Εμφανίζονται 21 τίτλοι με αναζήτηση: Ιστορία στην ευρύτερη περιοχή: "ΦΩΚΙΔΑ Νομός ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ" .
ΑΜΦΙΣΣΑ (Πόλη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Η Αμφισσα, αρχαιότατη πόλη των Εσπερίων ή Οζολών Λοκρών, ήταν χτισμένη
στη θέση που βρίσκεται σήμερα, στους πρόποδες του όρους Έλατος, κάτω από τον όγκο
του ιστορικού και θρυλικού Κάστρου των Σαλώνων.
Η μυθική Αμφισσα, ερωμένη του Απόλλωνα, ήταν κόρη του Μάκαρος και
εγγονή του Αιόλου. Κατά τον Αριστοτέλη "Αμφισσα ονομάσθη δια το όρεσιν περιέχεσθαι".
Η ερμηνεία αυτή πρέπει να θεωρηθεί σωστή, γιατί η πόλη περιβάλλετο από πλήθος
βουνών και λόφων μεταξύ Γκιώνας και Παρνασσού. Η Αμφισσα κατοικείτο από τους πανάρχαιους
χρόνους, όπως φανερώνουν τα λείψανα των κυκλώπειων τειχών της ακροπόλεώς της.
Ο Παυσανίας κατονομάζει δύο τάφους : της ηρωίδος Αμφίσσης και του Ανδραίμονος,
που ήταν γιός του βασιλιά των Αιτωλών και ήρωα του Τρωικού Πολέμου Θόαντος.
Ανασκαφικά ευρήματα αποκαλύπτουν πως η Αμφισσα από το τέλος του 8ου
αι. π.Χ. διατηρούσε εμπορικές σχέσεις με τη Κόρινθο
και τις πόλεις της ΒΔ Πελοποννήσου.
Κατά τον 7ο αι. π.Χ. η Αμφισσα οργανώνεται ως πόλη-κράτος με ανάπτυξη
στις τέχνες και το εμπόριο, ακμή που διαρκεί επί τρεις τουλάχιστον αιώνες. Ένα
μέρος των κατοίκων της πόλεως μεταναστεύει στην Κάτω Ιταλία το 653 π.Χ. και ιδρύει
την αποικία Λοκροί Επιζεφύριοι.
Στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.) οι Αμφισσείς
τάσσονται με το μέρος των Σπαρτιατών, εναντίον των Αθηναίων.
Ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος το 338 π.Χ. καλεσμένος από τους
Αμφικτίονες κατά των Γ' Ιερό πόλεμο, κατέστρεψε την αρχαία ακρόπολη και κατέσκαψε
εκ θεμελίων την Αμφισσα για να τιμωρήσει τους Αμφισσείς, επειδή καλλιέργησαν κτήματα
του Κρισσαίου Πεδίου που ανήκαν στη δικαιοδοσία του Αμφικτιονικού Συνεδρίου.
Η Αμφισσα οικοδομήθηκε εκ νέου για να αποτελέσει μέλος της πανίσχυρης
Αιτωλικής Συμπολιτείας και (μαζί με τη Ναύπακτο)
μια από τις σπουδαιότερες πόλεις της.
Στις αρχές του 2ου π.Χ. αιώνα η Αμφισσα βρισκόταν στη μέγιστη ακμή
της. Σύμφωνα με το δόγμα της Ρωμαϊκής Συγκλήτου αποτέλεσε πόλη-κράτος και πρωτεύουσα
των Εσπερίων (ή Οζολών) Λοκρών. Είχε Βουλή, Εκκλησία του Δήμου και έκοψε τα δικά
της νομίσματα.
Την άνοιξη του 190 π.Χ. η Αμφισσα αντιστάθηκε σθεναρά στο Ρωμαίο ύπατο
Μάνιο Ακίλιο Γλαβρίωνα, που δεν κατάφερε να την εκπορθήσει.
Κατά την περίοδο 174-160 π.Χ. η πόλη γνώρισε τις καταστροφικές συνέπειες
του πολέμου μεταξύ φιλορωμαίων Αιτωλών και Εθνικιστών, και πολλά κτίριά της πυρπολήθηκαν.
Όταν ο Οκτάβιος Αύγουστος, σε ανάμνηση της νίκης του στο Ακτιο,
ίδρυσε τη Νικόπολη το
27 π.Χ., πολλοί Αιτωλοί δεν υπάκουσαν να στη διαταγή του να εποικίσουν τη νέα
πόλη, παρά προτίμησαν να μετοικήσουν στην Αμφισσα, όπως τους υπαγόρευαν αρχαιότατοι
συγγενικοί δεσμοί. Τότε η Αμφισσα γίνεται πολυάνθρωπη και μια από τις πλέον ακμάζουσες
πόλεις της Ελλάδος των αυτοκρατορικών ρωμαϊκών χρόνων, ακμή που κράτησε για τουλάχιστον
δύο αιώνες.
Ακολουθεί η περίοδος της βυζαντινής χιλιετίας. Το μόνο ιστορικό τεκμήριο
που διαθέτουμε για την ιστορία της πόλης είναι το "Χρονικό του Γαλαξειδίου",
γραμμένο από τον Ιερομόναζο Ευθύμιο, που βρήκε, αποκατέστησε και δημοσίευσε ο
Κωνσταντίνος Σάθας. Κατά το Χρονικό η πόλη ερημώθηκε από τις ορδές των Βουλγάρων
του Σαμουήλ, στα τέλη του 10ου αιώνα. Αργότερα πιθανόν εποικίστηκε από Δαλματούς
του Σάλωνα, που της έδωσαν το όνομα Σάλωνα, σε ανάμνηση της δικής τους πατρίδας.
Τότε επέστρεψαν και εγκαταστάθηκαν όσοι κάτοικοι είχαν γλυτώσει από τη σφαγή των
Βουλγάρων.
Στο Μεσαίωνα οι Φράγκοι ίδρυσαν τη Βατωνία ή Αυθεντία των Σαλώνων
με τη δυναστεία των Στρομονκρούρ, που κράτησε σχεδόν 100 χρόνια. Ύστερα ήρθαν
οι Καταλανοί. Τα ταραγμένα εκείνα χρόνια κυβερνούσε την πόλη για λογαριασμό της
χήρας του τελευταίου Καταλανού κόμη Ελένης Κατακουζηνής, ένας Φράγκος ιερέας,
με την ονομασία Στράτος, τυραννικός και φιλοχρήματος. Κάποτε άρπαξε την ωραιότατη
ανηψιά του Επισκόπου Σεραφείμ, τη φυλάκισε στο Κάστρο και τη σκότωσε. Η παράδοση
λέει πως το Κάστρο ονομάστηκε "Κάστρο της Ωργιάς", για να τιμηθεί η
όμορφη και αδικοχαμένη Αρετή. Ο Σεραφείμ κάλεσε σε βοήθεια τους Τούρκους, που
κατέλαβαν την πόλη για να την κρατήσουν σκλαβωμένη για 460 ολόκληρα χρόνια.
Το σπουδαιότερο ιστορικό γεγονός της Αμφισσας κατά τους νεώτερους
χρόνους είναι η αποφασιστική συμβολή της στην Επανάσταση του 1821. Εδώ στα Σάλωνα,
δόθηκε στις 25 Μαρτίου το σύνθημα του ξεσηκωμού στη Ρούμελη. Εδώ ο Διάκος, ο Πανουργιάς,
ο Γιαγτζής, ο Δυοβουνιώτης, με το φλογερό Δεσπότη Σαλώνων Ησαΐα ζώστηκαν τ' άρματα
και χτύπησαν. Στις 27 Μαρτίου 1821 τα παληκάρια του Πανουργιά, του Μανίκα και
του Τράκα κατέλαβαν την πόλη και στις 10 Απριλίου, ανήμερα το Πάσχα, αλώθηκε το
Κάστρο των Σαλώνων, το πρώτο κάστρο που έπεφτε σε χέρια ελληνικά. Οι 600 έγκλειστοι
Τούρκοι εξοντώθηκαν και με τα όπλα του οπλίστηκαν τα παλληκάρια του Πανουργιά,
για να κρατήσουν ένα χρόνο ελεύθερη τη Ρούμελη, αναχαιτίζοντας τις ορδές των Τούρκων
από το Βορρά.
Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Αμφίσσης
ΔΕΛΦΟΙ (Αρχαίο ιερό) ΦΩΚΙΔΑ
Ο ιερός χώρος του Απόλλωνα στους Δελφούς απλώνεται πάνω σε αλλεπάλληλα
επίπεδα στις υπώρειες του Παρνασσού,
ανάμεσα σε δύο τεράστιους βράχους, τις Φαιδριάδες. Για πολλούς αιώνες αυτός ο
χώρος ήταν θρησκευτικό και πνευματικό κέντρο του τότε αρχαίου κόσμου. Σύμφωνα
με τη παράδοση, οι Δελφοί ήταν το γεωγραφικό κέντρο του κόσμου, "ο ομφαλός
της γης", το σημείο συνάντησης των δύο αετών που άφησε ο Δίας από τα πέρατα
του ουρανού για να βρουν το κέντρο του κόσμου.
Τα πρώτα ίχνη κατοίκησης στην περιοχή των Δελφών ανάγονται στα μυκηναϊκά
χρόνια (14ος-11ος αι. π.Χ.) Την εποχή αυτή η κύρια θεότητα που λατρευόταν στο
μικρό οικισμό ήταν η Γη. Στην επόμενη περίοδο (11ος-9ος αι. π.Χ.) εγκαθιδρύεται
στους Δελφούς η λατρεία του Απόλλωνα, που εγκαταστάθηκε εδώ αφού πρώτα σκότωσε,
κατά την παράδοση, το δράκοντα Πύθωνα που φύλαγε το μαντείο της Γης. Μετά την
εξάγνισή του επιστρέφει στους Δελφούς στεφανωμένος και καθιερώνει τη λατρεία του
στο Μαντείο το οποίο από τότε του ανήκει. Πέρα από τις μυθικές αναφορές αυτή η
πράξη συμβολίζει την εισαγωγή της λατρείας του Δελφίνιου Απόλλωνα στην Κρίσσα,
σήμερα Χρυσσό, από τους
Κρήτες ναυτικούς, σύμφωνα με τον ύμνο προς τον Απόλλωνα, ο οποίος γίνεται πλέον
γνωστός σαν Πύθιος Απόλλωνας και ο τόπος λατρείας του ονομάζεται Δελφοί από εδώ
και μπρος.
Ο 8ος και 7ος αι. π.Χ. υπήρξαν εποχή διαμόρφωσης του ιερού χώρου των
Δελφών. Προς το τέλος του 7ου αι. π.Χ. χτίστηκαν οι πρώτοι λίθινοι ναοί, αφιερωμένοι
ο ένας στον θεό Απόλλωνα και ο άλλος στην Αθηνά. Στις αρχές του 6ου αι. π.Χ. οι
Δελφοί προχώρησαν στην Αμφικτιονία, ένωση πόλεων-κρατών με κοινούς πολιτικούς
σκοπούς, η οποία προστάτευε το ιερό από κατακτητικές βλέψεις. Με τον καιρό η Δελφική
Αμφικτιονία απέκτησε αποφασιστικές αρμοδιότητες στη διοίκηση του ιερού του Απόλλωνα
και το 582 π.Χ. αναδιοργάνωσε τους Πυθικούς αγώνες που τελούνταν κάθε τέσσερα
χρόνια προς τιμή του Απόλλωνα, για να θυμίζουν τη νίκη του θεού εναντίων του Πύθωνα.
