το καταφύγιο η ορειβατική πορεία μέχρι την "Μεγάλη Τούρλα" διαρκεί 6 περίπου ώρες. Στην κορυφή αυτή, όπως και στις υπόλοιπες κορυφές οδηγούν αρκετά μονοπάτια. Οι πεζοπορικές διαδρομές και αναβάσεις είναι θαυμάσιες και αποκαλύπτουν τη μαγεία του βουνού. Κατάλληλοι τόποι αφετηρίας γι' αυτές είναι ο Αγιος Πέτρος, ο Αγιος Ανδρέας, η Σίταινα, η Καστάνιτσα και ο Πλάτανος.
  Στην πανίδα του, ο Πάρνωνας περιλαμβάνει πολλά σπάνια και προστατευόμενα είδη πουλιών, θηλαστικών αμφιβίων και ερπετών, όπως: χουρχουριστής, ξεφτέρι, φάσα, κοτσύφι, ποντικογερακίνα, πράσινος και παρδαλός δρυκολάπτης, αρπακτικά της μακίας, σπιτόφιδο, ασινόφιδο, σαπίτης, λαγός, αλεπού, ασβός κ.ά. Το τσακάλι, που είναι είδος υπό εξαφάνιση στην Πελοπόννησο, διασώζεται, αν και σε ανησυχητικά μικρούς αριθμούς, στα εκτεταμένα θαμνοτόπια του Ανατολικού Πάρνωνα.
  Ο Πάρνωνας, λόγω των σημαντικών βιοτόπων του, έχει χαρακτηρισθεί Οικολογικό Πάρκο και έχει ως εκ τούτου υπαχθεί σε ένα ειδικό καθεστώς προστασίας. Σύμφωνα με αυτό οι διάφορες περιοχές, ανάλογα με το οικολογικό ενδιαφέρον που παρουσιάζουν, κατηγοριοποιούνται ως εξής: (α) ζώνες ειδικής προστασίας της φύσης, (β) περιοχές απλής προστασίας της φύσης και (γ) περιοχές Οίκο-ανάπτυξης. Τα προστατευτικά μέτρα έχουν σκοπό να διασώσουν τα τοπία και τα απειλούμενα οικοσυστήματα, όπως και να προστατεύσουν και να αναδείξουν την πολιτιστική κληρονομιά και τους οικισμούς.
  Η ανθρώπινη παρουσία στον Πάρνωνα ξεκινά από την παλαιολιθική εποχή. Στη συνέχεια, στην Πρωτοελλαδική περίοδο, εγκαθίστανται εδώ Προελληνικά φύλα. Κατά τη Μεσοελλαδική περίοδο, από το 1900 π.Χ. οι Κυνούριοι εγκαθίστανται σε όλη την οροσειρά του Πάρνωνα, Αδιάψευστη μαρτυρία της πλούσιας και αδιάλειπτης ανθρώπινης δραστηριότητα στον Πάρνωνα στο πέρασμα των αιώνων αποτελούν τα διάσπαρτα αρχαιολογικά λείψανα, ιερά, κάστρα, φυλακεία, αρχαία λατομεία, αμαξοτροχιές, μονοπάτια, και βυζαντινά μνημεία που υπάρχουν στην περιοχή του.
  Σημαντικά και ευάριθμα είναι τα μοναστήρια στον Πάρνωνα. Ο κοινοβιακός μοναχισμός άνθισε στο βουνό από το 900 μ.Χ. Παλαιότερα υπήρχαν στο βουνό 33 μονές. Πολλές από αυτές κατέκαψαν τα στρατεύματα του Ιμπραήμ, ενώ άλλες διαλύθηκαν με ειδικό διάταγμα του Οθωνα το 1838. Σήμερα υπάρχουν στον Πάρνωνα 12 ωραία μοναστήρια.
  Ο Πάρνωνας, όπως και το Μαίναλο υπήρξε την περίοδο της Τουρκοκρατίας και της επανάστασης του 21 σημαντικό προπύργιο του απελευθερωτικού αγώνα, με πολλά κατορθώματα αλλά και με εκατόμβες θυμάτων. Στα μαύρα χρόνια της Τούρκικης σκλαβιάς, η φιλελεύθερη ψυχή των κατοίκων εκφράστηκε από πολλούς πρόμαχους της ελευθερίας που βλάστησαν και έδρασαν στην ευρύτερη περιοχή: ο Πρωτοκλέφτης Ζαχαριάς ο Μπαρμπιτσιώτης, από την Μπαρμπίτσα (Βαρβίτσα), ο Δημήτρης Καλιοτξής, από τη Σίταινα, ο Μιχάλης Γκιόρας, από την Καστάνιτσα, ο Πάνος Ρέππας, από το Λεωνίδιο, ο Γεωργάκης Μιχαλάκης, από τον Πραστό, ο Πέτρος Πετρογιαννάκης, από τον Αγιο Πέτρο, ο Γιάννης Καράμπελας, από τον Αγιο Πέτρο, ο Θανάσης Καράμπελας, από τα Βέρβαινα, ο Μαντάς, από τα Βούρβουρα και ο Πάνος Καραχάλιος, από το Καστρί, υπήρξαν οι "αητοί του Μαλεβού" σημαντικοί κλέφτες, αγωνιστές και εκφραστές της Μοραϊτικης κλεφτουριάς. Και στο μεγάλο ξεσηκωμό για την αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού, πρώτοι οι κάτοικοι του Πάρνωνα, σήκωσαν στις 16 Μαρτίου του 1821 τη σημαία της ανεξαρτησίας και στη συνέχεια είχαν σημαντική συμμετοχή στον αγώνα για την ελευθερία.
  Αλλά και δύσκολα χρόνια της γερμανικής κατοχής το βουνό ήταν από τις σημαντικότερες εστίες του αντιστασιακού και απελευθερωτικού αγώνα. Το αντάρτικο άνθισε σε όλον τον Πάρνωνα μέχρι και τον Ταΰγετο. Με νίκες, με θυσίες και με αυταπάρνηση. Προξενώντας σημαντικές απώλειες και δολιοφθορές στον κατακτητή. Ιδιαίτερα οι περιοχές του Αγ. Βασίλη, Κοσμά, Καρυών και Αγίου Πέτρου πρόσφεραν στον αγώνα πολλούς αγωνιστές και πολλά θύματα. Συγχρόνως υπήρξαν ανάμεσα στα σημαντικότερα ορμητήρια της αντίστασης στην περιοχή.

Ιστοσελίδα του Arcadia website
• http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/places/parn... (18 φωτ.)