Εμφανίζονται 73 τίτλοι με αναζήτηση: Αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης στην ευρύτερη περιοχή: "ΦΩΚΙΔΑ Νομός ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ" .
ΔΕΛΦΟΙ (Κωμόπολη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22653 51300
Φαξ: +30 22653 51333
ΕΡΑΤΕΙΝΗ (Χωριό) ΔΩΡΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22660 31100
Φαξ: +30 22660 32323
ΕΥΠΑΛΙΟ (Χωριό) ΔΩΡΙΔΑ
Τηλέφωνο: +3026343 50040
Φαξ: +3026340 51228
ΚΡΟΚΥΛΙ (Χωριό) ΒΑΡΔΟΥΣΙΑ
Τηλέφωνο: +30 22660 41244
Φαξ: +30 22660 41150
ΛΙΔΟΡΙΚΙ (Χωριό) ΔΩΡΙΔΑ
Τηλέφωνο: +3022663 50100
Φαξ: +3022660 22390
ΑΓΙΑ ΕΥΘΥΜΙΑ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 67205, 67400
Χωριό στους πρόποδες της Γκιώνας.
Πήρε το όνομά της από το εξής περιστατικό. Μέχρι το 1580 μ.Χ. λεγόταν Μηνιά από
το όνομα της αρχαίας πόλης Μυωνίας.
Το έτος αυτό έγινε μεγάλος σεισμός και το χωριό ερημώθηκε. Τότε οι κάτοικοι έντρομοι
βγήκαν στο ύπαιθρο απελπισμένοι από την καταστροφή. Εκεί είδαν όραμα ενός γέρου
με μαύρη γενειάδα, του Αγίου Ευθυμίου, που τους είπε να γυρίσουν στο χωριό του
και να ξαναχτίσουν τα σπίτια τους και ότι δεν πρόκειται να ξαναγίνει σεισμός.
Το όραμα εξαφανίσθηκε από μπροστά τους και οι κάτοικοι με ευθυμία επέστρεψαν και
ξαναέχτισαν το χωριό που το ονόμασαν Αγία Ευθυμία. Κατά την αρχαιότητα εκεί ήταν
χτισμένη η σημαντική πόλη της Μυωνίας, ερείπια της οποίας σώζονται μέχρι σήμερα
ενώ έχουν ανακαλυφθεί σπουδαία ευρήματα μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας. Κατά την
Ιταλογερμανική κατοχή πυρπολήθηκε από τους Ιταλούς στις 9/4/1944 όπου και εκτελέσθηκαν
είκοσι άνδρες. Είναι πατρίδα του εθνομάρτυρα Επισκόπου Σαλώνων Φιλοθέου Χαρίτου
που τραυματίστηκε θανάσιμα έξω από την Αμφισσα
σε εξέγερση κατά των Τούρκων. Λέγεται ότι ο Λάμπρος Κατσώνης καταγόταν από εδώ.
ΑΓΙΟΙ ΠΑΝΤΕΣ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22660 81201
Είναι μικρό παραλιακό χωριό, δυτικά του Γαλαξειδιού και σε απόσταση
12 χλμ. Αποτελείται από τρεις οικισμούς, τον Ανατολικό, τον Δυτικό και τον παραλιακό.
Πήρε το όνομα "Αγιοι Πάντες" από τον ομώνυμο Καθεδρικό ναό των Αγίων Πάντων.
Το παλιό όνομα "Βίδαβη" προερχόταν από το όνομα του οπλαρχηγού Ηλία
Βιδαβιώτη. 'Εχει 388 κατοίκους, έκταση 22.096 στρέμματα και μέσο σταθμικό υψομέτρου
τα 56 μέτρα.
Το χωριό παρουσιάζει αξιόλογη τουριστική κίνηση, ιδίως το καλοκαίρι.
Διαθέτει ταβέρνες, ψησταριές, καφενεία, ξενοδοχεία και ξενώνες. Οι επισκέπτες
μπορούν να πάνε και για ψάρεμα, ή να κουβεντιάσουν με τους φιλόξενους κατοίκους.
Στο λιμανάκι αράζουν αλιευτικά σκάφη, βάρκες και πολλά ταχύπλοα. Παράγει κτηνοτροφικά
προϊόντα, οπωρολαχανικά και λάδι.
Υπάρχουν τα παρεκκλήσια του Αγίου Γεωργίου, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου,
των Αγίων Αναργύρων και του Αγίου Ιωάννη. Κοντά στο χωριό υπήρχε αρχαίο μαρμάρινο
φρούριο, του οποίου ερείπια από τα τείχη βρίσκονται ακόμα καθώς και παλιός Βυζαντινός
ναός, εντός σπηλαίου, με το όνομα "Βαρνάκοβα".
ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 23355
ΑΓΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 72432
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 63216
Στους πρόποδες της επιβλητικής και χιονοσκέπαστης, το μεγαλύτερο διάστημα
του έτους, ψηλότερης κορυφής των Βαρδουσίων,
του Κόρακα, σε υψόμετρο 1060 μ. βρίσκεται το χωριό Αθανάσιος Διάκος.
Χωριό με 634 κατοίκους σήμερα, με πλούσια ιστορικά στοιχεία, είναι
η γενέτειρα του πρωτοήρωα της Επανάστασης του 1821 Αθανασίου Μασσαβέτα Διάκου
απ' όπου πήρε και το όνομά του. Ο Αθανάσιος Διάκος απέχει από την Αθήνα
245χιλ, από την Λαμία 71 χλμ
και από την Αμφισσα 61 χλμ.
Το χωριό έχει άφθονα νερά, βρύσες και τον Μόρνο
που το διασχίζει. Κάθε καλοκαίρι πολλοί προτιμούν να περάσουν τις διακοπές τους
στο δροσερό και υγιεινό κλίμα του Αθανασίου Διάκου. Μια ωραιότατη πλατεία μπροστά
στην εκκλησία του χωριού με την προτομή του Αθανασίου Διάκου στη μέση και τα θεόρατα
πλατάνια μέρα νύχτα φιλοξενεί όλους τους επισκέπτες.
Ο Αθανάσιος Διάκος προσφέρει μια διαφορετική διάσταση στις διακοπές,
μακριά από την πολυκοσμία, αλλά και με όλες τις ευκολίες που μπορεί να θελήσουν
οι επισκέπτες του. Οι ζεστοί, φιλόξενοι κάτοικοι του χωριού έχουν δημιουργήσει
τις συνθήκες για άνετη και ευχάριστη διαμονή, έτσι ώστε να μπορεί κανείς να γνωρίσει
και να χαρεί όλες τις ομορφιές του. Εδώ οι ρυθμοί είναι χαλαροί, η ζωή παραδεισένια
και οι επιλογές πολλές. Ο Αθανάσιος Διάκος, όντας πιο κοντά στο συγκρότημα της
κορφής και έχοντας καλύτερη και συντομότερη οδική σύνδεση με το εθνικό δίκτυο
αποτελεί τη συνηθέστερη αφετηρία για αναβάσεις στο βουνό. Πολλοί ορειβάτες φθάνουν
στο χωριό για να ανέβουν στις κορφές των Βαρδουσίων. Η διαδρομή είναι μαγευτική
ανάμεσα στα έλατα και στις κρυσταλλένιες πηγές. Τα λιβάδια του Αθανασίου Διάκου
συνθέτουν ένα θαυμάσιο αλπικό τοπίο.
Δύο καταφύγια, χωρητικότητας 150 ατόμων, στη θέση "Πιτιμάλικο",
το ένα του ορειβατικού και το άλλο του πεζοπορικού συλλόγου μπορούν να τους φιλοξενήσουν.
Στη θέση "Πλάκα" των Βαρδουσίων θα αντικρίσετε το βράχο των αναρριχήσεων.
Μπορείτε να περπατήσετε το μονοπάτι Ε4 που διέρχεται από τον Αθανάσιο Διάκο και
το πεζοπορικό μονοπάτι από τη πλατεία προς την κάτω γειτονιά δίπλα στο ποτάμι
με τα ψηλά πλατάνια. Στον Αθανάσιο Διάκο θα βρείτε πολλές ταβέρνες με εκλεκτούς
παραδοσιακούς μεζέδες, οποιαδήποτε ημέρα και ώρα αποφασίσετε να επισκεφτείτε το
χωριό. Επίσης αρκετά ενοικιαζόμενα δωμάτια μπορούν να σας φιλοξενήσουν για ολιγοήμερες
ή μεγαλύτερης διάρκειας διακοπές.
ΑΛΕΠΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΔΩΡΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22660 41641
Το Αλποχώρι, το πανέμορφο αυτό χωριό, βρίσκεται χτισμένο σε αμφιθεατρικό
επικλινές έδαφος, γύρω του υπάρχουν βαθιές ρεματιές, πυκνοί πλαταμώνες, συστάδες
βελανιδιάς και ελάτων. Η παράδοση θέλει το όνομά του να προέρχεται από κάποιο
Τούρκο γαιοκτήμονα, τον Αχμέτ Αλί. Η ετυμολογία της λέξης δεν δικαιολογεί όμως
την ονομασία. Πιθανόν το όνομα να σχετίζεται με το όμορφο και πανέξυπνο ζώο, την
αλεπού. Αποτελεί πραγματική απόλαυση η περιήγηση προς το "Φτερούσι", στα μονοπάτια
προς τη "Δέση" θαυμάζοντας παράλληλα το γάργαρο κρυστάλλινο νερό στον "Ξερό 'Ελατο"
και την επιβλητικότητα και μεγαλοπρέπεια των Βαρδουσίων.
ΑΜΦΙΣΣΑ (Πόλη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Αρχαιότατη πόλη, "πόλη-κράτος" και μητρόπολη των Εσπερίων Λοκρών με
70.000 κάτοικους (κατά τον περιηγητή Παυσανία -180μ.Χ). Πήρε το όνομα της ή από
την κόρη του Μάκαρος (γιου του Αιόλου) Αμφισσα ή από το ρήμα αμφιέννυμι (=περιβάλλω-ενδύω
τινά), επειδή περιβάλλεται από βουνά. Το 338 π.Χ. κατά τον Γ΄ Ιερό πόλεμο καταστράφηκε
από το Φίλιππο, το 30 π.Χ. εποικίσθηκε από τους Αιτωλούς και έγινε πολυάνθρωπη.
Στους ύστερους Βυζαντινούς χρόνους πήρε το όνομα Σάλωνα και στο μεσαίωνα την κυρίευσαν
οι Φράγκοι και την έκαναν έδρα Βαρωνίας (Βαρωνία Σαλώνων - La Sola, με την δυναστεία
Στρομονκούρ).
Στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821 ήταν η πρώτη πόλη της Ρούμελης
που επαναστάτησε με τον Πανουργιά, τον Γκούρα και τον Ησαϊα Επίσκοπο Σαλώνων.
Στις 27 Μαρτίου ο Πανουργιάς κατέλαβε την πόλη και στις 10 Απρίλη κυριεύτηκε το
Κάστρο των Σαλώνων. Τα Σάλωνα (Αμφισσα) έγιναν στην συνέχεια η πρωτεύουσα της
Ανατολικής Χέρσου Ελλάδας με την ίδρυση του Αρείου Πάγου των Σαλώνων, όπου ψηφίστηκε
το Σύνταγμα της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδας.
Σήμερα η Αμφισσα είναι πρωτεύουσα του Νομού
Φωκίδας, με 12.000 κατοίκους περίπου και έδρα όλων των Δημοσίων Υπηρεσιών.
Εχει σύγχρονο Κρατικό Νοσοκομείο, Πρωτοδικείο, Πνευματικό Κέντρο, Πρεβαντόριο
Κρατουμένων, Αρχαιολογικό και Λαογραφικό Μουσείο, Δημοτική Βιβλιοθήκη 40.000 τόμων
που εμπλουτίζεται διαρκώς, δημοτική Φιλαρμονική και Χορωδία, Δημοτικό Ωδείο και
Εικαστικό Εργαστήρι, Πολιτιστικούς και Αθλητικούς Συλλόγους. Επίσης στην πόλη
λειτουργούν Τ.Ε.Ι. (Τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων), Ενιαίο Λύκειο, Τ.Ε.Ε., δύο
Γυμνάσια, Εσπερινό Γυμνάσιο, Ι.Ε.Κ., Δημοτικά Σχολεία, Νηπιαγωγεία, Βρεφονηπιακοί
Σταθμοί και Νοσηλευτική Σχολή. Επιζούν ακόμη, ενάντια στη φθορά του χρόνου παραδοσιακές
βιοτεχνίες: Βυρσοδεψεία στην παραδοσιακή συνοικία Χάρμαινα, κουδουνάδικα και σχοινάδικα.
Η Αμφισσα φημίζεται και για τις αξιόλογες πολιτιστικές της εκδηλώσεις
(Φωκικά, καρναβάλι).
Αξιόλογα μνημεία για τον επισκέπτη είναι : Ο Μητροπολιτικός Ναός της
Ευαγγελιστρίας με τοιχογραφίες του ονομαστού ζωγράφου Σπύρου Παπαλουκά, το Κάστρο
των Σαλώνων (Ωργιάς), η ακρόπολη της Αμφισσας με λείψανα όλων των ρυθμών δόμησης.
Σε μικρή απόσταση βρίσκεται ο ναός του Σωτήρος, θαυμάσιο μνημείο τέχνης,
βυζαντινού ρυθμού του 11ου ή 12ου αιώνα. Στην βάση του λόφου Κόφινα, λαξεμένος
σε κωνοειδή βράχο σώζεται τάφος μυκηναϊκής περιόδου, η "Λυκόπετρα". Ρωμαϊκά και
Χριστιανικά ψηφιδωτά με σημαντικότερο το βαπτιστήριο του 3ου και 4ου αιώνα και
λείψανα παλαιοχριστιανικής Βασιλικής. Τέλος, στην Αμφισσα υπάρχουν πολλά παλιά
αρχοντικά και νεοκλασικά κτήρια με γύψινες διακοσμήσεις και αξιόλογες τοιχογραφίες
λαϊκών ζωγράφων της εποχής.
Βασική ενασχόληση των κατοίκων της είναι η ελαιοκαλλιέργεια.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Φωκίδας.
ΑΠΟΣΤΟΛΙΑΣ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 91192
Στους πρόποδες της Οίτης,
Β.Δ της Γραβιάς και σε υψόμετρο
520 μ., βρίσκεται το χωριό Αποστολιάς, 152 κατοίκων. Η προηγούμενη ονομασία του
ήταν Κάτω Κάνιανη. Αποστολιάς ονομάστηκε από το Ναό των Αγίων Αποστόλων που υπήρξε
ο πρώτος Ναός του χωριού και ο Πολιούχος του. Στον ίδιο ναό οφείλεται η ονομασία
του χειμμάρου "Αποστολιάς".
Πριν από το Β' Παγκόσμιο πόλεμο, οι περισσότεροι κάτοικοι εργάζονταν
στα μεταλλεία βωξίτη που κάλυπταν την Ανατολική πλευρά της οροσειράς "Αγιος
Βασίλειος" από το χωριό έως την κορυφή του βουνού, απ' όπου τα εναέρια βαγονάκια
μετέφεραν το Βωξίτη. Στην περίοδο της κατοχής οι Ιταλοί κατέστρεψαν τις εγκαταστάσεις
και σταμάτησε η εξόρυξη του μεταλλεύματος. Σήμερα οι κάτοικοι ασχολούνται με την
κτηνοτροφία και την καλλιέργεια σιτηρών.
Πανηγυρίζει στις 30 Ιουνίου, των Αγίων Αποστόλων, στον ομώνυμο καθεδρικό
Ναό. Στις 8 Σεπτεμβρίου, συμπανηγυρίζουν με τους κατοίκους του Οινοχωρίου
και των Καστελλίων
στο εξωκκλήσι "Η Γέννησις της Θεοτόκου" που βρίσκεται σε πανέμορφη τοποθεσία στην
κορυφή του βουνού με έξοχη θέα.
ΑΡΤΟΤΙΝΑ (Χωριό) ΔΩΡΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22660 51810
Είναι η "πρωτεύουσα των Βαρδουσίων
Ορέων", το καπετανοχώρι της
Δωρίδας με τα αλπικά της τοπία. Είναι χώρος αναψυχής των επισκεπτών και αναβίωσης
της ιστορικής μνήμης, που αναγεννούν το ιστορικό Μοναστήρι του Αη-Γιάννη του Προδρόμου,
όπου εμόνασε ο ήρωας του '21 Αθανάσιος Διάκος (το κελί του παραμένει ανέπαφο),
η προτομή του ήρωα της Αλαμάνας, το σπίτι του καπετάν Ανδρίτσου Σιαφάκα, οι μνήμες
των Αρτοτινών Καπεταναίων του Αγώνα Σκαλτσοδήμου, Πιστιόλη, Σιαφάκα, Γιάννη Ρούκη,
Γεράντωνου, Καλιακούδα, κ.α.
Διαθέτει ξενώνα και Λαογραφικό Μουσείο.
Η Αρτοτίνα και ο Αθανάσιος Διάκος ερίζουν για την γενέτειρα του άξιου
τέκνου της Φωκίδας και ήρωα του 21 Αθανασίου Διάκου, προβάλλοντας (κάθε χωριό)
τη δική του ιστορική τεκμηρίωση.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Φωκίδας.
ΒΑΡΓΙΑΝΗ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 91230
Σε απόσταση 8 χλμ. από τη Γραβιά
ψηλά στον Παρνασσό και σε
880 μ. υψόμετρο, προβάλλει ανάμεσα στα έλατα ένα τόσο μικρό και όμορφο χωριό 85
κατοίκων, η Βάργιανη, γνωστή και από την μεγάλη μάχη (14 Σεπτεμβρίου 1824) που
έληξε με νίκη των ελλήνων και συντριβή των Τούρκων.
Η Βάργιανη ανέδειξε τους ανδρείους αγωνιστές του 1821 Καπετάν Λιάπη
και Νίκο Μπαλαούρα, ενώ 20 Βαργιανίτες πήραν μέρος στην Αλωση του κάστρου των
Σαλώνων.
Οι απότομοι βράχοι περιορίζουν την ηλιοφάνεια στο χωριό. Παρά ταύτα
αποτελεί σήμερα ένα υπέροχο οικισμό, χαρακτηρισμένο ως παραδοσιακό, με πέτρινες
στο σύνολό του κατασκευές, που αποτελεί στολίδι του νέου Δήμου και του Νομού.
Από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του χωριού είναι η Πλατεία με τη βρύση
και τα πλατάνια, η Εκκλησία της Αγ.Παρασκευής, οι πηγές "Μπουρμούλω",
ολόκληρος ο οικισμός με τα παραδοσιακά ανακαινισμένα σχεδόν στο σύνολό τους σπίτια
με τους πέτρινους μανδρότοιχους και τα γραφικά σοκάκια, η "Νεραϊδοσπηλιά",
μια σπηλιά όπου παλιά λέγεται ότι κατοικούσαν νεράιδες που βρίσκεται στο μέσο
περίπου απόκρημνου βράχου νότια του χωριού σε ορθοπλαγιά του Παρνασσού που οδηγεί
ένα και μοναδικό μονοπάτι πάνω στο βράχο.
