Ανάμεσα στους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, η Επίδαυρος αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους πόλους έλξης επισκεπτών χάρη στο περίφημο θέατρό της. Λιγότερο διάσημος, ίσως, είναι ο ερειπιώνας των μνημείων που περιβάλλει το θέατρο, το περίφημο στην αρχαιότητα Ασκληπιείο της Επιδαύρου, το ιερό του θεραπευτή θεού και γιου του Απόλλωνα Ασκληπιού. Ένας συγκερασμός θρησκείας και εμπειρικής γνώσης, μυστηριακών τελετών και θεραπευτικών μεθόδων που προαναγγέλλουν την ιατρική, τα Ασκληπιεία λειτουργούσαν πάνω κάτω ως νοσοκομεία και εύλογα είχαν τεράστια απήχηση τόσο στους Έλληνες όσο και στους Ρωμαίους. Ιδιαίτερα το Ασκληπιείο της Επιδαύρου ήταν το σπουδαιότερο του αρχαίου ελληνικού κόσμου, ενώ περίφημο ήταν και το Ασκληπιείο στην Κω, την πατρίδα του Ιπποκράτη και της ιατρικής.
Το ιερό της Επιδαύρου απλώνεται σε μια περίκλειστη από βραχώδη υψώματα κοιλάδα της αργολικής ενδοχώρας. Η ηρεμία και η ομορφιά του τοπίου, καθώς και οι άφθονες ιαματικές πηγές της περιοχής δεν μπορεί παρά να έπαιζαν κάποιο ρόλο στη θεραπεία και αποκατάσταση των ασθενών. 'Αλλωστε η λατρεία του Ασκληπιού δεν ήταν η πρώτη του είδους της στην περιοχή· θεότητες σχετικές με την υγεία και την ίαση λατρεύονταν στην Επίδαυρο από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια και ο απόηχός τους βρίσκεται στο αρχαϊκό ιερό του Απόλλωνα Μαλεάτα στο λόφο Κυνόρτιον, που υψώνεται στα βορειοανατολικά του θεάτρου. Του ιερού αυτού εξέλιξη αποτέλεσε το Ασκληπιείο που αναπτύχθηκε στην πεδιάδα και έφτασε στο αποκορύφωμα της ακμής του κατά τον 4ο αι. π.Χ. Τότε ανεγέρθηκαν τα σημαντικότερα μνημεία που βλέπουμε στο χώρο, δηλαδή ο ναός, η θόλος και το θέατρο, αριστουργήματα της αρχιτεκτονικής των ύστερων κλασικών χρόνων. Ακόμη και για τα σημερινά δεδομένα, το θέατρο της Επιδαύρου, με την αξιοθαύμαστη προσαρμογή του στο περιβάλλον και πάνω απ' όλα την τελειότητα των αναλογιών του και την απαράμιλλη ακουστική του, αποτελεί ένα μοναδικό στο είδος του καλλιτεχνικό επίτευγμα.
Δείτε τα σημαντικότερα
Η σημερινή είσοδος του αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται στη νότια πλευρά του, ωστόσο οι αρχαίοι ακολουθούσαν αντίθετη πορεία. Με αφετηρία την παραθαλάσσια πόλη της Επιδαύρου, κατέφταναν στο Ασκληπιείο δια της Ιερά Οδού και εισέρχονταν στο χώρο από τη μνημειακή είσοδο των προπυλαίων, που οριοθετούσε το βορειότερο άκρο του ιερού. Η Ιερά Οδός κατέληγε στο ναό του Ασκληπιού, από τον οποίο σώζονται σήμερα μόνο τα θεμέλια, φτωχοί μάρτυρες του μεγαλοπρεπούς ναού που κάποτε δέσποζε στο κέντρο του ιερού. Χτίστηκε στα 380-70 π.Χ. και συνδύαζε το δωρικό με τον κορινθιακό ρυθμό, ενώ οι μαρμάρινες συνθέσεις του απεικόνιζαν την πτώση της Τροίας και σκηνές μαχών ανάμεσα στους Έλληνες και τις μυθικές Αμαζόνες. Στο εσωτερικό ήταν στημένο το χρυσελεφάντινο λατρευτικό άγαλμα του Ασκληπιού, που τον εικόνιζε καθισμένο σε θρόνο να κρατά την περίφημη ράβδο με το τυλιγμένο γύρω της φίδι, το σύμβολο του Ασκληπιού και της σύγχρονης Ιατρικής.
Πίσω από το ναό υψώνεται η θόλος, ο σπάνιος τύπος κυκλικού κτιρίου που απαντά επίσης στους Δελφούς και την Ολυμπία. Στην περίπτωση της Επιδαύρου, η ανωδομή δε σώζεται, ωστόσο τα ορατά θεμέλια αφήνουν να φανεί ξεκάθαρα το πιο ιδιόρρυθμο χαρακτηριστικό αυτού του κτιρίου: τοίχοι και σειρές κιόνων εναλλάσσονται σε ομόκεντρους κύκλους τυλίγοντας σα σπείρα μια υπόγεια κρύπτη που μοιάζει με λαβύρινθο. Εδώ, κατά την παράδοση, κατοικούσε ο Ασκληπιός με τα θαυματουργά του φίδια. Η θόλος χτίστηκε στα 365-335 π.Χ. και θεωρείται έργο του ίδιου αρχιτέκτονα που σχεδίασε το θέατρο.
Τη βόρεια πλευρά του ναού και της θόλου οριοθετεί το μακρόστενο 'Αβατο ή Εγκοιμητήριο, το κτίριο που κατεξοχήν συνδέεται με την τελετουργική ίαση. Ο ασθενής, αφού πρώτα είχε περάσει τα απαραίτητα στάδια εξαγνισμού, οδηγούνταν στον χώρο αυτό για την εγκοίμησή του, μια κατάσταση ύπνωσης στη διάρκεια της οποίας εμφανιζόταν σε όραμα ο Ασκληπιός και με το θαυματουργό του άγγιγμα θεράπευε την όποια αρρώστια. Για τα δεδομένα της εποχής, η θεραπεία αυτή έχει καταγράψει αξιοσημείωτες επιτυχίες - εύγλωττη μαρτυρία αποτελούν οι επιγραφές που εκτίθενται στο μουσείο της Επιδαύρου. Το γεγονός ότι οι θεραπευτές ιερείς των Ασκληπιείων, σαν καλοί γιατροί, συνιστούσαν συγκεκριμένο διαιτολόγιο, συνταγογραφούσαν θεραπευτικά βοτάνια, ενώ πραγματοποιούσαν ακόμη και χειρουργικές επεμβάσεις, μάλλον καθιστά τα θαύματα του Ασκληπιού λιγότερο αξιοπερίεργα και τα επιτεύγματα των Ασκληπιείων ακόμη πιο αξιοθαύμαστα.
Το ιερό τέμενος πλαισιώνουν οι εγκαταστάσεις για την εξυπηρέτηση των ασθενών και των συνοδών τους. Στα νότια, ο επισκέπτης διακρίνει εύκολα δύο μεγάλα, τετράγωνα συγκροτήματα, το Καταγώγιον, που κάποτε ήταν ένας διώροφος ξενώνας με 160 δωμάτια, και το τελετουργικό εστιατόριο με το ενσωματωμένο ρωμαϊκό ωδείο. Το 4ο αι. π.Χ. το Ασκληπιείο της Επιδαύρου ήταν πλέον ένα φημισμένο πανελλήνιο ιερό με το δικό του θέατρο και στάδιο, όπου τελούνταν δραματικοί και αθλητικοί αγώνες αντίστοιχα.
