Πληροφορίες τοπωνυμίου

Νικολαρεϊζης Δημήτριος

1908 - 1981
Διπλωμάτης , κριτικός της νεοελληνικής λογοτεχνίας και δοκιμιογράφος

Σοφούλης Θεμιστοκλής

1860 - 1949
Αρχαιολόγος, ηγέτης των Σαμιακών Επαναστάσεων του 1908 και 1912, στενός συνεργάτης του Ελευθέριου Βενιζέλου και διαδοχός του , πρωθυπουργός της χώρας (1924 , 1945 - 1946 , 1947 - 1949) και πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων (1917 - 1920 , 1926 - 1928 , 1930 - 1933 , 1936)

  Αρχηγός της σαμιακής επανάστασης του 1912 και πρωτεργάτης της ένωσης της Σάμου με την Ελλάδα. Αρχαιολόγος στην αρχή της σταδιοδρομίας του εξελίχθηκε σε πολιτικό με πανελλήνια εμβέλεια. Γεννήθηκε στο Βαθύ της Σάμου το 1860. Έμαθε τα πρώτα γράμματα στο δημοτικό σχολείο του χωριού του και στο Πυθαγόρειο Γυμνάσιο. Ήταν ο δεύτερος γιος του Πανανού Σοφούλη, εύπορου οινεμπόρου, και μαχητικού πολιτευτή της Σάμου ο οποίος είχε διατελέσει πληρεξούσιος και πρόεδρος της γενικής Συνέλευσης. Οι επιδόσεις του στο γυμνάσιο και η μεγάλη οικονομική ευχέρεια της οικογένειάς του, τού επέτρεψαν να συνεχίσει τις σπουδές του στον τομέα που τον ενδιέφερε. Μετά το Γυμνάσιο φοίτησε στα πανεπιστήμια Μονάχου, Βερολίνου και Βύρτσμπουργκ, όπου εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα «Ο Αδης στην αρχαία τέχνη», το 1884 Επιστρέφοντας στην Αθήνα το 1885 έγινε έφορος αρχαιοτήτων και μετά από τρία χρόνια υφηγητής με τη διατριβή «Περί του αρχαίου αττικού εργαστηρίου». Ειδικεύτηκε στον τομέα της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής.
  Το 1885, με εντολή της Ελληνικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, ανέλαβε ανασκαφές στο Φοινίκι της Λακωνίας και αργότερα στη Μεσσηνία. Δημοσίευσε αρκετές αρχαιολογικές μελέτες μεταξύ των οποίων και τη μονογραφία Τα εν Ακροπόλει αγάλματα των κορών αρχαϊκής τέχνης. Το 1895 επέστρεψε στη Σάμο. Η σχέση του με το πανεπιστήμιο διακόπηκε, πιθανόν επειδή απορρίφθηκε η υποψηφιότητά του από την έδρα της αρχαιολογίας.
  Το 1898 νυμφέφθηκε στη Σμύρνη με την σαμιακής καταγωγής Μαρία Παπαδημητρίου. Με δική του πρωτοβουλία και ενέργειες ιδρύθηκε στη Σάμο «Η Αρχαιολογική Εταιρεία εν Σάμω» (1899)
