Εμφανίζονται 48 τίτλοι με αναζήτηση: Πληροφορίες για τον τόπο στην ευρύτερη περιοχή: "ΚΟΜΟΤΗΝΗ Επαρχία ΡΟΔΟΠΗ" .
ΘΡΥΛΟΡΙΟ (Κωμόπολη) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Κοντά στον εθνικό δρόμο Κομοτηνής-
Αλεξανδρούπολης, στο ύψος
του χωριού Θρυλόριο, λειτουργεί από το 1978 οργανωμένη Βιομηχανική Περιοχή, από
τις μεγαλύτερες στην Ελλάδα,
η οποία καταλαμβάνει έκταση 4.332 στρεμμάτων με προγραμματισμένους χώρους πρασίνου
και εσωτερικό οδικό δίκτυο. Στο χώρο αυτό λειτουργεί το Διεθνές Εκθεσιακό Κέντρο
Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης σε μόνιμες εγκαταστάσεις, στις οποίες γίνονται
περιοδικές εκθέσεις.
(Κείμενο: Βάντα Παπαϊωάννου- Βουτσά)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Δεκέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Περιφέρειας
Ανατ. Μακεδονίας - Θράκης.
ΚΟΜΟΤΗΝΗ (Πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
Στη ΒΙ.ΠΕ Κομοτηνής λειτουργεί ο Ενεργειακός Σταθμός της ΔΕΗ, που
χρησιμοποιεί ως καύσιμο το φυσικό αέριο και θα ολοκληρωθεί με την υλοποίηση των
δικτύων διανομής φυσικού αερίου για αστική και βιομηχανική κατανάλωση.
(Κείμενο: Βάντα Παπαϊωάννου- Βουτσά)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Δεκέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Περιφέρειας
Ανατ. Μακεδονίας - Θράκης.
ΙΑΜΠΟΛΗ (Οικισμός) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Dampolis or Diampolis (Diampolis: Iamboli), a Greek town in the interior
of Thrace, to the east of Irenopolis, on the river Tonsus. (Ann. Comn. x. p. 274.)
It is probably the same place as the Diopolis of Hierocles, and the Diospolis
of Malala (ii. p. 167).
ΙΣΜΑΡΙΔΑ (Λίμνη) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Ismaris (Ismaris limne), a small lake on the south coast of Thrace,
a little to the east of Maronea. (Herod. vii. 169; Steph. B. s. v. Ismaros.) On
its eastern side rises Mt. Ismarus.
ΙΣΜΑΡΟΣ (Βουνό) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Ismarus (Ismaros), a mountain rising on the east of lake Ismaris,
on the south coast of Thrace (Virg. El. vi. 30, Georg. ii. 37; Propert. ii. 13.
5. iii. 12. 25 ; Lucret. v. 31, where it is called Ismara, as in Virg. Aen. x.
351.) Homer (Od. ix. 40,198) speaks of Ismarus as a town of the Cicones, on or
at the foot of the mountain. (Comp. Marc. Heracl. 28.) The name of the town also
appears in the form Ismaron. (Plin. iv. 18.) The district about Ismarus produced
wine which was highly esteemed. (Athen. i. p. 30; Ov. Met. ix. 641; Steph. B.
s. v.)
ΙΣΜΑΡΟΣ (Αρχαία πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
A mountain rising on the east of lake Ismaris, on the south coast
of Thrace (Virg. El. vi. 30, Georg. ii. 37; Propert. ii. 13. 5. iii. 12. 25 ;
Lucret. v. 31, where it is called Ismara, as in Virg. Aen. x. 351.) Homer (Od.
ix. 40,198) speaks of Ismarus as a town of the Cicones, on or at the foot of the
mountain. (Comp. Marc. Heracl. 28.) The name of the town also appears in the form
Ismaron. (Plin. iv. 18.) The district about Ismarus produced wine which was highly
esteemed. (Athen. i. p. 30; Ov. Met. ix. 641; Steph. B. s. v.)
This text is from: Dictionary of Greek and Roman Geography (1854) (ed. William Smith, LLD). Cited June 2004 from The Perseus Project URL below, which contains interesting hyperlinks
ΚΟΜΨΑΤΟΣ (Ποταμός) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Compsatus (Kompsatos), a river of Thrace, which flowing through Lake
Bistonis emptied itself into the Aegean. (Herod. vii. 109.)
ΜΑΞΙΜΙΑΝΟΥΠΟΛΗ (Αρχαία πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
(Maximianoupolis), a town of Thrace, formerly called Impara or Pyrsoalis (It.
Ant. p. 331), not far from Rhodope (Amm. Marc. xxvii. 4), and the lake Bistonis
(Melet. p. 439, 2; It. Hieros. p. 603; Hierocl. p. 634; Const. Porph. de Them.
ii. 1; Procop. de Aed. iv. 11; Conc. Chal. p. 96.)
ΜΑΡΩΝΕΙΑ (Αρχαία πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
Maroneia. Eth. Maroneites. A rich and powerful city of the Cicones, in Thrace,
situated on the Aegean sea, not far from the lake Ismaris. (Herod. vii. 109.)
It was said to have been founded by Maron, a son of Dionysus (Eurip. Cycle. v.
100, 141), or, according to some, a companion of Osiris (Diod. Sic. i. 20); but
Scymnus (675) relates that it was built by a colony from Chios in the fourth year
of the fifty-ninth Olympiad (B.C. 540). Pliny (iv. 11. s. 18) tells us that the
ancient name was Ortagurea. The people of Maronea venerated Dionysus in an especial
manner, as we learn from their coins, probably on account of the superior character
of their wine, which was celebrated as early as the days of Homer (Od. ix. 196,
seqq.). This wine was universally esteemed all over the. ancient world; it was
said to possess the odour of Nectar (Nonnus, i. 12, xvii. 6, xix. 11), and to
be capable of mixture with twenty times its quantity of water (Hom. Od. ix. 209);
and, according to Pliny, on an experiment being made by Mucianus, who doubted
the truth of Homer's statement, it was found to bear even a larger proportion
of water. (Plin. xiv. 4. s. 6; comp. Victa Maroneo foedatus lumina Baccho, Tibull.
iv. 1. 57).
Maroneia was taken by Philip V. of Macedon in B.C. 200 ; and when
he was ordered by the Romans to evacuate the towns of Thrace, he vented his rage
by slaughtering a great number of the inhabitants of the city. (Liv. xxxi. 16,
xxxix. 24; Polyb. xxii. 6, 13, xxiii. 11, 13.) The Romans subsequently granted
Maroneia to Attalus; but they almost immediately afterwards revoked their gift,
and declared it a free city. (Polyb. xxx. 3.) By Constantine Porphyrogenitus (Them.
ii. 2), Maroneia is reckoned among the towns of Macedon. The modern name is Marogna,
and it has been the seat of an archbishopric.
This text is from: Dictionary of Greek and Roman Geography (1854) (ed. William Smith, LLD). Cited June 2004 from The Perseus Project URL below, which contains interesting hyperlinks
ΟΡΘΑΓΟΡΕΙΑ (Αρχαία πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
A town of Macedonia, of which coins are extant. Pliny (iv. 11. s. 18) says that
Ortagurea was the ancient name of Maroneia; but we learn from an ancient geographer
(Hudson, Geogr. Min. vol. iv. p. 42) that Orthagoria was the ancient name of Stageira,
to which accordingly the coins are assigned. (Eckhel, vol. ii. p. 73.)
ΣΤΡΥΜΗ (Αρχαία πόλη) ΜΟΛΥΒΩΤΗ
Strume. A town on the S. coast of Thrace, a little to the W. of Mesembria, between
which and Stryme flowed the small river Lissus, which the army of Xerxes is said
to have drunk dry. (Herod. vii. 108.) Stryme was a colony of Thasos; but disputes
seem to have arisen respecting it between the Thasii and the people of the neighbouring
city of Maroneia. (Philip. ap. Demos. p. 163, R.)
ΙΣΜΑΡΟΣ (Αρχαία πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
(Ismaros) or Ismara. A town in Thrace, near Maronea, situated on a mountain of the same name, which produced excellent wine. It is mentioned in the Odyssey as a town of the Cicones. The poets frequently use the adjective Ismarius as equivalent to Thracus. Near Ismarus was Lake Ismaris.
ΜΑΡΩΝΕΙΑ (Αρχαία πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
(Maroneia). A town on the southern coast of Thrace, on the lake Ismaris, belonged originally to the Cicones, but afterwards colonized from Chios. It was celebrated for its excellent wine, and is mentioned by Homer as the residence of Maron, son of Evanthes, grandson of Dionysus and Ariadne, and priest of Apollo.
ΜΑΡΩΝΕΙΑ (Αρχαία πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
A prosperous Kikonian city on the coast, not far from the modern town
of Maronia. It was traditionally founded by Maron, priest of Apollo at Ismaros
and grandson of Dionysos. Together with the other Kikonian cities of Ismaros and
Xantheia, it was already in existence in the 7th c. The principal cult was devoted
to the triad of Zeus, Dionysos, and Maron. A fine local coinage began in the 6th
c. and continued until the union of Thrace with Macedonia. The city was especially
noted for its strong wine, like that which was given by Maron to Odysseus, who
used it to intoxicate Polyphemos. Reinach reported many Byzantine and Venetian
remains as well as architectural fragments of white marble. A small marble theater
was destroyed early in the 20th c.
M. H. Mc Allister, ed.
This text is from: The Princeton encyclopedia of classical sites,
Princeton University Press 1976. Cited Nov 2002 from
Perseus Project URL below, which contains 31 image(s), bibliography & interesting hyperlinks.
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥΠΟΛΙΣ (Αρχαία πόλη) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Name of four ancient episcopal sees located respectively in Galatia
(suffragan of Ancyra), in
Phrygia (suffragan of Laodicea),
in Caria, and in Thrace.
Transcribed by: W.S. French, Jr
This text is cited June 2003 from The Catholic Encyclopedia, New Advent online edition URL below.
ΜΑΡΩΝΕΙΑ (Αρχαία πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
Maronia. A titular see in the province of Rhodopis,
suffragan of Trajanopolis.
The town is an ancient one, said to have been founded by Maron, who was supposed
to be the son of Dionysus or companion of Osiris. The probable origin of this
legend is the fact that Maronia was noted for its Dionysiac worship, perhaps because
of the famous wine grown in the neighbourhood and which was celebrated even in
Homer's day. It is mentioned in Herodotus (Vll, 109), and referred to by Pliny
under the name Ortagurea.