ΒΟΥΝΙΧΩΡΑ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 65445, 65211
Είναι χωριό, χτισμένο στις παρυφές της Γκιώνας,
σε υψόμετρο 680 μέτρων, σε απόσταση 14 χλμ. από το Γαλαξείδι
και 18 χλμ. από την Αμφισσα,
με έκταση 32.692 στρέμματα και με 448 κατοίκους.
Το όνομά του πρέπει να προέρχεται από τις λέξεις βουνό+χώρα, ή οίνο=κρασί+χώρα.
Κατά άλλους χώρα του Βενή, ή χώρα του vino=κρασιού, διότι παρήγαγε εξαιρετικής
ποιότητας κρασί (κοκκινέλι), από τα υπάρχοντα μέχρι τα τελευταία χρόνια αμπέλια,
τα οποία λόγω της λεγόμενης ασθένειας των αμπελιών "φυλλοξήρας" εξέλιπαν.
Έχει εξαίσιες φυσικές ομορφιές και γραφικές βουνοκορφές. Στα σύνορα με τις Καρούτες
υπάρχει δάσος Κέδρων, ένα μοναδικό φυσικό μνημείο. Με δασικό δρόμο ανεβαίνει κανείς
στη θέση "Χαλβάνια", όπου λειτούργησε στη δεκαετία του 1960 η Μεταλλευτική
Εταιρεία "Βωξίται Ελευσίνος Α.Ε.", εκμεταλλευθείσα βωξίτη αρίστης ποιότητας.
Από εκεί μέσω της δασώδους περιοχής κατέρχεται ο επισκέπτης στην Αγία
Ευθυμία. Στη θέση "Μπουρνιάς" σχηματίζεται φυσική λεκάνη με μικρή
λίμνη. Αξιόλογο σπήλαιο είναι η "Βιτρίνα"στη θέση "μεσονήσι".
Μικροσπήλαια ακόμα συναντάμε στα: α) "πηγάδια" (ταμπακαριό), β) "Χούσου
σπηλιά" στον "τυφλόλακκο"και γ) στο "ζάστανο". Αξιοθαύμαστα
είναι τα ανοίγματα (κάρκαροι) στις θέσεις "Ντιτέκος" και "Παπακάρκαρος".
Είναι άγονο χωριό. Το πλείστο του εδάφους είναι πετρώδες. Στερείται
πηγαίων υδάτων. Σήμερα υδρεύεται από τα νερά της λίμνης του Μόρνου. Υπάρχουν πάρα
πολλές στέρνες για τη συλλογή των ομβρίων υδάτων και πηγάδια "αρχαία",
περιμετρικά του χωριού. Τελευταία δεν υπάρχει, σχεδόν σπίτι που να στερείται υδατοδεξαμενής.
Είναι χωριό με πλούσια ιστορία. Οι κάτοικοι ζουν εδώ από τα χρόνια
της Τουρκοκρατίας, ίσως και πιο παλιά. Στις αρχές ήταν χτισμένη στη θέση "Αγιος
Νικόλαος ή Πλάκες", νοτιότερα από ότι είναι σήμερα. Στο σεισμό του έτους
1580 η Βουνιχώρα καταστράφηκε όπως και όλη η περιοχή, που τότε ήταν δασώδης. Έχει
κλίμα υγιεινό, η φιλοξενία είναι πατροπαράδοτη, η προθυμία και η αγάπη προς κάθε
επισκέπτη παρέχει σε αυτόν άνεση και ευχαρίστηση ανείπωτη. Το έτος 1962 το σχολείο,
με δάσκαλο τον Χριστόφορο Μούσιο, βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την αγάπη
του προς το πράσινο.
Πολλοί από τους κατοίκους του διαμένουν στην Αθήνα
και στην αλλοδαπή. Η γεωργοκτηνοτροφία έχει σήμερα περιοριστεί και οι νέοι έχουν
στραφεί στην ελαιοκαλλιέργεια, ιδίως στον κάμπο του Γαλαξειδίου. Παράγει επίσης
μέλι. Προπολεμικά η Βουνιχώρα διατηρούσε 18000-20000 γιδοπρόβατα. Οι νεώτεροι
έχουν στραφεί προς άλλα επαγγέλματα. Υπάρχουν πάρα πολλοί υπάλληλοι οι οποίοι
ασχολούνται στο Δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Στο χωριό εδρεύουν οι εξής μικροπαραγωγικές
μονάδες: α) εργοστάσιο κυτιοποιήσεως μέλιτος, β) εργοστάσιο κυτιοποιήσεως ελαιών,
γ) Τυροκομείο, δ) δύο ξυλουργεία, ε) σιδηρουργείο, στ) λατομείο-αμμορυχείο, ζ)
φάρμα διατροφής διαφόρων πτηνών και ζώων. Παλαιότερα υπήρχε αλευρόμυλος και πριονοκορδέλα.
Επαγγέλματα που εξέλιπαν τελείως είναι του υποδηματοποιού και του βαρελοποιού.
Υπάρχουν οι ναοί: α) του Αγίου Νικολάου, ενοριακός, β) του Οσίου Λουκά,
νεκροταφιακός, γ) της Ζωοδόχου πηγής και δ) της Αγίας Τριάδας, εξωκλήσια.
ΓΑΛΑΞΙΔΙ (Κωμόπολη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Αρχοντικό, γραφικό, περήφανο καμαρώνει δυτικά του Κρισαίου Κόλπου
το ιστορικό Γαλαξίδι με 1.400 κατοίκους κτισμένο στη θέση της αρχαίας πόλης Οιάνθεια
(ή στο Χάλαιον κατ'άλλους), η ναυτική πολιτεία σέρνει πίσω της 4.000 χρόνων ιστορική
διαδρομή με κορύφωση στον αγώνα του 21. Γνώρισε κατά καιρούς πολλές επιδρομές
κατακτητών (Σλάβους, Φράγκους, Καταλανούς, Ιππότες της Ρόδου, Τούρκους Πειρατές),
αλλά άντεξε στον χρόνο και σήμερα είναι ένα από τα καλύτερα θέρετρα της Ελλάδος.
Τα ιστιοφόρα του πριν την ατμοπλοϊα, έσκιζαν τις θάλασσες. Ηταν η πρώτη ναυτική
δύναμη.
Από τα πολλά αξιοθέατα ξεχωρίζουν: Ο Ναός του Αγίου Νικολάου με το
υπέροχο και μοναδικό ξυλόγλυπτο τέμπλο, λείψανα τειχών, κ.α. της Αρχαίας Πόλης
και λαξευτοί τάφοι της κλασσικής περιόδου, στην περιοχή "Καλαφάτη". Ακόμη μπορεί
κανείς να επισκεφτεί το Ναυτικό και Εθνολογικό Μουσείο, το Λαογραφικό Μουσείο,
το ναό της Αγίας Παρασκευής με το ηλιακό του ρολόι, το βυζαντινό μοναστήρι του
Σωτήρος χτισμένο το 1.250 μ.Χ., το σπίτι του μεγάλου ιστοριοδίφη Κ. Σάθα, τη Σχολή
Τουριστικών Επαγγελμάτων, το Παρθεναγωγείο, το Χηρόλακα, το παλιό πέτρινο υδραγωγείο
του 15ου αιώνα και να θαυμάσει τα παραδοσιακά σπίτια του και κτήρια, από τα οποία
σπουδαιότερα είναι: το κτήριο Τσαλαγγύρα (σημερινό Δημαρχείο), το κτήριο Αγγελή
(σημερινό Λαογραφικό Μουσείο), το κτήριο Μπουρζέικο, να χαρεί τη θάλασσα στις
υπέροχες παραλίες της περιοχής, όπως και στην πλαζ Καλαφάτη, που πρόσφατα αναπλάστηκε
και να γευτεί τα ντόπια θαλασσινά στις ψαροταβέρνες του Γαλαξιδίου.
Το κείμενο παρατίθεται τον
Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Φωκίδας.
ΓΛΥΦΑΔΑ (Χωριό) ΤΟΛΟΦΩΝΑΣ
Τηλέφωνο: +30 22660 71086
Παραλιακό χωριό, κτισμένο στους πρόποδες και στις πλαγιές οχυρού και
ιστορικού λόφου, όπου διασώζεται σημαντική αρχαία ακρόπολη.
ΓΡΑΒΙΑ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Ιστορικό χωριό με 1.050 κάτοικους περίπου που πήρε παρεφθαρμένα την
ονομασία του μάλλον από την κοντινή αρχαία πόλη Καρφία. Είναι έδρα του νέου Δήμου
και βρίσκεται στο 33ο χιλιόμετρο του εθνικού δρόμου Αμφισσας
- Λαμίας. Η Γραβιά είναι γνωστή
για την ιστορική μάχη που δόθηκε στις 8 Μαϊου 1821 από τον Ανδρούτσο και τους
άλλους καπεταναίους, που κλείστηκαν στο θρυλικό - ιστορικό χάνι με 120 παλικάρια
και άλλους υπερασπιστές στην περιοχή και συγκράτησαν τις ορδές του Ομέρ Βρυώνη,
κόβοντας τους το δρόμο για τα Σάλωνα και την Πελοπόννησο, με στόχο την κατάπνιξη
της Επανάστασης. Δεσπόζει στο χώρο η προτομή του ήρωα Οδυσσέα και πρόσφατα αναστηλώθηκε
το ιστορικό χάνι (εγκαινιάστηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κ. Στεφανόπουλο
και είναι ανοικτό για τους επισκέπτες). Σε απόσταση 5 χλμ Ν.Α., πάνω στις πλαγιές
του βουνού βρίσκεται το μοναστήρι της Κοίμησης της Θεοτόκου (ή Πανάσαρη), αξιόλογο
μνημείο, με ναό βυζαντινού ρυθμού (δύο τρούλους), κτισμένο το 1517 μ.Χ.
Το κείμενο παρατίθεται τον
Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Φωκίδας.
ΔΕΛΦΟΙ (Κωμόπολη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Οι Δελφοί, με πληθυσμό 1.500 κατοίκων, είναι ένα από τα ωραιότερα
και επιβλητικότερα τοπία της Ελλάδας, και ο "ομφαλός της γης", σύμφωνα με την
αρχαία παράδοση. Κατοικήθηκε ήδη από την προϊστορική περίοδο, αποκτώντας στη συνέχεια
-και ιδιαίτερα στους κλασσικούς χρόνους - τεράστια ιστορική σημασία, αφού συνδέθηκε
ως γνωστόν με τα σπουδαιότερα γεγονότα της ελληνικής ιστορίας.
Ο Απόλλωνας, θεός της κάθαρσης και του αληθινού χρησμού, κυριάρχησε
στις παλαιότερες λατρείες του τόπου. Δίδαξε στους ανθρώπους το "μέτρο", δηλαδή
τη σωφροσύνη και τη μετριοπάθεια και αναδείχτηκε ως η πιο ηθική και ειρηνική έκφραση
του ελληνικού πνεύματος.
Το περιβόητο Μαντείο, στο οποίο ο μαντικός λόγος του θεού δινόταν
από το στόμα της Πυθίας, διευθυνόταν από το λεγόμενο ιερατείο, δηλαδή από ιερείς
με βαθιά μυσταγωγική μόρφωση. Επιπλέον, οι Δελφοί με το γνωστό θεσμό των Αμφικτιονιών,
έδωσαν το σύνθημα για φιλία, αδελφότητα και ειρηνική συνύπαρξη των λαών, ως θεμελιώδη
επιδίωξη της Δελφικής Ιδέας.
Μια εξαιρετικά εντυπωσιακή απόδειξη του διεθνούς κύρους του ιερού
του θεού του Φωτός, ήταν το πλήθος των αφιερωμάτων από ηγεμόνες, πόλεις και πλούσιους
ιδιώτες, τόσο σε ποιότητα, όσο και σε καλλιτεχνική αξία, από τα οποία - δυστυχώς
- διασώθηκαν ελάχιστα.
Σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει πλείστα ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά
μνημεία, όπως στα βορειοδυτικά, ένα από τα καλύτερα διατηρημένα Στάδια της αρχαιότητας,
των ρωμαϊκών χρόνων (στον ίδιο χώρο προϋπήρχε Στάδιο ήδη από το 2ο μισό του 5ου
αιώνα π.Χ.), όπου ετελούντο τα "Πύθια", αγώνες με πανελλήνια σημασία, κάθε τέσσερα
χρόνια. Νοτιοανατολικά ο ιερός τόπος (το τέμενος), ο οποίος περιβάλλεται από τοίχο,
περιέχει εκτός των άλλων, κυρίως Ναό του Απόλλωνα, δωρικού ρυθμού (4ος αιώνας
π.Χ.), το θέατρο, το οποίο ήταν χωρητικότητας 5.000 θεατών, όπου το 1927 και 1930
ο Αγγελος και η Εύα Σικελιανού οργάνωσαν για πρώτη φορά, από την αρχαιότητα, παραστάσεις
αρχαίου δράματος, καθώς και μια μεγάλη ομάδα "θησαυρών", μικρών οικοδομημάτων
με μορφή ναϊσκου, που τα είχαν αφιερώσει διάφορες πόλεις στο Ιερό και μετά τους
φύλαγαν τα πολύτιμα αναθήματα. Μια ιδέα αυτών των κτηρίων μπορεί να πάρει ο επισκέπτης
από το αναστηλωμένο Θησαυρό των Αθηναίων. Σημαντικότερος όλων φαίνεται ότι υπήρξε
το Θησαυρός των Σιφνιών, ιδιαίτερα για το γλυπτό του διάκοσμο, ο οποίος εκτίθεται
στο Δελφικό Μουσείο (από τα πιο πλούσια του κόσμου), μαζί με το υπέροχο και μοναδικό
χάλκινο άγαλμα του Ηνίοχου, τη Σφίγγα των Ναξίων, τους δύο Κούρους, τα χρυσελεφάντινα
της ανασκαφής του 1939 και δεκάδες άλλα ευρήματα.
Ανατολικότερα, εκεί όπου συναντούνται οι δύο βράχοι των Φαιδριάδων
βρίσκεται η πασίγνωστη Κασταλία Πηγή, ενώ κάτω από τον αμαξωτό δρόμο το Γυμνάσιο
και λίγο χαμηλότερα το τέμενος της Πρόνοιας Αθηνάς, μέσα στο οποίο ένα κυκλικό
οικοδόμημα δωρικού ρυθμού, η θόλος είναι πραγματικό αριστούργημα. Η νέα πόλη των
Δελφών, η οποία μεταφέρθηκε ένα χιλιόμετρο πιο δυτικά, μετά τις ανασκαφές του
1892, έχει να παρουσιάσει σύγχρονη τουριστική υποδομή και είναι έτοιμη να φιλοξενήσει
όλες τις κατηγορίες των επισκεπτών. Εδώ υπάρχει το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο
Δελφών, που έχει ως κύριο στόχο την αναβίωση των Δελφών ως ευρωπαϊκού και παγκοσμίου
πνευματικού κέντρου, με δραστηριότητες διεθνούς κλίμακας, το σπίτι του Αγγελου
και της Εύας Σικελιανού, το οποίο έχει μετατραπεί σε Μουσείο Δελφικών Εορτών,
το παράρτημα της Σχολής των Καλών Τεχνών και πλήθος καταστημάτων και εργαστηριακών
ειδών λαϊκής τέχνης.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Φωκίδας.
ΔΕΣΦΙΝΑ (Κωμόπολη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Στους πρόποδες του βουνού Κίρφυς και σε 600 μ. υψόμετρο είναι χτισμένη
αμφιθεατρικά η γραφική Δεσφίνα, κωμόπολη 2.500 περίπου κατοίκων, που σήμερα είναι
ξεχωριστός Δήμος, κοντά στη θέση τους αρχαίας πόλης Εχεδάμειας
(σώζονται λείψανα-λοξωτοί τάφοι, κ.α.) που καταστράφηκε από το Μακεδόνα Φίλιππο
(355-346 π.Χ.), γενέτειρα του ήρωα του '21 Επισκόπου Σαλώνων Ησαϊα και του ζωγράφου
Σπύρου Παπαλουκά.
Αξιόλογα μνημεία της Δεσφίνας και της περιοχής είναι: το ιστορικό
από το 1821 μοναστήρι του Αγ. Ιωάννη του Προδρόμου, το ναϊδριο των Ταξιαρχών (στον
περίβολο του Αγίου Χαραλάμπου), τύπος θολωτής Βασιλικής του 12ου αιώνα με αξιόλογες,
αλλά φθαρμένες βυζαντινές τοιχογραφίες. Στη θέση Συρό-Κάστρο σώζονται ερείπια
της αρχαίας πόλης Μεδεώνος,
που καταστράφηκε μαζί με την Εχεδάμεια από το Φίλιππο (Γ΄Ιερός Πόλεμος). Σώζεται
ακόμη το σπίτι που γεννήθηκε ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαϊας, καθώς και του Σπύρου
Παπαλουκά.
Η γραφική πλατεία και οι παραδοσιακές ταβέρνες χαρακτηρίζουν τη σημερινή
Δεσφίνα.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Φωκίδας.
ΔΙΧΩΡΙ (Χωριό) ΒΑΡΔΟΥΣΙΑ
Το Διχώρι βρίσκεται ριζωμένο σε μια επίπεδη πλαγιά, στα 1200μ μιας
βουνοκορφής των Βαρδουσίων.
Φανταστική η θέση του σε θέα και χρώματα. Υπάρχει πλούσια βλάστηση και υγιεινό
κλίμα. Στο κεφαλάρι του χωριού υπάρχει πυκνό ελατόδασος, ενώ πολλές οι υδροφόρες
του ρεματιές όπως το Αγιανόρεμα, το Δεόρεμα, το Λευκόρεμα του Μαλά και άλλες.
Επίσης πολλές είναι οι καστανιές του χωριού, κάποτε το χωριό ζούσε από τα κάστανα
και έτσι ονομάστηκε Καστανοχώρι της ορεινής Δωρίδας.
Στην περιοχή της Κρέκιζας υπάρχει η ιστορική "Αποκλείστρα" όπου κατέφευγαν
οι κάτοικοι του χωριού στα χρόνια της επαναστάσεως όταν έσπερναν το φόβο στα χωριά
της Δωρίδας οι πασάδες Σκόντρα (1823), Αμπάζ(1824) και Σελιχτά (1825). Τρεις εκκλησίες
και έξι ξωκλήσια έχει το Διχώρι. Αξιόλογες είναι οι εκκλησίες, η Κοίμησης της
Θεοτόκου του επάνω χωριού η οποία στα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν και μοναστήρι
και η Αγία Παρασκευή του κάτω χωριού η οποία χρονολογήθηκε το 1728.
Από τα ξωκλήσια ενδιαφέρον αρχαιολογικό-ιστορικό παρουσιάζει ο Αγιος
Μηνάς διότι στην περιοχή του αποκαλύφθηκε Αιτωλική πόλη Ελληνιστικής περιόδου.
Εδώ βρέθηκε η επιγραφή από τιτανόλιθο σε τάφο στην περιοχή "Παλαιόσπιτα"
δίπλα στο λόφο του Αγίου Μηνά.
