Νοτιοανατολικά της
Τρίπολης
(10 χλμ) βρίσκεται η περιοχή της αρχαίας Τεγέας. Ιδρύθηκε από τον Αφείδα με τη
συνένωση εννέα δήμων. Στους προϊστορικούς χρόνους πήρε μέρος στον Τρωικό πόλεμο
και αργότερα τη βρίσκουμε μέλος της Αχαϊκής συμπολιτείας.
Στον 5ο π.Χ. αι. ο πληθυσμός της Τεγέας έφθανε τις 40.000 κατ. και
ήταν χωρισμένος σε τέσσερις φυλές: Κλαρεώτις, Ιπποθοίτις, Απολλωνιάτις, Αθαναιάτις.
Υπήρχε βουλή με 300 βουλευτές, προστάτες στρατηγοί, ίππαρχος, γραμματεύς, αγορανόμοι
κλπ. Νομίσματα έκοψε η πόλη το 420 π.Χ. Στην Τεγέα γίνονταν αγώνες και γιορτές:
τα Αλεαία, τα Αλώτια και τα Δημόσια Δείπνα.
Η Τεγέα, η σημαντικότερη πόλη της
Αρκαδίας
στην αρχαιότητα (πριν από την ίδρυση της
Μεγαλόπολης),
είχε ταραγμένη ιστορία και γνώρισε πολλές καταστροφές, με αποτέλεσμα σήμερα να
σώζονται ελάχιστα μόνον ίχνη των αλλοτινών επιβλητικών τειχών της. Το σπουδαιότερο
αξιοθέατο της περιοχής αποτελεί
ο
ναός της Αλέας Αθηνάς, που ξεχωρίζει από τους άλλους ναούς της Πελοποννήσου
τόσο για την κατασκευή όσο και για το μέγεθός του. Η παράδοση αναφέρει πως τον
είχε χτίσει ο Αλέας, εγγονός του Αρκάδα. Το 395 π.Χ. ο ναός αυτός καταστράφηκε
από πυρκαγιά και ξαναχτίστηκε το 390 π.Χ., οπότε τον διακόσμησε ο διάσημος γλύπτης
Σκόπας με διάφορες γλυπτές παραστάσεις.
Στη θέση της αρχαίας Τεγέας βρίσκεται σήμερα το χωριό Αλέα που υπάγεται
στην επαρχία Μαντινείας του νομού Αρκαδίας.
Σήμερα δεν σώζεται παρά το κρηπίδωμα από το νεότερο δωρικό ναό και
ορισμένα αρχιτεκτονικά μέλη, έργο του Παριανού γλύπτη Σκόπα. O ναός κατασκευάστηκε
το 370 π.Χ. περίπου, είχε πρόναο, σηκό, οπισθόδομο και θεωρούνταν ο ωραιότερος
της Πελοποννήσου μετά το ναό του Δία της Ολυμπίας. Στο βάθος του σηκού ήταν στημένο
το ελεφάντινο άγαλμα της Αλέας Αθηνάς και δεξιά και αριστερά της τα μαρμάρινα
αγάλματα του Ασκληπιού και της Υγείας. Στα αετώματα του ναού παριστάνονταν μυθολογικά
θέματα (κυνήγι καλυδωνίου κάπρου, διαμάχη Τήλεφου και Αχιλλέα) από τα οποία μερικά
τμήματα εκτίθενται στο
Μουσείο
της Αλέας.
Η παράδοση αναφέρει πως τον είχε χτίσει ο Αλέας, εγγονός του Αρκάδα.
Το 395 π.Χ. ο ναός αυτός καταστράφηκε από πυρκαγιά και ξαναχτίστηκε το 390 π.Χ.,
οπότε τον διακόσμησε ο διάσημος γλύπτης Σκόπας με διάφορες γλυπτές παραστάσεις.
Κοντά στην αγορά της Τεγέας υπήρχε και θέατρο, που ανήγειρε στα 175
π.Χ. περίπου ο Αντίοχος Γ' ο Επιφανής. Στο κοίλο του είναι σήμερα χτισμένη η εκκλησία
της Επισκοπής, που οικοδομήθηκε στα 1888 για να αντικαταστήσει την ερειπωμένη
βυζαντινή βασιλική (11ου ή 12ου αι.) και αποτελούσε τη μητρόπολη του Νικλίου,
όπως ονομαζόταν τη Μεσαιωνική Εποχή η Τεγέα. Μπροστά στην εκκλησία διακρίνονται
υπολείμματα μεσαιωνικών τειχών, καθώς επίσης και ένα μωσαϊκό δάπεδο (προστατευμένο
σήμερα με στέγαστρο) από την παλιά εκκλησία, με συμβολικές παραστάσεις των τεσσάρων
ποταμών του Παραδείσου, των δώδεκα μηνών και άλλα διακοσμητικά θέματα.
Η Τεγέα εξακολούθησε να υπάρχει ως τον 7ο μ.Χ. αι. Όταν οι σλαβικοί
πληθυσμοί αρχίζουν να κατεβαίνουν προς την Πελοπόννησο χάνεται. Στη θέση της κτίζεται
στους βυζαντινούς χρόνους ο οικισμός Νύκλι. Στην περίοδο της φραγκοκρατίας αποτελεί
σημαντικά κέντρο, όπου συνέρχονται οι Φράγκοι τιμαριούχοι. Το 1209 ανήκει στον
Γουλιέλμο ντε Μορλαί, υποτελή του Γοδεφρείδου Βιλλεαρδουίνου. Το 1295 την καταστρέφουν
οι Βυζαντινοί του Ανδρόνικου Παλαιολόγου. Κοντά στην παλαιά πόλη, πάνω σ' ένα
λόφο, κτίζεται το κάστρο Μουχλί, που έγινε ένα από τα σημαντικότερα της Πελοποννήσου.
Στη θέση της αρχαίας Τεγέας βρίσκεται σήμερα το χωριό Αλέα που υπάγεται
στην επαρχία
Μαντινείας του
νομού
Αρκαδίας.