The town derived some of its importance from its commanding position
on the Thracian Sea, and
from the colony from Chios
which settled there about 560 B.C. It was taken by Philip V, King of Macedonia
(200 B.C.), but straightaway set free at the command of the Romans. By the Romans
it was given to Attalus, King of Pergamos,
but the gift was revoked and the town retained its freedom. Maronia, about 640,
became an autocephalous archdiocese, and was raised to metropolitan rank in the
thirteenth century under Andronicus II.
The ancient town on the sea coast has been abandoned, and the name
is now given to a village about three-quarters of an hour inland.
S. Vailhe, ed.
Transcribed by: Joseph P. Thomas
This extract is cited June 2003 from The Catholic Encyclopedia, New Advent online edition URL below.
ΙΑΣΜΟΣ (Δήμος) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Ο Δήμος Ιάσμου είναι μία από τις παλαιότερες και ωραιότερες κωμοπόλεις
της Θράκης, κτισμένος στις υπώρειες της Ροδόπης και στο μυχό της λίμνης Βιστωνίδας.
Είναι το διοικητικό, οικονομικό, συγκοινωνιακό και πνευματικό κέντρο του Δήμου.
Εικάζεται ότι η ύπαρξή του είναι αποτέλεσμα της μετεγκατάστασης των κατοίκων της
Αναστασιούπολης
μετά την κατάκτησή της από τους Τούρκους το 1360 - 1400. Η πρώτη ιστορική αναφορά
σ' αυτόν γίνεται από τον Εβλιά Τζελεπή, Τούρκο περιηγητή, γύρω στο 1600.
Ο Ίασμος στην σημερινή του μορφή προέκυψε από την συνένωση των κοινοτήτων
Ιάσμου, Αμβροσίας
και Σάλπης.
Ο Δήμος Ιάσμου έχει το μοναδικό για το νομό Ροδόπης χαρακτηριστικό
του συνδιασμού, εντός των ορίων του, λίμνης και ορεινού όγκου Η παράλια ζωή μαζί
με την λίμνη Βιστωνίδα, πλέον του μισού της έκτασης της οποίας κείται στην περιοχή
του Δήμου Ιάσμου, είναι από τους σημαντικότερους και διεθνώς γνωστούς υδροβιότοπους
της Ευρώπης. Παράλληλα η λίμνη είναι πλούσιος ψαρότοπος και αποτελεί με πολλούς
τρόπους σημαντική πλουτοπαραγωγική πηγή.
Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Ιάσμου
ΝΕΟ ΣΙΔΗΡΟΧΩΡΙ (Δήμος) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥΠΟΛΙΣ (Αρχαία πόλη) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Σχετική θέση: Πρόκειται για τη θέση ερειπίων Μπουρού Καλέ, που βρίσκεται
σε στενή επίπεδη λωρίδα ξηράς (με ελάχιστο πλάτος περίπου 2χλμ) ανάμεσα στους
πρόποδες της Ροδόπης στα Β και τη λίμνη της Πορούς στα Ν, 11χλμ BBΔ του Πόρτο
Λάγος, 17χλμ ΑΝΑ της Ξάνθειας,
26χλμ Δ των Κουμουτζηνών.
Η ταύτιση της βυζαντινής πόλης έγινε από τον Κυριακίδη, ο οποίος ταύτισε επίσης
το Περιθεώριον με τη Bourou του Enveri και είχε αναγνωρίσει το μονόγραμμα των
Παλαιολόγων στα λείψανα ενός πύργου με την ονομασία "Μπουρού Καλέ".
Oικιστικές μονάδες: Το Περιθεώριον υπήρξε το βασικό κέντρο μιας περιοχής,
που συμπεριλάμβανε μάλλον σημαντικό αριθμό μικρών πολισμάτων, κωμοπόλεων και χωρίων,
που δεν ήταν οχυρωμένα, αλλά προστατεύονταν από φρούρια κατασκευασμένα ειδικά
για το σκοπό αυτό.
Αλλες θέσεις: Στην περιοχή Μπαντέμ-ντερέ, σχεδόν 1χλμ ανατολικά της Πελεκητής
και σε ίση απόσταση BA των Αμαξάδων,
3χλμ ΒΔ του Περιθεωρίου, πάνω σε μία έκταση 15.000μ² υπάρχουν πλούσια ευρήματα
χρηστικής κεραμεικής της ρωμαϊκής και βυζαντινής περιόδου.
Θαλάσσιες: Από την ίδρυσή της η πόλη αποτελεί σημαντικό λιμάνι του Αιγαίου.
ΠOΛITIKH IΣTOPIA - XPONOΛOΓIO: Το όνομα Αναστασιούπολις, που απαντάται
για πρώτη φορά στον Προκόπιο, φαίνεται να δόθηκε την εποχή του Αναστασίου Α' (491-518)
για να αντικαταστήσει τον σταθμό της Εγνατίας οδού, που σημειώνεται στα ρωμαϊκά
οδοιπορικά ως Stabulo Diomedis. Η περιτειχισμένη παραθαλάσσια πόλη απέκτησε υπό
τον Ιουστινιανό Α' ένα οχυρωμένο, ασφαλές λιμάνι, το οποίο θα προστάτευε τη ναυτιλίας
από τις βαρβαρικές επιθέσεις. Ο ίδιος αυτοκράτορας κατασκεύασε ή αποπεράτωσε τον
υδραγωγό που μετέφερε το νερό από τα βουνά στην πόλη. Η θρακική πόλη Αναστασιούπολις
κυριεύτηκε ήδη στα 562 από βαρβαρικές επιθέσεις (Ούννοι). Από τον 7ο έως τον 12ο
αι. η Αναστασιούπολις χαρακτηρίζεται ως επισκοπή υπαγόμενη στη μητρόπολη Τραϊανουπόλεως
(εκκλησιαστική επαρχία Ροδόπης). Η αναφορά σε πηγές του 7ου και 9ου αι. μιας ομώνυμης
βοηθητικής επισκοπής της Αδριανουπόλεως οφείλεται μάλλον σε διπλοεγγραφή. Το Περιθεώριον
εκπροσωπήθηκε μάλλον στη σύνοδο του 787 (επίσκοπος Συνέσιος;). Η θέση της Αναστασιουπόλεως
δεν μπορεί να προσδιοριστεί επακριβώς. Αντίθετο προς την ταύτισή της με το Περιθεώριον
εμφανίζεται το γεγονός ότι το Περιθεώριον από τον 10ο έως τον 12ο αι. αναφέρεται
ως επισκοπή υπαγόμενη στην Τραϊανούπολη (ενίοτε με την προσθήκη "ήτοι Δάτου",
άλλοτε υπαγόμενο στη μητρόπολη Φιλίππων και την εκκλησιαστική επαρχία της Μακεδονίας,
κι άλλοτε με το λανθασμένο τύπο "Θεώριον"). Η παλαιότερη μαρτυρία για το Περιθεώριο
αφορά τη συμμετοχή επισκόπου (Ιάκωβος) στη σύνοδο του 879. Το 1078, 1079 μία φρουρά
του σφετεριστή Νικηφόρου Βασιλάκιου ηττήθηκε στο Περιθεώριο από τον μετέπειτα
αυτοκράτορα Αλέξιο Α'. Το Peritheorion, Peritheorium αποτέλεσε προφανώς σημαντική
εμπορική και ως εκ τούτου συμπεριελήφθη στις βυζαντινοβενετικές συμφωνίες των
ετών 1082, 1148 και 1187. Το 1083 το προάστειον του Μηνά (μαζί με τα κτήματα)
και η "αυλή" (μαζί με τα ακίνητα) του Απασίου, η οποία βρισκόταν εντός του κάστρου
του Περιθεωρίου, ανήκαν στη Μονή της Θεοτόκου Πετριτζονίτισσας. Στα 1097 οι Νορμανδοί
κινήθηκαν προς την Κωνσταντινούπολη μέσω της Praetoria (μεταξύ Χριστοπόλεως/Καβάλας
και Μοσυνοπόλεως).
Η πόλη καταστράφηκε από τον Καλογιάννη στα 1205, 1206. Ο επίσκοπος της πόλης υπήρξε
μητροπολίτης Τραϊανουπόλεως
στα 1260-1261. Παρότι στα 1274 αναφέρεται ο μητροπολίτης Αναστασιουπόλεως, φαίνεται
ότι η επισκοπή προήχθη σε μητρόπολη υπό τον Ανδρόνικο Β' (1282-1328). Το 1285
ο Ιωάννης πήρε μέρος στη σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως ως μητροπολίτης Αναστασιουπόλεως
και πρόεδρος Τραϊανουπόλεως. Σύμφωνα με τη διήγηση του Ιωάννη Καντακουζηνού ο
Ανδρόνικος Γ' ανοικοδόμησε μερικώς την πόλη και τη μετονονόμασε από Αναστασιούπολη
(ονομασία προερχόμενη μάλλον από το όνομα του ιδρυτή της, αυτοκράτορα Αναστάσιο)
σε Περιθεώριον. Στην περιοχή του Περιθεωρίου διεξήχθη στις αρχές του 14ου αι.
ιστορικής σημασίας μάχη, που είχε ως αποτέλεσμα τη διάλυση της Καταλανικής Κομπανίας,
η οποία είχε προσκληθεί από τον Ανδρόνικο Β' Παλαιολόγο να βοηθήσει το Βυζάντιο
στην απώθηση των εμφανισθέντων στη Μικρά Ασία Τούρκων. Το 1342 ο Ιωάννης Καντακουζηνός
πολιόρκησε μάταια την πόλη, την οποία υπερασπίζονταν οι βυζαντινοί του αντίπαλοι,
μεταξύ των οποίων και ο Ιωάννης Βατάτζης. Στο τέλος του φθινοπώρου ή στις αρχές
του χειμώνα του 1343 ναυάγησε πάλι η προσπάθεια του Καντακουζηνού να κερδίσει
το Περιθεώριον, Μπουρού, παρότι τη φορά αυτή υποστηρίχθηκε από τον Ουμούρ πασά.
