ΣΤΗΜΕΝΙΑ, Οικισμός, ΚΑΛΥΜΝΟΣ

  Η περιοχή Στημένια (προέρχεται από το εις Τεμένη - ια) αποτελεί το ΒΔ τμήμα της κοιλάδας του Βαθύ. Η ανθρώπινη δραστηριότητα σ' αυτήν αρχίζει από τους προϊστορικούς χρόνους και φτάνει έως και σήμερα. Σε απόσταση 50 περίπου μέτρων βόρεια του ναϋδρίου του Αγίου Νικολάου, το οποίο φέρει εσωτερικά, στο βόρειο τοίχο του ίχνη βυζαντινών τοιχογραφιών, υπάρχει ευρύ σπήλαιο. Το άνοιγμα της εισόδου του που βρίσκεται στ' ανατολικά, διατρέχει όλο το πλάτος του σπηλαίου. Οι διαστάσεις του είναι 14 μ. πλάτος, 15 μήκος και 2,50 μέγιστο σημερινό ύψος. Ολόκληρη η θολωτή οροφή του είναι μαυρισμένη από τη μακροχρόνια χρήση φωτιάς στο εσωτερικό του. Στο δυτικό πέρας του έχει διανοιχθεί κάθετο κυκλικό οπαίο άνοιγμα στην οροφή, διαμέτρου 0,80 μ., με πλευρικές εμβαθύνσεις, για να διευκολύνεται το ανεβοκατέβασμα των ανθρώπων απ' αυτό. Προφανώς το άνοιγμα εξυπηρετούσε τόσο τον εξαερισμό, όσο και τον καλύτερο φωτισμό του σπηλαίου. Ο ευρύς σπηλαιώδης χώρος χωριζόταν εσωτερικά σε διαμερίσματα, όπως μαρτυρούν μικρές λαξευτές υποδοχές κατά μήκος του βορείου τοιχώματός του, για την υποδοχή ξύλινων κατασκευών. Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι πρέπει να υπήρχε προϊστορική κατοίκηση σ' αυτό. Γύρω από το σπήλαιο, στην ευρύτερη περιοχή, υπάρχει διάσπαρτη επιφανειακά παλαιοχριστιανική και βυζαντινή κεραμική, καθώς και ερείπια οικημάτων. Σε απόσταση 200 περίπου μέτρων ΝΔ του ναϋδρίου του Αγίου Νικολάου βρίσκεται ένας μισοερειπωμένος καμαροσκεπής υπέργειος παλαιοχριστιανικός τάφος, ορθογώνιας κάτοψης. Εσωτερικά, κατά μήκος της βόρειας πλευράς του, υπάρχει στενό καμαροσκέπαστο μικρό διαμέρισμα, προορισμένο για ταφές (στο εσωτερικό του σώζονται κομμάτια οστών). Επίσης στην περιοχή των Στημένιων υπάρχουν διάσπαρτα διάφορα σκόρπια αρχαία λίθινα μέλη, όπως δόμοι και τμήμα αμφικλινούς ταφόπλακας στην αυλή του Αγίου Νικολάου, μία ασβεστολιθική βάση με κυκλικό τύμπανο και περιμετρική αύλακα, η οποία συνοδεύεται από ημισφαιρική λαξευτή γούρνα και διάφορα νομίσματα.

• http://www.kalymnos-isl.gr/history/vathi.htm#26