ΔΡΟΣΑΤΟ (Χωριό) ΕΥΠΑΛΙΟ
Το Δημοτικό Διαμέρισμα Δροσάτου αποτελείται από δύο οικισμούς: Το Πευκάκι
με 169 κατοίκους και το Δροσάτο με 67 κατοίκους. Η συνολική έκτασή του 5.400 στρέμματα.
Συνοικισμός Δροσάτου
Στην πλαγιά του λόφου απέναντι από την Παλιοβούνα, σε ένα ίσιωμα,
σε υψόμετρο 420 μέτρων, μέσα σε μια όαση πρασίνου βρίσκεται το Δροσάτο με 50 σπίτια.
Απέχει από το Ευπάλιο 7 χλμ.
Το λούζει ολοημερίς ο ήλιος και το δροσίζει ακόμη και η πιο μικρή ανάσα του αέρα.
'Eχει την ωραιότερη θέα από όλα τα χωριά της περιοχής. Αναφέρεται στην ιστορία
ως "Καρδάρι" με 14 οικογένειες στην θέση "Πέρα Χωριό". Μετά
το 1860 άρχισε να κτίζεται στην σημερινή θέση με την επωνυμία Καρδάρα. Το 1956
μετονομάσθηκε σε Δροσάτο.
Συνοικισμός Πευκακίου
Συναντώντας την πινακίδα συνειδητοποιείς ότι τελειώνει το Ευπάλιο
και άλλαξε χωριό. Μπαίνεις πια στο Πευκάκι του Δ. Δ. Δροσάτου. Αρχισε να κτίζεται
το 1910. Η πρώτη ονομασία ήταν "Παλιόχανο". Το 1956 μετονομάσθηκε σε
Πευκάκι και ονομάσθηκε έτσι από ένα πευκάκι που βρισκόταν σχεδόν στο κέντρο του
οικισμού. Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται η εκκλησία "Aγιος Κωνσταντίνος"
κτισμένη από τον πρωτομάστορα. Στο προαύλιο της εκκλησίας βρίσκεται ο ανδριάντας
του Νικολάου Κουβέλη, μεγάλου ευεργέτη του Δροσάτου και του Ευπαλίου. Στο Ευπάλιο
χρηματοδότησε την κατασκευή της Κουβελείου πτέρυγας του Γυμνασίου, το οίκημα του
Δημαρχείου, την κεντρική πλατεία κ.λπ. Επίσης στο Δροσάτο χρηματοδότησε την κατασκευή
της εκκλησίας του Αγίου Κων/νου, της Κουβελείου αίθουσας, του ξενώνα στο Πευκάκι
κ.λπ. Στην περιοχή επί Τουρκοκρατίας έγιναν σφοδρές μάχες. Στην θέση "Ταμπούρια"
φυσικό οχυρό, αντιμετώπισαν οι Έλληνες τις στρατιές του Ομέρ Βρυώνη το 1822 και
του Κιουταχή το 1826.
Θρύλοι και παραδόσεις είναι συνδεμένοι με διάφορα τοπωνύμια του χωριού.
Αναφέρουμε ορισμένα χαρακτηριστικά:
Χαράς το μνήμα: Η παράδοση αναφέρει ότι ληστές απήγαγαν κοπέλα της οικογένειας
Νόβα από την Ναύπακτο που
την έλεγαν Χαρά και την οδήγησαν στην θέση Σπηλιά ζητώντας λύτρα από την οικογένειά
της. Η παράδοση δεν αποσαφηνίζει εάν δόθηκαν τα λύτρα. Οι ληστές την σκότωσαν
και ονομάσθηκε το μέρος "Χαράς το μνήμα".
Πέζεμα: Η παράδοση αναφέρει ότι στην τοποθεσία αυτή ξεκουραζόταν ο Τούρκος
Αγάς της περιοχής όταν επέστρεφε από το μάζεμα των φόρων. Εκεί υπάρχουν τάφοι,
πιθανόν Ελλήνων, που τους έπαιρνε μαζί του και τους σκότωνε εκεί.
Καραμπάσι: Γόνιμη περιοχή που την νεμόταν ο αγάς Καραμπάσι. Σώζονται ερείπια
15 οικίσκων, ενός πύργου, 6 λιθόκτιστων πηγαδιών, μιας εκκλησίας τον Προφήτη Ηλία
και μιας βρύσης στο Μπαρκόρεμα με φρεάτιο συλλογής νερού, από την οποία προμηθεύονταν
πόσιμο νερό. Η παράδοση αναφέρει ότι οι βοσκοί του Καραμπάσι μάλωναν με τους βοσκούς
του γειτονικού Κούκου και έτσι έμεινε το ιστορικό "Κούκουρα και Καραμπάσι,
ο διάολος θα γελάσει".
ΔΡΟΣΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 23715
Ο πληθυσμός του μετοίκησε στην Αμφισσα, αλλά επανακτίζεται ως θαυμάσιο
θέρετρο.
ΕΛΑΙΩΝΑΣ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 28331
Είναι χωριό στους πρόποδες του Παρνασσού.
Πήρε το όνομά του από τα πολλά ελαιόδενδρα που έχει γύρω του. Το παλιό όνομά του
ήταν Τοπόλια. Πυρπολήθηκε δύο φορές, το 1822 από τους Τούρκους και το 1943 από
τους Ιταλούς. Στην περιφέρεια του Ελαιώνα πάνω στην εθνική οδό βρίσκεται η ιστορική
τοποθεσία της Αμπλιανης, όπου εκεί στις 14 Ιουλίου 1824 έγινε μεγάλη μάχη μεταξύ
Ελλήνων και Τούρκων. Ο απολογισμός ήταν 3.000 Τούρκοι νεκροί, πολλοί τραυματίες
και αρκετοί αιχμάλωτοι. Οι Έλληνες έχασαν μόνο εννέα παληκάρια, αφού κατάφεραν
και πήραν πολλά όπλα και λάφυρα από τους Τούρκους. Η μεγάλη νίκη της Αμπλιανης
είχε μεγάλη σημασία για την ελληνική επανάσταση. Εντούτοις αυτή η θαυμαστή νίκη
των Ελλήνων δεν αναφέρεται στα σχολικά βιβλία.
ΕΠΤΑΛΟΦΟΣ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22340 61327
Πανέμορφο, ιστορικό, αμφιθεατρικά κτισμένο (πάνω σε επτά λόφους) τουριστικό
χωριό, με υψόμετρο 850-900 μ. κοντά στις ελατόφυτες πλαγιές του Παρνασσού.
Καταπράσινο, με άφθονες πηγές και φυσικές ομορφιές, ωραίες ταβέρνες, ξενοδοχεία
και τουριστικά δωμάτια, η Επτάλοφος είναι από τα καλύτερα θέρετρα του Παρνασσού
για όλες τις εποχές του χρόνου. Χωριό ιστορικό, καταφύγιο των βυζαντινών αυτοκρατόρων
Κομνηνών, πατρίδα των αγωνιστών και οπλαρχηγών του '21 (Κομνά, Θόδωρου και Σταμάτη
Τράκα κ.α.), κάηκε ολοσχερώς στην κατοχή. Αξιοθέατα της περιοχής είναι: τα πολλά
ξωκλήσια, οι γραφικές πηγές (κυριότερη η Μάννα), ο Εθνικός δρυμός Παρνασσού, το
"Κωρύκειον Αντρον" (σπήλαιο ιερό του Πάνα και των Νυμφών), ο Επτάστομος (απύθμενη
καταβόθρα) και τέλος το Χιονοδρομικό Κέντρο Παρνασσού. Με την ένδειξη Ε4 από την
κεντρική πλατεία του χωριού ξεκινούν δύο διαδρομές, μία προς Δελφούς
και μία άλλη προς Καλοσκοπή.
Αξίζει ο επισκέπτης να κάνει τη μαγευτική διαδρομή μέσα από τον ελατοσκέπαστο
Παρνασσό μέχρι την Αράχωβα
(24 χλμ) ή μέχρι την κορυφή του (Λιάκουρα) για να δεί την ανατολή του Ηλίου που
θα του μείνει αλησμόνητη ή να ξαποστάσει στο Καταφύγιο του Ελληνικού Ορειβατικού
Συνδέσμου.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Φωκίδας.
ΕΡΑΤΕΙΝΗ (Χωριό) ΔΩΡΙΔΑ
Πρωτεύουσα του νέου Δήμου με 700 κατοίκους. Ωραία παραλιακή κωμόπολη,
εμπορικό κέντρο της περιοχής και εξαίρετο θέρετρο.
ΕΥΠΑΛΙΟ (Χωριό) ΔΩΡΙΔΑ
Το Ευπάλιο, με 800 κατοίκους, είναι πρωτεύουσα του νέου Δήμου.
Είναι σήμερα κτισμένο στις παρυφές των ερειπίων του αρχαίου
Ευπαλίου, ονομαστής πόλης των Οζολών Λοκρών.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Φωκίδας.
ΖΟΡΙΑΝΟΣ (Χωριό) ΒΑΡΔΟΥΣΙΑ
Τηλέφωνο: +30 22660 41317
Το Ζοριάνο κτισμένο σε υψόμετρο 800μ στο νότιο τμήμα της Β.Δ. Δωρίδας
φέρνει το όνομα του πρωτομάστορα Μιχαήλ Ζωριάνου. Η ίδρυση τους χρονολογείται
στους Βυζαντινούς χρόνους. Υπάρχουν σε αυτό δύο χαρακτηριστικά ξωκλήσια του Αγίου
Ιωάννου και το ξωκλήσι της Αγίας Σοφίας. Επίσης στο χωριό διατηρείται προεπαναστατικό
κτίσμα με χαρακτηριστική δόμηση έχει μόνο ένα δωμάτιο με την πατροπαράδοτη εστία
στο κέντρο του, τις πολεμίστρες. Μεγάλο κτίριο που κτίστηκε από την Αγροτική Tράπεζα
χρησιμοποιήθηκε παλιότερα σαν αποθήκη γεωργικών προϊόντων και λιπασμάτων.
ΙΤΕΑ (Πόλη) ΦΩΚΙΔΑ
Η Ιτέα κτισμένη στο βάθος του Κρισσαίου Κόλπου, εκτείνεται μαζί με
την γειτονική Κίρρα, κατά μήκος
του παραθαλάσσιου χώρου της ομώνυμης κοιλάδας, του Κρισσαίου Πεδίου και αποτελεί
την προς τα Νότια απόληξη του φημισμένου Δελφικού τοπίου.
Νέα σχετικά πόλη η Ιτέα , αφού ιδρύθηκε το 1830, μπόρεσε χάρη σε μια
σειρά ευνοϊκών συγκυριών, να εξελιχθεί γρήγορα σε σημαντικό εμπορικό-διαμετακομιστικό
κέντρο. Ο πληθυσμός της σήμερα φτάνει τους 9.000 κατοίκους.
Η πρόσβαση στην πόλη είναι ευχερής, τόσο από τη θάλασσα - διαθέτει
καλό επιβατικό - εμπορικό λιμάνι-, όσο και από την ξηρά, καθώς συνδέεται με τις
μεγάλες οδικές αρτηρίες της χώρας. Αποτελεί την έξοδο προς την θάλασσα, όχι μόνο
του Νομού - επίνειο της Αμφισσας
και των Δελφών-, αλλά και της
Κεντρικής Ελλάδος.
Η μαρίνα της που κατασκευάζεται με τις πιο σύγχρονες προδιαγραφές,
έχει τη δυνατότητα ελλιμενισμού 250 σκαφών και αποτελεί μια καλή λύση για τους
ιδιοκτήτες σκαφών ακόμη και από την Αττική.
Στις 17 Σεπτεμβρίου 1827, στον όρμο της "Αγκάλης", όπου υπήρχε "σκάλωμα"
για τα πλοία, η λεγόμενη "Σκάλα Σαλώνων", ο Φρανκ Αμπευ Αστιγξ, θερμός φιλέλληνας
και αρχηγός της ελληνικής ναυτικής δύναμης, οδηγώντας το πρώτο ατμοκίνητο πολεμικό
καράβι στην ιστορία, την "Καρτερία", τίναξε στο αέρα την τουρκική ναυαρχίδα και
αποδεκάτισε τον τουρκικό στόλο. Η φοβερή ναυμαχία που τελείωσε πριν καλά-καλά
αρχίσει υπήρξε σχεδόν αναίμακτη για την ελληνική μοίρα και καθοριστική για την
τύχη του Αγώνα των Ελλήνων. Συνέβαλε ουσιαστικά στην αποδοχή της ιδέας του σχηματισμού
κρατικού πολεμικού στόλου και σηματοδότησε την έναρξη της ανεξαρτησίας της Ελλάδας.
Η Ιτέα διαθέτει άρτιο ρυμοτομικό, κατά το Ιπποδάμειο σύστημα, σχέδιο
και δίνει στην πόλη και στους επισκέπτες της την αίσθηση της άνεσης και της λειτουργικότητας.
Πλατείες και δεντροφυτεμένες αλέες ομορφαίνουν την πόλη και ο επισκέπτης μπορεί
να απολαύσει τη βόλτα σε αυτές, στην προκυμαία και στον πανέμορφο καταπράσινο
λόφο των Αγίων Αναργύρων.
Η πόλη έχει την δυνατότητα, με τη φυσική της παρουσία, την υποδομή
και ένα πλέγμα υπηρεσιών, να προσφέρει στους επισκέπτες της σύγχρονη και ξεκούραστη
διαμονή. Το σχήμα της, μάλιστα, της επιτρέπει να έχει επαφή με την θάλασσα από
δύο πλευρές, με παραλίες όπου μπορεί κανείς να περάσει στα καθαρά νερά τους ώρες
απόλαυσης και απόδρασης από την καθημερινότητα. Οι παραλίες "Τροκαντερό" και "Μαϊάμι"
βραβευμένες με "Γαλάζιες Σημαίες", συγκεντρώνουν πλήθος λουόμενων όπως και οι
παραλίες "Ναυσικά" και "Ευαγγελίστριας".
Η πόλη έχει δυνατότητα να φιλοξενήσει, και φιλοξενεί, μεγάλης έκτασης
διοργανώσεις, όπως ράλυ "Ακρόπολης" και "Ολύμπιον", κολυμβητικούς αγώνες διεθνούς
εμβέλειας, συνέδρεια, κ.ο.κ. Ποικίλες εκδηλώσεις -αθλητικές (μπάσκετ, κολύμπι,
ποδηλασία), πολιτιστικές (Ναυτική εβδομάδα, καρναβάλι, Ιτιώτικα Κούλουμα, συναυλίες)-
καθόλη τη διάρκεια του έτους ψυχαγωγούν κατοίκους και επισκέπτες.
Η Ιτέα, μία σύγχρονη, ζωντανή πόλη, καλεί τον επισκέπτη να βιώσει
άνετη διαμονή, ξεκούραση και να απολαύσει μαγευτικά βράδια με θέα τον Κορινθιακό
Κόλπο.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Φωκίδας.
ΚΑΛΟΣΚΟΠΗ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 61205
Στο 51ο χλμ της οδού Αμφισσας
- Γραβιάς, αμαξιτός ασφαλτόδρομος,
διασχίζοντας το ελατοδάσος της ΒΑ πλευράς της Γκιώνας,
οδηγεί στο πανέμορφο κεφαλοχώρι την Καλοσκοπή, 335 κατοίκων που βρίσκεται σε περίοπτη
θέση και σε υψόμετρο 1100 μ. Το πρώτο όνομά του ήταν "Kουκουβίστα".
Το νέο όνομα το έλαβε από την "καλή σκοπιά", αντικρύζοντας από ψηλά
που είναι τον γύρω ευρύ ορίζοντα.
Το χωριό βρίσκεται στο μέσο πυκνού δάσους από ψηλόκορμα έλατα, ενώ
στη νότια πλευρά, το δάσος της πλαγιάς που κατεβαίνει από τη "Λυρίτσα",
μία από τις κορυφές της Γκιώνας, με τα πλατύφυλλα πλατάνια και χαμηλότερα τις
βελανιδιές, τις καρυδιές, τις μηλιές και τις κερασιές, συμπληρώνει το καταπράσινο
εξαίσιο τοπίο. Λόγω της θέσης του το χωριό αποκαλείται από πολλούς ως "Μπαλκόνι
της Γκιώνας". Η Καλοσκοπή διαθέτει πλούσια βλάστηση, άφθονα πηγαία
νερά που ξεχειλίζουν τις πέτρινες γουβωτές κρήνες και ποτίζουν τους καλοπεριποιημένους
κήπους των σπιτιών. Τα πηγαία νερά, το υγιεινό της κλίμα και τα αρκετά ωραία τοπία
που διαθέτει, καθιστούν την Καλοσκοπή ιδεώδη τόπο παραθερισμού και την μεταμορφώνουν
σε καλοκαιρικό παράδεισο που απολαμβάνει κάθε χρόνο το πλήθος των παραθεριστών
της. Πηγή ζωής για το χωριό, αλλά και για τα χωριά του κάμπου, αποτελλεί το "Κεφαλόβρυσο",
μία από τις πηγές του Βοιωτικού Κηφισού,
που συναντάμε διασχίζοντας χωμάτινο αυτοκινητόδρομο καλής βατότητας που συνδέει
την Καλοσκοπή με το γειτονικό χωριό το Οινοχώρι.
Αλλα αξιοθέατα του χωριού είναι η εξοχική τοποθεσία Τράκα, 3 χλμ. νότια του χωριού,
το γραφικό εξωκκλήσι της Αγίας Ελένης στο Κεφαλόβρυσο, η πηγή του Κεφαλόβρυσου,
η πηγή της Μπάρμπεσης, η Κρύα βρύση, ο Αγιαννάκης, οι νερόμυλοι και τα γραφικά
γεφυράκια. Αυτοκινητόδρομος φθάνει σε μία από τις κορυφές της Γκιώνας με υπέροχη
θέα προς την Πελοπόννησο,
την Εύβοια και την ενδότερη
Στερεά Ελλάδα.
Επί Φραγκοκρατίας μαρτυρείται η ύπαρξη του χωριού Κουκουβίστα, ενώ
στις αρχές του 19ου αιώνα, εκατοικείτο από 75 οικογένειες. Στον αγώνα της Παλιγγενεσίας
ξεχώρισε ο αγωνιστής Παπαντρέας Μώρης, ο φημισμένος Παπαντριάς, ο οποίος πολέμησε
υπό τις διαταγές του Πανουργιά στην Αλαμάνα, με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο στο Χάνι
της Γραβιάς και ανδραγάθησε στη μάχη των Βασιλικών. Κατά την άλωση του Κάστρου
των Σαλώνων έλαβαν μέρος 26 Κουκουβιστιανοί. Ανατολικά του χωριού είναι η τοποθεσία
"Πολεμίστρες", απ' όπου τα παλληκάρια αμύνονταν εμποδίζοντας τους Τούρκους να
προχωρήσουν προς το χωριό, αφού προηγουμένως μετέφεραν τα γυναικόπαιδα για προφύλαξη
στη θέση "Κορακοφωλιά", σε μια μεγάλη σπηλιά στη Γκιώνας.
