Ο Κάλαμος δεν είναι συνηθισμένο νησί. Είναι μια ψηλή οροσειρά που
πλέει στη θάλασσα, κατάφυτη από πανύψηλα πυκνά πεύκα στη βόρεια πλευρά της. Αυτά
τα πεύκα δείχνουν να είναι μια ειδική ράτσα ακόμα και για τον πιο αδαή επισκέπτη.
Έτσι σκαρφαλωμένα, όπως είναι και στα πιο απόκρημνα σημεία, ξεφυτρώνοντας μέσα
από τα βράχια και φτάνοντας ως την άκρη της θάλασσας, φαίνεται να αποδεικνύουν
πεισματάρικα την κυριαρχία τους στην περιοχή. Έτσι εντυπωσιάζει με την πρώτη ματιά
και από μακριά ο Κάλαμος με το ασυνήθιστο, άγριο τοπίο του.
Ο Κάλαμος έχει έκταση 20τ.χλμ. και μεγαλύτερο ύψος στο βουνό 200 μέτρα.
Οι μόνιμοι κάτοικοι του νησιού είναι περίπου 580. Το καλοκαίρι πολλαπλασιάζονται
από συγγενείς και φίλους που φιλοξενούνται στο νησί.
Κέντρο του νησιού είναι το λιμάνι του Καλάμου που βρίσκεται στην ανατολική
πλευρά του. Εκεί δένουν και πολλά σκάφη που ταξιδεύουν στο Ιόνιο για να επισκεφτούν
το νησί, να απολαύσουν θαλασσινά πιάτα στην παραλιακή ταβέρνα ή να προφυλαχτούν
από κακοκαιρία. Έργα που γίνονται για τη διαπλάτυνση του λιμανιού θα αυξήσουν
τις δυνατότητες φιλοξενίας σκαφών και θα διευκολύνουν τις θαλάσσιες μεταφορές
που είναι και ο μοναδικός τρόπος επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο. Ένα καΐκι
εκτελεί τέσσερα-πέντε δρομολόγια τους καλοκαιρινούς μήνες από και προς το Μύτικα
μεταφέροντας επιβάτες και κάθε είδους εμπορεύματα για τις ανάγκες των λιγοστών
κατοίκων του νησιού.
Το νησί έχει λιτό αγροτικό χαρακτήρα. Τα σπίτια στον Κάλαμο, σκαρφαλωμένα
ψηλά πάνω από το λιμάνι, είναι λιθόκτιστα τα περισσότερα με κεραμοσκεπές, χτισμένα
σφιχτά το ένα δίπλα στο άλλο, αφήνοντας ανάμεσά τους μικρά φιδωτά σοκάκια. Ο δρόμος
που συνδέει το λιμάνι με το χωριό είναι πολύ ανηφορικός και γεμάτος στροφές. Τα
λίγα αυτοκίνητα που υπάρχουν, κυρίως για μεταφορές κινούνται με πολλή προσοχή
στα στενά δρομάκια. Ένας νέος δρόμος που ξεκινάει από το Κάλαμο ανεβαίνει ψηλά
και περνάει μέσα από το εκπληκτικό πευκοδάσος για να καταλήξει στον άλλο μικρό
οικισμό του νησιού, την
Επισκοπή.
Εκεί, λίγα σπίτια, αφημένα στη φθορά του χρόνου, που χρησιμεύουν σαν
εξοχικά στη διάρκεια του καλοκαιριού φαίνεται να έλκουν τους ιδιοκτήτες τους κάθε
χρόνο στην Επισκοπή. Ο χρόνος λες και έχει σταματήσει εδώ και 50 χρόνια. Ένα μικρό
καινούργιο λιμανάκι φιλοξενεί τις βάρκες των κατοίκων, απαραίτητο μέσο μεταφοράς
και επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο. Από την Επισκοπή απέχει μόλις δέκα λεπτά
ο
Μύτικας της Αιτωλοακαρνανίας...
Στην άλλη άκρη του νησιού είναι και το Πόρτο Λεόνε, ένας μικρός γραφικός
όρμος που ονομάστηκε έτσι από Ενετούς που χαρτογράφησαν την περιοχή. Εκεί κοντά
βρίσκεται κι ένα παλιό γεφύρι κατασκευασμένο εδώ και αιώνες.
Το δάσος με τα πεύκα είναι από τα σπανιότερα. Αντίστοιχο υπάρχει σύμφωνα
με μαρτυρίες μόνο στις
Σποράδες
του Αιγαίου. Είναι ένα δάσος πυκνό, δυνατό, ζωντανό, καταπράσινο, φιλόξενο για
πολλά είδη πουλιών. Ο δρόμος από τον Κάλαμο προς την Επισκοπή κατεβαίνει και στην
πολύ μικρή παραλία του Αγίου Κωνσταντίνου. Εκεί ακριβώς μπροστά στο κύμα βρίσκεται
ένα όμορφο ιδιωτικό εκκλησάκι, αφιερωμένο στον Αγιο Δονάτο, έναν άγιο που συναντάται
κυρίως στο Ιόνιο. Είναι φτιαγμένο από πέτρα και έχει στέγη με κεραμίδια. Προς
το παρόν στέκει μοναχικό με μόνη συντροφιά του την πυκνή βλάστηση γύρω του. Χρειάζεται
όμως σύντομα φροντίδα για να διατηρηθεί και στη συνέχεια.
Μια από τις παλαιότερες εκκλησίες στο νησί, η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη
έχει σχεδόν καταστραφεί. Σώζεται όμως μια πλάκα με επιγραφή που αναφέρει τη χρονολογία
(1648) που πιθανολογείται να κτίστηκε. Αλλες εκκλησίες είναι η εκκλησία του Αγίου
Μηνά, η εκκλησιά της Επισκοπής, του Αγίου Γεωργίου στο κοιμητήριο.
Το νησί καλλιεργούνταν από παλιά. Στο κέντρο και προς τα νότια το
βουνό χαμηλώνει και κάνει πιο εύκολη την καλλιέργεια της γης. Παλιά υπήρχαν και
αμπελώνες, σήμερα όμως σώζονται μόνο οι πεζούλες που χρησιμοποιούσαν για να κρατήσουν
το χώμα στη θέση του. Στην περιοχή υπάρχουν αρκετές ελιές, αλλά και τρεις ανεμόμυλοι
στην
Αγριαπιδιά, που
συγκέντρωναν όλη τη συγκομιδή.
Ο Κάλαμος έχει μικρές κυρίως βοτσαλωτές παραλίες με πεντακάθαρα νερά
και με πρόσβαση συνήθως από τη θάλασσα. Κοντά στο λιμάνι είναι η Μυρτιά και το
Ασπρογυάλι, νοτιότερα η Αγριαπιδιά, οι Πεύκοι και το Κεφάλι κι από τη δυτική του
πλευρά είναι ο Κέδρος, το Αλεξάκη, οι Κήποι, ο Τράχηλος. Το νησί έχει και ενδιαφέροντα
σπήλαια.
Ο δρόμος από τον Κάλαμο προς την Επισκοπή δεν έχει επηρεάσει ιδιαίτερα
το τοπίο. Είναι ιδανικός για όσους αγαπούν την πεζοπορία στην όμορφη φύση.
Το νησί διαθέτει λίγα πολιτιστικά μνημεία. Έχει όμως μια φύση εντελώς
ξεχωριστή και μια ατμόσφαιρα που μεταφέρει τον επισκέπτη σε άλλες περασμένες εποχές.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Λευκάδος