Από τον 6ο έως και τον 4ο αι. π.Χ. είναι η περίοδος της μεγάλης ακμής
του ιερού των Δελφών, που κοσμείται με οικοδομήματα και πολυάριθμα αναθήματα τα
οποία αφιερώνουν στον Απόλλωνα ελληνικές πόλεις και ιδιώτες. Προσκυνητές συρρέουν
από όλο τον αρχαίο κόσμο για να ζητήσουν τη συμβουλή και το χρησμό του θεού για
οποιαδήποτε σοβαρή απόφαση ή ενέργειά τους. Καθαρίζονταν με το νερό της Κασταλίας
πηγής, πλήρωναν έναν ορισμένο φόρο, τον πελανόν, και θυσίαζαν ένα ζώο στο βωμό
του Απόλλωνα. Οι χρησμοί του θεού εκφράζονταν από τη Πυθία, ιέρεια του μαντείου,
και ερμηνεύονταν από τους ιερείς του Απόλλωνα. Το τυπικό στη λειτουργία του μαντείου
πήρε την οριστική του μορφή μέσα στον 6ο αι. π.Χ. και έμεινε αναλλοίωτο έως την
εποχή του Αδριανού (2ος αι. π.Χ.) Στο θέατρο του ιερού του 4ου αι. π.Χ.,τελούνταν
δραματικοί και λυρικοί αγώνες, ενώ στο στάδιο, εκτός από τους γυμνικούς (αθλητικούς)
αγώνες, γίνονταν και μουσικές εκδηλώσεις.
Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Δελφών
ΑΜΦΙΣΣΑ (Αρχαία πόλη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Now Anticyra still endures, but Cirrha and Crisa have been destroyed, the former earlier, by the Crisaeans, and Crisa itself later, by Eurylochus the Thessalian, at the time of the Crisaean War. For the Crisaeans, already prosperous because of the duties levied on importations from Sicily and Italy, proceeded to impose harsh taxes on those who came to visit the temple, even contrary to the decrees of the Amphictyons. And the same thing also happened in the case of the Amphissians, who belonged to the Ozolian Locrians. For these too, coming over, not only restored Crisa and proceeded to put under cultivation again the plain which had been consecrated by the Amphictyons, but were worse in their dealings with foreigners than the Crisaeans of old had been. Accordingly, the Amphictyons punished these too, and gave the territory back to the god.
This extract is from: The Geography of Strabo (ed. H. L. Jones, 1924), Cambridge. Harvard University Press. Cited Sep 2002 from The Perseus Project URL below, which contains comments & interesting hyperlinks.
ΕΡΩΧΟΣ (Αρχαία πόλη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Ο Παυσανίας αναφέρει ότι ο Ερωχος ήταν μία από τις φωκικές πόλεις που έκαψε ο Ξέρξης (Παυσ. 10,3,2).
The barbarians, while the Thessalians so guided their army, overran the whole
of Phocis. All that came within their power they laid waste to and burnt, setting
fire to towns and temples.
Marching this way down the river Cephisus, they ravaged everything that lay in
their way, burning the towns of Drymus, Charadra, Erochus, Tethronium, Amphicaea,
Neon, Pediea, Tritea, Elatea, Hyampolis, Parapotamii, and Abae, where there was
a richly endowed temple of Apollo, provided with wealth of treasure and offerings
(Strab. 8,32,2-8,33,1).
This extract is from: The Geography of Strabo, ed. H. L. Jones, Cambridge. Harvard University Press
Cited Sept. 2002 from Perseus Project URL below, which contains comments & interesting hyperlinks.
ΛΙΛΑΙΑ (Αρχαία πόλη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
In the tenth year after the seizure of the sanctuary, Philip put an end to the
war, which was called both the Phocian War and the Sacred War, in the year when
Theophilus was archon at Athens, which was the first of the hundred and eighth
Olympiad at which Polycles of Cyrene was victorious in the foot-race. The cities
of Phocis were captured and razed to the ground. The tale of them was Lilaea,
Hyampolis, Anticyra, Parapotamii, Panopeus and Daulis. These cities were distinguished
in days of old, especially because of the poetry of Homer.
The army of Xerxes, burning down certain of these, made them better known in Greece,
namely Erochus, Charadra, Amphicleia, Neon, Tithronium and Drymaea. The rest of
the Phocian cities, except Elateia, were not famous in former times, I mean Phocian
Trachis, Phocian Medeon, Echedameia, Ambrossus, Ledon, Phlygonium and Stiris.
On the occasion to which I have referred all the cities enumerated were razed
to the ground and their people scattered in villages.
This extract is from: Pausanias Description of Greece with an English Translation by W.H.S. Jones, Litt.D., and H.A. Ormerod, M.A., in 4 Volumes. Harvard University Press
Cited Sept. 2002 from Perseus Project URL bellow, which contains comments & interesting hyperlinks.
ΤΡΙΤΑΙΑ (Αρχαία πόλη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
The barbarians, while the Thessalians so guided their army, overran the whole
of Phocis. All that came within their power they laid waste to and burnt, setting
fire to towns and temples (Hdt. 8,32,2).
Marching this way down the river Cephisus, they ravaged everything that lay in
their way, burning the towns of Drymus, Charadra, Erochus, Tethronium, Amphicaea,
Neon, Pediea, Tritea, Elatea, Hyampolis, Parapotamii, and Abae, where there was
a richly endowed temple of Apollo, provided with wealth of treasure and offerings
(Hdt. 8,33,1).
This extract is from: Herodotus, The Histories, ed. A. D. Godley, Cambridge. Harvard University Press
Cited Sept. 2002 from Perseus Project URL below, which contains comments & interesting hyperlinks.
ΧΑΡΑΔΡΑ (Αρχαία πόλη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Ο Παυσανίας αναφέρει ότι η Χαράδρα ήταν μία από τις φωκικές πόλεις που έκαψε ο Ξέρξης (Παυσ. 10,3,2).
The barbarians, while the Thessalians so guided their army, overran the whole
of Phocis. All that came within their power they laid waste to and burnt, setting
fire to towns and temples.
Marching this way down the river Cephisus, they ravaged everything that lay in
their way, burning the towns of Drymus, Charadra, Erochus, Tethronium, Amphicaea,
Neon, Pediea, Tritea, Elatea, Hyampolis, Parapotamii, and Abae, where there was
a richly endowed temple of Apollo, provided with wealth of treasure and offerings (Hdt. 8.32.2, 8,33,1).
This extract is from: Herodotus, The Histories, ed. A. D. Godley, Cambridge. Harvard University Press
Cited Sept. 2002 from Perseus Project URL below, which contains comments & interesting hyperlinks.
ΕΡΩΧΟΣ (Αρχαία πόλη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
In the tenth year after the seizure of the sanctuary, Philip put an end to the
war, which was called both the Phocian War and the Sacred War, in the year when
Theophilus was archon at Athens, which was the first of the hundred and eighth
Olympiad at which Polycles of Cyrene was victorious in the foot-race. The cities
of Phocis were captured and razed to the ground. The tale of them was Lilaea,
Hyampolis, Anticyra, Parapotamii, Panopeus and Daulis. These cities were distinguished
in days of old, especially because of the poetry of Homer.
The army of Xerxes, burning down certain of these, made them better known in Greece,
namely Erochus, Charadra, Amphicleia, Neon, Tithronium and Drymaea. The rest of
the Phocian cities, except Elateia, were not famous in former times, I mean Phocian
Trachis, Phocian Medeon, Echedameia, Ambrossus, Ledon, Phlygonium and Stiris.
On the occasion to which I have referred all the cities enumerated were razed
to the ground and their people scattered in villages (Paus. 10,3,1-2).
This extract is from: Pausanias Description of Greece with an English Translation by W.H.S. Jones, Litt.D., and H.A. Ormerod, M.A., in 4 Volumes. Harvard University Press
Cited Sept. 2002 from Perseus Project URL bellow, which contains comments & interesting hyperlinks.
ΕΧΕΔΑΜΕΙΑ (Αρχαία πόλη) ΦΩΚΙΣ
In the tenth year after the seizure of the sanctuary, Philip put an end to the
war, which was called both the Phocian War and the Sacred War, in the year when
Theophilus was archon at Athens, which was the first of the hundred and eighth
Olympiad at which Polycles of Cyrene was victorious in the foot-race. The cities
of Phocis were captured and razed to the ground. The tale of them was Lilaea,
Hyampolis, Anticyra, Parapotamii, Panopeus and Daulis. These cities were distinguished
in days of old, especially because of the poetry of Homer.
The army of Xerxes, burning down certain of these, made them better known in Greece,
namely Erochus, Charadra, Amphicleia, Neon, Tithronium and Drymaea. The rest of
the Phocian cities, except Elateia, were not famous in former times, I mean Phocian
Trachis, Phocian Medeon, Echedameia, Ambrossus, Ledon, Phlygonium and Stiris.
On the occasion to which I have referred all the cities enumerated were razed
to the ground and their people scattered in villages (Paus. 10,3,1-2).
This extract is from: Pausanias Description of Greece with an English Translation by W.H.S. Jones, Litt.D., and H.A. Ormerod, M.A., in 4 Volumes. Harvard University Press
Cited Sept. 2002 from Perseus Project URL bellow, which contains comments & interesting hyperlinks.
ΜΕΔΕΩΝ (Αρχαία πόλη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
In the tenth year after the seizure of the sanctuary, Philip put an end to the
war, which was called both the Phocian War and the Sacred War, in the year when
Theophilus was archon at Athens, which was the first of the hundred and eighth
Olympiad at which Polycles of Cyrene was victorious in the foot-race. The cities
of Phocis were captured and razed to the ground. The tale of them was Lilaea,
Hyampolis, Anticyra, Parapotamii, Panopeus and Daulis. These cities were distinguished
in days of old, especially because of the poetry of Homer.
The army of Xerxes, burning down certain of these, made them better known in Greece,
namely Erochus, Charadra, Amphicleia, Neon, Tithronium and Drymaea. The rest of
the Phocian cities, except Elateia, were not famous in former times, I mean Phocian
Trachis, Phocian Medeon, Echedameia, Ambrossus, Ledon, Phlygonium and Stiris.
On the occasion to which I have referred all the cities enumerated were razed
to the ground and their people scattered in villages.
This extract is from: Pausanias Description of Greece with an English Translation by W.H.S. Jones, Litt.D., and H.A. Ormerod, M.A., in 4 Volumes. Harvard University Press
Cited Sept. 2002 from Perseus Project URL bellow, which contains comments & interesting hyperlinks.
