ΚΑΣΤΟΡΙΑ, Πόλη, ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

  Η Καστοριά είναι από τις πιο αξιόλογες πόλεις της Δυτικής Μακεδονίας, με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Απόδειξη αποτελούν τα πλούσια προϊστορικά και αρχαιολογικά ευρήματα (Λιμναίος οικισμός Δισπιλιού, Αρμενοχώρι κλπ.).
  Το όνομά της προέρχεται από τον μυθικό Μακεδόνα ήρωα Κάστορα, γιο του Δία.
  Ο ευρύτερος γεωγραφικός της χώρος, ταυτίζεται με το αρχαίο Μακεδονικό κρατίδιο της Ορεστιάδας, που κατοικούσαν οι Ορέστες με πρωτεύουσα το ´Αργος Ορεστικό. Από εδώ άρχισαν οι Μακεδόνες Βασιλείς να συνενώνουν τα υπόλοιπα κρατίδια που αποτελούσαν το μεγάλο Μακεδονικό κράτος με πρωτεύουσα, στην αρχή, τις Αίγες (Βεργίνα), και αργότερα την Πέλλα. Ο Φίλιππος και αργότερα ο Αλέξανδρος ένωσαν το κράτος αυτό με τους υπόλοιπους Έλληνες.
  Στους Ρωμαϊκούς χρόνους η Καστοριά είχε την μοίρα και την τύχη της υπόλοιπης Μακεδονίας, λαμπρύνθηκε όμως και απέκτησε αίγλη στα χρόνια του Βυζαντίου. Είναι η πόλη των Βυζαντινών "Τιτουλαρίων", η πόλη της Βυζαντινής αρχιτεκτονικής, που εξελίχθηκε σε σπουδαίο θρησκευτικό, εμπορικό, καλλιτεχνικό και στρατιωτικό κέντρο. Κατά τον Βέλγο Βυζαντινολόγο GREGOIRE, "η πόλη από μόνη της μπορεί να γράψει την ιστορία της Βυζαντινής Τέχνης". Τα τείχη του Ιουστινιανού και του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου, είναι δείγματα του ενδιαφέροντος των βυζαντινών αυτοκρατόρων και της στρατηγικής θέσης της πόλης. Στους μεταβυζαντινούς χρόνους η Καστοριά ανέδειξε πολλού ευεργέτες και δασκάλους του Γένους. Είχε ενεργό συμμετοχή στην προετοιμασία για τον ξεσηκωμό του 1821, όπου και συμμετείχε με ξεχωριστό σώμα αγωνιστών. Τον 19ο αιώνα πήρε μέρος σε επαναστατικές κινήσεις για την αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού και έπαιξε σπουδαίο ρόλο στον Μακεδονικό αγώνα ενάντια στους Τούρκους και Βουλγάρους. Το 1912 ενώνεται με την ελεύθερη Ελλάδα.
  Οι 75 Βυζαντινές, Μεταβυζαντινές και νεώτερες εκκλησίες είναι μάρτυρες ανώτερης πολιτιστικής και κοινωνικής στάθμης της πόλης.
  Συναντάει κανείς τρίκλιτες Βασιλικές όπως ο Αγ. Στέφανος, οι Αγ. Ανάργυροι, οι Αγ. Ταξιάρχες, μονόκλιτες όπως ο Αγ. Νικόλαος του Κασνίτζη, η Παναγία η Μαυριώτισσα και τρίκογχες όπως η Παναγία Κουμπελίδικη. Όλες είναι κτισμένες με άριστη τοιχοδομή από ντόπια υλικά, με πλούσια εναλλαγή σχημάτων και χρωμάτων που πηγάζει από το ίδιο υλικό και την ευαισθησία του τεχνίτη. Οι εξωτερικοί τοίχοι ποικίλλονται με περίτεχνο κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό είναι συνθέσεις με μεγάλη εκφραστική δύναμη και υποβλητικότητα, που ερμηνεύουν την Μεταφυσική του Χριστιανισμού και του Ελληνοχριστιανικού πνεύματος.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Καστοριάς.