Η Καλοσκοπή κάηκε από τους γερμανούς στην κατοχή, αλλά ξαναχτίστηκε.
Ξεχωρίζει ο Ναός του Αγίου Γεωργίου με το θαυμάσιο τέμπλο, το κωδωνοστάσιο και
το ρολόι.
Οι κάτοικοι ασχολούνται με την καλλιέργεια των κηπευτικών ( φασόλια,
πατάτες), οσπρίων, την κτηνοτροφία, μελισσοκομία και με την αμπελοκαλλιέργεια.
Πρόσφατα άρχισαν από τον Ε.Ο.Τ οι εργασίες αναμόρφωσης του υπάρχοντος
κτιρίου του σχολείου με σκοπό προσεχώς να λειτουργήσει ως Ξενώνας.
ΚΑΜΠΟΣ (Χωριό) ΕΥΠΑΛΙΟ
Τηλέφωνο: +30 26340 51844
Σε 12 χλμ ΒΑ από το Ευπάλιο
βρίσκεται ο Κάμπος. Μαζί με τον Παλιόμυλο
αποτελούσαν την τέως Κοινότητα Κάμπου. Καταλαμβάνει έκταση 13.400 στρεμμάτων περίπου
και έχει 244 κατοίκους. Τους καλοκαιρινούς μήνες ο πληθυσμός ξεπερνάει τους 800
κατοίκους. Οι πιο πολλοί κάτοικοι είναι συνταξιούχοι οι οποίοι ασχολούνται συμπληρωματικά
και με τα αγροτικά. Υπάρχουν όμως και κάτοικοι αποκλειστικά γεωργοί και κτηνοτρόφοι.
Ο Κάμπος είναι αμφιθεατρικά κτισμένος στους πρόποδες του βουνού "Βίγλα"
με θέα τον Κορινθιακό κόλπο
και την πεδιάδα του Μόρνου.
Σε απόσταση 3 χλμ από τον Κάμπο βρίσκεται ο συνοικισμός Παλαιόμυλος
με θέα ένα τρίγωνο του Κορινθιακού στις εκβολές του ρέματος των Καρουτίων εκεί
που βρίσκεται ο Μαραθιάς.
Ανάμεσα στον Κάμπο και Παλιόμυλο, πάνω σε ένα λόφο, σε ένα πλάτωμα,
είναι κτισμένο το ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου. Εκεί ήταν η αρχαία Ποτιδάνεια.
Στον περιβάλλοντα χώρο της εκκλησίας υπάρχουν εμφανή τα απομεινάρια αρχαίου δημοσίου
κτηρίου. Στην νότια πλαγιά εκτείνεται η περιοχή "μνήματα". Την ονομασία
της οφείλει στο γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί τάφοι. Σε ανασκαφές που έγιναν από
την Ι' Εφορεία Κλασικών
Αρχαιοτήτων Δελφών αποκαλύφθηκαν επιβλητικοί Μακεδονικοί Τάφοι του 3ου και
4ου π.Χ. αιώνα. Τα διάφορα ευρήματα εκτίθενται στο Αρχαιολογικό
Μουσείο Δελφών. Τα ευρήματα (κεραμικά, αγωγοί μεταφοράς νερού κ.λπ.) και η
επιβλητικότητα των Μακεδονικών Τάφων μαρτυρούν την ύπαρξη ακμάζουσας πόλης.
ΚΑΣΤΕΛΛΙΑ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 91370
Tα Καστέλλια είναι ένα μεγάλο σε έκταση χωριό, με συνεκτικά και αραιοκατοικημένα
τμήματα οικισμού, 695 κατοίκων χτισμένο στις υπώριες της Γκιώνας
και της Οίτης, βορειοδυτικά
της Γραβιάς και σε απόσταση
2 χλμ απ' αυτή, σε υψόμετρο 450 μ., ενώ μπροστά του απλώνεται το λεκανοπέδιο του
Βοιωτικού Κηφισού. Βρίσκεται στον συγκοινωνιακό οδικό άξονα Λαμίας
- Αμφισσας, απέχει 40 χλμ.
από Λαμία, 35 χλμ. από Αμφισσα και 185 χλμ από Αθήνα.
Από τα Καστέλλια διέρχεται ασφαλτόδρομος που οδηγεί στα ορεινά χωριά του Δήμου:
Οινοχώρι, Σκλήθρο
& Καλοσκοπή καθώς
και προς τα ορεινά χωριά του Δήμου
Καλλιέων. Το χωριό διαθέτει σύγχρονο Κοινοτικό - Δημοτικό Κατάστημα, όπου
το ισόγειο εξυπηρετεί τις ανάγκες του Τοπικού Συμβουλίου, ενώ ο επάνω όροφος έχει
διαμορφωθεί σε Ξενώνα 6 δωματίων και επίκειται προσεχώς η λειτουργία του. Εκτός
των μονίμων κατοίκων αρκετός πληθυσμός διαμένει στην Λαμία, Αθήνα, Πειραιά,
Θεσσαλονίκη, Λάρισα
και στο εξωτερικό (Αμερική & Αυστραλία).
Χτίστηκε την περίοδο της Φραγκοκρατίας από τον Φράγκο ηγεμόνα Βονιφάτιο
Μομφερατικό. Την εποχή εκείνη έλαβε και το όνομά του, που σημαίνει κάστρο και
φρούριο, τα ερείπια του οποίου σώζονται στη θέση του παλιού χωριού επωνομαζόμενη
"Παλιοκαστέλλι". Μετά την Επανάσταση του 1821 οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν σε απόσταση
7 χλμ και έχτισαν το νέο χωριό στη θέση που σήμερα βρίσκεται.
Τα Καστέλλια διασχίζει ο αρχαίος ποταμός "Πίνδος", σήμερα
Κηφισός, και τα χωρίζει σε
δύο συνοικισμούς τους οποίους ενώνει αμαξιτός δρόμος με μεγάλη γέφυρα.
Οι κάτοικοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία, την καλλιέργεια του καπνού,
κηπευτικών, δημητριακών, ελαιών ελαιοποίησης και αμπελιών. Οι καπνοφυτείες και
τα περιβόλια αρδεύονται από τον Κηφισό (Πίνδο) ποταμό με τσιμενταύλακα μήκους
7 χλμ.
Καθεδρικός Ναός των Καστελλίων είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου,
κείμενος στην πλατεία του χωριού με τα δροσερά ψηλά πλατάνια. Υπάρχουν και τα
παρεκκλήσια Αγ. Αθανάσιος στο "Χλωμό", Αγιος Αθανάσιος στην "Ευαγγελίστρια",
Αγιος Νικόλαος, Παναγία στο Νεκροταφείο, Αγιος Νεκτάριος, Αγιος Γεώργιος στην
"Μπαρούκα" και τα εξωκκλήσια Αγιος Aθανάσιος στις πλαγιές της Γκιώνας,
καθώς και Αγ. Γεώργιος και Αγ. Ιωάννης, σε απόσταση από το χωριό, ανάμεσα σε πυκνά
δάση βελανιδιών.
Πλούσια η ιστορία των Καστελλίων χαμένη στα βάθη της αρχαιότητας με
ελλιπή ανασκαφική δραστηριότητα ή άλλη συστηματική έρευνα που θα ήταν σε θέση
να φέρει στο φώς πολλά αξιόλογα ιστορικά και αρχαιολογικά στοιχεία. Πάνω από το
Νεκροταφείο, στην πλαγιά του Αγ. Βασιλείου, σώζονται ερείπια ακρόπολης με ισοδομικό
τείχος και ογκώδεις ασβεστόλιθους, όπου έκειτο η αρχαία δωρική πόλη "Ερινεός",
η οποία καταστράφηκε από τους Πέρσες το 480 π.Χ. και η οποία έχει χαρακτηριστεί
ως αρχαιολογικός χώρος με απόφαση Υπουργού Πολιτισμού. Ερείπια οικιών και ακροπόλεων
βρίσκονται διάσπαρτα σε διάφορα σημεία της περιοχής όπως στη θέση Παλιόκαστρο
της περιοχής "Χλωμός", όπου και τεράστιος τεχνητός λόφος, στην θέση
Τούρλα επίσης τεχνητός γήλοφος όπου βρέθηκε λίθινη λάρνακα με ανθρώπινα οστά χρονολογούμενη
το 750 π.χ, στη θέση Πύργος (επαρχ. δρόμος προς Οινοχώρι)
όπου υπάρχει σε περίοπτη θέση Φράγκικο κάστρο και αλλού.
Στην επανάσταση του 1821 αναδείχθηκαν πολλοί Καστελλιώτες αγωνιστές,
ενώ 13 πήραν μέρος στην άλωση του Κάστρου των Σαλώνων.
Τα Καστέλλια αποτελούν κέντρο διάβασης ορειβατών προς τη Γκιώνα
και τα Βαρδούσια και κυνηγών.
Λίγα χιλιόμετρα έξω από τα Καστέλλια ανηφορίζοντας για τη Γκιώνα, συναντάμε το
"Χάνι του Ζαγγανά", με τη δική του ιστορία, μέσα σε μια φυσική αριστουργηματική
σύνθεση που αποτελούν τα τεράστια πλατάνια και η βρύση με το γάργαρο παγωμένο
νερό, ενώ ψητά της ώρας περιμένουν να ξεκουράσουν τον κάθε διερχόμενο και επισκέπτη
που επιζητεί λίγες ώρες ηρεμίας και απόλαυσης της φυσικής ομορφιάς.
Τα Καστέλλια βρίσκονται στην είσοδο της Ελεχόμενης Κυνηγετικής Περιοχής
Παρνασσίδας.
ΚΑΣΤΡΙΩΤΙΣΣΑ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 62363
Συνεχίζοντας μετά το Μαυρολιθάρι
3 χιλιόμετρα θα δείτε την Καστριώτισσα, χτισμένη σε ύψος 1250 μέτρων, έχοντας
έτσι το μεγαλύτερο υψόμετρο από όλα τα χωριά της Παρνασσίδας. Γραφικό και παραδοσιακό
χωριό 226 κατοίκων, την ονομασία του έλαβε από το αρχαίο κάστρο που τα ερείπιά
του σώζονται έως σήμερα. Η Καστριώτισσα απέχει από την Αθήνα
243 χλμ, από την Λαμία 69
χλμ και από την Αμφισσα 59
χλμ. Μία μόνο φορά την εβδομάδα θα βρείτε λεωφορείο του ΚΤΕΛ να σας φέρει στο
χωριό. Οι περισσότεροι κάτοικοι εξυπηρετούνται με ιδιωτικά αυτοκίνητα.
Από το ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου θα αγναντέψετε μέχρι το Λιδορίκι,
τον Αθανάσιο Διάκο και τα Μικρά Βελούχια. Από κάτω περνά ο Μόρνος κι' ακούγεται
η ανάσα του νερού.
Στον αγροτικό δρόμο που συνδέει την Καστριώτισσα με τον Αθανάσιο
Διάκο στα δεξιά θα διακρίνετε το δρόμο που θα σας οδηγήσει στην "Καταβόθρα
της Καστριώτισσας", 2400μ. όπου πηγάζει ο Μόρνος.
Φτάνοντας σε υψόμετρο περίπου 1750 μέτρων θα εκπλαγείτε βλέποντας από την μία
πλευρά χωριά της Σπερχειάδας
ενώ θα θαυμάσετε τις επιβλητικές κορφές της Γκιώνας
και των Βαρδουσίων. Αν διψάσετε
πιείτε από την κρυστάλλινη πηγή που θα συναντήσετε. Θεωρείται ότι είναι το δροσερότερο
νερό της Οίτης.
ΚΕΡΑΣΙΑ (Χωριό) ΔΩΡΙΔΑ
Η Κερασιά βρίσκεται νότια των Βαρδουσίων
και σε υψόμετρο 1260μ. Ανατολικά της επεκτείνεται η επιβλητική οροσειρά του Κόρακα,
ενώ νοτιοδυτικά τα βουνά της Ακαρνανίας. Εδώ υπάρχει ιδιόκτητο ελατόδασος το οποίο
καλύπτει έκταση 15 τετραγωνικά χλμ. Υπάρχουν επίσης πολλές κερασιές, μηλιές και
δαμασκηνιές. Αφθονα τα νερά και πηγές με πλουσιότερη τη "Μπούκουρη"
πότιζουν τη γη.
Πολλά τα ξωκλήσια που συναντάμε όπως αυτά της Αγίας Παρασκευής, της
Αγίας Κυριακής, της Παναγίας, του Αγίου Αθανασίου. Τη φυσιογνωμία του χωριού καθορίζουν
επίσης παραδοσιακά κτίρια, λιθόκτιστες εκκλησίες, πετρόκτιστες βρύσες. Παραδοσιακό
κτίσμα εκατό ετών το σχολείο του χωριού είναι σήμερα το Πνευματικό του Κέντρο.
Επιβλητική σε ρυθμό βασιλικής η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου ομορφαίνει, μαζί με
το αγέρωχο πλάτανο και το Ηρώο, την πλατεία. Ο οικισμός του έχει τις ρίζες του
στην Ελληνιστική εποχή και η συνέχειά της στην Βυζαντινή, διάσπαρτοι τάφοι αλλά
και ευρήματα πήλινα που βρέθηκαν στα τοπωνύμια του χωριού Βλαχοβούνια και Παλαιοχώρι
ενισχύουν την άποψη αυτή. Από την Κερασιά καταγόταν ο αρματολός και αργότερα οπλαρχηγός
Γιάννης Φουσέκης - Φετάκης. Στην Κερασιά υπάρχει μικρής δυναμικότητας ξενώνας.
ΚΙΡΡΑ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 32977
Φαξ: +30 22650 32977
Η κτίση της χάνεται στα σκοτάδια της προϊστορίας. Ανασκαφικά ευρήματα
βεβαιώνουν την ύπαρξη οικισμού από το 3000 π.Χ. - είναι αναμφισβήτητη και αναφέρεται
ως πλούσια και ισχυρή πόλη. Αποτελούσε το μοναδικό σημείο πρόσβασης των Δελφών
και άκμασε σαν λιμάνι της ιερής πόλης. Η ισχύς της δε της επέτρεπε να διαδραματίζει
ουσιαστικό και ηγετικό ρόλο στα ζητήματα της Φωκίδας, αλλά και της ευρύτερης περιοχής.
Περιτειχίστηκε ισχυρά, κοσμήθηκε με ναούς -του Απόλλωνα, της Αρτέμιδος, της Λητούς-
και αγάλματα υπερφυσικού μεγέθους, όπως αναφέρει ο Παυσανίας. Διέθετε άρτιες λιμενικές
εγκαταστάσεις, ναυπηγεία, δημόσια και ιδιωτικά κτίρια και υδραγωγεία.
Το τέλος της Κίρρας δεν είναι γνωστό, πιθανολογείται πάντως ότι καταστράφηκε
το 740 μ.Χ. από τρομακτικής έντασης σεισμό, ο οποίος λέγεται ότι έπληξε πολλές
περιοχές της Βαλκανικής, ακόμα και την Κωνσταντινούπολη.
Στο χώρο του λιμανιού ορθώνεται ακόμα μισοκατεστραμμένος ένας μεσαιωνικός πύργος,
που πιθανότατα χρησίμευε ως φάρος.
Σήμερα η Κίρρα αποτελεί ενιαίο οικιστικό σύνολο με την Ιτέα,
διαθέτει ιδανικές παραλίες για θαλάσσια σπόρ, οργανωμένη πλάζ, -στη θέση "Βραχάκια"-
πολλά ενοικιαζόμενα δωμάτια, κάμπινγκς και παραδοσιακές ψαροταβέρνες.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Φωκίδας.
ΚΛΗΜΑ (Χωριό) ΕΥΠΑΛΙΟ
Τηλέφωνο: +30 26340 51930
Το Δημοτικό Διαμέρισμα Κλήματος αποτελείται από τρεις οικισμούς, το
Κλήμα με 86 κατοίκους, την Πηγή και Νέα Κούκουρα με 306 κατοίκους. Η συνολική
έκταση που καταλαμβάνει ανέρχεται σε 15.500 στρέμματα.
Συνοικισμός Κλήματος
Σκαρφαλωμένο στην κορυφή του ομώνυμου λόφου, μέσα στο πράσινο, αγναντεύει
από εκεί ψηλά τον Κορινθιακό, την κοιλάδα της Μανδήλως και την πεδιάδα του Μόρνου.
Ο επισκέπτης απολαμβάνει τις ομορφιές της φύσης. Επισκέπτεται επίσης το μνημείο
των θυμάτων του 5/42 Συντάγματος Ψαρού και ανάβει ένα κερί στην μικρή εκκλησία
του. Πίνει καφέ στο ομώνυμο καφενείο στο κέντρο του χωριού που είναι και ταβέρνα
μαζί και απολαμβάνει την όμορφη θέα.
Συνοικισμός Πηγής ή Καγκέλες
Κατηφορίζοντας από το Κλήμα 3 χλμ συναντάς τον συνοικισμό Πηγή που
είναι κτισμένος στους πρόποδες του λόφου. Από εκεί αγναντεύει την Μανδήλω που
απλώνεται σαν ένα τεράστιο φίδι στην κοιλάδα που Ευπαλίου
ανάμεσα σε πανύψηλα πλατάνια. Εκτός από την φύση που θα θαυμάσει ο επισκέπτης,
θα απολαύσει και τους παραδοσιακούς μεζέδες στην ταβέρνα της όχθης της Μανδήλως.
Συνοικισμός Νέας Κούκουρας
Περνώντας την γέφυρα συναντάς τον οικισμό των Νέων Κουκούρων που απέχει
3 χλμ από το Ευπάλιο, την
έδρα του Δήμου. Το χωριό δημιουργήθηκε το έτος 1965 και εγκαταστάθηκαν σε αυτό
οι κάτοικοι των Παλαιών Κουκούρων λόγω κατολισθήσεων. Πρόκειται για ένα χωριό
με βυζαντινό όνομα και σχέδιο πόλεως από την ίδρυσή του και είναι χωμένο κυριολεκτικά
μέσα στο πράσινο. Ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει τον καφέ του στο παραδοσιακό
καφενείο του χωριού, να επισκεφθεί το Λαογραφικό Μουσείο του Συλλόγου και την
παλαιοχριστιανική εκκλησία της Ανάληψης του Σωτήρα του 4ου μ.Χ. αιώνα. Είναι μια
τεράστια βασιλική, με τις επιχρισμένες κρύπτες των πρώτων χριστιανικών χρόνων
της περιοχής. Από εκεί ο επισκέπτης, περπατώντας στις όχθες της Μανδήλως προς
βορρά μπορεί να απολαύσει τον ατελείωτο "Πλατανιά" του "Βυζαντινού ποταμιού" της
Μανδήλως και να φθάσει στο ιστορικό Μοναστήρι του Αϊ-Γιάννη των Θέρμων με τα μετόχια
του και τις μεγάλες πηγές του χειμάρρου.
