ΠΑΝΑΓΙΑ, Χωριό, ΔΗΜΗΤΣΑΝΑ

  Η Παναγιά βρίσκεται 13 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Δημητσάνας, δίπλα στον οδικό άξονα Δημητσάνα Λουτρά Ηραίας, λίγο μετά τη Ζάτουνα. Είναι χτισμένη στην τελευταία πλαγιά του όρους Εχτίχοβα, λίγο πριν την απόληξή του στον Αλφειό ποταμό, πάνω σε έναν μικρό και κατάφυτο λόφο, στην κορυφή του οποίου βρίσκεται το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, και το υψόμετρό της είναι 600 μ.
  Η θέα του χωριού που είναι πλούσια, ξεκινάει από το νότο όπου ο επισκέπτης αγναντεύει την οροσειρά του Λύκαιου όρους ή Διαφόρτι με τα διάσπαρτα χωριά του, το χωριό Παλιόκαστρο στην περιοχή του οποίου η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε το Μυκηναϊκό νεκροταφείο, τον έφορο παρόχθιο κάμπο του Αλφειού, και καταλήγει στη δύση όπου, με καθαρή ατμόσφαιρα, διακρίνεται το Ιόνιο Πέλαγος και η Ζάκυνθος.
  Το αρχικό όνομα του χωριού ήταν Ζέρζοβα, η προέλευση του οποίου έχει αποδοθεί ότι είναι Σλαβική, ενώ το 1927, με ανάλογο διάταγμα μετονομάστηκε Παναγιά. Αναφορικά με την ιστορία της Παναγιάς, μέχρι σήμερα, η επιστημονική έρευνα δεν έχει εξετάσει επαρκώς την ιστορική της πορεία μέσα στους αιώνες που πέρασαν, έτσι ώστε να αναδειχθούν με ασφάλεια τα στοιχεία που αφορούν το ιδρυτικό της έτος, η μορφή της αρχικής της κατοίκησης, καθώς επίσης η ανάπτυξη και η οργάνωσή της σε ανεξάρτητο οικισμό.
  Η πρώτη πάντως γραπτή μαρτυρία μέσα στην οποία η Ζέρζοβα αναφέρεται ως "το χωρίον Ζέρζοβα", προέρχεται από ένα δικαιοπρακτικό έγγραφο της γειτονικής μονής Φιλοσόφου το οποίο δημοσίευσε ο Τάσος Αθ. Γριτσόπουλος μέσα στο βιβλίο του "Μονή Φιλοσόφου, εν Αθήναις 1960, σ. 168". Το έγγραφο αυτό, που είναι χρονολογημένο το έτος 1716, αφορά συμβιβασμό μεταξύ του ηγουμένου της μονής και του γαιοκτήμονα Αθανασίου Πελεκάνου, για έναν αγρό που βρισκόταν στη θέση Καλτζού (Καλτσού), τοπωνύμιο το οποίο σώζεται μέχρι και σήμερα. Με βάση την αδιάσειστη αυτή ιστορική μαρτυρία και με δεδομένο το γεγονός ότι, η καθιέρωση του ονόματος ενός χωριού προϋποθέτει ύπαρξη πρότερου βίου, ο οποίος στις περισσότερες περιπτώσεις, συνήθως, υπολογίζεται περισσότερο του ενός αιώνα, είναι προφανές ότι, η αρχική κατοίκηση και συνεπώς το ιδρυτικό έτος της Παναγιάς, θα πρέπει να τοποθετηθεί τουλάχιστον μέσα στο 16ο αιώνα (1500-1600).
  Το γεγονός ότι, το χωριό δεν καταγράφεται μέσα στην απογραφή πληθυσμού του έτους 1700, που πραγματοποίησαν οι Βενετοί κατακτητές (1685-1715) στην περιοχή, και είναι γνωστή ως απογραφή του Βενετού προνοητή Francesco Grimani, σε απόλυτη σχέση με το γεγονός ότι, δέκα έξι (16) χρόνια αργότερα, η Ζέρζοβα καταγράφεται στον κώδικα της μονής Φιλοσόφου ως χωριό, είναι ένα ζήτημα το οποίο απαιτεί έρευνα, το αποτέλεσμα της οποίας θα συμβάλει στην ανάδειξη του ιδρυτικού της έτους. Για τη συμπλήρωση μιας τέτοιας έρευνας, αξίζει να αναφερθεί ότι, χίλια περίπου μέτρα βορειοανατολικά της Παναγιάς, βρίσκεται η τοποθεσία Ξερολίβαδο ή αλλιώς Καλτσού. Στην περιοχή αυτή, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των Παναγιωτών, παλιότερα, όταν τα κτήματα καλλιεγούνταν, το αλέτρι του γεωργού έφερνε στην επιφάνεια της γης διάφορα κεραμικά, κατάλοιπα ίσως κάποιου παλαιού οικισμού. Λίγα μέτρα μακρύτερα, ακόμη και σήμερα υπάρχουν τάφοι σχηματισμένοι με κάθετες πλάκες, σημάδια που ενισχύουν την άποψη ότι, στην περιοχή αυτή, κάποτε στο παρελθόν, υπήρξε κάποιας μορφής κατοίκηση. Επίσης, χίλια περίπου μέτρα νότια της Παναγιάς, στην περιοχή Κορακοφωλιά, υπάρχει μεγάλη απροσπέλαστη σπηλιά στην είσοδο της οποίας υπάρχουν σημάδια που δείχνουν ότι, στο παρελθόν, είχε χρησιμοποιηθεί έστω και σαν κρύπτη, σε χρόνια δύσκολα όπως συvέβει με τα "Ορλωφικά" (1770-1779), αλλά και επί Iμπραήμ (1825-1827).