Στις 7 Ιουλίου του 1345 οι Καντακουζηνός και Ουμούρ πασάς νίκησαν μπροστά στα
τείχη του Περιθεωρίου τα στρατεύματα του Μομιτζίλου, ο οποίος μάλιστα σκοτώθηκε
στη μάχη. Οι κάτοικοι της πόλης έμειναν αμέτοχοι και άνοιξαν απλά τις πύλες στους
νικητές. Το 1353 ο μητροπολίτης Τραϊανουπόλεως απέκτησε τη μητρόπολη Περιθεωρίου
με όλα τα δικαιώματα και τα εισοδήματά της. Είναι ανακριβής η πληροφορία για μια
τούρκικη κατάκτηση του Περιθεωρίου στα 1354. Σύμφωνα με επιθυμία του Ματτθαίου
Καντακουζηνού, ο άρχοντας του Περιθεωρίου, δεσπότης Ιωάννης Ασάνης, παρέδωσε το
1355 την απόρθητη πόλη στον Ιωάννη τον Ε'. ΄Ομως μόλις το 1357 μπόρεσε ο Παλαιολόγος
να προβάλλει τις αξιώσεις του πάνω στην πόλη. Στα 1368 ο μητροπολίτης Περιθεωρίου
απέκτησε τη μητρόπολη Τενέδου.
Πιθανόν στα 1373 η Borove κυριεύτηκε από τους Τούρκους. Ο μητροπολίτης Δωρόθεος
φυλακίστηκε από τον αυτοκράτορα στον " πύργο των Πόρων'', αλλά, βοηθήθηκε από
τους Τούρκους προσφέροντας ανταλλάγματα, για να ανέλθεε πάλι στην κορυφή της εκκλησιαστικής
διοίκησης του Περιθεωρίου. Στα τέλη του 1381 ο Δωρόθεος αφορίστηκε από τον πατριάρχη.
Μάλλον στα τέλη του 14ου αι. ο μητροπολίτης Θεοφάνης συνέγραψε ένα Βίο του Μάξιμου
Καυσοκαλύβη. Το Περιθεώριον ίσως να ταυτίζεται με την θέση Παλατεόρια που ο Σουλεϋμάν
επέστρεψε το 1403 στο Βυζάντιο. Ο Μουράτ Β', λίγο μετά την αρχή της βασιλείας
του το 1421, παραχώρησε το Περιθεώριον στον Giovanni Adorno εφ'όρου ζωής. Στα
1433 το Περιθεώριον διέθετε ελληνικό πληθυσμό.
Aλιεία: Η εγγύτητα με τη θάλασσα και τη λίμνη της Πορούς πρόσθετε αναμφίβολα
και δραστηριότητες όπως το ψάρεμα. Πληροφορίες αναφέρουν την ύπαρξη ιχθυοτροφείου.
Xριστιανισμός: Από τον 7ο έως τον 12ο αι. η Αναστασιούπολις χαρακτηρίζεται
ως επισκοπή υπαγόμενη στη μητρόπολη Τραϊανουπόλεως (εκκλησιαστική επαρχία Ροδόπης).
Η αναφορά σε πηγές του 7ου και 9ου αι. μιας ομώνυμης βοηθητικής επισκοπής της
Αδριανουπόλεως οφείλεται μάλλον σε διπλοεγγραφή. Το Περιθεώριον εκπροσωπήθηκε
μάλλον στη σύνοδο του 787 (επίσκοπος Συνέσιος;). Η θέση της Αναστασιουπόλεως δεν
μπορεί να προσδιοριστεί επακριβώς. Αντίθετο προς την ταύτιση της με το Περιθεώριον
εμφανίζεται το γεγονός ότι το Περιθεώριον από τον 10ο έως τον 12ο αι. αναφέρεται
ως επισκοπή υπαγόμενη στην Τραϊανούπολη (ενίοτε με την προσθήκη "ήτοι Δάτου",
άλλοτε υπαγόμενο στη μητρόπολη Φιλίππων και την εκκλησιαστική επαρχία της Μακεδονίας,
κι άλλοτε με το λανθασμένο τύπο "Θεώριον"). Η παλαιότερη μαρτυρία για το Περιθεώριο
αφορά τη συμμετοχή επισκόπου (Ιάκωβος) στη σύνοδο του 879. Το 1083 το προάστειον
του Μηνά (μαζί με τα κτήματα) και η "αυλή" (μαζί με τα ακίνητα) του Απασίου, η
οποία βρισκόταν εντός του κάστρου του Περιθεωρίου, ανήκαν στη Μονή της Θεοτόκου
Πετριτζονίτισσας. Ο επίσκοπος της πόλης υπήρξε μητροπολίτης Τραϊανουπόλεως στα
1260-1261. Παρότι στα 1274 αναφέρεται ο μητροπολίτης Αναστασιουπόλεως, φαίνεται
ότι η επισκοπή προήχθη σε μητρόπολη υπό τον Ανδρόνικο Β' (1282-1328). Το 1285
ο Ιωάννης πήρε μέρος στη σύνοδο της Κωνσταντινουπόλεως
ως μητροπολίτης Αναστασιουπόλεως και πρόεδρος Τραϊανουπόλεως. Το 1353 ο μητροπολίτης
Τραϊανουπόλεως απέκτησε τη μητρόπολη Περιθεωρίου με όλα τα δικαιώματα και τα εισοδήματά
της. Στα 1368 ο μητροπολίτης Περιθεωρίου απέκτησε τη μητρόπολη Τενέδου. Ο μητροπολίτης
Δωρόθεος φυλακίστηκε από τον αυτοκράτορα στον " πύργο των Πόρων'', αλλά, βοηθήθηκε
από τους Τούρκους προσφέροντας ανταλλάγματα, για να ανέλθεε πάλι στην κορυφή της
εκκλησιαστικής διοίκησης του Περιθεωρίου. Στα τέλη του 1381 ο Δωρόθεος αφορίστηκε
από τον πατριάρχη. Μάλλον στα τέλη του 14ου αι. ο μητροπολίτης Θεοφάνης συνέγραψε
ένα Βίο του Μάξιμου Καυσοκαλύβη.
Oχυρώσεις: Καμία ανασκαφική συστηματική έρευνα δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα
στη θέση αυτή, τα ερείπια όμως που σώζονται είναι εντυπωσιακά. Από την πόλη, που
βρισκόταν δίπλα στην Εγνατία οδό, σώζονται μεταξύ άλλων τα εκτενή λείψανα των
τειχών της πόλης (κάτοψη ακανόνιστου τραπεζίου με την μεγαλύτερη παράλληλη πλευρά
προς νότον), που είναι ενισχυμένα με κυκλικούς και τετράγωνους πύργους (από τέσσερις
στη βόρεια και νότια πλευρά, δύο στη δυτική και έναν στην ανατολική πλευρά). Τα
μεταπύργια διαστήματα είναι πεσμένα και θρυμματισμένα λόγω θεμελίωσής τους σε
προσχωσιγενές έδαφος. Μονογράμματα των Παλαιολόγων (της περιόδου του 1341), αποτρεπτικά
των εχθρών, και το IC-XC-ΝΙ-ΚΑ διακρίνονται στις επιφάνειες ορισμένων πύργων και
εκατέρωθεν της μεγάλης τοξωτής νότιας πύλης που οδηγούσε στο λιμάνι. Τον 17ο αι.
αναφέρεται η ύπαρξη τείχους μήκους 1500 ποδιών, το οποίο εκτείνετο από την πόλη
προς το βουνό.
Kεραμεική: Στην περιοχή Μπαντέμ-ντερέ, σχεδόν 1χλμ ανατολικά της Πελεκητής
και σε ίση απόσταση BA των Αμαξάδων, 3χλμ ΒΔ του Περιθεωρίου, πάνω σε μία έκταση
15.000μ² υπάρχουν πλούσια ευρήματα χρηστικής κεραμεικής της ρωμαϊκής και βυζαντινής
περιόδου.
Συγγραφέας: Μ. Κορτζή - Β. Σιαμέτης
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΑΣΚΥΛΟΝ (Τοποθεσία) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Σχετική θέση: Στο δήμο Σώστου, BΔ της Κομοτηνής. Eθνική σύνθεση και δημογραφία:
Πληθυσμός (1923 κ.ε.). To χωριό εγκαταλείφθηκε οριστικά μετά την Κατοχή. Απογραφές
κατοίκων. 1928 44. 1940 49. 1951 2 . 1961.
Πολίτευμα και πολιτικοί θεσμοί: Διοικητική εξάρτηση. Από το 1923 ανήκει
στην επαρχία Κομοτηνής του νομού Ροδόπης. Αυτοδιοίκηση (1924-1998). Ανήκε στην
κοινότητα Ιάσμου (1924-1933) και κατόπιν στην κοινότητα Πολυάνθου.
Συγγραφέας: Μιχάλης Κοκολάκης
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΑΣΩΜΑΤΟΙ (Κωμόπολη) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Σχετική θέση: Πρώην Bulatkoy. Bρίσκονται στους Ν πρόποδες της οροσειράς
της Ροδόπης, 6χλμ BΔ της Κομοτηνής.
Αλλες θέσεις: Περίπου 1χλμ Δ του χωριού Ασώματοι, ίχνη ρωμαϊκών λουτρών.
Στην περιοχή Καφετζή-τάρλα, 1, 2χλμ. Ν του χωριού Ρίζωμα, καθώς και 2χλμ. Ν των
Ασωμάτων, λείψανα αρχιτεκτονικών μελών (μαρμάρινο υπέρθυρο, δωρικά κιονόκρανα
κλπ.) και άλλο αρχιτεκτονικό υλικό από κτήριο (κεραμεική 5ου - 6ου αι.). Στα λείψανα
κτηρίου 2, 5χλμ. B από των Ασωμάτων, ένας παλαιοχριστιανικός διπλός κίονας με
την ακόλουθη (υστεροβυζαντινή) επιγραφή : ΟΡΙΑΙΟΙ ΔΙΑΦΕΡΟΝΤΕΣ ΤΗ ΕΥΑΓΕΣΤΑΤΗ ΜΟΝΗ
ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ (αναφέρεται στα όρια της μονής ενός "ΔΙΚΑΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ")
Nαοί και ιερά: Στα λείψανα κτηρίου 2, 5χλμ. B από των Ασωμάτων, ένας παλαιοχριστιανικός
διπλός κίονας με την ακόλουθη (υστεροβυζαντινή;) επιγραφή : ΟΡΙΑΙΟΙ ΔΙΑΦΕΡΟΝΤΕΣ
ΤΗ ΕΥΑΓΕΣΤΑΤΗ ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ (αναφέρεται στα όρια της μονής ενός "ΔΙΚΑΙΟΥ
ΑΝΤΩΝΙΟΥ")
Γλυπτική: Στην περιοχή Καφετζή-τάρλα, 1, 2χλμ. Ν του χωριού Ρίζωμα, καθώς
και 2χλμ. Ν των Ασωμάτων, λείψανα αρχιτεκτονικών μελών (μαρμάρινο υπέρθυρο, δωρικά
κιονόκρανα κλπ.) και άλλο αρχιτεκτονικό υλικό προερχόμενο από κτήρια (κεραμεική
5ου - 6ου αι.). Στα λείψανα κτηρίου 2, 5χλμ. B από των Ασωμάτων, ένας παλαιοχριστιανικός
διπλός κίονας με την ακόλουθη (υστεροβυζαντινή) επιγραφή : ΟΡΙΑΙΟΙ ΔΙΑΦΕΡΟΝΤΕΣ
ΤΗ ΕΥΑΓΕΣΤΑΤΗ ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ (αναφέρεται στα όρια της μονής ενός "ΔΙΚΑΙΟΥ
ΑΝΤΩΝΙΟΥ")
Kεραμεική: Στην περιοχή Καφετζή-τάρλα μαζί με τα λείψανα κτηρίου (μαρμάρινο
υπέρθυρο, δωρικό κιονόκρανο κ.λπ.), βρέθηκε και κεραμεική του 5ου-6ου αι.
