ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ, Αρχαίο ιερό, ΑΡΓΟΛΙΔΑ

Σε μια μικρή κοιλάδα της Αργολίδας αναπτύχθηκε το ιερό του Ασκληπιού, του θεού-ιατρού της αρχαιότητας, αρχικά ως το κύριο ιερό της πόλης της Επιδαύρου και μετέπειτα ως το σημαντικότερο θεραπευτικό κέντρο όλου του αρχαίου ελληνικού και ρωμαϊκού κόσμου.Το ιερό του Ασκληπιού ιδρύθηκε το αργότερο κατά τον 6ο αι. π.Χ. στη θέση παλαιότερου ιερού του Απόλλωνα - θεός με θεραπευτικές ιδιότητες επίσης και σύμφωνα με τη μυθολογία πατέρας του Ασκληπιού - που λατρευόταν στην Επίδαυρο ως Απόλλωνας Μαλεάτας. Τη μεγαλύτερη ανάπτυξή του γνωρίζει το ιερό του Ασκληπιού κατά τον 4ο αι. π.Χ. Τότε ανεγέρθηκαν τα σημαντικότερα οικοδομήματα, που και σήμερα βλέπει ο επισκέπτης και τα οποία συγκαταλέγονται στα αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής, μεταξύ αυτών ο ναός του Ασκληπιού, η θόλος και το περίφημο θέατρο. Τα μνημεία του χώρου προσφέρουν επίσης μια πολύτιμη μαρτυρία για την άσκηση και εξέλιξη των αρχαίων θεραπευτικών μεθόδων, καθώς αποτυπώνουν την πορεία από τη θεόσταλτη ίαση στη συστηματική γνώση και πείρα που οδήγησε στον Ιπποκράτη και τη γέννηση της ιατρικής.

Περικυκλωμένος από βραχώδη υψώματα, ο αρχαιολογικός χώρος της Επιδαύρου εκτείνεται σε δύο επίπεδα: στο ορεινό αρχαιότερο ιερό του Απόλλωνα Μαλεάτα στο λόφο Κυνόρτιον και στο νεότερο πεδινό ιερό του Ασκληπιού, σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου νοτιοδυτικά του πρώτου.

Οι προσκυνητές κατέφταναν στο ιερό ακολουθώντας την Ιερά Οδό, που ξεκινούσε από την παραθαλάσσια πόλη της Επιδαύρου και κατέληγε στο κέντρο του ιερού, όπου δέσποζε ο ναός του Ασκληπιού, ένας μεγαλοπρεπής δωρικός ναός της ύστερης κλασικής περιόδου. Γύρω από το ναό ήταν διατεταγμένα τα υπόλοιπα κτίσματα που συνδέονταν με τη λατρεία του θεού και την τελετουργία της ίασης. Περίφημο ήταν και το χρυσελεφάντινο άγαλμα του θεού που τον απεικόνιζε καθισμένο σε θρόνο με βακτηρία στο ένα χέρι και φίδι στο άλλο.

Στα βόρεια του ναού βρισκόταν το κτίριο όπου γινόταν η τελετουργία της θεραπείας, το Αβατον ή Εγκοιμητήριο με το Ιερόν Φρέαρ. Ο ασθενής, αφού εξαγνιζόταν με το νερό του ιερού πηγαδιού, κοιμόταν στο έδαφος για να είναι σε επαφή με τη χθόνια κατοικία του θεού, ο οποίος εμφανιζόταν στον ύπνο του και τον θεράπευε ή του υποδείκνυε τον τρόπο θεραπείας. Μάλιστα, στο χώρο του Αβάτου βρέθηκαν και λίθινες επιγραφές που εξιστορούν τα θαύματα του θεού. Η διαδικασία της εγκοίμησης συμβόλιζε, με την επιστροφή στη γη, τον αέναο κύκλο του θανάτου και της αναγέννησης της ζωής.

Σε άμεση γειτνίαση με το ναό και το άβατο ήταν η περίφημη Θόλος, που θεωρείται το τελειότερο παράδειγμα κυκλικού οικοδομήματος της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Κάτω από το δάπεδο υπήρχε υπόγειος χώρος με κυκλικούς διαδρόμους που τα ανοίγματά τους ήταν διαμορφωμένα ούτως ώστε, όποιος έμπαινε στο υπόγειο αναγκαζόταν να ακολουθήσει μαιανδροειδή πορεία. Το κυκλικό σχήμα του κτιρίου, που συνήθως χαρακτηρίζει ταφικά οικοδομήματα, καθώς και η λαβυρινθώδης μορφή του υπογείου με τους σκοτεινούς διαδρόμους παραπέμπει στο χθόνιο χαρακτήρα του Ασκληπιού, επιτρέποντας την ερμηνεία της Θόλου ως κτίριο που στέγαζε την υπόγεια κατοικία του Ασκληπιού· άλλωστε, σύμφωνα με το μύθο, ο θεός θεράπευε τους πιστούς του μέσα από τη γη.

Γύρω από το τέμενος του Ασκληπιού υπήρχαν οι εγκαταστάσεις για την εξυπηρέτηση ασθενών και προσκυνητών, όπως λουτρά, εστιατόριο, αλλά και ένας μεγάλος ξενώνας με 160 δωμάτια, το Καταγώγιο.

Τον 4ο αιώνα, την ίδια περίοδο που το ιερό αποκτά τη μνημειακή του μορφή, καθιερώνονται και τα Ασκληπιεία, οι πανελλήνιοι αγώνες που διοργανώνονταν κάθε 4 χρόνια προς τιμήν του θεού. Όπως συνέβαινε σε όλα τα μεγάλα ιερά, οι αγώνες είχαν δύο σκέλη: οι αθλητικοί γυμνικοί αγώνες τελούνταν στο στάδιο, ενώ οι αγώνες μουσικής και δράματος λάμβαναν χώρα στο θέατρο.

Μοναδικό για την αξιοθαύμαστη προσαρμογή του στο χώρο, την εξαίσια αρμονία των αναλογιών του και την απαράμιλλη ακουστική του, το θέατρο της Επιδαύρου αποτελεί το τελειότερο και διασημότερο παράδειγμα αρχαίου ελληνικού θεάτρου και δικαίως συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα μνημεία της ελληνικής αρχαιότητας. Από το 1954 χρησιμοποιείται κάθε καλοκαίρι για τις εκδηλώσεις των Επιδαυρίων, που περιλαμβάνουν κυρίως παραστάσεις αρχαίου δράματος και αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα θεατρικά γεγονότα στον κόσμο.