ΧΑΡΑΔΡΑ (Αρχαία πόλη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
In the tenth year after the seizure of the sanctuary, Philip put an end to the
war, which was called both the Phocian War and the Sacred War, in the year when
Theophilus was archon at Athens, which was the first of the hundred and eighth
Olympiad at which Polycles of Cyrene was victorious in the foot-race. The cities
of Phocis were captured and razed to the ground. The tale of them was Lilaea,
Hyampolis, Anticyra, Parapotamii, Panopeus and Daulis. These cities were distinguished
in days of old, especially because of the poetry of Homer.
The army of Xerxes, burning down certain of these, made them better known in Greece,
namely Erochus, Charadra, Amphicleia, Neon, Tithronium and Drymaea. The rest of
the Phocian cities, except Elateia, were not famous in former times, I mean Phocian
Trachis, Phocian Medeon, Echedameia, Ambrossus, Ledon, Phlygonium and Stiris.
On the occasion to which I have referred all the cities enumerated were razed
to the ground and their people scattered in villages (Paus. 10,3,1-2).
This extract is from: Pausanias Description of Greece with an English Translation by W.H.S. Jones, Litt.D., and H.A. Ormerod, M.A., in 4 Volumes. Harvard University Press
Cited Sept. 2002 from Perseus Project URL bellow, which contains comments & interesting hyperlinks.
ΑΙΓΙΤΙΟΝ (Αρχαία πόλη) ΦΩΚΙΔΑ
Αθηναϊκά στρατεύματα με αρχηγό τον στρατηγό Δημοσθένη που πήγαν να καταλάβουν την Αιτωλία, νικήθηκαν από τους Αιτωλούς. Ανάμεσα στους νεκρούς Αθηναίους και ο στρατηγός τους Προκλής (Θουκ. 1,97)
ΦΩΚΙΣ (Αρχαία περιοχή) ΕΛΛΑΔΑ
The Thessalians and their allies had invaded Phocis with their whole army but had been worsted and roughly handled by the Phocians. When the Phocians were besieged on Parnassus, they had with them the diviner Tellias of Elis; Tellias devised a stratagem for them: he covered six hundred of the bravest Phocians with gypsum, themselves and their armor, and led them to attack the Thessalians by night, bidding them slay whomever they should see not whitened. The Thessalian sentinels were the first to see these men and to flee for fear, supposing falsely that it was something supernatural, and after the sentinels the whole army fled as well. The Phocians made themselves masters of four thousand dead, and their shields, of which they dedicated half at Abae and the rest at Delphi. A tithe of what they won in that fight went to the making of the great statues that stand around the tripod in front of the shrine at Delphi, and there are others like them dedicated at Abae.
This extract is from: Herodotus, The Histories, ed. A. D. Godley, Cambridge. Harvard University Press
Cited Sept. 2002 from Perseus Project URL below, which contains comments & interesting hyperlinks.
ΔΕΛΦΟΙ (Αρχαίο ιερό) ΦΩΚΙΔΑ
When Callistratus was archon at Athens (355/4 BC), the Romans
elected as consuls Marcus Fabius and Gaius Plautius. During their term of office
the Sacred War, as it was called, began and lasted nine years(comm.: correct to
ten years). For Philomelus the Phocian, a man of unusual audacity and lawlessness,
seized the shrine in Delphi and kindled the Sacred War for reasons somewhat as
follows. When the Lacedaemonians had fought the Leuctrian War with the Boeotians
and been defeated, the Thebans brought a serious charge against the Lacedaemonians
in the Amphictyonic Council because of their seizure of the Cadmeia and obtained
a judgement against them for a large indemnity; and the Phocians for having cultivated
a large portion of the consecrated territory named Cirrhaean (1) were
arraigned in the Council and were fined a large number of talents. When they did
not discharge the assessments, the hieromnemones (2) of the Amphictyons
brought charges against the Phocians and demanded of the Council that if the Phocians
did not pay the money to the god, they should lay under a curse the land of those
who were cheating the god. Likewise they declared that the others against whom
judgments had been passed should discharge their fines, the Lacedaemonians being
in this category, and if they did not obey, they should incur the common hatred
of the Greeks for their knavery. When the Greeks all ratified the decisions of
the Amphictyons and the territory of the Phocians was about to be placed under
the curse, Philomelus, who had the highest reputation among the Phocians, harangued
his fellow countrymen, explaining that they were unable to pay the money on account
of the magnitude of the fine, and that to allow the territory to be cursed was
not only cowardly but involved them in danger since it was the destruction of
the means by which they all lived. He endeavoured also to prove that the judgments
of the Amphictyons were unjust in the highest degree, since they had inflicted
huge fines for the cultivation of what was a very small parcel of land. Accordingly
he advised them to treat the fines as null and void and declared that the Phocians
had strong grounds for their case against the Amphictyons: for in ancient times
they had held control and guardianship of the oracle. As witness he offered the
most ancient and greatest of all poets, Homer who said: "Now over Phocians
Schedius ruled and e'en Epistrophus, They dwelt in Cyparissus
and in Pytho (Homeric Delphi) land of rocks"(Hom. Il. 2.517-519). On this
account he said they should enter a claim for the guardianship of the oracle on
the ground that this belonged to the Phocians as an inheritance from their fathers.
He promised that he would succeed with the enterprise if they would appoint him
general with absolute power for the entire programme and give him complete authority.
When the Phocians out of fear of the judgement elected him general
with absolute power, Philomelus set about energetically to fulfil his promise.
First he went to Sparta, where he conversed in private with Archidamus king of
the Lacedaemonians, representing that the king had an equal interest in the effort
to render null and void the judgments of the Amphictyons, for there existed serious
and unjust pronouncements of that Council to the injury of the Lacedaemonians
also. He accordingly disclosed to Archidamus that he had decided to seize Delphi
and that if he succeeded in obtaining the guardianship of the shrine he would
annul the decrees of the Amphictyons. Although Archidamus approved of the proposal,
he said he would not for the present give assistance openly, but that he would
co-operate secretly in every respect, providing both money and mercenaries. Philomelus,
having received from him fifteen talents and having added at least as much on
his own account, hired foreign mercenaries and chose a thousand of the Phocians,
whom he called peltasts. Then, after he had gathered a multitude of soldiers and
had seized the oracle, he slew the group of Delphians called Thracidae(3)
who sought to oppose him and confiscated their possessions; but, observing
that the others were terror-stricken, he exhorted them to be of good cheer since
no danger would befall them. When news of the seizure of the shrine was noised
abroad, the Locrians, who lived near by, straightway took the field against Philomelus.
A battle took place near Delphi and the Locrians, having been defeated with the
loss of many of their men, fled to their own territory, and Philomelus, being
elated by his victory, hacked from the slabs the pronouncements of the Amphictyons,
deleted the letters recording their judgements, and personally caused the report
to be circulated that he had resolved not to plunder the oracle nor had he purposed
to commit any other lawless deed, but that in support of the ancestral claim to
the guardianship and because of his desire to annul the unjust decrees of the
Amphictyons, he was vindicating the ancestral laws of the Phocians.
The Boeotians, coming together in an assembly, voted to rally to the
support of the oracle and immediately dispatched troops. While these things were
going on, Philomelus threw a wall around the shrine and began to assemble a large
number of mercenaries by raising the pay to half as much again, and selecting
the bravest of the Phocians he enrolled them and quickly had a considerable army;
for with no less than five thousand troops he took up a position in defence of
Delphi, already a formidable adversary for those who wished to make war upon him.
Later on, having led an expedition into the territory of the Locrians and laid
waste much of the enemy's land, he encamped near a river that flowed past a stronghold.
Though he made assaults upon this, he was unable to take it and finally desisted
from the siege, but joining battle with the Locrians he lost twenty of his men,
and not being able to get possession of their bodies, he asked through a herald
the privilege of taking them up. The Locrians, refusing to grant this, gave answer
that amongst all the Greeks it was the general law that temple-robbers should
be cast forth without burial. Philomelus so resented this that he joined battle
with the Locrians and, bending every effort, slew some of the enemy, and having
got possession of their bodies compelled the Locrians to make an exchange of the
dead. As he was master of the open country, he sacked a large portion of Locris
and returned to Delphi, having given his soldiers their fill of the spoils
of war. After this, since he wished to consult the oracle for the war, he
compelled the Pythian priestess to mount her tripod and deliver the oracle.
Since I have mentioned the tripod, I think it not inopportune to recount
the ancient story which has been handed down about it. It is said that in ancient
times goats discovered the oracular shrine, on which account even to this day
the Delphians use goats preferably when they consult the oracle. They say that
the manner of its discovery was the following. There is a chasm at this place
where now is situated what is known as the "forbidden" sanctuary, and as goats
had been wont to feed about this because Delphi had not as yet been settled, invariably
any goat that approached the chasm and peered into it would leap about in an extraordinary
fashion and utter a sound quite different from what it was formerly wont to emit.
The herdsman in charge of the goats marvelled at the strange phenomenon and having
approached the chasm and peeped down it to discover what it was, had the same
experience as the goats, for the goats began to act like beings possessed and
the goatherd also began to foretell future events. After this as the report was
bruited among the people of the vicinity concerning the experience of those who
approached the chasm, an increasing number of persons visited the place and, as
they all tested it because of its miraculous character, whosoever approached the
spot became inspired. For these reasons the oracle came to be regarded as a marvel
and to be considered the prophecy-giving shrine of Earth. For some time all who
wished to obtain a prophecy approached the chasm and made their prophetic replies
to one another; but later, since many were leaping down into the chasm under the
influence of their frenzy and all disappeared, it seemed best to the dwellers
in that region, in order to eliminate the risk, to station one woman there as
a single prophetess for all and to have the oracles told through her. And for
her a contrivance was devised which she could safely mount, then become inspired
and give prophecies to those who so desired. And this contrivance has three supports
and hence was called a tripod, and, I dare say, all the bronze tripods which are
constructed even to this day are made in imitation of this contrivance. In what
manner, then, the oracle was discovered and for what reasons the tripod was devised
I think I have told at sufficient length. It is said that in ancient times virgins
delivered the oracles because virgins have their natural innocence intact and
are in the same case as Artemis; for indeed virgins were alleged to be well suited
to guard the secrecy of disclosures made by oracles. In more recent times, however,
people say that Echecrates the Thessalian, having arrived at the shrine and beheld
the virgin who uttered the oracle, became enamoured of her because of her beauty,
carried her away with him and violated her; and that the Delphians because of
this deplorable occurrence passed a law that in future a virgin should no longer
prophesy but that an elderly woman of fifty should declare the oracles and that
she should be dressed in the costume of a virgin, as a sort of reminder of the
prophetess of olden times.
Such are the details of the legend regarding the discovery of the oracle; and
now we shall turn to the activities of Philomelus.