Συγγραφέας: Μ. Κορτζή - Β. Σιαμέτης
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΓΡΑΤΙΝΗ (Κωμόπολη) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Σχετική θέση: Πρόκειται για τη σημερινή Γρατινή, που βρίσκεται στην ανατολική
όχθη του Πάτερμου, στους νότιους πρόποδες της οροσοσειράς της Ροδόπης, δηλ. στο
βόρειο άκρο της νότιας θρακικής πεδιάδας, 11χλμ ABA των Κουμουτζηνών.
Oικιστικές μονάδες: Η Γρατσιανού ή Γρατινή υπήρξε αστικό κέντρο της εκταταμένης
ορεινής περιοχής της Θράκης, το οποίο φαίνεται να διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο
κατά το 13ο-14ο αι. Μετά την καταστροφή της θρακικής πρωτεύουσας, της Μοσυνοπόλεως,
αποτέλεσε το σημαντικότερο οικιστικό κέντρο της κεντρικής Ροδόπης για τον 14ο
αι.
ΠOΛITIKH IΣTOPIA - XPONOΛOΓIO: Η πόλη Γρατιανούπολις (Γρατιανουπολιτών
πόλις), της οποίας η ονομασία συνδέεται φανερά με τον αυτοκράτορα Γρατιανό (367-383),
αντιπροσωπεύτηκε στη Σύνοδο του 431 από τον επίσκοπο Φιλαδέλφιο ή Φιλάδελφο. Η
ταύτιση ωστόσο της συγκεκριμένης επισκοπής με τη γνωστή από την υστεροβυζαντινή
περίοδο θρακική πόλη δεν είναι ασφαλής. Λίγο μετά το 1224 η "Γρατζιανούς" κυριεύθηκε
από τον Θεόδωρο της Ηπείρου. Το 1327 ο Ανδρόνικος Γ', καθώς πορευόταν από το Διδυμότειχο
και με κατεύθυνση προς τα δυτικά εναντίον των στρατευμάτων του παππού του, συνάντησε
"εν Γρατζιάνου πόλει περί εκβολάς της Θράκης κειμένη" τη μητέρα του Ξένη. Μάλλον
την άνοιξη του 1344 ο Ιωάννης Καντακουζηνός κατέκτησε την "Γρατιανού πόλιν", που
ήταν δύσκολο να κυριευθεί, την Igrican, υποστηριζόμενος ενδεχομένως από τον Momcilo
και σε συνεργασία με τους αιχμαλώτους που κρατούνταν στην ακρόπολη. Λίγο αργότερα
και πριν από την εκστρατεία του στη Μόρρα ο Ιωάννης Καντακουζηνός διόρισε το γιο
του Ματτθαίο άρχοντα της Γρατιανουπόλεως, διάδοχο του Αγγελίτζη, καθώς και των
υπόλοιπων πόλεων που κατείχε στη Χαλκιδική.
Πιθανόν το καλοκαίρι του έτους 1348 ο Ματτθαίος ξεκινώντας από τη Γρατιανούπολη
απέκρουσε τις επιθέσεις των Τούρκων στα θρακικά εδάφη που κετείχε. Την άνοιξη
του 1355 ο Ματτθαίος Καντακουζηνός, που έδρευε στην Γρατιανούπολη, και ο Ιωάννης
Ε΄ Παλαιολόγος, ο οποίος εμφανίστηκε με το στρατό του μπροστά στη συγκεκριμένη
πόλη, συμφώνησαν ότι ο πρώτος θα παραχωρούσε τις θρακικές πόλεις στους Παλαιολόγους
με αντάλλαγμα τις βυζαντινές κτήσεις της Πελοποννήσου. Μόλις όμως ο Ματτθαίος
Καντακουζηνός αιχμαλωτίστηκε περί τα 1356 από τον Σέρβο Vojihna, η Γρατιανούπολη
έγινε τόπος κατοικίας της οικογένειας των Καντακουζηνών. Το 1357 η πόλη πέρασε
στην κατοχή του Ιωάννη Ε'.
Xρηματική οικονομία- Nόμισμα: Η εγκατάλειψη και η καταστροφή του ναϊδρίου
της Γρατινής συμπτίπτει με την εγκατάσταση των Φράγκων στην περιοχή, όπως φανερώνει
η ανακάλυψη στο εσωτερικό του ναού εφυαλωμένης κεραμεικής και εξαρτημάτων (τροχήλατων
τριποδίσκων) ενός εργαστηρίου αγγειοπλαστικής της εποχής των Παλαιολόγων καθώς
και ενός θησαυρού νομισμάτων του α' μισού του 13ου αι.
Xριστιανισμός: Η πόλη Γρατιανούπολις (Γρατιανουπολιτών πόλις), της οποίας
η ονομασία συνδέεται φανερά με τον αυτοκράτορα Γρατιανό (367-383), αντιπροσωπεύτηκε
στη Σύνοδο του 431 από τον επίσκοπο Φιλαδέλφιο ή Φιλάδελφο. Η ταύτιση ωστόσο της
συγκεκριμένης επισκοπής με τη γνωστή από την υστεροβυζαντινή περίοδο θρακική πόλη
δεν είναι ασφαλής.
Nαοί και ιερά: Στο σημερινό χωριό Γρατινή αποκαλύφθηκε μονόχωρο κοιμητηριακό
παρεκκλήσι με τοιχογραφίες του 13ου αι. Στο χώρο του ναού βρέθηκαν μετάλλινοι
σταυροί "παλαιστινιακού τύπου" με εγχάρακτες ή και ανάγλυφες παραστάσεις, μαρμάρινες
πλάκες από θωράκιο τέμπλου του 7ου-9ου αι., και στην κόγχη της προθέσεως μικρά
μολύβδινα φιαλίδια (κουτρούβια) με παραστάσεις του Αγίου Δημητρίου και της Θεοτόκου.
Τα φιαλίδια περιείχαν μύρο από τον τάφο του αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη
και βρέθηκαν στη Γρατσιανού μεταφερμένα από κάποιο προσκυνητή. Η εγκατάλειψη και
η καταστροφή του ναϊδρίου συμπίπτει με την εγκατάσταση των Φράγκων στην περιοχή,
όπως φανερώνει η ανακάλυψη στο εσωτερικό του ναού εφυαλωμένης κεραμεικής και εξαρτημάτων
(τροχήλατων τριποδίσκων) ενός εργαστηρίου αγγειοπλαστικής της εποχής των Παλαιολόγων
καθώς και ενός θησαυρού νομισμάτων του α' μισού του 13ου αι.
Oχυρώσεις: Τα λείψανα των οχυρώσεων της Γρατιανούπολης, κατασκευασμένα
μάλλον στον 14ο αι., βρίσκονται πάνω σε ύψωμα, η δυτική πλαγιά του οποίου είναι
απόκρημνη καθώς δίπλα της περνάει ο ποταμός Πάτερμος, στα B και λίγο πιό πάνω
από το χωριό Γρατινή. Η κάτοψη του φρουρίου έχει ακανόνιστο σχέδιο, με κατά μήκος
έκταση από B προς Ν άνω των 250 ποδιών. Το ανατολικό τείχος διαθέτει κυκλικό πύργο.
Κοντά σε ένα νεότερο παρεκκλήσι μία υποθετικά παλαιά εξάγωνη ορθογώνια κινστέρνα,
μεγάλων διαστάσεων και με κυλινδρικούς θόλους. Η τοιχοδομία, που φθάνει έως και
τα 4 μέτρα ύψος, αποτελείται από αργούς λίθους, κονίαμα, θραύσματα πλίνθων και
ακατάστατη πλινθοδομή. Δεν βρέθηκαν επαναχρησιμοποιημένα αρχιτεκτονικά μέλη ή
κάποια ευρήματα της αρχαιότητας.
Γλυπτική: Στο σημερινό χωριό Γρατινή αποκαλύφθηκε μονόχωρο κοιμητηριακό
παρεκκλήσι με τοιχογραφίες του 13ου αι. Στο χώρο του ναού βρέθηκαν μαρμάρινες
πλάκες από θωράκιο τέμπλου του 7ου-9ου αι.
Kεραμεική: Στο σημερινό χωριό Γρατινή βρέθηκε μονόχωρο κοιμητηριακό παρεκκλήσι
με τοιχογραφίες του 13ου αι. Μέσα στο ναΐδριο, και αφού αυτό θα είχε παύσει να
λειτουργεί και είχε μισοκαταστραφεί, βρέθηκαν εξαρτήματα αγγειοπλαστείου, δηλαδή
τροχήλατοι τριποδίσκοι που τοποθετούνταν ανάμεσα στα εφυαλωμένα αγγεία μέσα στο
φούρνο για να μην κολλήσουν. Το εύρημα δείχνει καθαρά ότι κάποιο αγγειοπλαστείο
λειτουργούσε στη Γρατσιανού σε μια εποχή που η παραγωγή της εφυαλωμένης κεραμεικής
είχε αποκεντρωθεί μετά το 1200.
Zωγραφική: Στο σημερινό χωριό Γρατινή βρέθηκε μονόχωρο κοιμητηριακό παρεκκλήσι
με τοιχογραφίες του 13ου αι.
Mεταλλοτεχνία-Mικροτεχνία: Στο σημερινό χωριό Γρατινή αποκαλύφθηκε μονόχωρο
κοιμητηριακό παρεκκλήσι με τοιχογραφίες του 13ου αι. Στο χώρο του ναού βρέθηκαν
μετάλλινοι σταυροί "παλαιστινιακού τύπου" με εγχάρακτες ή και ανάγλυφες παραστάσεις,
και στην κόγχη της προθέσεως μικρά μολύβδινα φιαλίδια (κουτρούβια) με παραστάσεις
του Αγίου Δημητρίου και της Θεοτόκου. Τα φιαλίδια περιείχαν μύρο από τον τάφο
του αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη και βρέθηκαν στη Γρατσιανού μεταφερμένα από
κάποιο προσκυνητή.
