ΕΡΑΤΥΡΑ, Κωμόπολη, ΚΟΖΑΝΗ

  Στην περιοχή της Εράτυρας και ευρύτερα του Δήμου Ασκίου βρίσκονται διάφορα προϊστορικά ερείπια, σημαντικότερα από τα οποία είναι τα «Κτίσματα», οχυρωμένη ακρόπολη με τριπλή σειρά τειχών, άγνωστης ακόμη εποχής πριν από το 700 π.Χ.
  Την ελληνιστική εποχή ακμάζει, στη θέση του λόφου της Μαγούλας, σημαντική πόλη, η οποία καταστράφηκε στο ρωμαϊκό εμφύλιο το 48 π.Χ., όπως προκύπτει από τη σύντομη ανασκαφή που έκανε ο Αντ. Κεραμόπουλλος το 1930. Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν πριν από λίγα χρόνια από τη Γ. Καραμήτρου.
  Τη μεσαιωνική περίοδο υπήρχαν οικισμοί στην κοιλάδα από την Εράτυρα μέχρι την περιοχή του Αγ. Αθανασίου.
  Στη σημερινή θέση συνοικίστηκε η Εράτυρα μάλλον τον 14ο αιώνα. Ήδη από το 1600 η Σέλιτσα, όπως ονομαζόταν, αρχίζει να αναπτύσσεται οικονομικά. Η ανάδειξή της σε σημαντικό αστικό κέντρο της Μακεδονίας είναι ήδη εμφανής το 1699, όταν ιδρύεται η «Περιώνυμος Σχολή», ένα από τα Ανώτερα Σχολεία του Ελληνικού χώρου.
  Ο 18ος αιώνας είναι εποχή ακμής με την ανάπτυξη βιοτεχνιών (κυρίως βυρσοδεψεία, «Νταμπακλιά») και εμπορίου με την Κεντρική Ευρώπη. Ίχνη εκείνης της ακμής έχουν απομείνει τα αρχοντικά και πολλές εκκλησίες της Εράτυρας.
  Το 1774 η Σέλιτσα καταστρέφεται εν μέρει από επιδρομή Τουρκαλβανών, ενώ το 1804 γίνεται αναγκαστικά τσιφλίκι του Αλή Πασά.
  Αρκετοί Σελτσιώτες συμμετέχουν στην Επανάσταση του 1821 με γνωστότερη μορφή το Θεοφάνη, μετέπειτα μητροπολίτη Μαντινείας.   Μετά το 1830 ακολουθεί δεύτερη περίοδος ακμής. Το 1846 οι κάτοικοι «εξαγοράζουν» από την οθωμανική διοίκηση τα κτήματά τους. Η οικονομική δραστηριότητα επικεντρώνεται το 19ο αιώνα στην Κωνσταντινούπολη και στη Ρουμανία.
  Η Εράτυρα έχει ενεργή συμμετοχή μετά το 1878 στους εθνικούς αγώνες με αποκορύφωμα την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα. Το 1912 απελευθερώνεται και έκτοτε ακολουθεί τη μοίρα του Ελληνικού Κράτους.