ΚΟΚΚΙΝΟ (Χωριό) ΒΑΡΔΟΥΣΙΑ
Τηλέφωνο: +30 22660 52352
Το δημοτικό διαμέρισμα του Κόκκινου βρίσκεται σε προνομιακή θέση μιας
και κτισμένο σε υψόμετρο 650μ σε λόφο προσηλιακό απολάμβανε τον ρού του ποταμού
Μόρνου παλαιότερα και τη
θέα της τεχνητής λίμνης του σήμερα. Παρόλο που η λίμνη δημιούργησε ένα ειδυλλιακό
τοπίο το τίμημα για τον Κόκκινο ήταν σκληρό αφού στα νερά της καταποντίστηκαν
πολλά στρέμματα γής που κάποτε καλλιεργούνταν καλαμπόκια, σιτάρια, σταφύλια και
κάστανα, καθώς επίσης και έντεκα (11) νερόμυλοι και το εκκλησάκι της Μεταμόρφωσης
του Σωτήρος. Η ιστορία του χωριού ανάγεται σε αρχαίους χρόνους αφού στο Παλιόκαστρο
του Λούτσοβου ΝΑ από το χωριό βρέθηκαν ερείπια αρχαίου κτίσματος.
Επίσης μεγάλη ήταν η συμβολή του στον αγώνα ενάντια στην Τουρκοκρατία
το 1821.
ΚΟΥΠΑΚΙ (Οικισμός) ΒΑΡΔΟΥΣΙΑ
Τηλέφωνο: +30 22660 41161
Το Κουπάκι είναι κτισμένο στην πλαγιά μιας κορυφής των Βαρδουσίων
με την ονομασία Πύργος (1100μ), μια πλαγιά που καλύπτει χίλια στρέμματα δάσους
πυκνού από καστανιές και βελανιδιές. Διαθέτει μικρό λαογραφικό μουσείο που στεγάζεται
στο πρώην δημοτικό σχολείο. Το Κουπάκι έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Ερείπια
αρχαίων οικισμών (τάφοι, ογκόλιθοι κτίσματος, νομίσματα βρέθηκαν στα τοπωνύμια
του χωριού Ιτιά, Πονιγάνι, Μοραβέλι, Παλιοκούπανο). Το 1821 οι Κουπακιώτες αγωνιστές
πολέμησαν και θυσιάστηκαν ενάντια στον Τουρκικό ζυγό.
ΚΡΟΚΥΛΙ (Χωριό) ΒΑΡΔΟΥΣΙΑ
Το Κροκύλειο βρίσκεται κτισμένο σε υψόμετρο 840μ. Ο τόπος εδώ αναδίδει
πατρίδα και θρησκεία δύο πόλους αρκετά συνδεδεμένους με την ιστορία των αγώνων
και των μεγάλων κατακτήσεων του έθνους μας. Εδώ γαλουχήθηκε ο Ιωάννης Μακρυγιάννης,
ο οποίος γεννήθηκε στο κοντινό Αβορίτι, τα γράμματα και οι ιδέες του οποίου τον
ανέδειξαν σε μεγάλο αγωνιστή ενάντια στην Τουρκοκρατία.
Διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα φανερώνουν την ύπαρξη αρχαιολογικού
οικισμού στο χώρο του Δ.Δ. Κροκυλείου. Επίσης υπάρχουν αρκετά ξωκλήσια. Το Κροκύλειο
ήταν μετά την Αρτοτίνα
το μεγαλύτερο χωριό της περιοχής, τόσο στα προεπαναστατικά χρόνια όσο και μετά
την απελευθέρωση.
Ένα από τα τέσσερα σχολαρχεία της επαρχίας Δωρίδας
λειτουργούσε στο Κροκύλειο, όπου και φιλοξενούσε 150 παιδιά από 15 χωριά της ορεινής
Δωρίδας. Μπροστάρης το Κροκύλειο σε όλους τους αγώνες του έθνους και ιδιαίτερα
σε αυτόν του 1821.
Το Κροκύλειο εκτός από την πλούσια φυσική ομορφιά, τα δάση του, τα
καρποφόρα δέντρα, τις δροσερές ρεματιές του κατάφυτες από ιτιές, καρυδιές και
πλατάνια, διαθέτει γραφικά ξωκλήσια, παλιά αρχοντικά, μουσείο Λαϊκής Tέχνης, Βρύση
- Μνημείο στο στόμιο της οποίας σκάλισαν προτομές δημοτικών αρχόντων, το κτίριο
(δημοτικό σχολείο) που χτίστηκε το 1904 δαπάνη Ανδρέα Συγγρού, καθώς και ένα αξιόλογο
ξενώνα.
ΛΙΛΑΙΑ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22340 51287
Παλαιότερη ονομασία του χωριού ήταν Κάτω Αγόριανη και κατοικήθηκε
τον 19ο αιώνα από κατοίκους της Αγόριανης. Το όνομά της οφείλει στην αρχαιότατη
φωκική πόλη Λίλαια, για την
οποία ο Παυσανίας γράφει: "Η Λίλαια έχει θέατρο, αγορά Λουτρά υπάρχουν και
ιερά του Απόλλωνα και ένας της Αρτεμης με όρθια αγάλματα από Πεντελικό μάρμαρο,
αττικής τεχνοτροπίας. Για τη Λίλαια λένε ότι ήταν μια από τις ονομαζόμενες Ναϊδες,
κόρη του Κηφισού. Από τη νύμφη αυτή λένε ότι πήρε το όνομα η πόλη".
Διατηρεί το παραδοσιακό του χρώμα, κυριαρχούν τα πέτρινα σπίτια με
τις πλακόστρωτες αυλές. Μπροστά του απλώνεται ο κάμπος του Βοιωτικού Κηφισού
και χαρίζει στον επισκέπτη ένα ευχάριστο και πανέμορφο θέαμα. Είναι γενέτειρα
πολλών επώνυμων ανθρώπων στην ιστορική της διαδρομή, κάηκε ολοσχερώς στην Kατοχή.
ΜΑΝΑΓΟΥΛΗ (Χωριό) ΕΥΠΑΛΙΟ
Τηλέφωνο: +30 26340 71211
Το Δημοτικό Διαμέρισμα Μανάγουλης αποτελείται από τρεις οικισμούς:
την Μανάγουλη με 344 κατοίκους, το Λόγγο με 153 κατοίκους και την Χιλιαδού με
66 κατοίκους. Η συνολική έκταση που καταλαμβάνει ανέρχεται σε 8.800 στρέμματα.
Βρίσκεται στο κέντρο της πεδιάδας του Μόρνου. Συνορεύει ανατολικά με το Μοναστηράκι,
Δυτικά με τον Αγιο Πολύκαρπο
και νότια με τον Κορινθιακό κόλπο.
Απέχει 9 χλμ από την έδρα του Δήμου και 8 χλμ από την Ναύπακτο.
Το όνομά της είναι σύνθετο, από τις λέξεις Μάνα και την λέξη Γούλιασμα
που σημαίνει στην λαϊκή της μορφή και χρήση: η λάσπη που εναποθέτει η κατεβασιά
του ποταμού, λόγω υπερχείλισης, σε συγκεκριμένη θέση και θεωρείται το χώμα αυτό
δε ως πολύ εύφορο και παραγωγικό. Με την πάροδο του χρόνου καθιερώθηκε με το σημερινό
της όνομα.
Η πεδιάδα του Μόρνου πήρε το όνομά της από τον ποταμό Μόρνο
που την διασχίζει και από τις προσχώσεις του οποίου σχηματίσθηκε, εις το δέλτα
του οποίου ευρίσκετο η πόλη Καλάμεσος όπως αναφέρει στο Δ βιβλίο του ο περιηγητής
Παυσανίας.
Η παραπάνω πεδιάδα προ χιλιάδων ετών ήταν θάλασσα του Κορινθιακού
κόλπου που έφθανε στις παρυφές των λόφων Ευπαλίου Καστρακίου. Ανατολικά από την
Μανάγουλη και σε απόσταση 3 χλμ στην θέση Γουβός όπως αναφέρει ο Θουκυδίδης στο
14ο βιβλίο του υπήρχε αρχαία πόλη οι Ερυθρές
απαριθμούσα κατά τον Θουκυδίδη δέκα τέσσαρες χιλιάδες (14.000) κατοίκους, ήταν
δε ο μέγας λιμένας του Κορινθιακού κόλπου, εις το οποίον κατήλθον οι Δωριείς το
έτος 1104 π.X. εναυπήγησαν στόλον και πέρασαν στην Πελοπόννησο.
Στην πόλη των Ερυθρών κατά την αρχαιότητα υπήρχε ναός αφιερωμένος στον θεό Απόλλωνα
με άλσος ελαιών τον οποίο οι Χριστιανοί μετέτρεψαν σε ναό της "Κοιμήσεως
της Θεοτόκου" και υπάρχει ακόμη ένα παρεκκλήσι και νεκροταφείο του χωριού
Μανάγουλη.
Το άλσος των ελαιών σώζεται έως σήμερα, ένα δε ελαιόδενδρο έμπροσθεν
του ιερού ναού της "Κοιμήσεως της Θεοτόκου", έχει ηλικία άνω των δύο χιλιάδων
χρόνων κατά την εκτίμηση των ειδικών.
Επίσης κατά τον Θουκυδίδη στην πόλη των Ερυθρών το έτος 426 π.X. αποβιβάσθηκε
ο στρατηγός των Αθηναίων Δημοσθένης μετά στρατού, προσευχηθείς εις τον ναό του
Απόλλωνα, προχώρησε διά του Ευπαλίου
κατέλαβε την Ποτιδάνεια και
το Κροκύλειο, ηττηθείς όμως
από τον στρατηγό των Λακεδαιμονίων Ευρύλοχο και των συμμάχων των Εσπερίων Λοκρών,
υποχώρησε στην Ναύπακτο.
Η κύρια ασχολία των κατοίκων είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Τελευταία
ασχολούνται με τον τουρισμό, ιδιαίτερα στον οικισμό Χιλιαδού
που αναπτύσσεται ραγδαία λόγω της υπέροχης παραλίας και του λιμανιού της.
Στην Μανάγουλη λειτουργεί Δημοτικό Σχολείο σε θαυμάσιο νεόδμητο κτίριο
παραπλεύρως της εκκλησίας του Αγίου Κωνσταντίνου.
ΜΑΡΑΘΙΑΣ (Λιμάνι) ΦΩΚΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26340 91444
O Μαραθιάς είναι ένα πανέμορφο χωριό στα παράλια του Κορινθιακού
Κόλπου με 510 κατοίκους. Η έκτασή του ανέρχεται σε 2.800 στρέμματα και απέχει
12 χλμ από το Ευπάλιο.
Η πεδιάδα, του μικρή σε έκταση, είναι σκεπασμένη από κάθε είδους οπωροφόρα
δέντρα. Οι πορτοκαλιές, οι λεμονιές και οι λαδοελιές καλύπτουν τον κάμπο γύρω
από τα σπίτια. Το τοπίο συμπληρώνεται από τα κοντινά βουνά και τη θάλασσα. Η ακρογιαλιά
του από την "Φωκιότρυπα" μέχρι το πανέμορφο Σκάλωμα προσφέρεται για
ξεκούραση κάτω από τις πυκνόφυλλες μουριές και τα πλατάνια που χαρίζουν παχύ ίσκιο
και δροσιά.
Οι κάτοικοί του, φιλόξενοι και εργατικοί, εκτός από τα κτήματά τους
συμπληρώνουν το εισόδημά τους από την εξυπηρέτηση των παραθεριστών, ντόπιων και
ξένων. Το νερό της ύδρευσης, άφθονο και υγιεινό, έρχεται από πηγή βουνίσια. Το
μικρό αλιευτικό καταφύγιο είναι ασφαλές, πραγματικό αραξοβόλι, για κάθε είδους
μικρού μεγέθους σκάφη. Δικαιωματικά έχει τιμηθεί με τον χρυσό αστερία για την
ωραία του παραλία και την πεντακάθαρη θάλασσα. Κάθετοι δρόμοι προς την ακτή, στενά
σοκάκια, οδηγούν στην παραλία. Σε όλο το μήκος της παραλίας λειτουργούν κάθε είδους
ψυχαγωγικά κέντρα. Οργανωμένες μικρές και μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες προσφέρονται
για ευχάριστες διακοπές. Ταβέρνες με καλή ελληνική κουζίνα και φρέσκα ψάρια, ουζερί
και καφετερίες που σερβίρουν δίπλα στο κύμα. Μπαράκια προσφέρουν καλή μουσική
για αξέχαστες βραδιές.
Ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει τον περίπατό του μέχρι τον λόφο της
Αγίας Ελεούσας, μέσα από μια πανέμορφη διαδρομή παράλληλη με την κοίτη του χειμάρρου,
ή να κάνει εκδρομές στα γύρω ορεινά χωριά. Ο ιερός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου
πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου. Το εκκλησάκι είναι δίπλα στην θάλασσα και περιτριγυρίζεται
από αιωνόβια πλατάνια και ευκαλύπτους. Στο κέντρο του χωριού υπάρχει ο ιερός ναός
του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, που γιορτάζει στις 7 Ιανουαρίου.
ΜΑΡΙΟΛΑΤΑ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 91835
Η Μαριολάτα είναι το πρώτο χωριό του Δήμου που συναντά κανείς ερχόμενος
από Αθήνα μέσω Κάστρου Βοιωτίας,
κτισμένο στους πρόποδες της ΒΔ πλευράς του Παρνασσού, σε υψόμετρο 380 μ., με 601
κατοίκους, με ευρύ ορίζοντα και γραφικές τοποθεσίες. Μέχρι το 1960 περίπου το
χωριό βρισκόταν μέσα στο ευρύχωρο πλάτωμα (χαράδρα) που σχηματίζεται μεταξύ των
λόφων Αγ.Αθανασίου, Καράμπατα, Σκαλιού, Σάρας με μοναδικό άνοιγμα το δρόμο προς
τον κάμπο, εκεί που ο ξεροπόταμος του χωριού (χάραδρος) χύνεται στον ποταμό "Κανιανίτη",
σημερινό Κηφισό. Η ισχυρή
αυτή γεωφυσική θέση έδωσε σε παλιότερες εποχές στο χωριό τον έλεγχο ολόκληρης
της γύρω περιοχής, αφού από τις δύο στρατηγικές θέσεις των λόφων Αγ. Αθανασίου
και της Σάρας, μπορούσε να ελέγχει όχι μόνο την στενή είσοδο του χωριού, αλλά
και το δημόσιο δρόμο Γραβιάς
- Μαριολάτας - Λιλαίας
- Πολυδρόσου και
κατ' επέκταση ολόκληρη την κοιλάδα του Κηφισού μέχρι τους πρόποδες του Καλλιδρόμου.
Η ονομασία του χωριού ξεκινάει από τα παλιά ιστορικά χρόνια όταν η ονομασία του
ήταν Βοίον ή Βοιόν και στη συνέχεια Χαράδρα.
Η ονομασία Βοίον ή Βοιόν μνημονεύεται από τον Θουκυδίδη (Α' 107),
που αναφέρει ότι ήταν μία από τις πόλεις της αρχαίας Δωρικής Τετραπόλεως. Αν και
ακόμα δεν έχουν γίνει ανασκαφές στο χωριό, οι νεώτεροι ερευνητές, αρχαιολόγοι,
γεωγράφοι και περιηγητές, τοποθετούν την αρχαία πόλη Βοιόν στους απόκρημνους βράχους
του Αγ. Αθανασίου, όπου σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση ερείπια της ακροπόλεως
και άλλων αρχαίων κτισμάτων που κηρύχθηκαν πρόσφατα (1982) από την Γενική Διεύθυνση
Αρχαιοτήτων, ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία.
Οι κάτοικοι του χωριού ως επί το πλείστον ασχολούνται με τη γεωργία
και την κτηνοτροφία.
Από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του χωριού, είναι το παλιό χωριό με
την παλιά εκκλησία "Το Γενέσιον της Θεοτόκου", η χαράδρα με τους απόκρημνους
βράχους, η κεντρική πλατεία και τα γραφικά εξωκκλήσια Αγ.Γεώργιος και Προφ. Ηλίας
στις ελατόφυτες πλαγιές του Παρνασσού
όπου και οδηγεί καλής σχετικά βατότητας χωματόδρομος.
ΜΑΥΡΟΛΙΘΑΡΙ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Εδρα του Δήμου Καλλιέων,
με 250 κατοίκους, ιστορικό χωριό, πατρίδα του αρματολού Βλαχαρμάτα, το οποίο κάηκε
επί γερμανικής κατοχής. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 1.140 μ. ανάμεσα στα Βαρδούσια,
την Γκιώνα και την Οίτη,
με πολλούς παραθεριστές το καλοκαίρι. Διαθέτει τη μεγαλύτερη πλατεία της περιοχής,
περίγυρα πλατανοσκέπαστη.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Φωκίδας.
ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ (Χωριό) ΕΥΠΑΛΙΟ
Τηλέφωνο: +30 26340 51496
Το 1907 με Β.Δ. της 3ης Αυγούστου (Φ.Ε.Κ . 209) ιδρύθηκε "νέα
κώμη υπό το όνομα Μοναστηράκιον" που αργότερα έγινε αυτοτελής κοινότητα,
που περιελάμβανε και τους οικισμούς Μαγούλα
και Σκάλωμα έως το 1998 που
καταργήθηκαν οι κοινότητες. Είναι το "νεαρότερο" χωριό του Δήμου
Ευπαλίου και η πλειονότητα των πρώτων κατοίκων του προέρχονταν από το χωριό
"Κλημάκια" (Μεσιανό και Πέρα Κλήμα) που ήταν έως το 1890 η έδρα του
Δήμου Οινεώνος. Έχει χαρακτηρισθεί με Βασιλικό Διάταγμα και Υπουργική Απόφαση
ως τόπος τουριστικός και ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, αφού είναι κτισμένο αμφιθεατρικά
γύρω από την θάλασσα και θυμίζει έντονα νησί. Οι εξαιρετικές του παραλίες προσελκύουν
κάθε καλοκαίρι χιλιάδες παραθεριστές και το χωριό κυριολεκτικά τους μήνες αυτούς
αλλάζει όψη.
Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται η εκκλησία του Ευαγγελιστού Μάρκου
με το ωραίο ξυλόγλυπτο τέμπλο και κατά την παράδοση κτίσθηκε εκεί όπου υπήρχε
παλαιό μικρό μοναστήρι από το οποίο πιθανόν πήρε και το όνομά του ο οικισμός.
Συνορεύει με τα δημοτικά διαμερίσματα Ευπαλίου,
Κλήματος, Μαραθιά
και Πύργου. Δίπλα στο ακρωτήριο
Κόκκινος οι αρχαιολόγοι τοποθετούν την αρχαία πόλη Ερυθρές ενώ στην περιοχή της
Μαγούλας υποστηρίζεται ότι υπήρχε η αρχαία πόλη Οινεών
που αναφέρεται από τον Θουκυδίδη κατά την εκστρατεία του Αθηναίου στρατηγού Δημοσθένη
εναντίον των Αιτωλών στον Πελοποννησιακό Πόλεμο.