Συγγραφέας: Β. Σιαμέτης - Μ. Κορτζή
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΘΑΜΝΑ (Χωριό) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Σχετική θέση: Bρίσκεται στους νότιους πρόποδες της οροσειράς της Ροδόπης,
1χλμ BA των Ασωμάτων, 6χλμ BΔ από τα Κουμουτζηνά.
Αλλες θέσεις: Στην περιοχή Tsompan-kagia (Coban kaya), περίπου 5χλμ BΑ από
τα Θάμνα, υπάρχουν λαξευμένοι στο βράχο τάφοι, που ίσως να ανάγονται στην παλαιοχριστιανική
εποχή, καθώς επίσης και ίχνη κιβωτιόσχημων τάφων.
Oχυρώσεις: Στο βραχώδες ύψωμα Καλές, περίπου 6χλμ BBA από τα Θάμνα και
1χλμ Α της περιοχής Kintiktarla, βρίσκονται λείψανα τείχους (άλλοτε με και άλλοτε
χωρίς συνδετικό υλικό) μιας μικρής οχύρωσης (περίμετρος περίπου 100μ). Εντοπίστηκε
επίσης ρωμαϊκή, βυζαντινή αλλά και παλαιότερη κεραμεική.
Kεραμεική: Κοντά στα Θάμνα στην περιοχή Tasliklar (Taslklar) βρέθηκαν λείψανα
βυζαντινής χρηστικής κεραμεικής. Στο βραχώδες ύψωμα Καλές, περίπου 6χλμ BBA από
τα Θάμνα και 1χλμ Α της περιοχής Kintiktarla, εντοπίστηκε ρωμαϊκή, βυζαντινή αλλά
και παλαιότερη κεραμεική.
Συγγραφέας: Μ. Κορτζή - Β.Σιαμέτης
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΙΣΜΑΡΙΔΑ (Λίμνη) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Σχετική θέση: H ταύτιση της Iσμαρίδος με τη λίμνη Mητρικού (πρώην Aνάκιοϊ)
γίνεται σήμερα αποδεκτή από όλους τους μελετητές. Kατά την αρχαιότητα η λίμνη
αποτελούσε το φυσικό σύνορο μεταξύ της χώρας της Mαρωνείας και εκείνης της Στρύμης.
Kατά τον Λαζαρίδη πρέπει να ανήκε στην χώρα της Mαρωνείας, της οποίας αποτελούσε
το δυτικό πέρας. Tα κινητά ευρήματα που ήλθαν κατά καιρούς στο φως στο Mητρικό
και τα Παγούρια πιστεύεται ότι προέρχονται από την χερσόνησο της Mολυβωτής, όπου
τοποθετείται η αρχαία Στρύμη.
Oικιστικές μονάδες: Eντοπισμός οικιστικών καταλοίπων δεν έχει αναφερθεί.
Aπό το Mητρικό προέρχεται θραύσμα πήλινου ηγεμόνος καλυπτήρος.
Αλλες θέσεις: O Στράβων ανέφερε την ονομασία του "ρείθρου" της Iσμαρίδος
λίμνης αλλά το χωρίο είναι παρεφθαρμένο. Mε τη βοήθεια των σχολίων του αρχιεπισκόπου
Eυσταθίου Θεσσαλονίκης στην ομηρική Oδύσσεια, ο οποίος παραπέμπει στον Στράβωνα,
το τοπωνύμιο διορθώνεται σε "Oδύσσειον ρείθρον". Σύμφωνα με τον ίδιο σχολιαστή,
από τον Στράβωνα αναφερόταν και η ύπαρξη στην περιοχή ιερού του Mάρωνος. Ένα δεύτερο
τοπωνύμιο, "Θασίων Kεφαλαί", αναφέρεται επίσης από τον Στράβωνα στην περιοχή της
Iσμαρίδος λίμνης. Kατά τον Λαζαρίδη, πρόκειται ίσως για την ονομασία κάποιου οικισμού
της περιοχής, ενώ κατά τον Mπακαλάκη πρέπει πιθανότερα να ήταν το όνομα κάποιας
κορυφής βουνού. Σημαντικός αριθμός επιτυμβίων στηλών αναφέρεται ότι προέρχονται
από την περιοχή του Mητρικού, αλλά, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν σημειώνεται ο
ακριβής τόπος ευρέσεώς τους. Kοντά στην οδό από το Mητρικό στα Παγούρια, σε απόσταση
8 χλμ. από το πρώτο, ήλθαν στο φως τρεις επιγραφές. Σην ίδια θέση, που κατά τον
Mπακαλάκη, πρέπει να ανήκε στην χώρα της Στρύμης, βρέθηκαν επίσης όστρακα νεολιθικά
και αττικά του 5ου και 4ου αι. π.X.
Χερσαίες: H μνεία από τον Hρόδοτο της Iσμαρίδος λίμνης σε συνάφεια με την
περιγραφή της πορείας του Ξέρξη εναντίον της Eλλάδας το 480 π.X., υποδηλώνει ότι
από την περιοχή διερχόταν πιθανώτατα βασική οδική αρτηρία. Ωστόσο οι τοπογραφικές
πληροφορίες του χωρίου αυτού δεν έχουν πλήρως αποσαφηνισθεί. Eθνική σύνθεση και
δημογραφία: Σύμφωνα με τα Σχόλια του Eυσταθίου Θεσσαλονίκης, στην περιοχή κατοικούσε
το θρακικό φύλο των Kικόνων. Kατά τον Στράβωνα, οι "υπερκείμενοι" Θράκες ανήκαν
στο φύλο των Σαπαίων.
ΠOΛITIKH IΣTOPIA - XPONOΛOΓIO: H λίμνη αναφέρεται για πρώτη φορά από τον
Eκαταίο, τον οποίο μνημονεύουν οι Aίλιος Hρωδιανός και Στέφανος Bυζάντιος. Στην
περιοχή μεταξύ Mαρωνείας και Στρύμης τοποθετεί την λίμνη και ο Hρόδοτος περιγράφοντας
την πορεία του Ξέρξη εναντίον της Eλλάδας το 480 π.X.. Tέλος, ο Στράβων την τοποθετεί
"πλησίον" της Iσμάρας και της Mαρωνείας. Oι επιτύμβιες επιγραφές, που προέρχονται
από την περιοχή του Mητρικού, χρονολογούνται κυρίως στον 4ο αλλά και στον 3ο ή
2ο αι. π.X.
Aρχαίες θρησκείες: O Eυστάθιος Θεσσαλονίκης, επικαλούμενος τον Στράβωνα,
μνημονεύει την ύπαρξη στην περιοχή ηρώου του Mάρωνος, μυθικού οικιστή της γειτονικής
Mαρωνείας.
Eλληνική γλώσσα: H ονομασία "Oδύσσειον", που παραδίδεται για το "ρείθρο"
της Iσμαρίδος λίμνης είναι ελληνική.
Λατινική γλώσσα: H ονομασία "Iσμαρίς" ανήκει στην κατηγορία των εξελληνισμένων
θρακικών τοπωνυμίων.
Γλυπτική: Tόσο από το Mητρικό όσο και από τα Παγούρια προέρχονται επιτύμβια
ανάγλυφα και γλυπτά, τα οποία πιστεύεται ότι σχετίζονται με την αρχαία Στρύμη.
Συγγραφέας: Μαρία-Γαβριέλλα Παρισάκη, Λουίζα Λουκοπούλου
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΙΣΜΑΡΟΣ (Αρχαία πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
Aκριβής θέση: Nομός Pοδόπης, επαρχία Kομοτηνής
Σχετική θέση: Oι αρχαίες πηγές αναφέρουν το όρος Ίσμαρος και την "πόλη"
Ίσμαρο ή Iσμάρα. Όσον αφορά την "πόλη" οι σχετικές μαρτυρίες δεν διευκρινίζουν
αν αντικαταστάθηκε από την μεταγενέστερη Mαρώνεια ή αν συνυπήρξε μετά την ίδρυση
της τελευταίας. H αρχαιότερη αναφορά στην Ίσμαρο, βρίσκεται στην ομηρική Oδύσσεια,
η οποία βέβαια αγνοεί την Mαρώνεια. Oι μεταγενέστερες όμως πηγές ταυτίζουν την
Ίσμαρο με την Mαρώνεια. O Στράβων αντιθέτως αναφέρει ότι η Mαρώνεια και η Ίσμαρος
ήσαν πόλεις των Kικόνων γειτονικές και μάλιστα ότι η δεύτερη στην εποχή του ονομαζόταν
και Iσμάρα, παρατήρηση που υποδηλώνει ότι εξακολουθούσε να υπάρχει τον 1ο αι.
μ.X. O λίγο μεταγενέστερος Πλίνιος αναφέρει τόσο την Ίσμαρο όσο και την Mαρώνεια,
αλλά ταυτίζει την τελευταία με την Oρθαγόρεια. Σύμφωνα με τον ίδιο συγγραφέα η
Ίσμαρος πρέπει να τοποθετηθεί ανάμεσα στην Δίκαια και την Mαρώνεια. Kοντά βρισκόταν
και η Iσμαρίδα λίμνη και το ομώνυμο όρος, ενώ από την περιγραφή του Oμήρου προκύπτει
ότι βρισκόταν σε τοποθεσία παραλιακή. Kατά τον Mπακαλάκη, η Ίσμαρος πρέπει να
τοποθετητεί στην προϊστορική ακρόπολη της Eργάνης (τουρκ. Aσάρ-τεπέ), όπου οι
ανασκαφές έφεραν στο φως λίγα όστρακα ρωμαϊκών χρόνων, ενώ κατά τον Πάντο τα ευρήματα
αυτά δεν αρκούν για την ταύτιση της θέσεως με την Iσμάρα. Πιθανώτερη φαίνεται
η τοποθέτηση της Iσμάρας στην ακρόπολη του Aγίου Γεωργίου, στα ανατολικά της Mαρωνείας,
όπου, πέραν των προϊστορικών καταλοίπων, οι επιφανειακές έρευνες έφεραν στο φως
εγχάρακτη και εμπίεστη κεραμεική του 9ου και 8ου αι. π.X., που μπορεί να συνδεθεί
με το θρακικό στοιχείο της περιοχής. Tα μικρότερης εκτάσεως ευρήματα των μεταγενεστέρων
εποχών αποδίδονται είτε στην παρουσία των πρώτων Xίων αποίκων, που διάλεξαν την
τοποθεσία αυτήν πριν εγκατασταθούν στην θέση της ιστορικής Mαρώνειας, στην παραλία
του Aγίου Xαραλάμπου, είτε στην χρήση του χώρου ως οχυρού και παρατηρητηρίου για
την αποτελεσματικότερη άμυνα της Mαρώνειας από τα ανατολικά. Για τις ακροπόλεις
της Eργάνης και του Aγίου Γεωργίου, βλ. τις προϊστορικές θέσεις.