When Philomelus had control of the oracle he directed the Pythia to
make her prophecies from the tripod in the ancestral fashion. But when she replied
that such was not the ancestral fashion, he threatened her harshly and compelled
her to mount the tripod. Then when she frankly declared, referring to the superior
power of the man who was resorting to violence: "It is in your power to do
as you please," he gladly accepted her utterance and declared that he had
the oracle which suited him. He immediately had the oracle inscribed and set it
up in full view, and made it clear to everyone that the god gave him the authority
to do as he pleased. Having got together an assembly and disclosed the prophecy
to the multitude and urged them to be of good cheer, he turned to the business
of the war. There came to him an omen as well, in the temple of Apollo, namely
an eagle which, after flying over the temple of the god and swooping down to earth,
preyed upon the pigeons which were maintained in the temple precincts, some of
which it snatched away from the very altars. Those versed in such matters declared
that the omen indicated to Philomelus and the Phocians that they would control
the affairs of Delphi. Elated accordingly by these events, he selected the best
qualified of his friends for the embassies, and sent some to Athens, some to Lacedaemon,
and some to Thebes; and he likewise sent envoys to the other most distinguished
cities of the Greek world, explaining that he had seized Delphi, not with any
designs upon its sacred properties but to assert a claim to the guardianship of
the sanctuary; for this guardianship had been ordained in early times as belonging
to the Phocians. He said he would render due account of the property to all the
Greeks and expressed himself as ready to report the weight and the number of the
dedications to all who wished an examination. But he requested that, if any through
enmity or envy were to engage in war against the Phocians, these cities should
preferably join forces with him, or, if not, at least maintain peaceful relations.
When the envoys had accomplished their appointed mission, the Athenians, Lacedaemonians,
and some others arranged an alliance with him and promised assistance, but the
Boeotians, Locrians, and some others passed decrees to the contrary intent and
renewed the war in behalf of the god upon the Phocians.
Such were the events of this year.
When Diotimus was archon at Athens, the Romans elected as consuls
Gaius Marcius and Gnaeus Manlius. During their term of office Philomelus, foreseeing
the magnitude of the war, began to gather a multitude of mercenaries and to select
for active duty those of the Phocians who were fit. Although the war required
additional funds, he kept his hands off the sacred dedications, but he did exact
from the Delphians, who were exceptionally prosperous and wealthy, a sufficient
sum of money to pay the mercenaries. Having accordingly prepared a large army,
he led it into the open country and was obviously holding himself ready to join
issue with any who were hostile to the Phocians. And when the Locrians took the
field against him a battle was fought near the cliffs called Phaedriades,1 in
which Philomelus won the victory, having slain many of the enemy and taken not
a few alive, while some he forced to hurl themselves over the precipices. After
this battle the Phocians were elated by their success, but the Locrians, being
quite dejected, sent ambassadors to Thebes asking the Boeotians to come to their
support and the god's. The Boeotians because of their reverence for the gods and
because of the advantage they gained if the decisions of the Amphictyons were
enforced, sent embassies to the Thessalians and the other Amphictyons demanding
that they make war in common against the Phocians. But when the Amphictyons voted
the war against the Phocians much confusion and disagreement reigned throughout
the length and breadth of Greece. For some decided to stand by the god and punish
the Phocians as temple-robbers, while others inclined toward giving the Phocians
assistance
As tribes and cities were divided in their choice, the Boeotians,
Locrians, Thessalians, and Perrhaebians decided to aid the shrine, and in addition
the Dorians and Dolopians, likewise the Athamanians, Achaeans of Phthiotis, and
the Magnesians, also the Aenianians and some others; while the Athenians, Lacedaemonians,
and some others of the Peloponnesians fought on the side of the Phocians. The
Lacedaemonians co-operated most eagerly for the following reasons. In the Leuctrian
War the Thebans, after defeating the enemy, brought suit before the Amphictyons
against the Spartans, the charge being that Phoebidas the Spartan had seized the
Cadmeia, and the Amphictyons assessed a fine of five hundred talents for the offence.
Then when the Lacedaemonians had had judgement entered against them and failed
to pay the fine during the period set by the laws, the Thebans again brought suit,
this time for double damages. When the Amphictyons set the judgement at a thousand
talents, the Lacedaemonians, on account of the large amount of the fine, made
declarations similar to those of the Phocians, saying that an unjust judgement
had been rendered against them by the Amphictyons. Wherefore, though their interests
were now common, the Lacedaemonians hesitated to begin war by themselves on account
of the adverse judgement, but thought that it was more seemly to annul the judgments
of the Amphictyons through the agency of the Phocians. For these particular reasons
they were very ready to fight on the side of the Phocians and they co-operated
in securing for them the guardianship of the sanctuary.
When it was clear that the Boeotians would take the field with a large
army against the Phocians, Philomelus decided to gather a great number of mercenaries.
Since the war required ampler funds he was compelled to lay his hands on the sacred
dedications and to plunder the oracle. By setting the base pay for the mercenaries
at half as much again as was usual he quickly assembled a large number of mercenaries,
since many answered the summons to the campaign on account of the size of the
pay. Now no men of honourable character enrolled for the campaign because of their
reverence for the gods, but the worst knaves, and those who despised the gods,
because of their own greed, eagerly gathered about Philomelus and quickly a strong
army was formed out of those whose object it was to plunder the shrine. So Philomelus,
because of the magnitude of his resources, soon had prepared a considerable army.
He immediately advanced into the territory of the Locrians with soldiers both
foot and horse amounting to more than ten thousand. When the Locrians marshalled
their forces to meet him and the Boeotians came to the support of the Locrians,
a cavalry battle ensued in which the Phocians had the superiority. After this
the Thessalians together with the allies from neighbouring districts, having assembled
to the number of six thousand, arrived in Locris and joining battle with the Phocians
met with a defeat by a hill called Argolas. When the Boeotians put in an appearance
with thirteen thousand men and the Achaeans from the Peloponnesus came to the
support of the Phocians with fifteen hundred, the armies encamped over against
one another, both assembled in one place.
After this the Boeotians, who had taken captive on foraging parties
a good many mercenaries, brought them out in front of the city and made an announcement
by heralds that the Amphictyons were punishing with death these men present who
had enlisted with the temple-robbers; and immediately, making the deed follow
the word, shot them all down. But the mercenaries serving with the Phocians were
so enraged by this that they demanded of Philomelus that he mete out the like
punishment to the enemy, and then, when, bending every effort, they had taken
captive many men who were straggling up and down the countryside where the enemy
were, they brought them back and all these Philomelus shot. Through this punishment
they forced the opposite side to give up their overweening and cruel vengeance.
After this, as the armies were invading another district and were making a march
through heavily wooded rough regions, both vanguards suddenly became intermingled.
An engagement took place and then a sharp battle in which the Boeotians, who far
outnumbered the Phocians, defeated them. As the flight took place through precipitous
and almost impassable country1 many of the Phocians and their mercenaries were
cut down. Philomelus, after he had fought courageously and had suffered many wounds,
was driven into a precipitous area and there hemmed in, and since there was no
exit from it and he feared the torture after capture, he hurled himself over the
cliff and having thus made atonement to the gods ended his life Onomarchus, his
colleague in the generalship, having succeeded to the command and retreated with
such of his force as survived, collected any who returned from the flight...
When Thudemus was archon at Athens (353/2 BC), the Romans elected
as consuls Marcus Poplius and Marcus Fabius. During their term of office, now
that the Boeotians had won a victory over the Phocians and were of the opinion
that the fate of Philomelus, who was chiefly responsible for the plundering of
the temple and who had been punished by gods and men, would deter the rest from
like villainy, they returned to their own country. But the Phocians, now freed
from the war, for the present returned to Delphi and there meeting with their
allies in a common assembly deliberated on the war. The moderate party inclined
toward the peace, but the irreligious, the hot-headed and avaricious were of the
opposite opinion and were looking around to find the proper spokesman to support
their lawless aims. When Onomarchus arose and delivered a carefully argued speech
urging them to adhere to their original purpose, he swung the sentiment of the
gathering toward war, though he did so not so much with the intention of consulting
the common welfare as with a view to his own interests, for he had been sentenced
frequently and severely by the Amphictyons in the same manner as the rest and
had not discharged the fines. Accordingly, seeing that war was more desirable
for himself than peace, he quite logically urged the Phocians and their allies
to adhere to the project of Philomelus. Having been chosen general with supreme
command, he began to collect a large number of mercenaries, and, filling the gaps
in his ranks caused by the casualties and having increased his army by the large
number of foreigners enrolled, he set about making great preparations of allies
and of everything else that is serviceable for war.
He was greatly encouraged in this undertaking by a dream which gave
intimation of great increase of power and glory. In his sleep, namely, it seemed
that he was remodelling with his own hands the bronze statue which the Amphictyons
had dedicated in the temple of Apollo, making it much taller and larger. He accordingly
assumed that a sign was being given to him from the gods that there would be an
increase of glory because of his services as general. But the truth turned out
to be otherwise, rather the contrary was indicated because of the fact that the
Amphictyons had dedicated the statue out of the fines paid by the Phocians who
had acted lawlessly toward the shrine and had been fined for so doing. What was
indicated was that the fine of the Phocians would take on an increase at the hands
of Onomarchus; and such turned out to be the case. Onomarchus, when he had been
chosen general in supreme command, prepared a great supply of weapons from the
bronze and iron, and having struck coinage from the silver and gold distributed
it among the allied cities and chiefly gave it as bribes to the leaders of those
cities. Indeed he succeeded in corrupting many of the enemy too, some of whom
he persuaded to fight on his side, and others he required to maintain the peace.
He easily accomplished everything because of man's greed. In fact he persuaded
even the Thessalians, who were held in highest esteem amongst the allies, by bribes
to maintain the peace. In his dealings with the Phocians also he arrested and
executed those who opposed him and confiscated their property. After invading
the territory of the enemy (Locrians) he took Thronion
by storm and reduced its inhabitants to slavery, and having intimidated the Amphissans
by threats he forced them to submit. He sacked the cities of the Dorians and ravaged
their territory. He invaded Boeotia, captured Orchomenus, then, having attempted
to reduce Chaeroneia by siege and being defeated by the Thebans, he returned to
his own territory...
...After this Philip in response to a summons from the Thessalians entered Thessaly
with his army, and at first carried on a war against Lycophron, tyrant of Pherae,
in support of the Thessalians; but later, when Lycophron summoned an auxiliary
force from his allies the Phocians, Phayllus, the brother of Onomarchus, was dispatched
with seven thousand men. But Philip defeated the Phocians and drove them out of
Thessaly. Then Onomarchus came in haste with his entire military strength to the
support of Lycophron, believing that he would dominate all Thessaly. When Philip
in company with the Thessalians joined battle against the Phocians, Onomarchus
with his superior numbers defeated him in two battles and slew many of the Macedonians.