Το χωριό γνώρισε μεγάλη ακμή κατά την δεκαετία του 1930 οπότε και
ήταν το κέντρο του διαμετακομιστικού εμπορίου ολόκληρης της Δωρίδας
και της ορεινής Ναυπακτίας
και είχε καθημερινά ακτοπλοϊκή σύνδεση με την Πάτρα
και τον Ψαθόπυργο. Από το
1920 μέχρι και σήμερα έχει δημοτικό σχολείο που κατά την τρέχουσα περίοδο λειτουργεί
με έξι μαθητές.
Το Μοναστηράκι θεωρείται το κέντρο της αθλητικής δραστηριότητας του
Δήμου αφού έχει δύο αθλητικούς συλλόγους με πέντε αθλητικά τμήματα και διαθέτει
γήπεδο μπάσκετ με ταρτάν και ηλεκτροφωτισμό.
Στα γραφικά ξωκλήσια Αγιος Ευθύμιος, Αγία Τριάδα και Κοίμηση της Θεοτόκου
που η αγάπη των κατοίκων έχει αναπλάσει σε αληθινά κομψοτεχνήματα κάθε χρόνο τελούνται
μυστήρια και τελετές ακόμα και από κατοίκους άλλων περιοχών λόγω του εξαιρετικού
περιβάλλοντος που είναι κτισμένα.
Το χωριό σήμερα έχει περίπου 250 κατοίκους κατά την χειμερινή περίοδο
και 1.500 κατά την θερινή, υπάρχει δε αστυνομικός σταθμός και αγροτικός συνεταιρισμός,
παρά το γεγονός ότι όλο και λιγότεροι κάτοικοί του ασχολούνται με την γεωργία.
Είναι από τα γραφικότερα χωριά του Κορινθιακού και οι ομορφιές του έχουν αποτυπωθεί
σε σχετική βιντεοταινία όπου γίνεται αναφορά στο παρελθόν και στο παρόν από την
αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Η Μαγούλα είναι ένας καθαρά αγροτικός οικισμός ενώ το Σκάλωμα
θεωρείται κοσμοπολίτικο τουριστικό θέρετρο.
ΜΟΥΣΟΥΝΙΤΣΑ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 63385
Φαξ: +30 22650 63385
Χωριό χτισμένο στους πρόποδες των Βαρδουσίων
σε υψόμετρο 900 μέτρων είναι η Μουσουνίτσα. Περιβάλλεται από μεγάλα ελατοδάση
και πήρε το όνομά του, σύμφωνα με την παράδοση, από τις μούσες που κατοικούσαν
στις σπηλιές και τα νερά του βουνού. Σήμερα αριθμεί μόνο 195 κατοίκους.
Η Μουσουνίτσα απέχει από την Αθήνα
241 χλμ, από την Λαμία 67
χλμ και από την Αμφισσα 57
χλμ. Μπορείτε να επισκεφτείτε το χωριό με το λεωφορείο του ΚΤΕΛ που ανεβαίνει
από Λαμία Δευτέρα -Τετάρτη -Σάββατο και από Αμφισσα μία φορά την εβδομάδα. Η Μουσουνίτσα
προσφέρει στον επισκέπτη της την απόλυτη ηρεμία. Ακόμη μπορείτε να ακολουθήσετε
το δρόμο προς τον Προφήτη Ηλία μέσα στα ελατοδάση με τους ψηλούς κορμούς, έχοντας
συνεχώς στην ακοή σας την απόλυτη ησυχία του δάσους που την ανακόπτουν συχνά τα
φτερουγίσματα των πουλιών και το "σχήσιμο" του αέρα ανάμεσα στις κορυφές
των δένδρων. Για όσους ασχολούνται με το ψάρεμα τους προσφέρεται η ευκαιρία να
κατηφορήσουν προς το ποτάμι και να δοκιμάσουν τις ικανότητές τους στην πέστροφα
που ζει και αναπτύσσεται στην περιοχή.
Επισκεφτείτε την βιοτεχνία θερμαστρών καυσόξυλων ευρεσιτεχνίας του
Επαμεινώνδα Κοτρώνη που εδρεύει στο χωριό. Θα δείτε μία σειρά από χειροποίητες
παραδοσιακές θερμάστρες.
ΟΙΝΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 61332
Φαξ: +30 22650 61332
Στις κατάφυτες από βελανιδιές Ν.Δ κλιτείς της Οίτης,
που καταλήγουν στις πηγές του Βοιωτικού Κηφισού
και στις ενωτικές βουνοπλαγιές της με τις βουνοπλαγιές της Γκιώνας,
συναντάμε το όμορφο Οινοχώρι, ένα χωριό 115 κατοίκων, χτισμένο σε υπήνεμη και
ηλιόλουστη τοποθεσία με θέα τις οροσειρές του Παρνασσού και του Καλλίδρομου. Βρίσκεται
σε απόσταση 12 χλμ από τη Γραβιά,
σε υψόμετρο 870 μ., ανάμεσα σε χωματώδεις λόφους κατάφυτους από δρυς, κέδρα, έλατα
και σπάρτα, ενώ θεόρατα πλατάνια σκεπάζουν τις πηγές και τις ρεματιές συνθέτοντας
ένα τοπίο ανυπέρβλητου φυσικού κάλλους.
Στην είσοδο του χωριού, φθάνοντας από το δρόμο Γραβιάς
- Καστελλίων, δεσπόζει
επιβλητικός ο πέτρινος βράχος "Ψηλό Κοτρώνι " ύψους 100 μέτρων, με τη δική του
ιστορία, κατάλληλος για αναβάσεις και αναρριχήσεις.
Το Οινοχώρι βρίσκεται μέσα στην Ελεγχόμενη Κυνηγετική Περιοχή Παρνασσίδας
και είναι κέντρο διερχομένων κυνηγών, ορειβατών και περιηγητών προς τη Γκιώνα
και τα Βαρδούσια.
Υδρεύεται από σύγχρονο υδραγωγείο, με παροχές νερού σε όλα τα σπίτια
από την πηγή "Κεφαλόβρυσος" και συμπληρωματικά, για τα ψηλότερα υψομετρικώς της
πηγής αυτής σπίτια, από την πηγή "Παλιοκρανιά", που φημίζεται για το χωνευτικό
και αρσενικό νερό της, ενώ μια άλλη πηγή η "Kατέρω" αποτελεί κόσμημα με τα θεόρατα
πλατάνια της και τον κατάλληλα διαμορφωμένο εγγύς χώρο της.
Πολλοί κάτοικοι του χωριού κατά το παρελθόν αναγκάστηκαν να μετοικήσουν
προς Λαμία, Αθήνα
και άλλα αστικά κέντρα για αναζήτηση καλύτερης τύχης και απασχόλησης. Οι εναπομείναντες
ασχολήθηκαν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Σήμερα οι κάτοικοι ασχολούνται
με την καλλιέργεια των κηπευτικών και των αμπελιών ενώ υπάρχουν ελάχιστοι κτηνοτρόφοι.
Προσφάτως διαμορφώθηκε και αναπλάστηκε η κεντρική πλατεία του χωριού που αποτελεί
αληθινό κόσμημα.
Επίσης αναπλάστηκε και εξωραίστηκε η πλατεία της πηγής Κεφαλοβρύσου,
στην κορυφή σχεδόν του οικισμού, που με τα πανύψηλα πλατάνια και τους τεράστιους
στρογγυλούς βράχους αποτελεί χώρο ανυπέρβλητης φυσικής ομορφιάς προσφερόμενο για
ηρεμία, νηφάλιες αναζητήσεις και ψυχοσωματική ανανέωση. Το κατάλληλα αξιοποιημένο
γήπεδο μπάσκετ στο κέντρο του χωριού με τις επενδεδυμένες με πέτρα κερκίδες παραπλεύρως
της κεντρικής πλατείας, συμπληρώνει τη γενική ομορφιά και αρχοντιά του κεντρικότερου
σημείου του οικισμού και προσφέρεται κάλλιστα για την διεξαγωγή σοβαρών αγώνων.
Το χωριό μετονομάστηκε το 1927 από Ανω Κάνιανη σε Οινοχώρι, λόγω του
εκλεκτής ποιότητας και μεγάλης ποσότητας κρασιού που παρήγε, με το οποίο προμήθευε
και όλα τα ορεινά χωριά της περιοχής. Μέχρι το 1952 αποτελούσε μία Κοινότητα με
τον Αποστολιά (Κάτω
Κάνιανη). Σε ιδία Κοινότητα αναγνωρίστηκε το έτος 1953. Στο Δυτικό μέρος του χωριού
και σε απόσταση 200 μ. από τον οικισμό υπάρχουν ερρείπια πελασγικών τειχών οχυρωμένης
πόλης, της αρχαίας Δρυόπης,
πρωτεύουσας των Δρυόπων, όπου πρόσφατα ολοκληρώθηκε από την Αρχαιολογική
Υπηρεσία Δελφών η εκκαθάριση και αποκάλυψη από τους θάμνους του αρχαιολογικού
αυτού χώρου.
Στις 6 Ιουνίου 1943 γερμανικά αεροπλάνα βομβάρδισαν αναίτια το χωριό.
Σκοτώθηκαν 7 άτομα και τραυματίστηκαν 40. Στις 17 Αυγούστου 1944 οι Γερμανοί έκαψαν
όλα τα σπίτια του χωριού. Σήμερα με την ανακαίνιση των παλιών σπιτιών και το χτίσιμο
νέων, το χωριό άλλαξε όψη.
Η ανέγερση σύγχρονου Κοινοτικού ξενώνα που βρίσκεται στο στάδιο της
αποπεράτωσης και που θα παρέχει στέγη εστίασης και χώρους ψυχαγωγίας στους επισκέπτες,
αναμένεται να προσδώσει ιδιαίτερο κύρος στο χωριό και να συμβάλει καθοριστικά
στην επιδιωκόμενη ανάπτυξη του ορεινού τουρισμού στην ευρύτερη περιοχή σε συνδυασμό
και με την λειτουργούσα κάθε χρόνο Ελεγχόμενη Κυνηγετική Περιοχή.
ΠΑΛΑΙΟΞΑΡΙ (Χωριό) ΕΥΠΑΛΙΟ
Τηλέφωνο: +30 22660 91165
Βρίσκεται στο ΒΑ τμήμα του Δήμου
Ευπαλίου, στην πλαγιά της οροσειράς Τρίκορφο, δυτικά της οδού που συνδέει
την Ναύπακτο με το Λιδωρίκι,
της οποίας μεγάλο τμήμα διέρχεται κατά μήκος του ποταμού Μόρνου.
Καταλαμβάνει έκταση 7.600 στρεμμάτων περίπου και έχει 194 κατοίκους. Τους καλοκαιρινούς
μήνες ο πληθυσμός ξεπερνάει τους 400 κατοίκους. Απέχει 19 χλμ από την έδρα του
Δήμου.
Όσον αφορά το όνομά του, οι περισσότερες ιστορικές πηγές συνηγορούν
ότι είναι τουρκικής προελεύσεως και προέρχεται από την λέξη "χησάρ"
που σημαίνει κάστρο δηλαδή Παλαιόκαστρο. Επί της εποχής του Αλή Πασά αναφέρεται
και ως "Παλιοκουστούριο".
Το Παλαιοξάρι προϋπήρχε του Ανω και Κάτω Παλαιοξαρίου (το σημερινό
Παλαιοξάρι) στη θέση "Χάνια", ανάμεσα στους δυο οικισμούς στη διαδρομή
της παλιάς τουρκικής δημοσιάς, η οποία συνέδεε τη Ναύπακτο με το Λιδορίκι και
την Αμφισσα. Περιγραφή της
διαδρομής από το Λιδωρίκι ως τη Ναύπακτο και αναφορά στον οικισμό του Παλαιοξαρίου
και το ομώνυμο Χάνι σώζεται στην περιήγηση του Αγγλου Martin W. Leake (1815).
Το Παλαιοξάρι εκτεθειμένο στις ληστρικές επιδρομές του όποιου διάβαινε
τη Δημοσιά, εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του, οι οποίοι, πιθανώς στα μέσα
στο 16ο αιώνα, δημιούργησαν δυο νέους οικισμούς, το Ανω και Κάτω Παλαιοξάρι. Οι
οικισμοί αυτοί στέριωσαν τελικά στις θέσεις, όπου σήμερα βρίσκονται η Ποτιδάνεια
και το Παλαιοξάρι.
Το χωριό το 1850 είχε 350 κατοίκους. Όπως όλα τα χωριά έτσι και το
Παλαιοξάρι μέχρι το 1955 ήταν κατ' εξοχή αγροτική και κτηνοτροφική περιοχή και
μάλιστα η παραγωγικότερη της περιοχής γιατί είχε πολλές πηγές νερού διάσπαρτες.
Μετά τον εμφύλιο, με την εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση, άλλαξε ο τρόπος
ζωής. Με την φυγή του πληθυσμού η κτηνοτροφία μειώθηκε, για να φτάσουμε στο σημερινό
επίπεδο της υποτυπώδους αγροτικής απασχόλησης των ολίγων συνταξιούχων.
Έχει κλίμα υγιεινό, είναι μέσα στο πράσινο, με πολλές πηγές και άφθονες
φυσικές ομορφιές και δεν έχει τίποτε να ζηλέψει από άλλα γνωστά ορεινά παραθεριστικά
θέρετρα της χώρας.
ΠΑΝΟΥΡΓΙΑΣ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 62512
Ο Πανουργιάς βρίσκεται επί της Γκιώνας, στην ελατόφυτη πλευρά του
Ξηροβουνίου σε υψόμετρο 1080 μ. και σήμερα αριθμεί 325 κατοίκους. Η πρώτη ονομασία
ήταν Δρέμισσα. Το νέο όνομα έλαβε προς τιμή του ομώνυμου ήρωα.
Στον Πανουργιά θα δείτε το ποτάμι που ξεκινά από τη θέση "Μπαμπαούτσα",
περνά κάτω από το χωριό και συναντάει το ποτάμι της Πυράς και της Στρόμης.
Από το "Φαράγγι του Βλαχογιάννη" ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Νέων οδήγησε
το νερό για να λειτουργήσει ο παραδοσιακός Μύλος του χωριού. Έξω από το χωριό
θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε τη θέα από τη θέση "Φίλιππα", όπου αγναντεύεις
και τα τρία βουνά Γκιώνα,
Βαρδούσια και Οίτη.
Αξίζει να επισκεφτείτε στη θέση "Σταυρό" το εκκλησάκι της Αγίας Τριάδος
και να δείτε από εκεί την τοποθεσία που έχει προβλεφθεί να γίνει η "Λίμνη
του Πανουργιά" καθώς και ολόκληρη την οροσειρά της Γκιώνας.
Νότια του χωριού στους πρόποδες της Γκιώνας βρίσκεται η ιστορική "Σπηλιά
του Πανουργιά" στην οποία ο ήρωας λημέριαζε με τα παλικάρια του. Στη σπηλιά
αυτή η πρόσβαση γίνεται μέσω αγροτικού δρόμου. Ανεβαίνοντας στην υψηλότερη κορυφή
της Γκιώνας, πάνω από τα αλπικά λιβάδια, στην Πυραμίδα υψομέτρου 2512μ., θα μπορέσετε
να δείτε την ανατολή του ηλίου, μια εμπειρία που δεν πρέπει να χάσετε. Μη παραλείψετε
να κάνετε τη βόλτα σας στην πλατεία του χωριού, να θαυμάσετε τα πλατάνια και τις
καρυδιές και να πιείτε από το κρυστάλλινο τρεχούμενο νερό από την παραδοσιακή
βρύση που θα συναντήσετε 20 μέτρα πιο πέρα. Ο Πανουργιάς απέχει από την Αθήνα
229 χλμ, από την Λαμία 54
χλμ και από την Αμφισσα 45
χλμ. Μπορείτε να επισκεφτείτε το χωριό με το λεωφορείο του ΚΤΕΛ που ανεβαίνει
από Λαμία Δευτέρα -Τετάρτη -Σάββατο και από Αμφισσα μία φορά την εβδομάδα.
ΠΕΝΤΑΓΙΟΙ (Χωριό) ΔΩΡΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22660 52209
Δεν μπορεί να περιγράφει κανείς τους Πενταγιούς χωρίς να αναφερθεί
στην θρυλική και πολυτραγουδισμένη ανά το πανελλήνιο, Μαρία Πενταγιώτισσα, την
όμορφη "δασκαλοπούλα", που στην ποδιά της "σφάζονταν παλικάρια". Η Πενταγιού είναι
κτισμένη στα 950μ υψόμετρο, κάτω από το Ξηροβούνι και αποτελεί συνέχεια της αρχαίας
Ελληνικής Ρίγας στο τοπωνύμιο Παλαιοχώρι που βρίσκεται είκοσι λεπτά βορειανατολικά
της. Η ετυμολογία του ονόματος μάλλον προέρχεται από πέντε αγίους (εκκλησίες)
που υπάρχουν εκεί.
Δραστήριοι οι Πενταγιώτες ανέδειξαν προσωπικότητες που ενδιαφέρθηκαν
για τα προβλήματα όχι μόνο του τόπου τους, αλλά και ολόκληρης της Δωρίδας.
Το 1905 ο Πενταγιώτης Παπατσούρης Αθανάσιος έκδοσε την πρώτη Δωρική εφημερίδα
με τίτλο "Δωρίς" από όπου υψώνει φωνή διαμαρτυρίας για την άθλια κατάσταση
των χωριών σε θέματα που αφορούσαν την εκπαίδευση, την δημόσια ασφάλεια, τις συγκοινωνίες.
Οι Πενταγιώτες τιμώντας τον, ονόμασαν το αθλητικό τους κέντρο "Αθανάσιος
Παπατσούρης". Επίσης εκδίδουν ως συνέχεια την πολυσέλιδη και βραβευμένη εφημερίδα
"Πενταγιώτικοι Στοχασμοί".
Στην Πενταγιού υπάρχουν αρκετά γραφικά ξωκλήσια και η επιβλητική εκκλησία
τους οι Παμμεγίστοι Ταξιάρχες. Ακόμη το χωριό διαθέτει πολιτιστική αίθουσα που
φέρνει την ονομασία "Βαρδουσιακή σχολή Ελευθέριου Λόγου" στην οποία
υπάρχει βιβλιοθήκη 300 τόμων, δημοτικό σχολείο και αγροτικό ιατρείο.
ΠΕΝΤΕΟΡΙΑ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 65488
Είναι χωριό στους πρόποδες της Γκιώνας,
χτισμένο σε βραχώδη λόφο, βορειοδυτικά του Γαλαξειδίου
σε υψόμετρο 480 μέτρων, με έκταση 23.394 στρέμματα και με 478 κατοίκους. Από το
Γαλαξείδι απέχει 12 χλμ. Πήρε το όνομά του διότι συνορεύει με πέντε κοινότητες.
Χωριό σε περιοχή, κατάλληλη για την κτηνοτροφία και μελισσοκομία. Οι κάτοικοι
ασχολούνται επίσης με την καλλιέργεια της εληάς.
Είναι τόπος με πλούσια αρχαιολογικά μνημεία Πελασγικής περιόδου. Διατηρούνται
ακόμα διάφορες τοπωνυμίες, όπως: "παλάτια", "Πασά σπηλιά",
"Παλιόκαστρα", "Σιδηρόπορτο" κ.α. που μαρτυρούν ότι κάποτε
αυτός ο τόπος είχε διαδραματήσει σημαντικό ρόλο στην ιστορία, την τέχνη και τον
πολιτισμό.