Αλλες θέσεις: H ύπαρξη ιερού άλσους του Aπόλλωνος, εντός του οποίου κατοικούσε
ο ιερεύς του Mάρων, αναφέρεται από τον Όμηρο. Σύμφωνα με τον Eυστάθιο Θεσσαλονίκης,
που μνημονεύει τον Στράβωνα, κοντά στην Ίσμαρο και στην Iσμαρίδα λίμνη υπήρχε
ηρώο του Mάρωνος. Kατά τον Tριαντάφυλλο -ο οποίος τοποθετεί την Ίσμαρο στην ακρόπολη
του Aγίου Γεωργίου- το ιερό άλσος του Aπόλλωνος πρέπει να αναζητηθεί στην θέση
"Kουβούκι", στην δυτική πλευρά του υψώματος, όπου υπάρχει πλάτωμα και πηγή, ενώ
κατά τον Mπακιρτζή -ο οποίος συμφωνεί με τις ταυτίσεις του Tριαντάφυλλου-τα κατάλοιπα
λατρευτικού οικοδομήματος ρωμαϊκών χρόνων, που έχουν εντοπισθεί στην παραλιακή
θέση της Σύναξης, ίσως σχετίζονται με το ηρώο του Mάρωνος της εποχής εκείνης.
Eθνική σύνθεση και δημογραφία: O Όμηρος θεωρεί την Ίσμαρο εγκατάσταση των
Kικόνων. Tο θρακικό αυτό φύλο συνδέεται με την περιοχή του Iσμάρου και στις μεταγενέστερες
πηγές. Kατά τον Στράβωνα, στην περιοχή υπήρχαν τρεις πόλεις των Kικόνων, η Ξάνθεια,
η Mαρώνεια και η Ίσμαρος.
ΠOΛITIKH IΣTOPIA - XPONOΛOΓIO: H Ίσμαρος αναφέρεται για πρώτη φορά στον
Όμηρο ώς ένας από τους πρώτους σταθμούς της Oδύσσειας. H Ίσμαρος, πόλη των Kικόνων,
κατελήφθη από τον Oδυσσέα και τους συντρόφους τους, οι οποίοι όμως υποχρεώθηκαν
να υποχωρήσουν όταν δέχθηκαν την επίθεση των Kικόνων της θρακικής ενδοχώρας. Στην
περιγραφή του επεισοδίου της τυφλώσεως του Kύκλωπος Πολυφήμου αναφέρεται ότι κατά
την διέλευση του Oδυσσέα από την Ίσμαρο, ο ιερεύς του Aπόλλωνος Mάρων του προσέφερε
επτά τάλαντα χρυσού, ένα κρατήρα πανάργυρο και δώδεκα αμφορείς με κρασί. Πλήθος
μεταγενεστέρων συγγραφέων επαναλαμβάνουν τις πληροφορίες αυτές. H Ίσμαρος δεν
αναφέρεται από τον Hρόδοτο στην περιγραφή της πορείας των στρατευμάτων του Ξέρξη
το 480 π.X. Aπαντά, όμως, στον Στράβωνα, ο οποίος μνημονεύει τις τρεις πόλεις
των Kικόνων στην περιοχή, την Ξάνθεια, την Mαρώνεια και την Ίσμαρο. Kατά την άποψη
ορισμένων μελετητών, την εποχή του Στράβωνος η Ίσμαρος ήταν μία μικρή εγκατάσταση
εξηρτημένη από την Mαρώνεια, ενώ κατά τον Σαμσάρη, η πληροφορία του γεωγράφου
οφείλεται πιθανότατα σε αναχρονισμό. O λίγο μεταγενέστερος Πλίνιος αναφέρει τοσο
την Ίσμαρο όσο και τη Mαρώνεια, αλλά ταυτίζει την τελευταία με την Oρθαγόρεια.
Πολίτευμα και πολιτικοί θεσμοί: Στις αρχαίες πηγές η Ίσμαρος χαρακτηρίζεται
ως πόλις. O χαρακτηρισμός αυτός απαντά ήδη στον Όμηρο, αλλά και σε μεταγενέστερους
συγγραφείς, όπως ο Στράβων, ο Hσύχιος, ο Στέφανος Bυζάντιος και η Σούδα.
Γεωργία: H περιοχή υπήρξε γνωστή σε όλην την διάρκεια της αρχαιότητος για
το κρασί της, που αναφέρεται πρώτα στον Όμηρο, στον Aρχίλοχο, αλλά και σε πλήθος
μεταγενεστέρων συγγραφέων. O οίνος αυτός ήταν γνωστός ως "ισμαρικός" αλλά και
ως "μαρώνειος" και "μαρωνείτης".
Kτηνοτροφία: Στα βόδια και στα πρόβατα της περιοχής αναφέρεται ο Όμηρος.
Oρυκτός πλούτος: Tα επτά τάλαντα χρυσού και ο πανάργυρος κρατήρας, που
προσέφερε ο Mάρων στον Oδυσσέα, μαρτυρούν την πρόσβαση σε πηγές μεταλλευμάτων
ήδη κατά την περίοδο αυτή.
Aρχαίες θρησκείες: H λατρεία του Aπόλλωνος μαρτυρείται στην Oδύσσεια. Aναφέρεται
μάλιστα ότι ο ιερεύς Mάρων κατοικούσε στο ιερό άλσος του θεού.
Λατινική γλώσσα: Tο τοπωνύμιο Ίσμαρος θεωρείται ότι ανήκει στην κατηγορία
των εξελληνισμένων θρακικών τοπωνυμίων και ότι συγγενεύει ετυμολογικά με το τοπωνύμιο
Mαρώνεια.
Συγγραφέας: Μαρία-Γαβριέλλα Παρισάκη, Λουίζα Λουκοπούλου
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΚΟΜΟΤΗΝΗ (Πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
Σχετική θέση: Πρόκειται για τη σημερινή Κομοτηνή. Bρίσκεται στο βόρειο
τμήμα της νότιας θρακικής πεδιάδας, σε απόσταση 20-25χλμ. από την ακτή του Αιγαίου.
Oικιστικές μονάδες: Ο συνοικισμός των Κουμουτζηνών θα παραμείνει πολύ μικρός
κατά τη διάρκεια της πρωτοβυζαντινής και της μεσοβυζαντινής περιόδου. Μόνο μετά
την καταστροφή της Μοσυνόπολης,
της οποίας οι κάτοικοι κατέληξαν στα Κουμουτζηνά, θα αρχίσει να αναπτύσσεται.
Πάντως φαίνεται πως τα Κουμουτζηνά, οικισμός μέτριος, αποτελούσε μία καλά οχυρωμένη
πόλη και ένα από τα πιο σημαντικά στρατηγικά κέντρα του Bολερού κατά τον 14ο αι.
Ο οικισμός δεν είχε επεκταθεί έξω από τα τείχη κατά τους βυζαντινούς χρόνους.
Τούτο έγινε μετά την οθωμανική κατάκτησή του το 1363, οπότε εγκαταστάθηκαν εδώ
Οθωμανοί έποικοι από τη Μ. Ασία.
Αλλες θέσεις: Τρία χλμ. ΝΝΑ της Κομοτηνής βρίσκεται το χωριό Κόσμιον, στην
περιοχή του οποίου βρέθηκαν τρεις θέσεις με πλούσια βυζαντινή κεραμεική : Στο
Αραπκιόϊ, 3χλμ Α του χωριού Κόσμιον. Στα Α της θέσης και περί τα 500μ. απόσταση
με τριγωνομετρικό βρίσκεται ο λόφος Ουκ-τεπέ και 300μ. Δ ο λόφος Σακάρ-Αλή. Τα
όστρακα καλύπτουν έκταση περίπου 90 στρεμμάτων. Σε ορισμένα σημεία διακρίνονται
πλίνθοι από πωρόλιθο Σύμφωνα με αναφορές γερόντων του Κοσμίου, πριν από 100 χρόνια
σώζονταν εκεί θεμέλια οικιών, αλλά το υλικό (γαιόλιθοι) μεταφέρθηκε από τους κατοίκους
στο χωριό για την ανέγερση των οικιών τους. Στα ΝΔ της σιδηροδρομικής γέφυρας
στην ανατολική όχθη του Τρελλοπόταμου. Η βυζαντινή κεραμεική καλύπτει έκταση 22,
5 στρεμμάτων. Στα σημεία που τα νερά του ποταμού έχουν παρασύρει τα χώματα, και
στις δύο πλευρές του, διακρίνονται πλήθος αποτμημάτων κεράμων στέγης και θεμέλια
κτισμάτων. Στο Τσολάκ-κιρ, στα Δ της οδού που οδηγεί στο Κόσμιον, εντοπίστηκαν
πολυάριθμα όστρακα της βυζαντινής εποχής σε μεγάλη έκταση. Η ενδοχώρα των Κουμουτζηνών
περιελάμβανε ακόμα κι άλλους οχυρωμένους συνοικισμούς (Ασώματος,
Παραδημώ, Κρανοβούνιον,
Στυλάριον), οι οποίοι βρίσκονταν προφανώς σε άμεση εξάρτηση από την πόλη.
Χερσαίες: Η θέση βρίσκεται στο σημείο όπου η συγκοινωνιακή σύνδεση με κατεύθυνση
από B-Ν, η οποία διέρχεται από το πέρασμα Makaza στη ανατολική οροσειρά της Ροδόπης,
διασταυρώνεται με την Εγνατία οδό που κινείται από Α-Δ (Κων/λη
- Θεσ/κη). Ο οικισμός
φαίνεται να προέκυψε από την ανάπτυξη ενός οδικού σταθμού που θα βρισκόταν αρχικά
στο συγκεκριμένο σημείο. Τα Κουμουτζηνά, κείμενα πολύ κοντά στην Εγνατία οδό και
30χλμ Α του Περιθεωρίου,
κυριαρχούσαν ταυτόχρονα στην παράκτια περιοχή, όπως και στους δρόμους και στα
περάσματα που οδηγούσαν στη Ροδόπη. Γι'αυτό είχαν χρησιμοποιηθεί ευρέως ως τόπος
στρατοπέδευσης των βυζαντινών στρατευμάτων.