  Το 1899 στράφηκε στην πολιτική αναλαμβάνοντας την ηγεσία του φιλελεύθερου Προοδευτικού κόμματος στη Σάμο. Πολύ σύντομα αναγνωρίσθηκαν οι ικανότητές του και το 1901 εκλέχτηκε πρόεδρος της Γενικής Συνελεύσεως των Σαμίων. Έχοντας ως πολιτικό του όραμα να αναδείξει την κοινή πολιτιστική κληρονομιά Σάμου και Ελλάδας ανέλαβε τη διεύθυνση των πρώτων αρχαιολογικών ανασκαφών στον Ηραίον Σάμου το 1902 στα πλαίσια της συνεργασίας με την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία. Οι ανασκαφές αυτές που είχαν πολύ καλά αποτελέσματα δεν συνεχίστηκαν κατά τα επόμενα έτη.
  Ως πληρεξούσιος, πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης ή μέλος της σαμιακής Βουλής (Κυβέρνησης) ο Σοφούλης αγωνίστηκε για τη διεύρυνση της σαμιακής αυτονομίας και την σύνδεσή της με την Ελλάδα. Το 1908 συγκρούσθηκε με τον τότε ηγεμόνα Ανδρέα Κοπάση και μετά την αποτυχία του κινήματος το Μάιο 1908, καταδικάστηκε σε θάνατο από το ηγεμονικό καθεστώς, αλλά διέφυγε με άλλους Σαμιώτες στην Ελλάδα, απ' όπου υπέβαλε υπομνήματα διαμαρτυρίας προς τις μεγάλες δυνάμεις για την παραβίαση του Χάρτη της αυτονομίας εκ μέρους του ηγεμόνα. Παρέμεινε εξόριστος μέχρι το 1912 προβάλλοντας τα δίκαια της Σάμου και προσπαθώντας να οργανώσει κάποιο κίνημα για την ανατροπή του ηγεμόνα ή την ματαίωση της πολιτικής του.
  Μετά τη δολοφονία του Κοπάση από τον απεσταλμένο του Μακεδονικού Κομιτάτου Σταύρο Μπαρέτη, τον Μάρτιο 1912, και αφού εξαιρέθηκε της αμνηστείας για το κίνημα του 1908, ηγήθηκε της σαμιακής επανάστασης τον Σεπτέμβριο του 1912 η οποία επικράτησε και είχε ως αποτέλεσμα την αναχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από το νησί και την κατάργηση της ηγεμονίας. Στις 11 Νοεμβρίου 1912, ως πρόεδρος της σαμιακής εθνοσυνέλευσης κήρυξε την ένωση της Σάμου με την Ελλάδα. Μετά την ένωση έγινε Πρόεδρος της Προσωρινής Κυβέρνησης της Σάμου μέχρι το 1914 και στη συνέχεια Γενικός Διοικητής Μακεδονίας.
  Ο Θεμιστοκλής. Σοφούλης ακολούθησε το κόμμα των Φιλελευθέρων και διετέλεσε βουλευτής, πρόεδρος της Ελληνικής Βουλής επί σειρά ετών, υπουργός στρατιωτικών στην κυβέρνηση Βενιζέλου το 1928 και τέλος, στις δύσκολες μέρες του εμφυλίου πολέμου, πρωθυπουργός της Ελλάδας (1947-1949). Πέθανε στην Αθήνα τον Ιούνιο του 1949.

