Φορτέτζα

  Το φρούριο της Φορτέτζας κατασκευάστηκε μεταξύ 1573-1580 από τους Βενετούς, προκειμένου να προστατεύσει τους κατοίκους από την Τουρκική απειλή. ΄Εχει αστερόμορφο σχήμα, τρεις πύλες και έξι προμαχώνες. Το φρούριο περιέκλειε τα οικήματα του Διοικητή και του Συμβούλου, χώρους στρατωνισμού και σταυλισμού, αποθήκες πυρομαχικών, δεξαμενή ύδρευσης και κατοικίες που καταστράφηκαν μεταγενέστερα.
  Τα σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα του Φρουρίου είναι:
  Η κατοικία των Συμβούλων. Αποτελείται από ισόγειο και όροφο, με μεγάλα δωμάτια. Επρόκειτο για μεγάλο επιβλητικό κτίριο, που χρησιμοποιήθηκε και στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, πιθανόν ως κατοικία αξιωματούχου. Το πρότυπό του πρέπει να αναζητηθεί στα Ιταλικά Αναγεννησιακά παλάτια.
  Η κατοικία του Ρέκτορα. ΄Ηταν επιβλητικό συγκρότημα κτιρίων, του οποίου σώζονται ερείπια.
  Καθεδρικός ναός. Θεμελιώθηκε το 1583 και ήταν αφιερωμένος στον ΄Αγιο Νικόλαο. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε τέμενος του Sultan Ibrahim. Πρόκειται για μεγάλο τετράγωνο οικοδόμημα στεγασμένο με τρούλλο. Σώζεται η βάση του μιναρέ και το μιχράμπ.
  Πυριτιδαποθήκες. Μέσα στο φρούριο σώζονται δύο πυριτιδαποθήκες. Είναι ορθογωνικά κτίσματα με σκαφοειδή θόλο και θυρίδα αερισμού. Οι τοίχοι τους είναι χοντροί με μικρές πόρτες και διαθέτουν δεύτερους χώρους για την καλύτερη ασφάλεια της πυρίτιδας.
  Αποθήκη πυροβολικού. Αποτελείται από ισόγειο και όροφο, καλυμμένο με δύο καμάρες. Η είσοδος του ισογείου έφερε τοξωτό υπέρθυρο. Το ξύλινο πάτωμα του ορόφου στηριζόταν σε τρεις πεσσούς. Κατασκευάστηκε για τη φύλαξη κανονικών και διαφόρων εξαρτημάτων του πυροβολικού.
  Πιθανό Επισκοπικό Μέγαρο. Αποτελείται από δύο κτίσματα, από τα οποία το μεγαλύτερο διαθέτει έναν ενιαίο χώρο, που καλύπτεται με καμάρες, ενώ το μικρότερο προστέθηκε μεταγενέστερα. Θεωρείται ως επισκοπικό μέγαρο, λόγω της γειτνίασής του με τον καθεδρικό ναό.
  Στο χώρο δεν έχουν πραγματοποιηθεί συστηματικές ανασκαφικές έρευνες. Κατά καιρούς έχουν γίνει δοκιμαστικές τομές, στα πλαίσια ευρύτερων σωστικών επεμβάσεων στα υφιστάμενα μνημεία.
  Αναστηλωτικές και στερεωτικές επεμβάσεις έχουν παλαιότερα πραγματοποιηθεί από τη 13η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Ο αρχιτέκτων Δ. Πικιώνης είχε εκπονήσει μελέτη αξιοποίησης της Φορτέτζας, η οποία προέβλεπε θέατρο για παραστάσεις μεσαιωνικού Κρητικού δραματολογίου, τουριστικές εγκαταστάσεις κλπ. Σήμερα ο Δήμος Ρεθύμνου, σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες, προτείνει μελέτη αναστήλωσης, αναβάθμισης και αξιοποίησης του χώρου του μνημείου.