As for Philip, he was reduced to the uttermost perils and his soldiers were so
despondent that they had deserted him, but by arousing the courage of the majority,
he got them with great difficulty to obey his orders. Later Philip withdrew to
Macedonia, and Onomarchus, marching into Boeotia, defeated the Boeotians in battle
(At Hermeum) and took the city of Coroneia. As for Thessaly, however, Philip had
just at that time returned with his army from Macedonia and had taken the field
against Lycophron, tyrant of Pherae. Lycophron, however, since he was no match
for him in strength, summoned reinforcements from his allies the Phocians, promising
jointly with them to organize the government of all Thessaly. So when Onomarchus
in haste came to his support with twenty thousand foot and five hundred horse,
Philip, having persuaded the Thessalians to prosecute the war in common, gathered
them all together, numbering more than twenty thousand foot and three thousand
horse. A severe battle took place and since the Thessalian cavalry were superior
in numbers and valour, Philip won. Because Onomarchus had fled toward the sea
and Chares the Athenian was by chance sailing by with many triremes, a great slaughter
of the Phocians took place, for the men in their effort to escape would strip
off their armour and try to swim out to the triremes, and among them was Onomarchus.
Finally more than six thousand of the Phocians and mercenaries were slain, and
among them the general himself; and no less than three thousand were taken captives.
Philip hanged Onomarchus; the rest he threw into the sea as temple-robbers.
After the death of Onomarchus his brother Phayllus succeeded to the
command of the Phocians. In an attempt to retrieve the disaster, he began to gather
a multitude of mercenaries, offering double the customary pay, and summoned help
from his allies. He got ready also a large supply of arms and coined gold and
silver money...
When Aristodemus was archon at Athens(352/1 BC), the Romans elected
as consuls Gaius Sulpicius and Marcus Valerius, and the one hundred seventh celebration
of the Olympian games was held, in which Micrinas of Tarentum won the stadion
race. During their term of office Phayllus, the general of the Phocians after
the death and defeat of his brother, effected another revival of the affairs of
the Phocians, then at a low ebb on account of the defeat and slaughter of their
soldiers. For since he had an inexhaustible supply of money he gathered a large
body of mercenaries, and persuaded not a few allies to co-operate in renewing
the war. In fact, by making lavish use of his abundance of money he not only procured
many individuals as enthusiastic helpers, but also lured the most renowned cities
into joining his enterprise. The Lacedaemonians, for example, sent him a thousand
soldiers, the Achaeans two thousand, the Athenians five thousand foot and four
hundred horse with Nausicles as their general. The tyrants of Pherae, Lycophron
and Peitholaus, who were destitute of allies after the death of Onomarchus, gave
Pherae over to Philip, while they themselves, being protected by terms of truce,
brought together their mercenaries to the number of two thousand, and, having
fled with these to Phayllus, joined the Phocians as allies. Not a few of the lesser
cities as well actively supported the Phocians because of the abundance of money
that had been distributed; for gold that incites man's covetousness compelled
them to desert to the side which would enable them to profit from their gains.
Phayllus accordingly with his army carried the campaign into Boeotia, and, suffering
defeat near the city of Orchomenus, lost a great number of men. Later in another
battle that took place by the Cephisus River the Boeotians won again and slew
over five hundred of the enemy and took no fewer than four hundred prisoners.
A few days later, in a battle that took place near Coroneia, the Boeotians were
victorious and slew fifty of the Phocians, and took one hundred thirty prisoners.
Now that we have recounted the affairs of the Boeotians and Phocians we shall
return to Philip.
Philip, after his defeat of Onomarchus in a noteworthy battle, put
an end to the tyranny in Pherae, and, after restoring its freedom to the city
and settling all other matters in Thessaly, advanced to Thermopylae, intending
to make war on the Phocians. But since the Athenians prevented him from penetrating
the pass, he returned to Macedonia, having enlarged his kingdom not only by his
achievements but also by his reverence toward the god. Phayllus, having made a
campaign into the Locris known as Epicnemidian, succeeded in capturing all the
cities but one named Naryx,
which he had taken by treachery at night but from which he was expelled again
with the loss of two hundred of his men. Later as he was encamped near a place
called Abae, the Boeotians
attacked the Phocians at night and slew a great number of them; then, elated by
their success, they passed into Phocian territory, and, by pillaging a great portion
of it, gathered a quantity of booty. As they were on their way back and were assisting
the city of the Narycaeans, which was under siege, Phayllus suddenly appeared,
put the Boeotians to flight, and having taken the city by storm, plundered and
razed it. But Phayllus himself, falling sick of a wasting disease, after a long
illness, suffering great pain as befitted his impious life, died, leaving Phalaecus,
son of the Onomarchus who had kindled the Sacred War, as general of the Phocians,
a stripling in years, at whose side he had placed as guardian and supporting general
Mnaseas, one of his own friends. After this in a night attack upon the Phocians
the Boeotians slew their general Mnaseas and about two hundred of his men. A short
while later in a cavalry battle which took place near Chaeroneia, Phalaecus was
defeated and lost a large number of his cavalry.
While these things were going on, throughout the Peloponnese also
disturbances and disorders had occurred for the following reasons. The Lacedaemonians,
being at variance with the Megalopolitans, overran their country with Archidamus
in command, and the Megalopolitans, incensed over their actions but not strong
enough to fight by themselves, summoned aid from their allies(4).
Now the Argives, Sicyonians, and Messenians in full force and with all speed came
to their assistance; and the Thebans dispatched four thousand foot and five hundred
horse with Cephision placed in charge as general. The Megalopolitans accordingly,
having taken the field with their allies, encamped near the headwaters of the
Alpheius River, while the Lacedaemonians were reinforced by three thousand foot-soldiers
from the Phocians and one hundred fifty cavalry from Lycophron and Peitholaus,
the exiled tyrants of Pherae, and, having mustered an army capable of doing battle,
encamped by Mantineia. Then having advanced to the Argive city of Orneae,
they captured it before the arrival of the enemy, for it was an ally of the Megalopolitans.
When the Argives took the field against them, they joined battle and defeated
them and slew more than two hundred. Then the Thebans appeared, and since they
were in number twice as many though inferior in discipline, a stubborn battle
was engaged; and as the victory hung in doubt, the Argives and their allies withdrew
to their own cities, while the Lacedaemonians, after invading Arcadia and taking
the city Helissus by storm
and plundering it, returned to Sparta. Some time after this the Thebans with their
allies conquered the enemy near Telphusa
and after slaying many took captive Anaxander, who was in command, along with
more than sixty others. A short time later they had the advantage in two other
battles and felled a considerable number of their opponents. Finally, when the
Lacedaemonians proved victorious in an important battle, the armies on both sides
withdrew to their own cities. Then when the Lacedaemonians made an armistice with
the Megalopolitans the Thebans went back to Boeotia. But Phalaecus, who was lingering
in Boeotia, seized Chaeroneia and when the Thebans came to its rescue, was expelled
from that city. Then the Boeotians, who now with a large army invaded Phocis,
sacked the greater portion of it and plundered the farms throughout the countryside;
and having taken also some of the small towns and gathered an abundance of booty,
they returned to Boeotia.
When Theellus was archon in Athens, the Romans elected as consuls
Marcus Fabius and Titus Quintius. During their term of office the Thebans, growing
weary of the war against the Phocians and finding themselves short of funds, sent
ambassadors to the King of the Persians urging him to furnish the city with a
large sum of money. Artaxerxes, readily acceding to the request, made a gift to
them of three hundred talents of silver. Between the Boeotians and the Phocians
skirmishes and raids on each other's territory occurred but no actions worth mentioning
took place during this year.
This extract is from: Diodorus Siculus, Library (ed. C. H. Oldfather, 1989). Cited Oct 2003 from The Perseus Project URL below, which contains comments & interesting hyperlinks.
ΔΕΣΦΙΝΑ (Κωμόπολη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Ο Νομός Φωκίδας είναι μια περιοχή η οποία κατοικήθηκε από την αρχαιότητα.
Εδώ βρισκόταν το ξακουστό μαντείο
των Δελφών και οι Φωκείς (δωρικό φύλλο) οι οποίοι και κατέλαβαν την περιοχή
νικώντας τους αυτόχθονες κατοίκους ανέπτυξαν γρήγορα την περιοχή και συμμετείχαν
και στον αποικισμό της Μ. Ασίας (αρχαία
Φώκαια). Στην περιοχή του Ν. Φωκίδας είχαμε πλήθος αρχαίων πόλεων, μία εκ
των οποίων και η Δεσφίνα. Η ευρύτερη περιοχή του Δήμου Δεσφίνας είναι γνωστή από
την αρχαιότητα με το όνομα Εχεδάμεια.
Η Εχεδάμεια ήταν αρχαία πόλη η οποία βρισκόταν περίπου στην περιοχή
που σήμερα είναι κτισμένος ο οικισμός της Δεσφίνας. Συγκεκριμένα από αναφορές
αρχαίων περιηγητών (Παυσανίας 2ος μ.Χ. αιώνας) στη θέση μεταξύ "Πλατύ Φρεάρ"
έως την "Αγία Ειρήνη", όπου και βρέθηκαν από μικρές ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν,
διάφορα πήλινα σκεύη, λαξευτοί τάφοι στους βράχους του Προφήτη Ηλία και ένας Μυκηναϊκός
τάφος στον οικισμό Συκιά, σημάδι της διαβίωσης ανθρώπων στην περιοχή από τότε.
Η Εχεδάμεια όπως και άλλες πόλεις της περιοχής (Αντίκυρα,
Λιλαία, Δαύλεια
κ.α.) καταστράφηκε και ερειπώθηκε από το βασιλιά Φίλιππο της Μακεδονίας 355-346
π.Χ. κατά τον τρίτο Ιερό Πόλεμο επειδή έλαβε μέρος με τις υπόλοιπες Φωκικές Πόλεις
στην Ιεροσυλία του Ιερού Ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς. Σημαντικό ιστορικό σημείο
της περιοχής είναι και η θέση "Καστρούλι" οχυρωμένη τοποθεσία στο τρίστρατο
Δεσφίνα - Αντίκυρα -
Δίστομο που μαρτυρά την
οργανωμένη μορφή του αγώνα.
Υπάρχουν πολλές παραδοχές για τον τρόπο που προήλθε η σημερινή ονομασία
της περιοχής και του οικισμού της Δεσφίνας. Αλλοι υποστηρίζουν πως προέρχεται
από την Κίρφη, δηλαδή Ξεροβούνι. Βέβαια τα γειτονικά χωριά την αναφέρουν σαν Τζεσφίνα
ή Ντεσφίνα (Μακρυγιάννης) αλλά αυτό οφείλεται μάλλον στις φωνητικές αλλοιώσεις
που δημιούργησε ο πολύ έντονος τσιτακισμός της περιοχής. Υπάρχει ακόμα η άποψη
από ένα έγγραφο της 3ης Αυγούστου 1366 και που μιλάει για τον πύργο Κιφίνα ή Κιττίνα
που ανήκε στους Καταλανούς ή από το CISTINA = άδενδρη περιοχή βουνού.
