Ο
Βάμος, πρωτεύουσα
της επαρχίας Αποκορώνου και παλιότερα του νομού Σφακίων, και σήμερα έδρα του νέου
δήμου, είναι ιδιαιτέρως ε
νδιαφέρων
οικισμός, πού έχει προταθεί για χαρακτηρισμό σε παραδοσιακός , από το ΥΠΕΧΩΔΕ.
Έχει ημιαστικό χαρακτήρα, και διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση, με στοιχεία
λαϊκής και νεοκλασικής αρχιτεκτονικής (
πολιτιστικό
κέντρο).
Ήδη η πρωτοβουλία μιάς ομάδας κατοίκων να δημιουργήσουν μιά εταιρεία
πού ασχολείται με την προστασία του οικισμού, και με γενικές δραστηριότητες αγροτοτουρισμού,
δίδει αποτέλεσμα, και αποτελεί το πρότυπο για τη συνολική ανάπτυξη του νεοσύστατου
δήμου. Προσπαθούν και τα καταφέρνουν περίφημα να κάνουν φίλο του Βάμου όλους τους
επισκέπτες του.
Τους "μαγεύουν" με την ομορφιά του χωριού τους, (
σοκάκι)
έτσι όπως κείτεται πράσινο (
Αλσος
Βάμου) και ήρεμο κάτω από τις Μαδάρες, με την ζεστή φιλοξενία τους, με τα
παραδοσιακά καφενεία τους, με
τα πανέμορφα παλιά κτίρια, πού για το καθένα θα σου πουν μια ιστορία, με τα πανέμορφα
ανηφορικά καλντερίμια τους. Κι
ύστερα , με πρόσχημα τις ονομαστές πιά λαμπρές καλλιτεχνικές και πολιτιστικές
εκδηλώσεις τους, μαζεύει όλους τους φίλους του, για να τους φιλοξενήσει να τους
διασκεδάσει, να τους ευχαριστήσει.
Στο Βάμο, ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι νεώτερες εκκλησίες του Αγ.Νικολάου
και Γεωργίου, με το αναστηλωμένο Παλιό σχολείο (1863) στην αυλή του το κτίριο
του παλιού Παρθεναγωγείου, πού έχει αναστηλωθεί, και χρησιμοποιείται ως
κοινοτικός
ξενώνας.
Ο Βάμος, υπήρξε θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων, τόσο το 1866, όσο και
το 1896. Τα γεγονότα μάλιστα του Βάμου το 1896, είχαν μεγάλη απήχηση και στο εξωτερικό
και ήταν αιτία να γίνει η Γενική Επαναστατική Συνέλευση των Κρητών (μεταπολιτευτική
επιτροπή με πρόεδρο το Ρούσσο Κούνδουρο) πού συνήλθε τότε στο Βάμο, με στόχο τη
αυτοδιάθεση της Κρήτης. (
ηρώο).
Αξίζει πράγματι τον κόπο να επισκεφτείτε τον Βάμο. "Τήν αρσενική πρωτεύουσα
( Ο Βάμος) της μοναδικής αρσενικής επαρχίας ( Ο Αποκωρονας) στη Ελλάδα" όπως αρέσκεται
να λέει ο δήμαρχός του. Αξίζει τον κόπο να είστε και σείς από τους "μυημένους",
τους φίλους του Βάμου.
Στην ευρύτερη περιοχή του Βάμου, στη θέση του βενετσιάνικου χωριού
Καρύδι Καρτσομάδω, σώζονται τα ερείπια της μικρής
Μονής
της Παναγίας στο Κατωμέρι, με τοιχογραφημένο κατά το 13ο αιώνα μονόχωρο ναό.
Απέναντι στη θέση του επίσης βενετσιάνικου χωριού Καρύδι του Αγίου
Γεωργίου υπάρχει μιά βενετσιάνικη έπαυλη και άλλα κτίσματα του χωριού και το μεγάλο
Μετόχι του Αγίου Γεωργίου, πού
λειτουργεί σήμερα ως Μονή, και αποτελεί το πιό ενδιαφέρον συγκρότημα λαϊκής αρχιτεκτονικής
του νομού Χανίων. Τα κτίσματα, όπως το μεγάλο ελαιοτριβείο, μπορούν να αποκατασταθούν,
και να αποτελέσουν ένα ζωντανό Αγροτικό Μουσείο, η να στεγάσουν ευρύτερης σημασίας
εκδηλώσεις.