Αρχαιολογικός χώρος Βίτσας

  Ο οικισμός εντοπίστηκε το 1965 κατά τη διάρκεια έργων ανόρυξης δεξαμενής. Το 1966 ερευνήθηκε συστηματικότερα ο χώρος. Από το 1968 έως το 1975 ολοκληρώθηκε η ανασκαφική έρευνα δυτικά των δεξαμενών στη "Νότια Νησίδα" όπου βρίσκεται και το Νότιο Νεκροταφείο (151 τάφοι). Το 1971 ανασκάφηκε το Βόρειο Νεκροταφείο (26 τάφοι). Το 1975 ολοκληρώθηκε η έρευνα με την ανασκαφή του χώρου νότια της "Νότιας Νησίδας".
  Το βιοτικό επίπεδο των κατοίκων της Βίτσας κάθε άλλο παρά χαμηλό ήταν. Κύρια βιοποριστική ασχολία τους ήταν η κτηνοτροφία. Ευμάρεια μαρτυρούν οι πλούσιοι κτερισμένοι τάφοι του 8ου αιώνα π.Χ. και των κλασικών χρόνων με τα ξενόφερτα και ακριβά χάλκινα σκεύη. Στο γ' τέταρτο του 8ου αιώνα π.Χ. σημειώθηκε απότομη δημογραφική πτώση με αποτέλεσμα στο τελευταίο τέταρτο του ίδιου αιώνα και σε όλο τον 7ο αιώνα ο πληθυσμός να έχει κυριολεκτικά αποδεκατιστεί. Τον 6ο αιώνα συνεχίζεται η κάμψη και μόνο από το τέλος του και στο α' μισό του 5ου αιώνα σημειώνεται αύξηση του πληθυσμού. Στο β' μισό του 5ου και στις αρχές του 4ου παρατηρείται πάλι μείωση, με μερική ανάκαμψη στο γ' τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ., λίγο πριν εγκαταλειφθεί, μετά από καταστρεπτική πυρκαγιά, ο οικισμός.
  Ο οικισμός άρχισε να ανασκάπτεται το 1966. Χρονολογείται μεταξύ 9ου-4ου αιώνα π.Χ. Στο κεντρικό τμήμα υπάρχουν αλλεπάλληλα οικιστικά επίπεδα από τη γεωμετρική εποχή έως τον 4ο αιώνα. π.Χ. Επεκτάθηκε προς τα νότια τον 5ο με 4ο, αιώνα π.Χ. Τα σπίτια της γεωμετρικής και της αρχαϊκής περιόδου είναι καμπύλα ενώ των κλασικών χρόνων είναι συνήθως τετράγωνα ή ορθογώνια, αλλά παραμένουν σε χρήση και παλαιότεροι τύποι οικιών.
  Το Νότιο Νεκροταφείο έχει έκταση 23,60 Χ 16,50 μ. Βρέθηκαν 151 τάφοι που χρονολογούνται από τον 9ο αιώνα π.Χ. έως τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. Υπάρχει ποικιλία τάφων λόγω μορφολογίας του εδάφους. Είναι συνήθως κιβωτιόσχημοι ή λιθοσωροί, όπου το έδαφος ήταν βραχώδες. Είναι συχνές οι επάλληλες σειρές τάφων.
  Το Βόρειο Νεκτοταφείο έχει έκταση 11 Χ 12 μ. Ανασκάφηκαν 26 τάφοι που χρονολογούνται από τον 8ο έως το 4ο αιώνα. π.Χ. Οι γεωμετρικοί τάφοι είναι λάκκοι ενώ οι κλασικοί λιθοσωροί. Παρατηρείται παρόμοια διαδικασία απόθεσης και κτέρισης των νεκρών με το Νότιο Νεκροταφείο.
  Κοινά χαρακτηριστικά Β. και Ν. Νεκροταφείου:
•Τους νεκρούς άνδρες συνόδευαν στον τάφο τα όπλα τους, ξίφη, μαχαίρια, αιχμές δοράτων και μαχαιρίδια.
•Τις γυναίκες συνόδευαν στον τάφο κοσμήματα: πόρπες και περόνες, περιδέραια, δακτυλίδια.
• Σέ όλους σχεδόν τους τάφους υπήρχαν δύο ή πέντε αγγεία που αρχικά στους γεωμετρικούς χρόνους είναι είτε εισηγμένα από την Κόρινθο είτε εγχώρια, αλλά από τα τέλη του 6ου και κυρίως από τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. προέρχονται από αττικά εργαστήρια. Εκτός από τα πήλινα, βρέθηκαν και αρκετά χάλκινα σκεύη.