Το
Σπήλαιο Α' Κουβελέικη έχει διανοιχθεί σε ασβεστολιθικούς δολομίτες που επικάθηνται
σε μεταμορφωμένους αργιλικούς σχιστόλιθους. Η γένεση του σπηλαίου οφείλεται κυρίως
στη μηχανική διάβρωση του υποκείμενου στρώματος και λιγότερο στη μηχανική και
χημική του υπερκείμενου Τριαδικού δολομίτη. Αυτή ακριβώς η διάβρωση έγινε αιτία
του τεμαχισμού του ασβεστόλιθου και των κατολισθήσεων που του δίνουν τη σημερινή
του μορφή.
Βρίσκεται στις παρειές ασβεστολιθικού όγκου 5 χλμ. νότια του Αλεποχωρίου
Λακωνίας. Διαιρείται σε δύο αίθουσες, διαμορφωμένες από κατολισθήσεις λόγω γεωλογικών
επεισοδίων. Οι θάλαμοι επικοινωνούν με στενό πέρασμα, στη Δ. πλευρά του οποίου
υπάρχει τεχνητή κατασκευή. Η είσοδος του σπηλαίου έχει προσανατολισμό προς Ν.Α.
Διαπιστώθηκε επίχωση και στις δύο αίθουσες του σπηλαίου. Οι χρονολογήσεις των
δειγμάτων με ραδιοάνθρακα απέδωσαν ηλικίες για τον εσωτερικό θάλαμο 4356-3362
ή 4947-4460 και για τον
εξωτερικό
4922-4360, 4790-4525.
Η ανασκαφική έρευνα, που διενεργείται από το 1990 και βρίσκεται σε
εξέλιξη, καταρχήν περιορίστηκε στον εξωτερικό θάλαμο ενώ στον εσωτερικό έχουν
πραγματοποιηθεί δύο τομές με σκοπό τη διερεύνηση των προβλημάτων που προκύπτουν
και από τους δύο χώρους του σπηλαίου. Τα αγγεία και τα όστρακα χρηστικής και λεπτής
κεραμεικής, η λίθινη εστία, εξειδικευμένη εργαλειοτεχνία οψιανού, ταφή νηπίου
σε αγγείο, ανθρωπολογικά και αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν ότι η εντατικοποίηση
της χρήσης του σπηλαίου τοποθετείται στη Νεότερη Νεολιθική περίοδο.
Το σπήλαιο αποτελεί μέρος του τρίπτυχου Α' και Β' Κουβελέικη και ανοιχτός
οικισμός που θεωρείται σαν μοντέλο διαφοροποίησης χρήσεων γης και στη Ν. Νεολιθική
της Ν. Ελλάδος και έχει ενταχτεί σε ένα γενικότερο πρόγραμμα που στοχεύει σε εξειδικευμένες
μελέτες - μικροσκοπικές αναλύσεις σε ανθρωπολογικό υλικό - παλαιοδιατροφή - γενετική,
δομική βιολογία, γεωχημία. Σήμερα είναι αναξιοποίητο.
