ΜΟΝΗ ΚΑΡΥΑΣ, Μοναστήρι, ΛΕΩΝΙΔΙΟΝ

  Σε διακλάδωση του επαρχιακού δρόμου Αγίου Ανδρέα-Μονής Αρτοκωστάς- Πραστού βρίσκεται η ανδρική Μονή του Αγίου Νικολάου Καρυάς σε υψόμετρο 600μ. Η αρχιτεκτονική του μοναστηριού παραπέμπει στο Αγιο Ορος. Σύμφωνα μάλιστα με την παράδοση χτίστηκε το 1580 μ.Χ. από μοναχούς των Καρυών του Αγίου Ορους οι οποίοι κατέφυγαν εκεί για να σωθούν από τους πειρατές. Υπάρχει όμως και άλλη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία η ίδρυση της μονής έγινε το 1620 ή 1621, όπως αναφέρει τουρκικό έγγραφο του 1621.
   Η στέγη του μοναστηριού είναι σκεπασμένη με σχιστόλιθους του όρους Μαλεβού. Το καθολικό περιβάλλεται από χαγιάτια. Είναι αγιορείτικου τύπου σε μορφή εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλο. Ο τρούλος, δυσανάλογα μεγάλος προς το κύριο οικοδόμημα του του ναού, είναι δωδεκάπλευρος και στεγάζεται σε σχιστολιθικές πλάκες. Η αγιογράφηση έγινε το 1638 από τους αδελφούς Γεώργιο και Δημήτριο Μόσχο. Εχει γίνει κατά οριζόντιες ζώνες και περιλαμβάνει μορφές αγίων και αποστόλων, καθώς και μαρύρια αγίων, που διατηρούν τον ασκητική βυζαντινή τεχνοτροπία χωρίς όμως τη χρήση προοπτικής.
   Περίτεχνο είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο (από καρυδιά), λαξευμένες φυτικές διακοσμήσεις και θαυμάσιες ένθετες εικόνες βυζαντινής τεχνοτροπίας. Οι εικόνες χαρακτηρίζονται από απαλές αρμονίες θερμών και ψυχρών χρωμάτων, αυστηρές γεωμετροποιημένες μορφές με σκούρα γαιώδη πρόσωπα που δένουν αρμονικά με το σκούρο τέμπλο, και τη χρήση μπλε χρώματος κοβαλτίου για το "γέμισμα" του βάθους το οποίο κα δημιουργεί αντίθεση με τα χρυσά φωτοστέφανα και "τελειώματα" των υφασμάτων. Η εικόνα του Αγίου Νικολάου χρονολογείται στα 600 μ.Χ. και είναι παραμορφωμένη από το χρόνο. Ας σημειωθεί ότι ο φωτισμός του καθολικού γίνεται ακόμα μόνο από κεριά.
   Αξιόλογο είναι και το δάπεδο του ναού που αποτελείται από πολυγωνικές πλάκες με ανάγλυφες παραστάσεις λαϊκής τεχνοτροπίας (λιοντάρι, ταύρος, δικέφαλος αετός και φτερωτός δαίμονας) μέσα σε εξαγωνικό πλαίσιο. Η μονή ανακυρήχθηκε το 1622 σταυροπηγιακή, δηλαδή κατευθείαν υπαγόμενη στη δικαιοδοσία του Πατριάρχη. Το 1770 υπέστη καταστροφές από Αλβανούς επιδρομείς, ενώ το 1826 κάηκε από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ. Ενίσχυσε τον Αγώνα του 1821, παρέχοντας δάνειο στην Πελοποννησιακή Γερουσία και και στήριξε οικονομικά την ανέγερση σχολείων από τον Καποδίστρια. Το 1970 έγινε μετόχι της Μονής Λουκούς.
   Σήμερα έχει δύο μοναχούς που ξεχειμωνιάζουν στο μετόχι της μονής στον Τυρό και στον Αγιο Ιωάννη στο Λεωνίδιο. Η μονή γιορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου. Γιορτάζει όμως και το καλοκαίρι στις 8 Ιουλίου, επειδή το χειμώνα ο χώρος της δεν είναι εύκολα προσβάσιμος. Στη μονή μπορεί κανείς να φτάσει και από τον Τυρό και τη Βασκίνα.