Η
βυζαντινή
εκκλησία της Παναγίας της Καθολικής στη Γαστούνη Ηλείας ανήκει στον τύπο του
δικιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού και χρονολογείται στον 12ο αιώνα. Έχει
ημιεξαγωνική αψίδα, τρούλλο με οκτάπλευρο τύμπάνο και νάρθηκα στα δυτικά.
Οι τοίχοι, κτισμένοι με πλινθοπερίκλειστο σύστημα και χρήση διπλών
πλίνθων στούς αρμούς, ζωογονούνται με λιτό κεραμοπλαστικό διάκοσμο, κυρίως οδοντωτές
ταινίες, και με την ένθεση εφυαλωμένων σκυφίων.
Μοναδική φραγκική επίδραση (του 14ου αιώνα.) το οξυκόρυφο τόξο, της
σφραγισμένης σήμερα, βόρειας θύρας.
Η μεταγενέστερη προσθήκη εξωνάρθηκα και τα νεώτερα μεγάλα θυραία ανοίγματα
συνιστούν τις μόνες μείζονες επεμβάσεις στην αρχική του μορφή.
Στο εσωτερικό διατηρούνται δύο στρώματα τοιχογραφιών. Το δεύτερο,
σύμφωνα με επιγραφή χρονολογείται το 1702 και έγινε με δαπάνες του επισκόπου Ωλένης
Ιωαννικίου. Μία δεύτερη επιγραφή της ίδιας εποχής, που αναφέρει τους κτήτορες
του ναού και ως έτος ανεγέρσεως το 1279, αντιγράφει, πιθανόν, την παλαιότερη κτιτορική
επιγραφή.