Ίσως η πιο σωστή άποψη και η μόνη επιστημονικά αποδεκτή προέρχεται από τον αξιόλογο
φιλόλογο και γυμνασιάρχη Δημήτριο Ι. Ληξουργιώτη (κάτοικος Δεσφίνας), κατά τον
οπίο η ονομασία Δεσφίνα προέρχεται από το ρήμα κεύθω = κρύβω σύμφωνα με την λογική
επειδή η πόλη δεν διακρίνεται από πουθενά και είναι αθέατη είναι μια κρυμμένη
πόλη ή κρυψώνας = κεύθος = Κευθίνα = Κεφθίνα ή Κεσθίνα ( με τσιτακισμό ) Ντεσφίνα
= Τζεσφίνα = Δεσφίνα.
Κειμήλιο της Βυζαντινής εποχής είναι το μοναστήρι των Ταξιαρχών, σπάνιο
κειμήλιο αυτής της περιόδου.
Είναι η πατρίδα του ήρωα της επανάστασης του 1821 Επισκόπου Σαλώνων
Ησαΐα, τον οποίον σκότωσαν οι Τούρκοι στις 22-4-1821 στη θέση "Χαλκώματα"
όταν ευλογούσε τα όπλα των επαναστατών και ενθάρρυνε τον Αθανάσιο Διάκο για τη
μάχη της Αλαμάνας. Ήταν μάλιστα ο μοναδικός Δεσπότης που έπεσε αγωνιζόμενος στο
πεδίο της μάχης για την απελευθέρωση της πατρίδας. Αξίζει ακόμη να αναφερθεί ότι
ο Προφήτης Δανιήλ ήταν η περιοχή από την οποία κατά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης
του 1821 ο Ησαΐας ανάβοντας φωτιά έδωσε το σήμα για την έναρξη της επανάστασης
της Στερεάς Ελλάδας στην Πελοπόννησο.
Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Δεσφίνας
ΙΤΕΑ (Δήμος) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Αρχαίοι Χρόνοι
Ερείπια Υστεροελλαδικής Περιόδου - θαλαμωτοί τάφοι ως επί το πλείστον
- μιλούν βέβαια για την ύπαρξη αρχαίας πόλης (Χάλαιον;) δυτικά της σημερινής θέσής
της Ιτέας, χωρίς όμως
να καθορίζουν ποιάς. Η ύπαρξη πολυάριθμης πόλης στο σημείο αυτό βεβαιώνεται και
από λιθόστρωτο δρόμο προς την Αμφισσα,
τμήματα του οποίου σώζονταν μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα.
Η Κίρρα
όμως, σημερινό κομμάτι του Δήμου Ιτέας, θεωρείται από τις αρχαιότερες πόλεις της
ευρύτερης περιοχής. Η κτίση της χάνεται στα σκοτάδια της προϊστορίας. Ανασκαφικά
ευρήματα βεβαιώνουν την ύπαρξη οικισμού στη θέση αυτή κατά την Πρωτοελλαδική,
Μεσοελλαδική και κυρίως πόλη σημαντική στην Υστεροελλαδική Περίοδο. Στους ιστορικούς
χρόνους μετά το 1100 π.X. αναφέρεται ως πλούσια και ισχυρή πόλη που διαδραμάτιζε
ουσιαστικό και ηγετικό ρόλο στα ζητήματα της Φωκίδας αλλά και του παραπέρα χώρου.
Μετά το 500 π.X. η Κίρρα αποτέλεσε λιμάνι της ιερής πόλης των Δελφών
και διένυσε την καλύτερη περίοδό της. Το τέλος της δεν είναι γνωστό, φημολογείται
όμως ότι καταστράφηκε το 749 μ.Χ. από τρομακτικής έντασης σεισμό.
Η Τριταία
αρχαία πόλη κατοικούμενη από Οζολούς Λοκρούς, μέχρι το 30 π.X., ήταν χώρα υποτελής
στον Ρωμαίο Ανθύπατο της Αχαϊας.
Τουρκοκρατία - Απελευθερωτικός Αγώνας
Στο μέσον της μεταξύ Κίρρας και Χαλαίου(;) παραθαλάσσιας περιοχής
υψωνόταν θαλερή ιτιά. Δίπλα της ανάβλυζε πηγή με δροσερό και γλυκό νερό - η μοναδική
στην περιοχή -. Η πηγή της Ιτιάς εξακολουθούσε και κατά διάρκεια της Τουρκοκρατίας
να αναβλύζει ασταμάτητα. Και γύρω της ξεφυτρώσαν στάνες και κεραμοποιεία. Στο
βάθος δε του κόλπου μια υποτυπώδης ξύλινη αποβάθρα άρχισε να εξυπηρετεί το νεοσύστατο
οικισμός της Σκάλας Σαλώνων, ένα τελωνείο, 2-3 αποθήκες για τα εμπορεύματα, μερικές
καλύβες.
Η περιοχή όπου βρίσκεται η σημερινή πόλη της Ιτέας πέρασε διαδοχικά
από πολλά χέρια, τα τελευταία δε χρόνια της Τουρκοκρατίας, ανήκε στη χήρα του
Ομέρ Αγά των Σαλώνων -την Ομεραγού- η οποία την παραχώρησε σε κάποιο Γαλαξειδιώτη
για να καταλήξει τελικά ως προίκα της κόρης του σε ένα δικηγόρο από το Λιδωρίκι.
Από το εθνικό προσκλητήριο του απελευθερωτικού αγώνα δεν ήταν δυνατό
να απουσιάσει η Σκάλα Σαλώνων και αρκετά ήταν τα πολεμικά γεγονότα που έλαβαν
χώρα στην περιοχή της. Κορυφαίο θεωρείται η "Ναυμαχία της Σκάλας Σαλώνων",
όπου στις 17 Σεπτεμβρίου 1827 ο Φ.Α. Αστιγξ αρχηγός της ελληνικής ναυτικής δύναμης,
οδηγώντας το πρώτο ατμοκίνητο πολεμικό καράβι στην ιστορία, την "Καρτερία",
τίναξε στον αέρα την τουρκική ναυαρχίδα και αποδεκάτισε τον τουρκικό στόλο.
Σύγχρονη Ιστορία
Ο Ιωάννης Καποδίστριας υπόγραψε στις 13 Αυγούστου 1830 ψήφισμα-έγκριση
για ίδρυση οικισμού στη Σκάλα Σαλώνων και αυτό αποτελεί την ληξιαρχική πράξη γένεσης
της Ιτέας. Χρειάστηκε όμως να περάσουν 40 ολόκληρα χρόνια μέχρις ότου η πόλη αρχίσει
να παίρνει σταθερά πια το δρόμο της προόδου. Κάποτε εδώ υψωνόταν (στην περιοχή
που βρίσκονται σήμερα οι "μπασκέτες") μια θαλερή ιτιά και δίπλα της
ανάβλυζε πηγή με άφθονο δροσερό και κυρίως γλυκό νερό και απ' αυτή πήρε τ' όνομά
της. Ο Παρνασσός, η
Γκιώνα και τα Βαρδούσια
που περικλείουν την Ιτέα, είναι τα πιο όμορφα και πρόσφορα βουνά της Ελλάδας,
για τους φίλους της ορειβασίας, της πεζοπορίας, της σπηλαιολογίας, του αεραθλητισμού,
του κυνηγιού των χειμερινών σπορ, της αναρρίχησης. Με ορμητήριο την Ιτέα, ο επισκέπτης
μπορεί να απολαύσει όλα όσα προσφέρει η ευρύτερη περιοχή, χωρίς βέβαια να παραλείψουμε
έναν από του ομορφότερους, επιβλητικότερους και σημαντικούς χώρους της Ελλάδας,
τους Δελφούς τον "Oμφαλό της Γης".
Τα ερείπια που βρίσκονται δίπλα στο Δημοτικό Σχολείο της Κίρρας, απομεινάρια
των αποθηκών του λιμανιού, όπου φύλασσαν τα όργανα των καραβιών το χειμώνα ή εμπορεύματα
μέχρι να μεταφερθούν στον προορισμό τους.
Ερείπια του αρχαίου λιμανιού φαίνονται επίσης ακόμη και σήμερα μισοβυθισμένα
στην παραλία της Κίρρας. Τα υπόλοιπα ευρήματα : αγγεία, εργαλεία κ.λπ. έχουν μεταφερθεί
στο μουσείο Δελφών
αρχικά και πρόσφατα στης Αμφισσας όπου θα εκτεθούν σύντομα για πρώτη φορά στο
κοινό. Στο χώρο του λιμανιού ορθώνεται ακόμα μισοκατεστραμμένος, ένας μεσαιωνικός
πύργος, που πιθανότατα, χρησίμευε ως φάρος.
Στο κέντρο της Κίρρας υπάρχει το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, παλαιοχριστιακός
ναός άγνωστο από ποιόν και πότε χτισμένη. Η εικόνα του Αγίου φέρει φανερά τα σημάδια
σφαίρας που ρίχτηκε εναντίον της.
Στα ανατολικά του χωριού και δίπλα στον Νερόμυλο της "Σκληρής"
υπάρχει ακόμη ένα ξωκλήσι, ο Αη-Γιάννης που αναφέρεται από ταξιδιώτες της ύστερης
τουρκοκρατίας.
Ο παμπάλαιος νερόμυλος της "Σκληρής" -του Αχμέτ Σκληρή Αγά-
από τα χρόνια της τουρκοκρατίας, άλεθε τα "γεννήματα" της περιοχής.
Σήμερα έχει μετατραπεί σε κατοικία.
Λίγο πιο πάνω από τον νερόμυλο βρίσκεται θειομαγνησιούχος πηγή, το
"Αγιόνερο" τα νερά της οποίας έχουν ελαφρά καθαρτική ενέργεια. Ο λαός
τη θεωρούσε ανέκαθεν ιαματική και έχει αναγνωρισθεί επίσημα και καταγραφεί ως
ιαματική πηγή τουριστικής σημασίας από τον ΕΟΤ. 'Hδη συντάσσεται μελέτη για την
εκποίηση και εκμετάλλευση των πηγών.
Στη σημερινή θέση Γ(ου)λάς Ιτέας, βρίσκονται ερείπια Υστεροελλαδικής
περιόδου και θεμέλια οικιών και αντερεισμάτων, άγνωστου οικισμού.
Αξίζει να δείτε την εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος του οποίου
η ανέγερση άρχισε το 1890, μεγάλο έργο για τα δεδομένα όχι μόνο εκείνης της εποχής
αλλά και του σήμερα.
Και βέβαια καταφύγια, φυσικής ομορφιάς, όπως είναι ο λόφος των Αγίων
Αναργύρων ο ελαιώνας και τα νησάκια στον κόλπο της Ιτέας.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ιτέας
ΤΡΙΤΑΙΑ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Ο Θουκυδίδης αναφέρεται για τη θέση της Ύπνιας - στο σημερινό χωριό
- και αυτός όμως γράφει για γειτονική φτωχική Πολίχνη της Μυωνίας.Oι κάτοικοι
της Ύπνιας ανήκουν στους Οζολούς Λοκρούς. To 1965 σε δελτίο της αλλικής αρχαιολογικής
σχολής δημοσιεύεται ένα κείμενο:
Η συνθήκη των αρχαίων Λοκρικών πόλεων Μυωνίας και Ύπνιας.