Επιμέλεια κειμένου: Χ.Ν. Λάνδρος, Φιλόλογος, ΓΑΚ Σάμου
Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Βαθέος

Ιστοσελίδα Δήμου Βαθέος
• http://www.vathi.gr/prosop/sofoulis.html (1 φωτ.)

Χριστόδουλος Ματακίδης

1799 - 1847
  Ο Χριστόδουλος Ματακής ή Ματακίδης υπήρξε μια ενδιαφέρουσα φυσιογνωμία της επανάστασης του ΄21 στη Σάμο. Γεννήθηκε στο Βαθύ το 1799 και πέθανε στη Σύρο το 1847. Σπούδασε στη Σχολή της Πάτμου, όπου έλαβε αξιόλογη μόρφωση. Έλαβε μέρος στον υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνα και λόγω των ικανοτήτων του εξελέγη αντιπρόσωπος της Σάμου και συμμετέσχε σε όλες σχεδόν τις Εθνοσυνελεύσεις ως πληρεξούσιος της Σάμου. Το 1821 συμμετείχε μαζί με τον Χριστόδουλο Καψάλη στην Α΄Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου. Το 1827 ως παραστάτης της Σάμου στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας κατέθεσε πρόταση περί Κυβερνήσεως της Ελλάδος η οποία έγινε τελικά δεκτή. Στην πρότασή του μεταξύ των άλλων ανέφερε και τα εξής: ... προβάλλω ότι είναι καλόν η Κυβέρνησις της Ελλάδος εκτός της δικαστικής εξουσίας να συνίστατι από δύο σώματα. Το μεν Βουλευτικόν από τους αντιπροσώπους των επαρχιών της Ελλάδος, η Δε Νομοτελεστική εξουσία να αφιερωθή εις έναν Κυβερνήτην... Η Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας εξέλεξε ως πρώτο Κυβερνήτη τον κόμη Ιωάννη Καποδίστρια.
  Το 1828 εξελέγη μαζί με άλλους Καρμανιόλους επαρχιακός δημογέρων της Σάμου (Χ. Ματακίδης, Ιω. Σφοίνης, Ιω. Λεκάτης, Μαν. Γαρουφαλής, Κων. Τζουβαλτζής) . Το 1831 με τον Μαν. Γαρουφαλή ασχολείται με εκδοτικές δραστηριότητες στο τυπογραφείο Σύρου. Το 1831 βρίσκεται στο Νάυπλιο απ΄όπου απευθύνεται στον Κ. Ασώπιο για την έκδοση του Λεξικού του Ανθιμου Γαζή. Πράγματι το τρίτομο λεξικό καταφέρνει να το εκδώσει μαζί με τον Κ. Γκαρπολά το 1835. Όταν η Σάμος γίνεται ηγεμονία προτιμά την αυτοεξορία στην Ελλάδα, όπως και οι άλλοι κορυφαίοι Καρμανιόλοι. Από την Α΄ Γενική Συνεέλυση της Ηγεμονίας κηρύσσεται «απόβλητος και απαράδεκτος εις την πατρίδα». Σε κατάλογο Σαμίων μεταναστών που συντάχθηκε το 1837 στην Χαλκίδα καταγράφεται και η οικογένεια του Χριστ. Ματακίδη αποτελούμενη από έξι μέλη.
  Ο Χ. Ματακίδης, μετά την άφιξη του Όθωνα, διορίστηκε δικαστής, πρωτοδίκης στο Ναύπλιο, αλλά εξαιτίας της αντίθεσής του προς τον Γραμματέα της Δικαιοσύνης Γ. Α. Ράλλη παύθηκε και μετετέθη ως συμβολαιογράφος στην Αθήνα. Διετέλεσε και συμβολαιογράφος της Εθνικής Τράπεζας, αλλά είχε πολύ μικρές αποδοχές και δεν μπορούσε να θρέψει την οικογένειά του. Τελικά αρρώστησε, επέστρεψε στο Ναύπλιο και τέλος στη Σύρο όπου και πέθανε το 1847.

Επιμέλεια κειμένου: Χ.Ν. Λάνδρος, Φιλόλογος, ΓΑΚ Σάμου
Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Βαθέος

Ιστοσελίδα Δήμου Βαθέος
• http://www.vathi.gr/prosop/matakidis.html

Λαχανάς Κωνσταντίνος

1789 - 1842
(Σάμος 1789 ­ Χαλκίδα 1842)
  Φιλικός και αγωνιστής του 1821, πρωτοστάτης στην εξέγερση της Σάμου. Από νέος ασχολήθηκε με τη ναυτιλία. Σε κάποιο ταξίδι του στη Μασσαλία κατατάχτηκε στο γαλλικό στρατό, πήρε μέρος στην εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο και διακρίθηκε στη ναυμαχία του Αμπουκίρ (1798). Όταν επέστρεψε στη γενέτειρά του συγκρούσθηκε με το αριστοκρατικό κόμμα των προκρίτων.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Βουλής των Ελλήνων

• http://www.parliament.gr/1821/anafora/portreta_det...