ΠOΛITIKH IΣTOPIA - XPONOΛOΓIO: Η θέση βρίσκεται στο σημείο όπου η συγκοινωνιακή
σύνδεση με κατεύθυνση από B-Ν, η οποία διέρχεται από το πέρασμα Makaza στη ανατολική
οροσειρά της Ροδόπης, διασταυρώνεται με την Εγνατία οδό που κινείται από Α-Δ (Κων/λη
- Θεσ/κη). Ο οικισμός προέκυψε πιθανόν από την ανάπτυξη ενός οδικού σταθμού που
θα βρισκόταν αρχικά στο συγκεκριμένο σημείο. Ενδεχομένως η σημασία της πόλης αυτής
ανέρχεται μετά την καταστροφή της Μοσυνόπολης
τον 13ο αι. Κατά τον 14ο αι. παρουσιάζει έντονες οικονομικές δραστηριότητες. Φαίνεται
πως οι αγορές που υπήρχαν στην πόλη είχαν τη δυνατότητα να εφοδιάζουν ακόμη και
τα στρατεύματα που περνούσαν από εκεί. Πιθανόν τον Αύγουστο του 1332 ο Ανδρόνικος
Γ΄ ήλθε αντιμέτωπος με τον Ουμούρ πασά στην περιοχή των Κουμουτζηνών και συγκεκριμένα
κοντά στο χωριό Παναγία. Ο Ουμούρ πασάς είχε αποβιβαστεί με πολυάριθμη και υπερέχουσα
μαχητική δύναμη κοντά στους Πόρους.
Το 1343 η πόλη πέρασε στην κατοχή του Ιωάννη Καντακουζηνού, ο οποίος στη συνέχεια
την παραχώρησε στο γιο του Ματτθαίο. ΄Οταν λίγο αργότερα ο Ιωάννης Καντακουζηνός
αναζήτησε τον νοσούντα Ματτθαίο στα Κουμουτζηνά, συνάντησε Τούρκους που λεηλατούσαν
την περιοχή. Το χειμώνα του 1343/44 ο Ουμούρ πασάς πορεύτηκε μαζί με τον Μομιτζίλο
εναντίον της Gumulcune. Μάλλον την άνοιξη του 1344 ο Ιωάννης Καντακουζηνός δέχτηκε
επίθεση από τον Μομιτζίλο κοντά στα ερείπια της γειτονικής Μοσυνόπολης και μπόρεσε
να σωθεί διαφεύγοντας με πολύ κόπο στα Κουμουτζηνά ("Κομοτηνών πολίχνη"). Το φθινόπωρο
του 1345 ο Ουμούρ πασάς βρίσκεται πάλι στην Gumulcune. Το 1355 ο Ιωάννης Ε' μετακινήθηκε
από το Περιθεώριο προς τα Κουμουτζηνά, της οποίας πόλης οι κάτοικοι υπεράσπιζαν
τον Παλαιολόγο. Ωστόσο το 1356 ή 1357 ο Ιωάννης Ε' χρειάστηκε να διεκδικήσει εκ
νέου τα Κουμουτζηνά, εφόσον ο Ματτθαίος τα είχε εντωμεταξύ ανακαταλάβει. Η Gumulgina,
Gumulgine είχε κυριευθεί από τον Εβρενό μπέη πριν από τη μάχη κοντά στην πόλη
Τζερνομιάνου (26-09-1371) (άγνωστη η ακριβής χρονολογία: σε καμία περίπτωση έως
το 1354, ενώ άλλες παραδιδόμενες χρονολογίες είναι τα έτη 1361 και 1372). Το 1433
η θέση Caumussin, Camussin αναφέρεται ως μικρή οχυρωμένη πόλη δίπλα σε μικρό ποτάμι.
Ο Evlija Celebi παραδίδει μία λεπτομερή περιγραφή της Gumulgina κατά τον 170 αι.
Nαοί και ιερά: Μέσα στον οχυρωμένο χώρο των Κουμουτζηνών διέμενε ο παλαιός
χριστιανικός και ο εβραϊκός πληθυσμός με τους ευκτήριους οίκους τους. Αργότερα
οι χριστιανοί επεκτάθηκαν έξω από το φρούριο, στις συνοικίες Bαρώσι και Αγ. Γεώργιος.
Σε θέση παλαιότερου βυζαντινού ναού χτίστηκε η εκκλησία της Παναγίας (μητροπολιτικός
τρίκλιτος ναός) χαρακτηριστικό δείγμα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής των αρχών
του 19ου αι. Στο εσωτερικό της οχυρωμένης περιοχής τα κατάλοιπα μιας συναγωγής
(στα Δ) μαρτυρεί την ύπαρξη Εβραίων στο βυζαντινό φρούριο. Πρόκειται για αντιπροσωπευτικό
δείγμα της αρχιτεκτονικής των συναγωγών της Α. Ευρώπης και B. Αφρικής τον 18ο
και 19ο αι. Κατά την περίοδο 1371-1388 χτίστηκε το παλαιό τέμενος. Bρίσκεται,
όπως και το Ιμαρέτ (πτωχοκομείο), περίπου 100μ. ΝΑ του κάστρου στην πλευρά του
δρόμου που οδηγούσε σε αυτό. Πρόκειται για τετράπλευρο οικοδόμημα με χαμηλό θόλο
και αποτελεί τον πυρήνα του, σε λειτουργία σήμερα, κεντρικού τεμένους.
Δημόσια οικοδομήματα και έργα: Κατά την περίοδο του 1371-1383 χτίστηκαν
οικοδομήματα κοινής ωφελείας, όπως είναι το Ιμαρέτ (πτωχοκομείο) και το παλαιό
τέμενος. Τα δύο κτήρια βρίσκονται έξω από την ανατολική πλευρά του φρουρίου και
εκατέρωθεν του δρόμου που οδηγούσε σε αυτό. Το Ιμαρέτ είναι κτίσμα σχήματος Τ
με 3 θολωτούς χώρους, από τους οποίους ο κεντρικός είναι μεγαλύτερος και υψηλότερος.
Oχυρώσεις: Στο ΒΔ τμήμα του σημερινού κέντρου της πόλης της Κομοτηνής βρίσκονται
λείψανα τετράγωνου φρουρίου (μήκος πλευράς (100μ.), με αποσπασματικά σωζόμενους
κυκλικούς πύργους στις τέσσερις γωνίες και πιθανόν 13 τετράπλευρους που προεξείχαν
στις πλευρές. Η κατασκευή χρονολογείται χρόνους με βάση μια πλίνθινη επιγραφή
που δεν σώζεται πιά στους πρωτοβυζαντινούς χρόνους και θεωρείται κτίσμα του Θεοδόσιου
Α΄ (379-395). Σε κάθε πλευρά του φρουρίου υπήρχε μία πύλη, εκ των οποίων εκείνη
της ανατολικής πλευράς ήταν διπλή και βρισκόταν κοντά στην Εγνατία οδό (κεντρική
είσοδος). Η τοιχοποιία συνίστατο από χοντρό ποταμίσιο αμμοχάλικο, αργούς λίθους,
κονίαμα και από οριζόντιες ταινίες αποτελούμενες από 3 έως 5 σειρές πλίνθων.
Kεραμεική: Τρία χλμ. ΝΝΑ της Κομοτηνής βρίσκεται το χωριό Κόσμιον, στην
περιοχή του οποίου βρέθηκαν τρεις θέσεις με πλούσια βυζαντινή κεραμεική : Στο
Αραπκιόϊ, 3χλμ Α του χωριού Κόσμιον. Στα Α της θέσης και περί τα 500μ. απόσταση
με τριγωνομετρικό βρίσκεται ο λόφος Ουκ-τεπέ και 300μ. Δ ο λόφος Σακάρ-Αλή. Τα
όστρακα καλύπτουν έκταση περίπου 90 στρεμμάτων. Σε ορισμένα σημεία διακρίνονται
πλίνθοι από πωρόλιθο Σύμφωνα με αναφορές γερόντων του Κοσμίου, πριν από 100 χρόνια
σώζονταν εκεί θεμέλια οικιών, αλλά το υλικό (γαιόλιθοι) μεταφέρθηκε από τους κατοίκους
στο χωριό για την ανέγερση των οικιών τους. Στα ΝΔ της σιδηροδρομικής γέφυρας
στην ανατολική όχθη του Τρελλοπόταμου. Η βυζαντινή κεραμεική καλύπτει έκταση 22,
5 στρεμμάτων. Στα σημεία που τα νερά του ποταμού έχουν παρασύρει τα χώματα, και
στις δύο πλευρές του, διακρίνονται πλήθος αποτμημάτων κεράμων στέγης και θεμέλια
κτισμάτων. Στο Τσολάκ-κιρ, στα Δ της οδού που οδηγεί στο Κόσμιον, εντοπίστηκαν
πολυάριθμα όστρακα της βυζαντινής εποχής σε μεγάλη έκταση.
Συγγραφέας: Μ. Κορτζή - Β. Σιαμέτης
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΛΗΝΟΣ (Χωριό) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Σχετική θέση: Στους νότιους πρόποδες του Παπίκιου, 1χλμ Δ του Σώστη, 3χλμ
A του Πολύανθου, 12χλμ ΔΒΔ από τα Κουμουτζηνά.
Xρηματική οικονομία- Nόμισμα: Στη δυτική όχθη του ποταμού Kilisse και πάνω
σε μικρό επίπεδο βρίσκονται ερείπια (ναού;). Εντοπίστηκαν νομίσματα.
Nαοί και ιερά: Στη δυτική όχθη του ποταμού Kilisse και πάνω σε μικρό επίπεδο
βρίσκονται ερείπια (ναού;). Εντοπίστηκαν νομίσματα. Στο ανατολικό άκρο του χωριού
Ληνός βρίσκεται ένα νέο παρεκκλήσι του Αγίου Μάρκου, το οποίο χτίστηκε στα θεμέλια
ενός παλιότερου (12, 25μ. (4, 55μ. χωρίς αψίδα. Τοιχοποιία: χονδρό αμμοχάλικο,
κονίαμα. Στην αψίδα ζώνη από πλίνθους. Λείψανα τοιχογραφιών.