Προσφέρεται για θερινές διακοπές αλλά και επισκέψεις αναψυχής τα Σαββατοκύριακα.
Στις ψησταριές του χωριού ολόκληρο το χρόνο και ιδιαίτερα το καλοκαίρι δίνει και
παίρνει το κοντοσούφλι, το κοκορέτσι και το άφθονο κρασί. Στα καφενεία το χειμώνα
και στην πλατεία το καλοκαίρι οι ήσυχοι και φιλόξενοι κάτοικοι περνούν ευχάριστες
βραδιές, συζητώντας με τους επισκέπτες για παλιές δόξες του χωριού, για συνήθειες
βαθιά ριζωμένες στις αναμνήσεις της τσοπάνικης ζωής.
Υπάρχουν οι ναοί του Αγίου Αθανασίου, που είναι ο πολιούχος του χωριού,
του Αγίου Γεωργίου, ο ναός της Παναγίας και ο ναός Κωνσταντίνου και Ελένης.
ΠΟΛΥΔΡΟΣΟΣ (Κωμόπολη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22340 51434
Φαξ: +30 22340 51207
Παλαιότερη ονομασία του χωριού ήταν Σουβάλα. Η λέξη Σουβάλα, γράφουν
μερικοί, είναι λέξη Τούρκικη και σημαίνει "πολύ νερό". Για άλλους η λέξη Σουβάλα
είναι λέξη Σλάβικη, και σημαίνει κοίλωμα με γύρω βουνά. Κατά τον Κώστα Αθ. Παπαχρίστο
"Το Σουβάλα" από το Σλάβικο Suvala, που σημαίνει "έλος" και που είχε διαδοθεί
σαν προσηγορικό κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους στον ευρύτερο Ελληνικό χώρο.
Κεφαλοχώρι 1.500 κατοίκων έδρα του νέου Δήμου
Παρνασσού χτισμένη στους πρόποδες του Παρνασσού
από οικιστές που κατέβηκαν από τη σημερινή Απάνω Σουβάλα μετά τον καταστροφικό
σεισμό του 1870 μ.Χ. Eχει άφθονα νερά, ωραία θέα προς το λεκανοπέδιο Λιλαίας-Γραβιάς
και αποτελεί αξιόλογο τουριστικό θέρετρο με υγιεινό κλίμα και τις παραδοσιακές
ρουμελιώτικες ταβέρνες που διαθέτει. Σε απόσταση 2 χλμ δυτικά βρίσκεται ένα Βυζαντινό
μνημείο μεγάλης αξίας, η Παλαιοπαναγιά (ή Μαυρομαντήλα, ή Αγία Ελεούσα), ναός
σπάνιας αρχιτεκτονικής, οι πηγές και ερείπια αρχαίου ιερού (ίσως των Χαρίτων).
Στην Β.Α. δε πλευρά της πόλεως υπάρχουν ερείπια αρχαιολογικού χώρου και ιερού
της Δήμητρας καθώς και ένας μεσαιωνικός Πύργος στη θέση "Μαντάμια".
Στο δρόμο για τον Παρνασσό και σε απόσταση 6 χλμ απλώνεται στις κατάφυτες
από ένα πυκνό δάσος μαύρης Πεύκης πλαγιές του, η Aνω Πολύδροσος (Πάνω Σουβάλα)
γραφικός παραθεριστικός οικισμός με άφθονα νερά και ταβέρνες. Συνεχίζοντας σε
απόσταση 8 χλμ μέσα από μία καταπληκτική διαδρομή που εναλλάσσονται το έλατο,
το πεύκο, το κέδρο και γάργαρες πηγές, φτάνουμε στο Χιονοδρομικό Κέντρο Παρνασσού
που βρίσκεται στα Διοικητικά όρια του Δήμου.
Από την περιοχή διέρχεται το διεθνές μονοπάτι Ε4 καθώς και το εθνικό
Ε22.
ΠΟΤΙΔΑΝΙΑ (Χωριό) ΕΥΠΑΛΙΟ
Τηλέφωνο: +30 22660 91492
Η μεγαλόπρεπη φύση της κυριαρχεί σε ένα ορεινό σύνολο της Δωρίδας,
που κατά τον νότο ακουμπάει στα νερά του Κορινθιακού. Κρεμασμένη ψηλά σε αμφιθεατρικό
πανόραμα, τυλίγεται σε ζωηρή και με θαυμαστή εικόνα βλάστηση. Οι κορφές κι οι
πλαγιές του ολόδροσου Τρίκορφου πιο πάνω καλύπτονται από ποικιλία φυσικής ομορφιάς,
που συγκινεί και προκαλεί τη φυσιολατρική διάθεση. Ο αυτοκινητόδρομος που φτάνει
ως εκεί, τη συνδέει με τις γραφικές δωρικές ακρογιαλιές και χαρίζει στη συνέχεια,
μέχρι το φράγμα του Μόρνου,
μια όμορφη διαδρομή μεσα στο πράσινο. Καταλαμβάνει έκταση 22.800 στρεμμάτων και
ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 346 κατοίκους. Απέχει 23 χλμ από το Ευπάλιο.
Τα σπίτια της αραδιάζονται στον ίδιο τόπο, που μπροστά από δυο και πλέον αιώνες
οι πρώτοι κάτοικοι της βρήκαν στο δάσος καταφύγιο. Είναι απ' τα πιο ωραία βουνίσια
κεφαλοχώρια.
Η φύση του χωριού αναδύεται όμορφη. Σε κάθε βήμα αναμετρά κανείς την
καταπράσινη γοητεία του, τ' αγνάντιο, την ποικιλία, την απλότητα, τη φρεσκάδα.
Σμίγει ταιριαστά ο τόπος με τον κόσμο, το μεράκι με την λεπτή ομορφιά, η νοικοκυροσύνη
με την τάξη στη φύση του, η φρονιμάδα με την ήσυχη ατμόσφαιρα, η καλοσύνη με το
γλυκό αεράκι του καλοκαιριού και τη μοσχοβολιά της άνοιξης.
Η εκκλησία του χωριού κτίσθηκε το 1851. Η αρχιτεκτονική της αποπνέει
πηγαίο θρησκευτικό γούστο μέσα από το οποίο πάλλει ο ιερός οίστρος και η συναδέλφωση.
Η φιλόπονη μέριμνα των κατοίκων διασώζει επιβλητικό το φιλοτεχνημένο απέριττα
τέμπλο της με τις παλιές εικόνες του. Αριστη είναι και η διακόσμηση του ξύλινου
ταβανιού της που έγινε με ακρίβεια και μόχθο τον περασμένο αιώνα.
Το 1999, στο αγνάντιο του Αϊ-Γιώργη, στην είσοδο του χωριού, κτίσθηκε
το υπαίθριο αμφιθέατρο της Ποτιδάνειας
χωρητικότητας 600 θέσεων. Με φόντο τα πεύκα και τις ακακίες και θέα την κοιλάδα
του Μόρνου τη Γκιώνα
και τα Βαρδούσια, το αμφιθέατρο
φιλοξενεί - κυρίως τους καλoκαιρινούς μήνες - τα πολιτιστικά, αθλητικά και κοινωνικά
δρώμενα του χωριού. Αυγουστιάτικη νύκτα με φεγγάρι μες τ' αρώματα της φύσης και
τους ήχους της καλής μουσικής... Δεν είναι όνειρο, μπορεί να είναι κάποια από
τις νύκτες του καλοκαιριού στο αμφιθέατρο της Ποτιδάνειας.
Η ίδρυση του αμφιθεάτρου ήταν αποτέλεσμα της δημιουργικής και αγαστής
συνεργασίας του προεδρείου του Τοπικού Συμβουλίου, της 'Eνωσης των εν Αθήναις
Ποτιδανείων και τεχνικών του χωριού, συνεργασία, η οποία έχει συμβάλει αρκετά
στον καλαίσθητο εξωραϊσμό του οικισμού. Η διαμόρφωση του περιβάλλοντος το αμφιθέατρο
χώρου συνεχίζεται και επεκτείνεται.
ΠΡΟΣΗΛΙΟ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 23180
Αποτελείται από τρεις οικισμούς, το παλιό χωριό, τη Βίνιανη
(κάτω χωριό στην πεδιάδα) και το όμορφο θέρετρο με το Μοναστήρι της Παναγιάς,
όπου μόνασε για μικρό διάστημα ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Στη θέση "Καψίτσα" της περιοχής
Προσηλίου κατασκευάζεται Δασικό χωριό, οι 21 ξύλινοι οικίσκοι του οποίου είναι
κυριολεκτικά χωμένοι μέσα στο ελατοδάσος,
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Φωκίδας.
ΠΥΡΑ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 62495
Πριν φτάσουμε στο Μαυρολιθάρι συναντάμε την Πυρά, χωριό μόνο 174 κατοίκων,
χτισμένο στις πλαγιές τις Οίτης σε υψόμετρο 1150 μέτρων. Η παλιά του ονομασία
ήταν Γουρίτσα ή Γκούρα. Το νέο όνομα έλαβε από την αρχαία τοποθεσία, όπου κατά
τους μυθικούς χρόνους ο Ηρακλής έχτισε το Ναό του.
Η Πυρά απέχει από την Αθήνα
233 χλμ, από την Λαμία 58
χλμ και από την Aμφισσα 49
χλμ. Η επίσκεψή σας στο χωριό απαιτεί ιδιωτικό αυτοκίνητο. Αξίζει να ανεβείτε
στην Οίτη, από το χωματόδρομο
πριν την είσοδο του χωριού, για να θαυμάσετε τα "Πυρά του Ηρακλέους". Εκεί που
ο μυθικός ήρωας επέλεξε να καεί σύμφωνα με το χρησμό του Μαντείου Δελφών. Εκεί
που στη συνέχεια κτίσθηκε ο αρχαίος ναός της Πυράς τα ερείπια του οποίου σώζονται
μέχρι σήμερα. Κατηφορίζοντας το μονοπάτι προς το κάτω μέρος του χωριού θα συναντήσετε
το παλιό εκκλησάκι του Αγίου Πνεύματος που είναι κτισμένο πάνω στα ερείπια αρχαίου
ναού και πιο δίπλα τους όμορφους καταράκτες που σχηματίζουν τα νερά του μικρού
ποταμού. Την Aνοιξη το θέαμα θα σας καταπλήξει, θα μπορέσετε να θαυμάσετε τα πανέμορφα
κρινάκια της Οίτης, αλλά και το χειμώνα το τοπίο μοιάζει παραμυθένιο.
ΣΕΡΓΟΥΛΑ (Χωριό) ΕΥΠΑΛΙΟ
Τηλέφωνο: +30 26340 91555
Το Δημοτικό Διαμέρισμα Σεργούλας αποτελείται από τρεις οικισμούς:
Τη Σεργούλα με 106 κατοίκους, το Παλαιοχώρι με 2 κατοίκους και την Παραλία Σεργούλας
με 215 κατοίκους. Καταλαμβάνει έκταση 20.400 στρεμμάτων και απέχει από το Ευπάλιο
23 χλμ.
Συνοικισμός Παλαιοχωρίου
Συνοικισμός ο οποίος κτίσθηκε επί Τουρκοκρατίας από κατοίκους του
χωριού "Παλιχώρια", κεφαλοχώρι της περιοχής, που κάηκε από τους Τούρκους. Ήταν
ένα μικρό χωριό με τριάντα περίπου οικογένειες. Μετά το 1945 άρχισε η μείωση των
κατοίκων. Οι τελευταίοι που ξεχειμώνιαζαν στο χωριό το εγκατέλειψαν περί το 1977.
Συνοικισμός Σεργούλας
Το χωριό δημιουργήθηκε πριν από το 1800. Η παράδοση αναφέρει ότι πρώτος
εγκαταστάθηκε κοντά στο εκκλησάκι του Αϊ Γιάννη - μετόχι της μονής
Βαρνάκοβας - κάποιος Πολίτης, ντυμένος παπάς. Αυτή η εγκατάσταση του Πολίτη
αποτέλεσε το πρώτο κύτταρο της δημιουργίας του χωριού της Σεργούλας.
Το Δημοτικό σχολείο του χωριού, που κάποτε φιλοξενούσε 140 παιδιά,
σήμερα είναι κλειστό. Τους καλοκαιρινούς μήνες πλημμυρίζει από παιδικές φωνές
καθώς η παιδική χαρά γεμίζει. Η εκκλησία του χωριού ο Αϊ Γιάννης, δεσπόζει σε
περίοπτη θέση, κοσμεί και προστατεύει το χωριό από την δημιουργία του μέχρι σήμερα.
Στο βόρειο μέρος υψώνεται το κεφαλάρι. Αυτό το δάσος φυλάγεται από τους ίδιους
τους κατοίκους και αποτελεί ασπίδα του χωριού από τις νεροποντές. Δίνει την αίσθηση
και την ομορφιά πραγματικού δρυμού και δένει αρμονικά με το διάσπαρτο πράσινο
στις αυλές των σπιτιών και τις κεραμοσκεπές. Στο χωριό διατηρείται το ένα από
τα δύο "αρχοντικά" του Κ. Λιδωρίκη, υπουργού των Φιλευθέρων του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Η οικογένεια Λιδωρίκη είναι διάδοχος των οικογενειών Παπαπολίτη (προεστού της
περιοχής) και της οικογένειας του ήρωα Διοβουνιώτη. Ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει
κατά τους θερινούς μήνες τις πηγές "Φλέβα" πέντε λεπτά νότια του χωριού,
όπου υπάρχει ο μύλος του αείμνηστου Γ. Καρμανιόλα, σε μια μαγευτική περιοχή με
αιωνόβια πλατάνια.
Συνοικισμός Παραλίας Σεργούλας
Η αρχική ονομασία, επί Τουρκοκρατίας, ήταν "Μύλοι" λόγω των πολλών
νερόμυλων που υπήρχαν στην περιοχή. Μετά την έξοδο του Μεσολογγίου στο μύλο -
σπίτι του Παπαπολίτη φιλοξενήθηκε ο Κασομούλης, αγωνιστής και ιστοριογράφος, μαζί
με άλλους πολεμιστές που είχαν διαφύγει με καΐκι προς τον Κορινθιακό
κόλπο. Σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το "κανάλι" του μύλου, που στηρίζεται
σε αριστοτεχνικές καμάρες και περιβάλλεται από πλατάνια. Με πρόσφατη απόφαση της
Εφορείας Αρχαιοτήτων
Πατρών έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο κτίσμα.. Πριν μερικές δεκαετίες ονομάσθηκε
"Κάμπος" και το οφείλει στο γεγονός ότι είναι κτισμένο σε μια μικρή πεδιάδα που
την διασχίζει το ποτάμι "Πολισταύρι". Στην δεκαετία του 1930 λειτούργησε για πρώτη
φορά το Δημοτικό Σχολείο και από τότε λειτουργεί συνέχεια.
Το χωριό σιγά σιγά μεγάλωνε και έφθασε σήμερα να έχει 220 κατοίκους,
ταβέρνες, εστιατόρια, και τουριστικές επιχειρήσεις. Πολλά σπίτια χτίσθηκαν. Η
φυσική ομορφιά το ατέλειωτο πράσινο, τα πελώρια πλατάνια, η καθαρή θάλασσα και
οι όμορφες ακρογιαλιές είναι μαγνήτες και προσελκύουν χιλιάδες παραθεριστές.
ΣΕΡΝΙΚΑΚΙ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 22126, 23093
ΣΚΛΗΘΡΟ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 61333
Μικρό και φτωχικό χωριό 104 κατοίκων, σε υψόμετρο 760 μ., χτισμένο
στο βάθος μιάς χοάνης που σχηματίζουν οι δρυόφυτες πλαγιές της Οίτης,
3 χλμ. μετά το Οινοχώρι προς
Λαμία. Το άγονο έδαφός του
ανάγκασε τους κατοίκους να μετοικήσουν κυρίως προς τη Λαμία ή να μεταναστεύσουν
στο εξωτερικό. Οι εναπομείναντες, κατά το πλείστον υπερήλικες, καλλιεργούν τα
κηπευτικά τους (φασόλια, πατάτες), ενώ οι σχετικά νεότεροι εξακολουθούν ακόμα
να ασχολούνται με την κτηνοτροφία.
Καθεδρικός Ναός του χωριού είναι ο Αγιος Γεώργιος. Το χωριό πανηγυρίζει
στις 23 Αυγούστου, της Παναγίας, στον ομώνυμο Ναό της, χτισμένο πάνω από το χωριό
σε γραφικότατη τοποθεσία με δροσερή πηγή.
Αποτελεί μία από τις πύλες εισόδου - εξόδου της Ελεγχόμενης Κυνηγετικής
Περιοχής Παρνασσίδας.
ΣΤΡΟΜΗ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 62155
Η Στρόμη είναι χτισμένη σε βαθιά ρεματιά της Γκιώνας,
σε πυκνό ελατόδασος σε υψόμετρο 900 μ. Φαίνεται πως στην "Μεταμόρφωση του Σωτήρος"
υπήρχε αρχαίος οικισμός με το όνομα Στρώον. Στο χάρτη του φιλέλληνα Ιωάννη Πετρώφ
η Στρώμη ονομάζεται Στρώον και το περίγραμμα του αρχαίου οικισμού σημαίνει οχύρωση.
Το χωριό σήμερα έχει 201 κατοίκους.
Η Στρόμη απέχει από την Αθήνα
232 χλμ, από την Λαμία 57
χλμ και από την Αμφισσα 48
χλμ. Η επίσκεψή σας στο χωριό απαιτεί ιδιωτικό αυτοκίνητο, μπορείτε όμως να πάρετε
και το λεωφορείο του ΚΤΕΛ που ανεβαίνει από Λαμία Δευτέρα - Τετάρτη - Σάββατο
και από Αμφισσα μία φορά την εβδομάδα.
Στην είσοδο του χωριού ένα μονότοξο πέτρινο γεφύρι μας μεταφέρει στο
εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας. Πάνω από το γεφύρι υψώνεται ο μικρός όγκος Τσούκα,
όπου οι αρχαίοι κάτοικοι είχαν χτίσει μικρή ακρόπολη. Θα μπορέσετε να θαυμάσετε
το ορμητικό καταρράκτη 1,5 χιλ. έξω από το χωριό. Ανηφορίζοντας προς τη Γκιώνα
10 χλμ. θα δείτε την "Σπηλιά των Εγγλέζων" - "Σπηλιά της Αντίστασης", όπου οι
Εγγλέζοι μαζί με τους Έλληνες αντιστασιακούς σχεδίαζαν τον αγώνα κατά των κατακτητών.
Αξίζει να επισκεφτούν και να προσκομίσουν, όσοι το επιθυμούν, την εικόνα της "Παναγιάς
της Στρωμίτισσας" και το χώρο της "Εκκλησιάς τη Ράχη", όπου βρέθηκε η χάλκινη
εικόνα της Παναγίας του 18ου αιώνα, όταν ο συμπατριώτης μας μετανάστης στην Αμερική
είδε πολλές φορές στα όνειρά του την Παναγία να του υποδεικνύει τον χώρο και το
σημείο που έπρεπε να ψάξει.