  Ένας από τους σημαντικότερους στρατιωτικούς αρχηγούς και ήρωες της σαμιακής επανάστασης του 1821. Το πραγματικό του επώνυμο ήταν Φώκος. Το «Λαχανάς» ήταν παρωνύμιο, αλλά επεκράτησε του πραγματικού επωνύμου. Ο Καπετάν Κωσταντής Λαχανάς γεννήθηκε στο Πάνω Βαθύ το 1769. Γονείς του ήταν ο Γεώργιος Φώκος και η Κυριακή. Μικρός υιοθετήθηκε από τον θείο του Γιακουμή.
  Σε νεαρή ηλικία ασχολήθηκε με τη θάλασσα και έγινε πλοίαρχος, ταξιδεύοντας αρχικά στα παράλια της Μικράς Ασίας. Αργότερα τα ταξίδια του έφτασαν μέχρι τη Συρία, τη Βόρειο Αφρική, τον Εύξεινο Πόντο και την Ιταλία.
  Το 1798 ενόσω βρισκόταν στην Αίγυπτο κατετάγη στην Ελληνική Λεγεώνα του Ναπολέοντα και έλαβε μέρος στις μάχες που δόθηκαν εκεί από γαλλικά στρατεύματα. Μετά την αναχώρηση του Ναπολέοντα από την Αίγυπτο ο Λαχανάς επανήλθε στη Σάμο και έλαβε μέρος στους αγώνες για την κατάκτηση της προυχοντικής εξουσίας, αφού τάχθηκε στο πλευρό της παράταξης των Καρμανιόλων, που επεδίωκαν την κατάργηση των παλαιών προεστών και τη διαφάνεια στη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών του νησιού (1806-1812).
  Το 1812, όταν οι αντίπαλοι των Καρμανιόλων, οι Καλικάντζαροι, επικράτησαν στον Κοινό της Σάμου ο Κ. Λαχανάς καταδιώχθηκε και διέφυγε από το νησί για να σωθεί. Κατά τις περιπλανήσεις του έφτασε μέχρι Θεσσαλονίκη, συνδέθηκε δε με τον περιβόητο αρματωλό Νίκο Τζάρα, έγινε οπαδός του και πολέμησε μαζί του εναντίον των Τούρκων. Ο Νικοτζάρας αναγνωρίζοντας την ανδρεία του Λαχανά τον έκαμε πρωτοπαλίκαρό του. Μετά τον θάνατο του Νικοτζάρα ο τότε νομάρχης Θεσσαλονίκης Μπεκίρ πασάς που υπήρξε παλιότερα βοεβόδας Σάμου τον διόρισε κυβερνήτη του εκεί σταθμεύοντος αυτοκρατορικού πάρωνος. Μετά την απόλυση του Μπεκίρ πασά, παραιτήθηκε και ο Λαχανάς και επέστρεψε στη Σάμο ασχολούμενος με το αρχικό του επάγγελμα κυβερνώντας το ιδιόκτητο πλοίο του «Πυθαγόρας».
  Τον Φεβρουάριο του 1819 μυήθηκε από τον Γεράσιμο Σβορώνο στη Φιλική Εταιρεία. Όταν κηρύχτηκε η επανάσταση του 21, ο Καπετάν Κωνσταντής υπήρξε ο πρώτος που συνήγειρε τους οπαδούς του και στις 18 Απριλίου 1821 κήρυξε την επανάσταση υψώνοντας τη σημαία στη θέση Πηγαδάκι Ανω Βαθέος, καλώντας όλους τους κατοίκους του Βαθέος να αγωνισθούν υπέρ της Πατρίδος. Στα τέλη Απριλίου 1821 έφτασε στη Σάμο ο Λογοθέτης Λυκούργος και ανέλαβε τη γενική αρχηγία του αγώνα στο νησί θέτοντας σε εφαρμογή το τοπικό πολίτευμα, τον «Στρατοπολιτικό Διοργανισμό της νήσου Σάμου». Ο Λυκούργος οργάνωσε την άμυνα του νησιού συγκροτώντας τέσσερις χιλιαρχίες στη μία των οποίων διόρισε τον Λαχανά χιλίαρχο. Υπό την ιδιότητά του αυτή υπεράσπισε το νησί και στις τρεις μεγάλες επιθέσεις που επιχείρησε ο τουρκικός στόλος το 1821, 1824, 1826 εναντίον της Σάμου. Τον Ιούλιο του 1821 ο Λαχανάς εξασφάλισε την άμυνα των ανατολικών παραλίων και του λιμανιού του Βαθιού. Μετά την απόκρουση των Τούρκων επικεφαλής μικρού σώματος έβγαλε από τα βυθισμένα στη θάλασσα εχθρικά πλοία 33 τηλεβόλα, τα οποία μετέφερε στη Σάμο για την ενίσχυση της άμυνάς της. Στη συνέχεια εξεστράτευσε με άλλους 300 Σαμιώτες στη Μικρά Ασία όπου συνήψε μάχες και λαφυραγώγησε τουρκικές περιοχές απομακρύνοντας το ενδεχόμενο τουρκικής επίθεσης κατά της Σάμου. Το 1822 έλαβε μέρος στην εκστρατεία της Χίου. Μετά την αποτυχία αυτής της εκστρατείας και την καταστροφή της Χίου έλαβε μέρος σε ναυμαχία του ελληνικού στόλου κατά του τουρκικού έξω από τις Σπέτσες, όπου και ανδραγάθησε.