H συνθήκη ανακαλύφθηκε το 1938 χαραγμένη σε μια πέτρα
που φιλοξενείται σήμερα στο Μουσείο
των Δελφών. H συνθήκη αυτή έγινε το 190 π.Χ και λέει ότι: οι δυο πόλεις είναι
άνισης δύναμης μεταξύ τους και γι' αυτό ιδρύουν ένα είδος αστυνόμευσης για τη
φύλαξη των κοπαδιών και των χωραφιών. Εκλέγουν δε έναν άρχοντα ο οποίος είναι
άλλοτε Μύωνας και άλλοτε Υπνιεύς. Ανασκαφές δεν έχουν γίνει αλλά μικροαντικείμενα
που έχουν βρεθεί καθώς κι ένα πιθάρι φυλάσσονται στο Μουσείο των Δελφών.
H μαρτυρία του καλόγερου Ευθυμίου (του οποίου τα χειρόγραφα ευρέθησαν από
τον K. Σάθα το 1862 στο γκρεμισμένο μοναστήρι του Γαλαξιδίου)
μας λέει ότι: εις έτος αψπ.δ (1584) σεισμός μεγάλος και τρομερός εγκρέμνησε πολλά
σπίτια στο Γαλαξίδι. Επάθασι στο σεισμό εκείνο και τα χωριά Καλοπετρίτζα και Βουνοχώρα
και Πέντε όρνια και τα άλλα του Σαλώνου.
Για την επανάσταση του '21 υπάρχουν και εκεί λίγα στοιχεία τα οποία
μαρτυρούν τη συμμετοχή των χωριανών στην επανάσταση. Έλαβαν μέρος στη μάχη στο
Χάνι της Γραβιάς. Μεταξύ αυτών βρισκόταν ο χωριανός μας Ανδρέας Λαΐνης. H συμμετοχή
των χωριανών στη μάχη αποδεικνύεται και από την αναφορά του ονόματος του χωριού
σε χαλκογραφία που βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο Αθηνών που γράφει: μεταξύ των
άλλων Ελληνικών πόλεων το Γαλαξίδι, η Κολοπετεινίτζα, η Βινιχώρα και η Βιτρινίτζα
δια να τιμηθούν τα τέκνα αγωνισταί των πόλεων αυτών. (O πίνακας αυτός αναφέρεται
και στα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη).
Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους το χωριό ανήκε διοικητικά στο Δήμο
Μυωνίας. Στις 28 Δεκεμβρίου 1836 στο υπ' αριθμόν 80 φύλλο της κυβερνήσεως δημοσιεύεται
ο νόμος, βάσει του οποίου η επαρχία Παρνασσίδας χωρίζεται σε 11 δήμους. Ένας από
αυτούς είναι και ο δήμος Μυωνίας με πρωτεύουσα την Αγία - Ευθυμία και ανάμεσα
στα χωριά και η Καλοπετεινίτσα. To 1840 με το ΒΔ 28/28-12-1840 οι δήμοι της επαρχίας
μειώθηκαν σε 7. Μεταξύ των καταργηθέντων ήταν και ο Δήμος Μυωνίας με αποτέλεσμα
το χωριό μας να υπαχθεί στο Δήμο Γαλαξιδιωτών. Με το ΒΔ της 8-1-1870 (οψεκ 216-2-1870)
πήγαμε πάλι στο Δήμο Μυωνίας. Κατά την απογραφή του 1907 έχει 549 κατοίκους. To
1912 οι δήμοι καταργήθηκαν οριστικά σε όλη την επικράτεια με τον νόμο ΔΝ.Ζ της
10-2-1912 και έτσι τα χωριά του δήμου έγιναν αυτοτελείς κοινότητες.To 1912 έγινε
ξεχωριστή κοινότητα. To 1927 η Καλοπετεινίτσα άλλαξε το όνομα σε "Μονοδένδρι",
το 1928 μετονομάστηκε Τριταία, όπως μέχρι σήμερα, που σημαίνει τρία καλά δηλαδή
Πίστη - Ελπίδα - Φιλανθρωπία.
Βρίσκεται 9 χλμ. βορειοδυτικά του 'Oρμου της Ιτέας,
σε υψόμετρο 380 μ. Παλιότερα γνωστή ως Κολοπετινίτσα, που ήταν μάλλον παράφραση
του Καλοπετεινίτσα. Το 1927 έγινε χωριστή κοινότητα (μέχρι τότε αποτελούσε και
πάλι κομμάτι της Ιτέας), με το όνομα Μονοδένδρι. Το χωριό είχε τη φήμη εκτροφής
νόστιμων πτηνών αλλά και κοκκόρων (πετεινών) μαχητών, για τις ανάγκες των κονταρομαχιών
που είναι συνηθισμένες στην περιοχή. Από κει έλαβε το δεύτερο όνομά του, που στην
αρχή ήταν Καλοπετεινίτσα. Τα πετεινάρια τα πουλούσαν στην Ιτέα και στην Αμφισσα.
Το χωριό έχει 116 κατοίκους τους χειμερινούς μήνες και 316 το καλοκαίρι. Οι μόνοιμοι
κάτοικοί του είναι γεωργοί, κτηνοτρόφοι και συνταξιούχοι μεταλλείων. Στο χωριό
υπάρχουν οι εκκλησίες της Ζωοδόχου Πηγής και του Αγ. Βλάσση.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Ιτέας
ΧΡΥΣΟ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Το όνομα του χωριού προέρχεται από παραφθορά του ονόματος της αρχαίας
"Κρίσας": Κρίσα-Χρισσό (σωστότερο
θα ήταν Χρισσό). "Αυτάρ Φωκήων Σχεδίος και Επίστροφος ήρχον...Κρίσαν τε ζαθέην..."
Οι παραπάνω στίχοι του Ομήρου είναι η αρχαιότερη γραπτή μαρτυρία για την αρχαία
Κρίσα. Στο τέλος των Μυκηναϊκών χρόνων η Κρίσα ήταν μία από τις Φωκικές πόλεις
που πήραν μέρος στη μεγάλη εκείνη έξοδο των Ελλήνων προς την Μ. Ασία όχι απαραίτητα
για τα ωραία μάτια της Ελένης όπως ισχυρίζεται ο 'Oμηρος.
Ο 'Oμηρος, όπως είναι γνωστό, έζησε 400 περίπου χρόνια μετά τα γεγονότα
του Τρωικού πολέμου και για να δημιουργήσει τα έπη του στηρίχθηκε στην παράδοση
που είχε δημιουργηθεί για τα ηρωικά εκείνα χρόνια. Η διατήρηση λοιπόν μέσω της
παράδοσης του ονόματος της Κρίσας σαν μίας από τις πόλεις που συμμετείχαν ενεργά
στα γεγονότα εκείνα σημαίνει ότι πρέπει να ήταν ένα ισχυρό κέντρο της περιοχής.
Ο προσδιορισμός επίσης που τη συνοδεύει -"ζάθεην"-ισόθεη-
υποδηλώνει και κάποια θρησκευτικά χαρακτηριστικά της πόλης. Πράγματι και ο Κ.
Παπαρρηγόπουλος υποστηρίζει την άποψη ότι στην Κρίσα άνηκε το ιερό του Απόλλωνα
και όλη την περιοχή μέχρι την Κίρρα.
Την ίδια άποψη εκφράζει και κάποιος Αγγλος λοχαγός William Martin Leake: "Στους
αρχαίους χρόνους οι Δελφοί ήταν ένα ιερόν στην Κρισαία επικράτεια", λέει
ο Leake, που περιηγήθηκε τη Φωκίδα το 1806.
Το όνομα της Κρίσας προέρχεται από το όνομα Κρίσος, υιού του Φώκου,
του Αιγινήτου, ο οποίος διαπεραιώθηκε στη Φωκίδα
και εγκαταστάθηκε εδώ. Είχε δύο γιους τον Κρίσο και τον Πανοπέα οι οποίοι έκτισαν
τις αντίστοιχες πόλεις.
Στην πεδιάδα που βρισκόταν κάτω από την Κρίσα υπήρχε ο πυθικός ιππόδρομος,
στον οποίο διεξάγονταν οι ονομαστοί πυθικοί αγώνες. Ο Αγγλος λοχαγός William Martin
Leake που περιηγήθηκε την Ελλάδα στις αρχές του 19ου αιώνα, ισχυρίζεται ότι βρήκε
λείψανα του ιπποδρόμου. Σ'αυτό λοιπόν τον ιππόδρομο γίνονταν οι δεύτεροι σε σπουδαιότητα
πανελλήνιοι αγώνες, τα Πύθια. Η πανελλήνια ακτινοβολία των αγώνων φανερώνει ότι
η περιοχή της Κρίσας ήταν ένα ισχυρό πολιτικό, θρησκευτικό και οικονομικό κέντρο,
και στην εποχή της ακμής της μια ισχυρή πόλη. Ενισχυτική της άποψης αυτής είναι
και η πληροφορία του Στράβωνα, ότι το Μετάποντιο
στην Κάτω Ιταλία-πλούσια πόλη στον κόλπο του Τάραντα,
που άκμασε το 700 π.X. περίπου, έδρα των Πυθαγορείων-ήταν αποικία της Κρίσας.
Κάτω από ποιές συνθήκες παρήκμασε η Κρίσα δεν είναι γνωστό. Γεγονός είναι ότι
η αρχαιολογική έρευνα δεν ανακάλυψε σημάδια κατοίκησης κατά τους ιστορικούς χρόνους
(8ος αι. π.χ. και μετά). Σημάδια κατοίκησης υπάρχουν πάλι κατά τη Βυζαντινή περίοδο
(4ος μ.Χ. αι. και μετά). Η επικρατέστερη άποψη είναι ότι η Κρίσα παρήκμασε λόγω
ανάπτυξης αφ'ενός μεν της παραλιακής πόλης Κίρρας - οι ανασκαφές των αρχαιολόγων
έφεραν στο φως ευρήματα που συνδέουν την αρχαία Κρίσα με την Κίρρα και αποδεικνύουν
την ύπαρξη της και την μεγάλη ανάπτυξη από την εποχή του χαλκού - και αφ'ετέρου
λόγω της δημιουργίας και ανάπτυξης νέου οικισμού γύρω από το ιερό
του Απόλλωνα, των Δελφών.
Ανάμεσα στις τρεις πόλεις αναπτύχθηκε οξύς οικονομικός ανταγωνισμός.
Ο ανταγωνισμός αυτός οδήγησε ή στην σταδιακή εξαφάνιση της Κρίσας χάριν της παραλιακής
Κίρρας ή στην καταστροφή της Κρίσας από την Κίρρα ή στην υποταγή της στους Δελφούς.
Πάντως ο οικονομικός αυτός πόλεμος κράτησε πολύ μετά την παρακμή της Κρίσας και
κατέληξε με την καταστροφή της Κίρρας κατά τον A' ιερό πόλεμο το 595 π.Χ.
