Το Δημοτικό Διαμέρισμα Μανάγουλης αποτελείται από τρεις οικισμούς:
την Μανάγουλη με 344 κατοίκους, το Λόγγο με 153 κατοίκους και την Χιλιαδού με
66 κατοίκους. Η συνολική έκταση που καταλαμβάνει ανέρχεται σε 8.800 στρέμματα.
Βρίσκεται στο κέντρο της πεδιάδας του Μόρνου. Συνορεύει ανατολικά με το
Μοναστηράκι,
Δυτικά με τον
Αγιο Πολύκαρπο
και νότια με τον
Κορινθιακό κόλπο.
Απέχει 9 χλμ από την έδρα του Δήμου και 8 χλμ από την
Ναύπακτο.
Το όνομά της είναι σύνθετο, από τις λέξεις Μάνα και την λέξη Γούλιασμα
που σημαίνει στην λαϊκή της μορφή και χρήση: η λάσπη που εναποθέτει η κατεβασιά
του ποταμού, λόγω υπερχείλισης, σε συγκεκριμένη θέση και θεωρείται το χώμα αυτό
δε ως πολύ εύφορο και παραγωγικό. Με την πάροδο του χρόνου καθιερώθηκε με το σημερινό
της όνομα.
Η πεδιάδα του Μόρνου πήρε το όνομά της από τον ποταμό
Μόρνο
που την διασχίζει και από τις προσχώσεις του οποίου σχηματίσθηκε, εις το δέλτα
του οποίου ευρίσκετο η πόλη Καλάμεσος όπως αναφέρει στο Δ βιβλίο του ο περιηγητής
Παυσανίας.
Η παραπάνω πεδιάδα προ χιλιάδων ετών ήταν θάλασσα του Κορινθιακού
κόλπου που έφθανε στις παρυφές των λόφων Ευπαλίου Καστρακίου. Ανατολικά από την
Μανάγουλη και σε απόσταση 3 χλμ στην θέση Γουβός όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης στο
14ο βιβλίο του υπήρχε αρχαία πόλη οι
Ερυθρές
απαριθμούσα κατά τον Θουκυδίδη δέκα τέσσαρες χιλιάδες (14.000) κατοίκους, ήταν
δε ο μέγας λιμένας του Κορινθιακού κόλπου, εις το οποίον κατήλθον οι Δωριείς το
έτος 1104 π.X. εναυπήγησαν στόλον και πέρασαν στην
Πελοπόννησο.
Στην πόλη των Ερυθρών κατά την αρχαιότητα υπήρχε ναός αφιερωμένος στον θεό Απόλλωνα
με άλσος ελαιών τον οποίο οι Χριστιανοί μετέτρεψαν σε ναό της "Κοιμήσεως
της Θεοτόκου" και υπάρχει ακόμη ένα παρεκκλήσι και νεκροταφείο του χωριού
Μανάγουλη.
Το άλσος των ελαιών σώζεται έως σήμερα, ένα δε ελαιόδενδρο έμπροσθεν
του ιερού ναού της "Κοιμήσεως της Θεοτόκου", έχει ηλικία άνω των δύο χιλιάδων
χρόνων κατά την εκτίμηση των ειδικών.
Επίσης κατά τον Θουκυδίδη στην πόλη των Ερυθρών το έτος 426 π.X. αποβιβάσθηκε
ο στρατηγός των Αθηναίων Δημοσθένης μετά στρατού, προσευχηθείς εις τον ναό του
Απόλλωνα, προχώρησε διά του
Ευπαλίου
κατέλαβε την
Ποτιδάνεια και
το
Κροκύλειο, ηττηθείς όμως
από τον στρατηγό των Λακεδαιμονίων Ευρύλοχο και των συμμάχων των Εσπερίων Λοκρών,
υποχώρησε στην
Ναύπακτο.
Η κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Τελευταία
ασχολούνται με τον τουρισμό, ιδιαίτερα στον οικισμό
Χιλιαδού
που αναπτύσσεται ραγδαία λόγω της υπέροχης παραλίας και του λιμανιού της.
Στην Μανάγουλη λειτουργεί Δημοτικό Σχολείο σε θαυμάσιο νεόδμητο κτίριο
παραπλεύρως της εκκλησίας του Αγίου Κωνσταντίνου.