  Τον Μάρτιο του 1823 επικεφαλής 600 ανδρών επέδραμε και πάλι κατά της Μικράς Ασίας λεηλατώντας τα παράλια από τη περιοχή του Τσαγίου μέχρι την Αλικαρνασσό. Στη Σάμο είχε έλθει σε αντίθεση με τον έπαρχο Κυριάκο Μώραλη ό οποίος τον συνέλαβε κατά προτροπή των πολιτικών του αντιπάλων και τον φυλάκισε, αλλά κατόρθωσε να δραπετεύσει και να σωθεί. Το 1824 αντίπαλοι του Λαχανά, φυγάδες από τη Σάμο μαζί με άλλους Ψαριανούς αποβιβάσθηκαν κρυφά στη Σάμο με σκοπό να εξοντώσουν τον ίδιο και τους οπαδούς του. Πολιόρκησαν το σπίτι του στο Πάνω Βαθύ και το κατέστρεψαν, αλλά ο ίδιος κατάφερε να διαφύγει και να αποκρούσει με επιτυχία την επιδρομή των φυγάδων.
  Στην μεγάλη εκστρατεία του τουρκικού στόλου κατά της Σάμου το 1824 ο Λαχανάς είχε διορισθεί από την Γενική Συνέλευση Γενικός Καπετάνιος του εν Σάμω Ελληνικού Στρατού και υπεράσπισε το νησί από τις περιοχές Μεσοκάμπου - Μολαϊμβραήμ, απ' όπου κανονιοβολούσε με επιτυχία τον τουρκικό στόλο που πολιορκούσε στενά τη Σάμο. Το 1825 επιχείρησε νέα επιδρομή κατά της Μικράς Ασίας. Την αυτή γενναιότητα έδειξε και το 1826 κατά εκστρατεία των Τούρκων εναντίον της Σάμου.
  Το 1828, όταν στη Σάμο έφτασε ο Ιωάννης Κωλέττης ως Έκτακτος Επίτροπος Ανατολικών Σποράδων και καθ' όλη τη διάρκεια της καποδιστριακής περιόδου ο Λαχανάς διετέλεσε αρχηγός της Εκτελεστική Δυνάμεως. Στη διάρκεια της Ελευθέρας Πολιτείας Σάμου (1830-1834) διορίστηκε από τον Λογοθέτη Λυκούργο στρατιωτικός αρχηγός. Στο τετραετές αυτό διάστημα οι Σαμιώτες επεδίωκαν την ένωσή τους με την Ελλάδα. Αφού αυτό δεν είχε αίσιο τέλος και στη Σάμο επιβλήθηκε το ηγεμονικό καθεστώς ο Λαχανάς μαζί με τους υπόλοιπους αρχηγούς της σαμιακής επανάστασης και πλήθος Σαμίων επέλεξε την αυτοεξορία από το νησί κι έτσι το καλοκαίρι του 1834 μετανάστευσε στην ελεύθερη Ελλάδα. Μαζί του αναχώρησε και η οικογένειά του. Από το Καρλόβασι μετέβησαν στη Μύκονο και από εκεί στο Ναύπλιο. Για τους Σαμιώτες μετανάστες η ελληνική κυβέρνηση παραχώρησε μια περιοχή στην Χαλκίδα για να εγκατασταθούν.
  Η ελληνική κυβέρνηση αναγνωρίζοντας τους αγώνες του καπετάν Κωνσταντή Λαχανά τον διόρισε ταγματάρχη της Εθνοφυλακής με το ΒΔ 20/1834 και τον ετίμησε με τον Αργυρό Σταυρό του Αγώνος και το Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος.
  Ο Καπετάν Λαχανάς πέθανε στην Χαλκίδα στις 19 Δεκεμβρίου 1842. Η γενέτειρά του τιμώντας τον έχει τοποθετήσει στη θέση Πηγαδάκι την προτομή του.
Βασική πηγή για το βιογραφικό του σημείωμα το βιβλίο Βιογραφία του Σαμίου οπλαρχηγού Κωνσταντίνου Λαχανά υπό Ν. Σταματιάδου, Εν Σάμω 1906.

Επιμέλεια κειμένου: Χ.Ν. Λάνδρος, Φιλόλογος, ΓΑΚ Σάμου
Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Βαθέος

Ιστοσελίδα Δήμου Βαθέος
• http://www.vathi.gr/prosop/laxanas.html (1 φωτ.)