Κατά μία άλλη άποψη, που φαίνεται να ενισχύει την περίπτωση καταστροφής
της Κρίσας στο τέλος των Μυκηναϊκών χρόνων, η Κρίσα είναι μία από τις οχτώ μυκηναϊκές
πόλεις, που με ασφάλεια έχει εξακριβωθεί ότι καταστράφηκαν από πυρκαγιές. Οι πυρκαγιές
άλλοι λένε ότι οφείλονται σε επιδρομές γειτονικών ή ξένων λαών (Δωριέων, Ιλλυρίων
και άλλων βόρειας γενικά προέλευσης λαών) που δεν άφησαν όμως ίχνη γιατί έφυγαν
προς άγνωστη κατεύθυνση. Αλλοι τις αποδίδουν σε εσωτερικές συγκρούσεις και αναστατώσεις,
που οφείλονται στην παράλυση της κεντρικής εξουσίας λόγω της μακροχρόνιας απουσίας
των ηγεμόνων απ'τον τόπο τους για πολέμους, εξαιτίας της αποτυχίας της Τρωικής
εκστρατείας, που συντέλεσε και στην γενικότερη διάλυση του περίφημου μυκηναϊκού
πολιτισμού. Διατυπώνεται με βεβαιότητα μάλιστα η άποψη ότι τέσσερις από τις οκτώ
αυτές θέσεις η Κρίσα, τα Ζυγούρια στην Κορινθία,
το ανάκτορο του Εγκλιανού και το Μενελάιο στη Λακωνία εγκαταλείφθηκαν οριστικά
μετά την καταστροφή τους.
Πότε και πως μεταφέρθηκε ο οικισμός στη σημερινή θέση, μας είναι άγνωστο.
'Iσως η σημερινή τοποθεσία κατοικιζόταν από εκείνη την εποχή, αφού κοντά στη σημερινή
τοποθεσία "Παναγιές" βρέθηκε από ανασκαφές της αρχαιολογικής
εφορείας Δελφών, νεκροταφείο μυκηναϊκών χρόνων. Η περιοχή του Αγίου Γεωργίου
ήταν ίσως η ακρόπολη της πόλης. Οι πληροφορίες που έχουμε για το Χρισσό, το σημερινό
οικισμό αρχίζουν από το 12ο αι. μ.Χ. και είναι ελάχιστες μέχρι ανύπαρκτες για
μεγάλες περιόδους της μεσαιωνικής ή Βυζαντινής περιόδου, αλλά και της τουρκοκρατίας.
Η παλαιότερη λοιπόν πληροφορία για το Χρισσό, τουλάχιστον απ' όσα
γνωρίζουμε, έρχεται απ' την βυζαντινή περίοδο και είναι αυτή που άφησε ένας Εβραίος
περιηγητής ο Βενιαμίν Σολέδας, από την Τουδέλα της Ισπανίας. Aυτός πραγματοποιούσε
μετά το 1159 μ.Χ. περιοδεία στην Ευρώπη για την καταγραφή των προβλημάτων που
απασχολούσαν τις εβραϊκές κοινότητες. Πέρασε λοιπόν και από το Χρισσό, όπου κατέγραψε
200 Εβραίους που καλλιεργούσαν, όπως λέει, τα κτήματά τους στον Παρνασσό.
Προς το τέλος του αιώνα αυτού (12ου αι.) λειτουργεί στο Χρισσό σχολείο, όπου έμαθε
τα πρώτα γράμματα ο Λέων Μακρός ο μετέπειτα επίσκοπος Βελλάς της Ηπείρου. Ο εξέχων
αυτός λόγιος εγκατέλειψε το Χρισσό μικρός ακόμα, επειδή τον κακομεταχειριζόταν
ο δάσκαλος του. Πριν γίνει επίσκοπος πέρασε από το αξίωμα του χαρτοφύλακα στην
επισκοπή Λάρισας και
στην αυτοκέφαλη αρχιεπισκοπή Αχρίδας.
Τον ίδιο αιώνα ολόκληρη η Βυζαντινή αυτοκρατορία υφίσταται τις συνέπειες
απ' τις σταυροφορίες, στη μία απ' τις οποίες (το 1145 μ.Χ.) συμμετέχουν και Νορμανδοί
υπό τον Ρόγηρο Β', βασιλιά της Σικελίας.
Το 1147 μ.Χ. οι τελευταίοι λεηλατούν την Πελοπόννησο, την Εύβοια και την Στερεά
Ελλάδα. Λέγετε ότι απ' τη Φωκίδα άρπαξε τους θησαυρούς των Δελφών
και τις γυναίκες της περιοχής. 'Oπως αναφέρει ο Βενιαμίν Σολέδας, το Χρισσό αυτή
την εποχή είναι μία πλούσια χώρα.
Στα 1319 η περιοχή περιέχεται στα χέρια των Καταλανών (Β.Α.Ισπανία)
και τέλος, στα 1394 μ.Χ. ο σουλτάνος Βαγιαζήτ Α' εισέβαλε στην κεντρική Ελλάδα
και έτσι 60 χρόνια πριν την πτώση της Κωνσταντινούπολης
η Φωκίδα και ολόκληρη η Στερεά Ελλάδα βρίσκονται υπό τουρκική κατοχή. Κατά τη
διάρκεια της τουρκικής κατάκτησης έγιναν αρκετές εξεγέρσεις και επαναστάσεις για
την αποτίναξη του Τούρκικου ζυγού. Το Χρισσό έχει να επιδείξει αρκετούς αγωνιστές,
που σαν αρματολοί ή κλέφτες έδρασαν στα βουνά και τα χωριά της Φωκίδας.
Τα σημαντικότερα γεγονότα διαδραματίστηκαν στη ΒΔ Πελοπόννησο (απ'
όπου και ξεκίνησε η επανάσταση). Στις συγκρούσεις εκεί κινδύνευσαν οι τούρκικες
οικογένειες των Καλαβρύτων,
οι οποίες με την επέμβαση των μοναχών του Μ.Σπηλαίου σώθηκαν και μεταφέρθηκαν
στο Χρισσό. Φοβερές συγκρούσεις όμως έγιναν και στη Φωκίδα (με την σημερινή της
έκταση), η οποία δέχθηκε καταστροφές και λεηλασίες απ'τους Τουρκαλβανούς. Στη
Δωρίδα αρχηγός της εξέγερσης
αναφέρεται ο Λώρης και στην Παρνασσίδα
ο Κομνηνός Τράκας.
Τα ίχνη της θηριωδίας των Τουρκαλβανών ήταν ορατά αρκετά χρόνια μετά,
όταν πέρασαν απ' το Χρισσό ο Σουηδός περιηγητής Adol Fredrik Sturtrenbecker (1784)
και ο Αγγλος αρχαιολόγος Edward Dodwell (1805), οι οποίοι βρήκαν μεγάλο αριθμό
γκρεμισμένων εκκλησιών. Ο Γάλλος πρόξενος Beaujour Felix που υπηρετούσε στη Θεσσαλονίκη,
είχε συγκεντρώσει στοιχεία για την οικονομική ζωή και εξέλιξη του Ελληνικού χώρου
κατά τη δεκαετία 1787-1797 και για το Χρισσό αναφέρει ότι ευδοκιμούσε η καλλιέργεια
μιας ουσίας για βαφές το πρινοκόκκι. Αυτή την εποχή το Χρισσό διοικείται από Τούρκο
Αγά και έχει 180 σπίτια. 'Eχει επίσης την έδρα του ο Επίσκοπος Σαλώνων, για να
είναι πιο ήσυχος, όπως λέει ο Simone Pomardi Ιταλός ζωγράφος που συνόδευε τον
Dodwell στην περιήγηση του, ίσως όμως και για περισσότερη ασφάλεια. Η επιλογή
πάντως του Χρισσού ως έδρας του Μητροπολίτη, σημαίνει ότι το χωριό ήταν κεφαλοχώρι,
όταν μάλιστα ο επίσκοπος φαίνεται να ήταν σημαντικό πρόσωπο, αφού ο Dodwell και
ο Pomardi, που τον επισκέφτηκαν, είχαν συστατική επιστολή του Aγγλου Προξένου
της Πάτρας.
Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Δελφών
ΔΕΛΦΟΙ (Αρχαίο ιερό) ΦΩΚΙΔΑ
Amphictyones (Amphiktuones). Literally "those dwelling around", but
in a special sense applied to populations which at stated times met at the same
sanctuary to keep a festival in common, and to transact common business. The most
famous and extensive union of the kind was that called, par excellence, the Amphictyonic
League, whose common sanctuaries were the temple of Pythian Apollo at Delphi,
and the temple of Demeter at Anthela, near Pylae
or Thermopylae. After Pylae the assembly was named the Pylaean, even when
it met at Delphi, and the deputies of the league Pylagorae. The league was supposed
to be very ancient, as old even as the name of Hellenes; for its founder was said
to be Amphictyon, the son of Deucalion and brother of Hellen, the common ancestor
of all Hellenes. ( Herod.vii. 200.) It included twelve populations: Malians, Phthians,
Aenianes or Oetoeans, Dolopes, Magnetians, Perrhoebians, Thessalians, Locrians,
Dorians, Phocians, Boeotians, and Ionians, together with the colonies of each.
Though in later times their extent and power were very unequal, yet in point of
law they all had equal rights. Besides protecting and preserving those two sanctuaries,
and celebrating from the year B.C. 586 on wards the Pythian Games, the league
was bound to maintain certain principles of international right, which forbade
them, for instance, ever to destroy utterly any city of the league, or to cut
off its water, even in time of war. To the assemblies, which met every spring
and autumn, each nation sent two hieromnemones (= wardens of holy things) and
several pylagorae. The latter took part in the debates, but only the former had
the right of voting. When a nation included several States, these took by turns
the privilege of sending deputies. But the stronger states, such as the Ionian
Athens or the Dorian Sparta, were probably allowed to take their turn oftener
than the rest, or even to send to every assembly. When violations of the sanctuaries
or of popular right took place the assembly could inflict fines, or even expulsion;
and a State that would not submit to the punishment had a "holy war"
(or Sacred War) declared against it. By such a war the Phocians were expelled
B.C. 346, and their two votes given to the Macedonians; but the expulsion of the
former was withdrawn because of the glorious part they took in defending the Delphian
temple when threatened by the Gauls in B.C. 279, and at the same time the Aetolian
community, which had already made itself master of the sanctuary, was acknowledged
as a new member of the league. In B.C. 191 the number of members amounted to seventeen,
who nevertheless had only twenty-four votes, seven having two votes each, the
rest only one. Under the Roman rule the league continued to exist, but its action
was now limited to the care of the Delphian temple. It was reorganized by Augustus,
who incorporated the Malians, Magnetians, Aenianes, and Pythians with the Thessalians,
and substituted for the extinct Dolopes the city of Nicopolis in Acarnania, which
he had founded after the battle of Actium. The last notice we find of the league
is in the second century A.D.
This text is from: Harry Thurston Peck, Harpers Dictionary of Classical Antiquities. Cited Oct 2003 from The Perseus Project URL below, which contains interesting hyperlinks
Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Εγγραφείτε τώρα!