ΤΕΙΧΙΟ (Χωριό) ΕΥΠΑΛΙΟ
Τηλέφωνο: +30 22660 91370
Το Τείχιο βρίσκεται στην βόρεια πλευρά του Δήμου Ευπαλίου, στην πλαγιά
των λόφων της οροσειράς Τρικόρφου. 'Eχει υψόμετρο 600 μέτρα στην ζώνη της Βελανιδιάς.
Καταλαμβάνει έκταση 21.100 στρεμμάτων περίπου και έχει 121 κατοίκους. Τους καλοκαιρινούς
μήνες ο πληθυσμός ξεπερνάει τους 500 κατοίκους. Οι πιο πολλοί κάτοικοι είναι συνταξιούχοι
και ασχολούνται συμπληρωματικά και με τα αγροτικά. Πολλοί λίγοι είναι οι καθεαυτού
κτηνοτρόφοι. Μέχρι το 1844 ονομαζόταν Λυκοχώρι, είτε γιατί είχε πολλούς λύκους
είτε επειδή είχε καταληφθεί το αρχαίο Τείχιο (ευρήματα υπάρχουν στην θέση Αγ.
Απόστολος, Βαθαλών, Παπαδιά) από στρατηγό με το όνομα Λυκ και άλλαξε το όνομα
του χωριού. Ο δρόμος που οδηγεί στο χωριό είναι ασφαλτοστρωμένος και οι εσωτερικοί
δρόμοι λιθόστρωτοι. Στην ανατολική είσοδο του χωριού έχει κατασκευασθεί γήπεδο
μπάσκετ και χώρος για αθλοπαιδιές. Στην βόρεια πλευρά του χωριού δεσπόζει η εκκλησία,
πέτρινο κτήριο κτισμένο το έτος 1898 που αναπαλαιώθηκε το έτος 1997 και έχει χαρακτηρισθεί
με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού ως διατηρητέο κτίριο. Επίσης στο κέντρο του
χωριού σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση το κτήριο που γεννήθηκε ο Δήμαρχος Ποτιδάνειας
Παπαποστόλου κτισμένο από Κωνσταντινοπολίτες τεχνίτες με λαδωτή πέτρα και υλικά
του χωριού με παλιά εσωτερική διαρρύθμιση και ταβάνια σκαλιστά. Με απόφαση του
Υπουργείου Πολιτισμού έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο. Είναι γενέτειρα του αείμνηστου
ποιητή και λογοτέχνη Θύμιου Χριστόπουλου και της μουσικοσυνθέτριας Ελένης Καραϊνδρου.
ΤΡΙΖΟΝΙΑ (Νησί) ΦΩΚΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22660 71577
Ιστορικό και γραφικό νησί, αληθινή όαση αναψυχής, με τους απέναντι
παραλιακούς οικισμούς του τα Χάνια
και τη Σπηλιά, από όπου αγναντεύει
κανένας το γραφικό πευκόφυτο νησάκι του Αη-Γιάννη, με την ωραία ακρογιαλιά του.
Στα Τριζόνια έχει κατασκευαστεί αγκυροβόλιο για τον ελλιμενισμό τουριστικών σκαφών.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Φωκίδας.
ΤΡΙΚΟΡΦΟ (Χωριό) ΔΩΡΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 26340 44203
Στο κέντρο μιας λοφοσειράς που σφιχταγκαλιασμένη από το ποτάμι του
Μόρνου, χαμηλώνει στην ομώνυμη πεδιάδα του, σε υψόμετρο 450 μέτρων και σε απόσταση
12 χλμ. από την θάλασσα του Κορινθιακού
και την Ναύπακτο, σαν πρόβατα
απολιθωμένα σε καταπράσινη πλαγιά βρίσκονται τα 190 σπίτια του μαγευτικού Τρικόρφου.
Χτισμένο μια ειδυλλιακή τοποθεσία της περιοχής μας και γιατί όχι όλης
της Ελλάδας - βρίσκεται στην ίδια θέση εδώ και οκτώ περίπου αιώνες με αρχικό του
όνομα Βλαχοκάτουνο. Μια ονομασία που σήμαινε εγκατάσταση βλάχων κτηνοτρόφων που
τους παραχωρήθηκε αυτή η περιοχή από την Μονή
Βαρνάκοβας για να βόσκουν τα ζωντανά τους. Την νεώτερη ονομασία του, Τρίκορφο,
την πήρε με απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου στις 11-5-1930, οπότε αριθμούσε
χίλιους περίπου κατοίκους.
Η κίνηση του πληθυσμού κατά την τελευταία εκατονταετία έχει ως εξής:
1899 464 κατοίκους, 1928 985 κατοίκους, 1940 774 κατοίκους, 1951 616 κατοίκους,1961
493 κατοίκους, 1971 375 κατοίκους, 1991 321 κατοίκους.
Ιστορικοί τόποι, Μνημεία.
•Τρία χιλιόμετρα ΝΔ του χωριού στην θέση "Παλιόκαστρο", υπάρχουν
λείψανα αρχαίας ακρόπολης προφανώς της Λοκρικής πολίχνης που περιήλθε στους Αιτωλούς
από τον 5ο π.Χ. αιώνα.
•Πέντε χιλιόμετρα ΒΔ του χωριού υπάρχει το "Κεφαλογιόφυρο". Αξιόλογο
μνημείο ιστορικής και αρχιτεκτονικής σημασίας που συνέδεε την Φωκίδα με την Αιτωλοακαρνανία
τις δύσκολες μέρες του χειμώνα, όταν τα ορμητικά νερά του ποταμού Μόρνου παράσερναν
τα πάντα στο πέρασμά τους.
•"Αγιονέρι", πηγή με ιαματικό νερό 4 χιλιόμετρα βόρεια του χωριού.
•Σύγχρονα μνημεία που προσελκύουν χιλιάδες επισκέπτες και προσκυνητές ετησίως:
η Μονή Αυγουστίνου Ίππωνος και Σεραφείμ του Σαρώφ και η Μονή Αγίου Νεκταρίου.
ΤΡΙΣΤΕΝΟ (Χωριό) ΔΩΡΙΔΑ
Το Τρίστενο κτισμένο σε υψόμετρο 850μ είναι ένα γραφικό όμορφο χωριό
στα πόδια του οποίου ρέει ο Κοκκινοπόταμος, κυριότερος άλλοτε παραπόταμος του
Μόρνου. Το 1903 κατασκευάστηκε
σιδερένια γέφυρα που εξυπηρετούσε τα χωριά της περιοχής αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει
πια. Τον πλούτο του χωριού σε νερά μαρτυρούν οι έξι νερόμυλοι, πολλά γεφύρια,
η Μεγάλη Βρύση και η Βρύση του Μότσου. Αξιόλογο από αρχιτεκτονικής πλευράς είναι
το κτίριο του δημοτικού σχολείου, που σήμερα χρησιμοποιείται ως Πνευματικό Κέντρο.
Η εκκλησία του χωριού "Μεταμόρφωση του Σωτήρος" περιέχει στο τέμπλο της εικόνες
που ζωγράφισε ο Τριστενιώτης αγιογράφος Σπυρόπουλος. Ενα χιλιόμετρο έξω από το
χωριό βρίσκονται τα γραφικά ξωκλήσια της Παναγίας και του Αϊ-Γιάννη. Από εκει
μένει έκθαμβος κάποιος αγναντεύοντας τη φυσική ομορφιά που συνθέτουν οι κορφές
Ξηροβουνίου, Προφήτη Ηλία (1600μ), Κόρακα και η λίμνη του Μόρνου.
Το χωριό έχει ιστορία που ανάγεται στους αρχαίους χρόνους αφού ανατολικά
του χωριού επισημάνθηκαν ίχνη αρχαίου φρουρίου και οικισμού.
ΤΡΙΤΑΙΑ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +30 22650 67170
Βρίσκεται βορειοδυτικά του όρμου της Ιτέας,
σε υψόμετρο 380 μέτρα. Αρχαία πόλη κατοικούμενη από τους Οζολούς και τους Λοκρούς,
μέχρι το 30 π.Χ. Ηταν χώρα υποτελής στο Ρωμαίο Ανθύπατο της Αχαϊας.
Δίπλα στα ερείπια της αρχαίας
Τριταίας, είναι χτισμένο σήμερα το καινούργιο χωριό, παλαιότερα γνωστό ως
Κολοπετεινίτσα, που ήταν μάλλον παράφραση του Καλοπετεινίτσα.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Φωκίδας.
ΥΨΗΛΟ ΧΩΡΙΟ (Χωριό) ΒΑΡΔΟΥΣΙΑ
Τηλέφωνο: +30 22660 52163
Το Υψηλό Χωριό βρίσκεται κτισμένο στα 1200μ, σε ένα επικλινές κοίλωμα,
αγκαλιασμένο από βουνοκορφές όπως η Σκοτεινή (1537μ), η Τσούπα (1609μ), ο Αϊ-Νικόλας
(1600μ) και είναι πνιγμένο ανάμεσα στα έλατα και τις πολλές πελώριες καρυδιές
του. Κατακλύζεται από πλούσια νερά, έχοντας αρκετές βρύσες όπως το Λάκκο, την
Καραϊνοβρύση, την Τσερδεκλοβρύση, τη Μεγάλη Βρύση και την Αραποστοβρύση.
Δύο εκκλησίες έχει το χωριό, του Αγίου Γεωργίου που κτίστηκε το 1852
και τον Αγιο Νικόλαο στην κορυφή του και οκτώ ξωκλήσια σε μαγευτικές τοποθεσίες.
Μεγάλη η ιστορία και η συμμετοχή του στους αγώνες ενάντια στην Τουρκοκρατία.
ΦΙΛΟΘΕΗ (Χωριό) ΕΥΠΑΛΙΟ
Τηλέφωνο: +30 26340 51130
Το χωριό Φιλοθέη (παλιά ονομασία Γκουμαίοι) βρίσκεται επί της Εθνικής
Οδού Ναυπάκτου - Λιδορικίου,
σε απόσταση 10 χλμ από το Ευπάλιο.
Συνορεύει βόρεια με δρυοδάσος του μοναστηρίου της Παναγίας Βαρνάκοβας, απέχει
5 χλμ από αυτό και βρίσκεται στην διάβα των χιλιάδων προσκυνητών και επισκεπτών
που κατακλύζουν το ιστορικό αυτό μοναστήρι της Ορθοδοξίας με την χιλιόχρονη ιστορία
και την πλούσια προσφορά του. Ιστορικά τα πρώτα σπίτια του σημερινού οικισμού
κτίστηκαν το 1800 περίπου από οικογένειες που διέμεναν και ζούσαν κατά νομάδες
γύρω από το χωριό και κυρίως από το Μοναστήρι και τον Αγιο Αρσένιο, ενώ το 1826
εγκαθίστανται στο χωριό αγωνιστές προερχόμενοι από την έξοδο του Μεσολογγίου.
Το αρχικό όνομα του χωριού "Γκουμαίοι" κατά την επικρατέστερη εκδοχή,
προήλθε από το όνομα "Γκούμας" ενός βλαχοποιμένα κατοίκου του χωριού και συγγενή
του ηγουμένου της Μονής Βαρνάκοβας. Το σημερινό όνομα "Φιλοθέη" καθιερώθηκε το
1958 με απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου και σχετίζεται με την θέα που προσφέρει
όλο το καθαρό ανάγλυφο της περιοχής.
Πρόκειται για χωριό "εξώστη" στην περιοχή με ανοιχτό ορίζοντα,
υπέροχη θέα σε βουνό και θάλασσα. Καταλαμβάνει έκταση 13.000 στρέμματα, βρίσκεται
σε υψόμετρο 500 μ. και έχει 291 κατοίκους, ενώ το καλοκαίρι ξεπερνά τους 800.
Οι περισσότεροι είναι συνταξιούχοι και ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα του χωριού είναι η εξόρυξη και εμπορία πέτρας
με τα ποικίλα χρώματα, τα μεγέθη και την αυθεντικότητά της, καθώς και οι περιζήτητοι
κτίστες και μαστροπελεκάνοι τεχνίτες της πέτρας. Τα κεραμοσκεπή και πέτρινα κτήρια
ειδικής αρχιτεκτονικής, τα πλακόστρωτα των αυλών και πλατειών δίνουν μια ξεχωριστή
αισθητική στον οικισμό και επιφυλάσσουν μια έκτακτη ομορφιά και ζεστασιά στον
επισκέπτη σε συνδυασμό με την ονομαστή Γκουμιώτικη πέτρα. Δίκαια αποκαλείται η
Φιλοθέη το "πέτρινο χωριό της Δωρίδας".
Ένα πραγματικό στολίδι στο κέντρο του χωριού είναι η πλατεία του Αϊ
Γιώργη. Τα αναπαλαιωμένα πετρόκτιστα κτήρια της ομώνυμης εκκλησίας και του Κοινοτικού
Γραφείου, το πλακόστρωτο, τα πέτρινα πεζούλια, το μαστροπελεκημένο σιντριβάνι,
η βαριόκτιστη βρύση και ο αιωνόβιος πλάτανος την περιβάλλουν. Είναι χώρος κοινωνικών
εκδηλώσεων και πανηγυριών του Αγίου Πνεύματος και του 15 Αύγουστου, ενώ κάθε καλοκαίρι
οι κάτοικοι, οι παραθεριστές και οι επισκέπτες μπορούν να απολαμβάνουν υπαίθρια
τους τοπικούς μεζέδες και εκλεκτά παραδοσιακά φαγητά.
ΒΔ του χωριού σε απόσταση 1 χιλιομέτρου βρίσκεται ο αρχαιολογικός
χώρος του Παλαιόκαστρου σε
υψόμετρο 650 μέτρων, όπου βρίσκονται ερείπια οχυρώσεως Δωρικής εποχής, με διασωθέντα
τείχη ακρόπολης, με θρύλους και παραδόσεις που μαρτυρούν σκληρές μάχες σε παλιούς
καιρούς σ' αυτή την αετοράχη της λευτεριάς. Είναι πετρώδες ύψωμα, με απόκρημνους
βράχους. Είναι μια θέση πανοραμικής θέας με ονειρώδες αγνάντεμα σε βουνό και θάλασσα.
Μέσα στην αγκαλιά του φαραγγιού της Μαντήλως και των πλούσιων πηγαίων
νερών των θέρμων βρίσκεται το ιστορικό μοναστήρι του Αη Γιάννη των Θέρμων. Βυζαντινό
Μοναστήρι των Κομνηνών και παλαιό μετόχι της Βαρνάκοβας. Γνωστό για το πρώτο ολοκαύτωμα
της Λευτεριάς του 1821, έγινε θυσία για τον μεγάλο αγώνα. Το 1964 ξαναχτίστηκε
πάνω στα παλιά ερείπια και κάθε 24 Ιουνίου, τ' Αϊ Γιαννιού του Ρηγανά, στήνεται
πανηγύρι στο πέτρινο αλώνι και τον νερόμυλο.
Σε απόσταση 700 μέτρων δυτικά του χωριού, βρίσκεται η τοποθεσία "δώδεκα
πουρνάρια" με τα αιωνόβια δέντρα ν' αγναντεύουν σε στεριές και θάλασσες.
Στέκονται εκεί για να θυμίζουν μέσα από την ζωντανή ιστορία του αγώνα κατά της
Τουρκοκρατίας, την κραυγή "Μόλεμα (μόλυνση) Αγά μ', κουκούδ' (σπυρί) Αγά
μ", των έξυπνων κατοίκων της εποχής εκείνης, όταν τουρκικό απόσπασμα προσπάθησε
να καταλάβει το χωριό και με το "ου Αγά μ', ου Αγά μ' στα 12 πουρνάρια"
εξεδίωξαν επιτυχώς του Τούρκους στρατιώτες που φοβήθηκαν την μόλυνση.
Την εικόνα συμπληρώνουν μερικά φυσικά αξιοθέατα που προσελκύουν το
ενδιαφέρον, όπως το ανεξερεύνητο σπήλαιο της Δρακότρυπας, το φαράγγι και οι καταρράκτες
του Βαθυρέματος, ενώ συγκινήσεις προσφέρει το κυνήγι του αγριογούρουνου στους
κυνηγότοπους των περιοχών Ζευγάρι-Παλιόμυλος στα όρια του καταφυγίου του δάσους
της Βαρνάκοβας και των Μουντουνίων. Επιπλέον η περιοχή ενδείκνυται για πεζοπορία
και ειδικά το ιστορικό μονοπάτι πεζοπορίας "η Καλογερική Στράτα" (Βαρνάκοβα, Παλιόκαστρο,
Φιλοθέη, 12 πουρνάρια, Δροσάτο) μπορεί να προσφέρει στον επισκέπτη μια πιο άμεση
και ουσιαστική επαφή με την φύση, τους κατοίκους και την ιστορία της περιοχής.
Η Φιλοθέη με το άριστο υγιεινό κλίμα και, το όμορφο φυσικό περιβάλλον,
συνδυάζει διακοπές σε βουνό και θάλασσα που απέχει μόλις 10 χιλιόμετρα. Παρέχει
την δυνατότητα για περιήγηση, πεζοπορία και επίσκεψη με το αυτοκίνητό στο Μοναστήρι
της Παναγίας Βαρνάκοβας.
ΧΡΥΣΟ (Χωριό) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Πήρε το όνομά του από την αρχαία πόλη της "Κρίσας",
η οποία χτίστηκε - κατά τον Ομηρο- τον 14ο ή 15ο αιώνα π.Χ. Ιχνη ερειπίων των
τειχών της αρχαίας Κρίσας, που καταστράφηκε από τους Αμφικτίονες στον πρώτο Ιερό
Πόλεμο, γύρω στο 590 π.Χ., σώζονται πάνω στο λόφο Στεφάνι, νοτιότερα από τη σημερινή
κωμόπολη. Εκεί στην αρχή της κατάφυτης από ελαιόδενδρα πεδιάδας, το λεγόμενο "Κρισαίο
Πεδίο", που απλώνεται ως τη θάλασσα της Ιτέας,
βρισκόταν στην αρχαιότητα ο Ιππόδρομος των Δελφών, όπου εκτελούνταν τα "Πύθια",
αγώνες με πανελλήνια εμβέλεια.
Το Χρισσό σήμερα είναι μια ευπρόσωπη κωμόπολη, με σπίτια, (αρκετά
από αυτά νεοκλασικής τεχνοτροπίας, δείγμα της παλαιότερης ευημερίας των κατοίκων
από τα προϊόντα της ελιάς), που περιβάλλονται από ολοπράσινους κήπους, με δύο
γραφικές πλατείες που δροσίζουν αιωνόβια πλατάνια, με παραδοσιακές ταβέρνες με
ευγενικούς και φιλόξενους κατοίκους στην πλειονότητα τους αγρότες.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής
Αυτοδιοίκησης Φωκίδας.
ΑΜΦΙΣΣΑ (Πόλη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Τηλέφωνο: +3022653 50630-1
Φαξ: +3022650 79265
Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Εγγραφείτε τώρα!
