Η σημερινή Πελλάνα είναι κτισμένη σε λόφο που σχηματίζουν οι προεκτάσεις
της οροσειράς του
Ταϋγέτου
και έχει εύφορο κάμπο με πολλά νερά. Παλιότερα ονομαζόταν Γεωργιτσιάνικα Καλύβια
και από το 1912 Καλύβια. Το 1932 μετονομάστηκε σε Πελλάνα.
Η περιοχή κατοικήθηκε και διαδραμάτισε σημαντικό ιστορικό ρόλο ήδη
από τη Μυκηναϊκή εποχή καθώς η πορεία και ανάπτυξη της αρχαίας Πελλάνας συμβάδιζε
με της Σπάρτης.
Στην περιοχή συνεχώς αποκαλύπτονται πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων,
όστρακα, νομίσματα, αρχιτεκτονικά μέλη κ.λ.π. Στην αρχαιότητα η στρατηγική θέση
της περιοχής είχε ως αποτέλεσμα την οχύρωσή της από τους Σπαρτιάτες και χρησιμοποιήθηκε,
τον 4ο αιώνα, ως ορμητήριο από τον Αγησίλαο εναντίον του Επαμεινώνδα.
Ο Ξενοφών και ο Πλούταρχος την ονομάζουν "Πελλήνη" και αναφέρεται
στα "Λακωνικά" του Παυσανία.
Η αρχαία πόλη βρισκόταν ανατολικά του σημερινού χωριού, όπου διακρίνονται
λείψανα τείχους των Ελληνιστικών χρόνων και της Φραγκοκρατίας.
Στην Πελλάνα υπάρχει:
Ο Πύργος των Γκουζιουλαίων. Οχυρός πύργος, 200 περίπου χρόνων, με
πολεμότρυπες ικανού οπτικού πεδίου.
Στη γύρω περιοχή ο επισκέπτης μπορεί να δει:
Τους μεγαλοπρεπείς βασιλικούς Μυκηναϊκούς τάφους. Σε απόσταση 1 χλμ.
βόρεια του χωριού, στη θέση "Πελεκητή" βρίσκεται το Μυκηναϊκό νεκροταφείο με τους
λαξευτούς θολωτούς τάφους. Ενας από αυτούς είναι από τους μεγαλύτερους στον Ελλαδικό
χώρο. Τελευταία προστατεύθηκε με ειδικό στέγαστρο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Την ακρόπολη της αρχαίας Πελλάνας. Βορειοανατολικά του σημερινού χωριού,
από την πηγή "Ασπρη βρύση" μέχρι το "Παλαιόκαστρο" σώζονται ίχνη οικισμού των
πρωτοελλαδικών χρόνων (2500 πχ περίπου) καθώς και η ακρόπολη της αρχαίας Πελλάνας,
στην κορυφή του λόφου. Εκεί αποκαλύφθηκε τύμβος,ο οποίος ανήκει σε ομάδα τύμβων
της πρωτοελλαδικής περιόδου που περιβάλλεται από λίθινη κρηπίδα.
Στη νότια πλαγιά του λόφου αποκαλύφθηκε τμήμα οικισμού των μυκηναϊκών
και ελληνιστικών χρόνων. Εδώ η αρχαιολογική σκαπάνη αναζητεί την Ομηρική Λακεδαίμονα,
στην οποία είχαν τα ανάκτορά τους ο Μενέλαος και η Ωραία Ελένη.
Πολλά και σημαντικά ευρήματα έχουν έλθει στο φως, όπως ταινίες από
χρυσά φύλλα, χρυσά ελάσματα, κοσμήματα, φυλαχτά, αλάβαστρα, αμφορείς ανακτορικού
ρυθμού, κεραμικά που καλύπτουν ολόκληρη τη μυκηναϊκή περίοδο (16ος - αρχές 12ου
αιώνα π.Χ.), σπάνιος θησαυρός χάλκινων νομισμάτων κα.
Εχουμε εδώ με βεβαιότητα μια εξακολουθητική χρήση του σημαντικού νεκροταφείου
της Πελλάνας, από το 1500 - 1200 π.Χ., δηλαδή καθ΄ όλη τη διάρκεια ακμής του Μυκηναϊκού
πολιτισμού. Συμπεραίνει κανείς ότι η Πελλάνα υπήρξε ένα ακμαίο Μυκηναϊκό κέντρο
με συνεχή κατοίκηση, που αυτό έχει άμεσες επιπτώσεις στην ανασύνθεση της ιστορικής
εικόνας της υστερομυκηναϊκής Λακωνίας, της εποχής των ομηρικών επών και του τρωϊκού
πολέμου, της εποχής του Τυνδάρεω, του Μενελάου και της Ελένης.
Το ιερό του Ασκληπιού. Νοτιοανατολικά του χωριού και σε απόσταση λίγων
μέτρων από την "Πελλανίδα πηγή" ήταν το ιερό του Ασκληπιού, που αναφέρει και ο
Παυσανίας. Σώζονται μόνο κίονες κλασικής και ρωμαϊκής εποχής.
Το Ναό της Ζωοδόχου Πηγής. Ξωκκλήσι έξω από το χωριό. Περιβόλια μέσα
σε σπηλιά.
