Η σημερινή Επαρχία Εορδαίας ανήκε σε όλη της την έκταση στην
αρχαία
Εορδαία, η οποία με τα υπόλοιπα διαμερίσματα της
Ελιμιώτιδας,
Τυμφαίας,
Ορεστίδας,
Λυγκηστίδας,
Πελαγονίας,
Δερριόπου αποτελούσαν την
Aνω (ορεινή)
Μακεδονία των
αρχαίων. Από τον Θουκυδίδη, κατά την εξιστόρηση της επέκτασης των Αργεαδών της
Κάτω Μακεδονίας, γνωρίζουμε ότι πολλοί κάτοικοι «εφθάρησαν» και λίγοι εγκαταστάθηκαν
στη
Φύσκα της
Μυγδονίας.
Ο Ηρόδοτος τους αναφέρει μεταξύ αυτών που ακολούθησαν τον Ξέρξη στη νότια Ελλάδα.
Σημαντικά ιστορικά πρόσωπα από την Εορδαία είναι, σύμφωνα με τον
Αρριανό, ο Πείθων Κρατεύα, ο Αριστόνους Πεισαίου και ο Πτολεμαίος ο Λάγου, ο ιδρυτής
της δυναστείας των Πτολεμαίων της Αιγύπτου, αλλά και μεγάλος ιστορικός της εποχής,
κύρια πηγή του Αρριανού. Από επιγραφή με κατάλογο θεωροδόκων στην
Επίδαυρο
του 4ου π.Χ. αι. είναι γνωστός ο Μενέλαος Νικάνορος εξ Ευορδαίας και από το ιερό
της
Λευκόπετρας, ρωμαϊκών
χρόνων, η Γλαύκα Λουκίου Εορδαία.
Πόλη Εορδαία αναφέρεται από τον Πλίνιο, τον Στέφανο Βυζάντιο και
τον Ιεροκλή, για την οποία κάθε προσπάθεια ταύτισης με ένα από τους γνωστούς αρχαιολογικούς
χώρους είναι προς το παρόν υποθετική. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο εντοπισμός
επιγραφής ρωμαϊκών χρόνων σε περιοχή του χωριού
Φιλώτα,
στην οποία αναγράφεται Βουλή των Εορδαίων και μάλλον υπονοείται κοινό Εορδαίων,
δηλαδή ένωση-συνομοσπονδία πόλεων, ενώ σε επιγραφή από την περιοχή των
Πετρών
μαρτυρούνται Εορδοί.
Μεταξύ των σημαντικότερων ευρημάτων, που ανασκάφηκαν και μελετήθηκαν
στην Επαρχία Εορδαίας, συγκαταλέγονται και δύο μακεδονικοί τάφοι. Ο πρώτος εντοπίστηκε
σε αγροτική περιοχή του χωριού
Σπηλιά,
25 χλμ. ΝΑ της
Πτολεμαϊδας,
ενώ ο δεύτερος στο χωριό
Πύργοι
πάνω στο σύγχρονο δρόμο
Εδεσσας
Πτολεμαϊδας Φλώρινας.
Γεωργία Καραμήτρου - Μεντεσσίδη, Δρ Αρχαιολόγος
Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2002 από ενημερωτικό φυλλάδιο του Αρχαιολογικού
Μουσείου Αιανής