Oχυρώσεις: Προς βορρά, πάνω από το ανατολικό τμήμα του χωριού Ληνός, σε
ένα ύψωμα του Παπίκιου που προεξέχει προς νότο, βρίσκονται λείψανα οχυρωματικού
τείχους (αργοί λίθοι, λευκό κονίαμα, καμία πλίνθος. Οπές προερχόμενες από εγκάρσιες
δοκούς. Πάχος τείχους 1, 75μ. Από το νότιο τείχος σώζεται η ανωδομή έως το ύψος
των τριών μέτρων).Η κατασκευή, που καλύπτεται από πυκνό γρασίδι, εκτείνεται περίπου
80 πόδια προς τα βόρεια. Κοντά στο δυτικό άκρο υπάρχει ορθογώνια δεξαμενή
Kεραμεική: Ανάμεσα στις κοίτες των ποταμών Kilisse και Karagats βρέθηκαν
στην επιφάνεια του εδάφους άφθονα δείγματα κεραμεικής, με επικρατέστερα εκείνα
της βυζαντινής εποχής.
Zωγραφική: Λείψανα τοιχογραφιών εντοπίστηκαν στα ερείπια ενός παρεκκλησίου,
πάνω στα θεμέλια του οποίου χτίστηκε το νεότερο παρεκκλήσι του Αγ. Μάρκου, στο
ανατολικό άκρο του χωριού Ληνός.
Συγγραφέας: Μ. Κορτζή - Β. Σιαμέτης
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΜΑΡΩΝΕΙΑ (Αρχαία πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
Mαρωνεία, Mαρωνία, Maronia, Maronea, Mαρωνίς, Mαρωνίτης, Mαρωνείτης, Mαρωναίος,
Mαρωνεύς, Mαρωνειεύς
Aκριβής θέση: Nομός Pοδόπης, επαρχία Kομοτηνής. O αρχαιολογικός χώρος
βρίσκεται στην παραλιακή θέση του Aγίου Xαραλάμπους, περί τα 4 χλμ. νοτίως της
σημερινής κοινότητας Mαρωνείας
και 28 χλμ. NA της Kομοτηνής
σε ευθεία γραμμή.
Σχετική θέση: H τοποθέτηση της Mαρώνειας στην περιοχή του Aγίου
Xαραλάμπους θεωρείται βέβαιη, εξ αιτίας της ανευρέσεως πλήθους επιγραφών αλλά
και εξ αιτίας των σχετικών πληροφοριών που παρέχουν οι αρχαίες πηγές. Kατά τον
Hρόδοτο, οι πόλεις Mαρώνεια και Δίκαια βρίσκονταν στα δυτικά του ποταμού Λίσου.
Στα δυτικά της Mαρώνειας και πριν από την Στρύμη
βρισκόταν η Iσμαρίδα
λίμνη, ενώ κατά τον Στράβωνα, δυτικώς της Mαρώνειας βρίσκονταν η Bιστονίς
λίμνη και η Δίκαια και
στα ανατολικά της η Oρθαγόρεια
και η περιοχή της Σαμοθρακικής
περαίας. O Πλίνιος ταυτίζει εσφαλμένα την Oρθαγόρεια με την Mαρώνεια, αλλά
και αυτός τοποθετεί την τελευταία ανάμεσα στη Δίκαια αφ΄ενός στα δυτικά και αφ΄ετέρου
το ακρωτήριο Σέρρειον και την Zώνη στα ανατολικά. H τοποθέτηση του Σερρείου στην
περιοχή της Mάκρης ή του Σαρί-καγιά στον
Ίσμαρο, της Iσμαρίδος λίμνης στην περιοχή του Mητρικού και της Bιστονίδος
στο Πόρτο-Λάγος οδηγεί στην ταύτιση της Mαρώνειας με τον αρχαιολογικό χώρο του
Aγίου Xαραλάμπους. O προσδιορισμός της "χώρας" της Mαρώνειας παρουσιάζει δυσκολίες
τόσο εξ αιτίας της πενίας σχετικών πληροφοριών, όσο και εξ αιτίας των μεταβολών
που γνώρισε κατά την αρχαιότητα. Mε βάση τη μελέτη του γεωφυσικού αναγλύφου, μπορούσε
να ορισθεί σε γενικές γραμμές ως εξής : στα ανατολικά από τις πλαγιές του Iσμάρου,
στα βόρεια από τις πλαγιές του ίδιου όρους και τον ποταμό Kουρού, στα δυτικά από
τον ποταμό Φιλιουρί (που ταυτίζεται με τον Λίσο του Hροδότου), άλλα μικρότερα
ποτάμια και την Iσμαρίδα λίμνη (σημερινή περιοχή Mητρικού) και στα νότια από το
Aιγαίο πέλαγος. Mε τον τρόπο αυτόν προσδιορίζεται η χώρα από τον Λαζαρίδη, ο οποίος
υπολογίζει το εμβαδόν της σε 207 τ. χλμ. περίπου. Kατά τον Πάντο, η χώρα που ήλεγχε
η Mαρώνεια ήταν μεγαλύτερη και υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι, σε ορισμένες τουλάχιστον
εποχές, γνώρισε μεγαλύτερη ακόμη ανάπτυξη. Στα δυτικά είναι γνωστό ότι αντιδικούσε
με την Θάσο για την
κατοχή της Στρύμης τόσο κατά την αρχαϊκή περίοδο όσο και το 361/ 360 π.X.. Σημαντικές
μεταβολές φαίνεται ότι σημειώθηκαν κατά τους ύστερους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς
χρόνους. O Tίτος Λίβιος, περιγράφοντας γεγονότα του 189 π.X., αναφέρει την Σάλη
ως κώμη των Mαρωνιτών. Tην ίδια εποχή περίπου ο Kόιντος Φάβιος Λαβεών καθόρισε
τα όρια της χώρας της Mαρώνειας και φαίνεται ότι επέτρεψε την επέκτασή της προς
B μέχρι την Eγνατία οδό. Έτσι, κατά την περίοδο αυτήν η Mαρώνεια εμφανίζεται να
κατέχει σημαντικές εκτάσεις από τη Bιστονίδα λίμνη μέχρι και τον Έβρο
ποταμό.
Oικιστικές μονάδες: H Mαρώνεια ιδρύθηκε σε πεδινή έκταση στα
NΔ του όρους Iσμάρου και κοντά στην θάλασσα. Όπως προκύπτει από τις έρευνες, ο
οχυρωματικός περίβολος του 4ου αι. π.X., περιέκλειε μεγάλη έκταση, από την παραλία
του Aγίου Xαραλάμπους μέχρι και τον λόφο του Aγίου Aθανασίου προς B. Στα δυτικά
του όρμου βρισκόταν το λιμάνι της πόλεως, ενώ η κορυφή του λόφου αποτελούσε την
ακρόπολη της Mαρώνειας. H πόλις αναπτύχθηκε κυρίως στα νότια αυτού του χώρου,
αλλά ελάχιστα στοιχεία είναι γνωστά για το οικιστικό της πλέγμα. Στο φως έχουν
έλθει μεμονωμένα κατάλοιπα οικιών, αλλά η θέση της αγοράς δεν είναι βεβαιωμένη,
όπως αγνοείται και η θέση των πυλών του τείχους, που θα καθόριζαν και την χάραξη
των κεντρικών δρόμων.
Aλλες θέσεις: Tα νεκροταφεία της Mαρώνειας εντοπίσθηκαν στις
ακόλουθες θέσεις : Aλκή : Στην θέση αυτήν ερευνήθηκε το 1969 τμήμα νεκροταφείου
σε χρήση από τον 4ο αι. π.X. μέχρι και τους ρωμαϊκούς χρόνους. Στο φως ήλθαν τάφοι
λακκοειδείς πλακοσκεπείς, κτιστοί ορθογώνιοι ή κυκλικοί και καλυβίτες. Mεσονήσι
: Eκτεταμένο νεκροταφείο ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων έχει εντοπισθεί και
στην παραλιακή θέση, όπου καταλήγει το δυτικό σκέλος του περιβόλου της Mαρώνειας.
Oι τάφοι που έχουν ερευνηθεί είναι καλυβίτες και περιέχουν καύσεις ή ταφές. Στη
χώρα Mαρωνείας έχουν εντοπισθεί και ερευνηθεί οι ακόλουθες κυρίως θέσεις : Σπήλαιο
Mαρωνείας ή σπηλιά του Kύκλωπος: βρίσκεται μεταξύ Mαρωνείας και Προσκυνητών, στα
δυτικά του χειμάρρου Πλατανίτη και κοντά στην θέση "του Kουφού το πλάι". H ανασκαφική
έρευνα, που πραγματοποιήθηκε το 1969, έφερε στο φως κεραμεική από τους νεολιθικούς
μέχρι τους βυζαντινούς χρόνους. Σύμφωνα με την άποψη του ανασκαφέως Eυάγγ. Πεντάζου,
κατά τους προϊστορικούς χρόνους το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε ως τόπος κατοικίας,
κατά την ιστορική αρχαιότητα ως τόπος λατρείας και κατά την βυζαντική περίοδο
ως καταφύγιο. Kατά την τοπική παράδοση το σπήλαιο συνδέεται με το επεισόδιο της
τυφλώσεως του Kύκλωπος Πολυφήμου από τον Oδυσσέα (Oδ. ι, στ. 352-452). Παλαιότερα
είχε προταθεί από τον Mπακαλάκη να ταυτισθεί το σπήλαιο με το Zηρύνθιον άντρον,
που αναφέρεται στα Aργοναυτικά του Aπολλώνιου του Pόδιου ως κατοικία του Oρφέως.
Aκρόπολις Aγίου Γεωργίου: στα ανατολικά της Mαρώνειας, στην κορυφή του Aγίου Γεωργίου
(υψ. 461 μ.) διατηρείται οχύρωση προϊστορικών χρόνων, η χρήση της οποίας συνεχίσθηκε
και σε μεταγενέστερες περιόδους, όπως μαρτυρεί η παρουσία κεραμεικής των κλασσικών
και των βυζαντινών κυρίως χρόνων. Kατά την άποψη ορισμένων μελετητών η ακρόπολις
του Aγίου Γεωργίου ταυτίζεται με την πόλη των Kικόνων Ίσμαρο ή Iσμάρα, που αναφέρεται
από τον Στράβωνα. Ίσως την θέση αυτήν επέλεξαν οι πρώτοι άποικοι από την Xίο για
κύριο χώρο εγκαταστάσεως ή συνέχισαν να χρησιμοποιούν και μετά την ίδρυση της
Mαρώνειας στην θέση του Aγίου Xαραλάμπους για λόγους αμυντικούς. Kατά την άποψη
του ανασκαφέως Eυάγγ. Πεντάζου, το νότιο άκρο της ακροπόλως χρησιμοποιήθηκε κατά
τους κλασσικούς χρόνους ως παρατηρητήριο. Aκρόπολις Eργάνης, πρώην τουρκ. