Η Ήπειρος βρίσκεται στη βορειοδυτική γωνιά της Ελληνικής χερσονήσου
και είναι η πιο ορεινή της περιοχή. Η κύρια κορυφογραμμή της οροσειράς της
Πίνδου
αποτελεί το φυσικό ανατολικό σύνορό της, που τη χωρίζει αλλά και τη συνδέει με
τις άλλες περιοχές της χώρας. Εκτός απ’ τα βουνά της
Πίνδου,
δεκάδες άλλα μικρά και μεγάλα βουνά είναι σπαρμένα σ’ όλην την επιφάνειά
της, περιορίζοντας στο ελάχιστο τις πεδινές εκτάσεις. Στα δυτικά απλώνεται το
απέραντο
Ιόνιο, με τις όμορφες
παραλίες, τις λιμνοθάλασσες και τα δέλτα των ποταμών, όπου ζουν χιλιάδες υδρόβια
πουλιά.
Αν και μεγάλες περιοχές της Ηπείρου είναι γυμνές από δάση υπάρχουν
ωστόσο και άλλες που χαρακτηρίζονται από οργιώδη βλάστηση. Ας μην ξεχνάμε πως
στην Ήπειρο βρίσκονται μερικά από τα μεγαλύτερα και ωραιότερα δάση της χώρας.
Στα δάση αυτά κυριαρχεί η Μαύρη Πεύκη (Pinus nigra) και διάφορα φυλλοβόλα δέντρα,
όπως η Οξυά και η Δρυς, ενώ στα ψηλότερα σημεία των βουνών ζει το περίφημο Ρόμπολο
(Pinus heldreichii), ένα είδος πεύκου, ενδημικό της Βαλκανικής χερσονήσου. Σε
χιλιάδες ανέρχονται άλλωστε τα είδη των αγριολούλουδων της Ηπείρου. Μερικά απ’
αυτά κάνουν πράγματι εντυπωσιακά άνθη, όπως ο ´Αγριος παρθενικός κρίνος
(Lilium candidum), ο Κίτρινος κρίνος της Αλβανίας (Lilium albanicum), ο Νάρκισσος
των ποιητών (Narcissus poeticus), η Ραμόνδα (Ramonda serbica) και πολλά άλλα.
Το ίδιο εντυπωσιακή είναι και η πανίδα της Ηπείρου που περιλαμβάνει
αρκούδες, αγριόγιδα, βίδρες, αγριογούρουνα, αγριόγατους, το σχεδόν άγνωστο λύγκα
και πολλά είδη αρπακτικών και υδρόβιων πτηνών. Οι καλοδιατηρημένοι παραδοσιακοί
οικισμοί της Ηπείρου, με το μοναδικό τροπικό χρώμα, αποτελούν πραγματικά ζωντανά
μουσεία, για τη γνώση της τελευταίας φάσης της ιστορίας της, δηλαδή των χρόνων
της τουρκοκρατίας αλλά και της μετά από την Τουρκοκρατία περιόδου.
Μετά την κατάκτηση της Ηπείρου από τους Τούρκους, το 15ο αιώνα, ορισμένες
ορεινές περιοχές της πέτυχαν κάποια σχετική αυτονομία κι αυτό είχε σαν αποτέλεσμα
να γνωρίσουν μεγάλη οικονομική και πολιτιστική άνθηση. Σ’ αυτά τα μέρη αναπτύχθηκε
τότε ιδιαίτερα η αρχιτεκτονική, με την κατασκευή μεγάλων αρχοντικών, σχολείων,
εκκλησιών, γεφυριών και έργων οδοποιίας. Παράλληλα, άνθισε η ζωγραφική, με τη
συνέχιση της γνήσιας βυζαντινής παράδοσης, χωρίς δυτικές επιδράσεις και η ξυλογλυπτική,
με τη δημιουργία περίτεχνων τέμπλων, που αποτελούν μοναδικά δείγματα λαϊκού πολιτισμού.
Το κύριο χαρακτηριστικό των παραδοσιακών οικισμών της Ηπείρου είναι
το γκρίζο χρώμα τους, που οφείλεται στη χρήση της ντόπιας πέτρας. Η πέτρα αυτή
ονομάζεται "φλύσχης" και σχηματίζει στο έδαφος επάλληλα στρώματα, με
ποικίλο πάχος. Η εξόρυξη και η κατεργασία της είναι σχετικά εύκολες. Μ’
αυτήν γίνονταν όχι μόνο οι τοίχοι των σπιτιών αλλά και οι δρόμοι, οι μάντρες,
τα δάπεδα, οι αυλές και οι στέγες. Έτσι ολόκληρο το χωριό "δένει" με
τους γύρω βράχους και τα δάση που το περιβάλλουν σ' ένα ενιαίο και αδιάσπαστο
σύνολο.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας άνθισε επίσης η λαϊκή χειροτεχνία, σ’
όλες της τις μορφές. Πολλά χωριά, όπως το
Συράκο,
οι
Καλαρίτες, το
Μέτσοβο,
οι
Χιονιάδες, αλλά και η ίδια
πρωτεύουσα της Ηπείρου, τα
Ιωάννινα,
αναδείχτηκαν σε σημαντικά κέντρα, όπου αναπτύχθηκαν η αργυροχοϊα, η χρυσοκεντητική,
η υφαντική, η ξυλογλυπτική κ.λπ. Η παράδοση αυτή συνεχίζεται μέχρι σήμερα, κύρια
στα
Ιωάννινα και στο
Μέτσοβο,
όπου βρίσκονται αξιόλογοι τεχνίτες. Ο επισκέπτης περιηγούμενος τα
Ιωάννινα
καθώς και άλλες πόλεις και κωμοπόλεις της Ηπείρου μπορεί να θαυμάσει και αγοράσει
αργυρά αντικείμενα και σκεύη της "Γιαννιώτικης λαϊκής τέχνης", περιζήτητα
για την καλαισθησία και την ποικιλία των σχεδίων τους, ξυλόγλυπτα και υφαντά.
Σ’ όλα σχεδόν τα χωριά της Ηπείρου γίνονται πανηγύρια, σε διάφορες
ημερομηνίες του καλοκαιριού. Στα πανηγύρια αυτά γίνεται προσπάθεια να αναβιώσουν
τα τοπικά έθιμα, όπως και οι παλιοί χοροί και τα τραγούδια, που χαρακτηρίζονται
από εξαιρετικά μεγάλη ποικιλία. Το πιο ονομαστό είναι το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής
(26 Ιουλίου), που γίνεται στο
Μέτσοβο.
Σ' αυτό το πανηγύρι οι κάτοικοι χορεύουν υποχρεωτικά με τις τοπικές φορεσιές τους.
Γι’ αυτούς που ενδιαφέρονται για τις παραστάσεις του αρχαίου δράματος, υπάρχουν
τα "Δωδώνεια", θεατρικές εκδηλώσεις, που γίνονται στο αρχαίο θέατρο
της
Δωδώνης.
(κείμενο: Γ. ΣΦΗΚΑΣ)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
του Ελληνικού Οργανισμού
Τουρισμού (1988).