  Κύρια ασχολία των Ζερζοβιτών ήταν η Γεωργία, η κτηνοτροφία, και η ελαιουργία. Στην είσοδο του χωριού βρίσκεται η περιοχή "τα καμίνια", εκεί όπου άλλοτε οι Ζερζοβίτες είχαν τα καμίνια τους και παρήγαγαν το χορίδι (ασβέστης) και κεραμίδια. Στο λόφο του Προφήτη Ηλία που άλλοτε ήταν κατάφυτος από αμπελώνες, σώζονται τα ερείπια αρκετών ληνών, θυμίζοντας τις παλιές καλές εποχές όταν η Ζέρζοβα έσφυζε από ζωή. Μέσα στο χωριό υπήρχαν έξι εμπορικά καταστήματα, οργανωμένο τυροκομείο και τρία ελαιοτριβεία.
  Στις διάφορες απογραφές, ο πληθυσμός της Παναγιάς ανά έτος ήταν: Το 1829 είχε 228 κατοίκους, το 1849 288, το 1851 137, το 1861 306, το 1879 308, το 1889 337, το 1896 323, το 1907 370, το 1920 350, το 1928 294, το 1940 320, το 1951 278, το 1961 176, το 1971 49, το 1981 113, το 1991 89, ενώ στην απογραφή του 2001 απογράφηκαν 91 άτομα. Τους χειμερινούς μήνες στην Παναγιά κατοικούν είκοσι περίπου μόνιμοι κάτοικοι, ενώ το καλοκαίρι ο αριθμός τους υπερβαίνει τους εκατό.
  Τα ωραία λιθόχτιστα σπίτια της Παναγιάς με τους καταπράσινους κήπους τους, που είναι κυριολεκτικά απλωμένα στην πανέμορφη πλαγιά του Προφήτη Ηλία κοσμούν το τοπίο. Στο κέντρο του χωριού, βρίσκεται η λιθόστρωτη πλατεία με τα παραδοσιακά μαγαζιά του χωριού, ένα καφενείο και μία μικρή οικογενειακή ταβέρνα, ενώ στην άκρη της είναι χτισμένη ή παραδοσιακή τοξωτή κρήνη με τις σκαλιστές γούρνες της, από την οποία παλιότερα υδρευόταν το χωριό. Δίπλα στη βρύση βρίσκεται το λαογραφικό μουσείο της Παναγιάς που στεγάζεται μέσα στο κτίριο του παλιού κοινού πλυσταριού του χωριού, το οποίο ανακαινίστηκε και διαμορφώθηκε κατάλληλα για το σκοπό αυτό. Λίγο πιο δίπλα από την πλατεία του χωριού, βρίσκεται ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Νικολάου που είναι χτισμένος σε σχήμα μονόκλιτης βασιλικής. Μέσα στο χωριό υπάρχουν ακόμη οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Αθανασίου και της Παναγίας.
  Στις 8 Σεπτεμβρίου, Γεννέσιο της Θεοτόκου στην πλατεία του χωριού γίνεται μεγάλο πανηγύρι με παραδοσιακή μουσική, ενώ στις 6 Δεκεμβρίου, που εορτάζει η μητρόπολη της Παναγιάς, τελείται θεία λειτουργία και γίνεται περιφορά της εικόνας του Αγίου Νικολάου.
  Τους καλοκαιρινούς μήνες όπου όλοι οι Παναγιώτες περνούν τις διακοπές τους στη γενέτειρα τους, στην πλατεία του χωριού, κάθε βραδιά είναι μοναδική, αφού εκεί συγκεντρώνονται όλοι και απολαμβάνουν την πατριωτική παρέα, γευόμενοι σπιτικά φαγητά στο παραδοσιακό ταβερνάκι και διασκεδάζοντας μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.
  Καμάρι όλων των Παναγιωτών αποτελεί ο Σύλλογός τους, ο οποίος, από το 1904 που ιδρύθηκε μέχρι σήμερα, βρίσκεται παντού παρόν. Η εκτέλεση έργων αναβάθμισης του χωριού του, η καλλιέργεια και η ανάπτυξη των πατριωτικών δεσμών και συναισθημάτων, και η εκτέλεση πολλών και ποικίλων πολιτιστικών εκδηλώσεων, είναι ένα μικρό μόνο κομμάτι από την όλη ιστορική παρουσία και προσφορά του στα τοπικά δρώμενα, στα χρόνια που πέρασαν, λόγος για τον οποίο ο φορέας αυτός, βρίσκεται καταξιωμένος στις καρδιές όλων των Παναγιωτών.
Κείμενο: Γεώργιος Παν. Θεοχάρης.

• http://seahorse.ceid.upatras.gr/~dimitsana/gr/hori... (3 φωτ.)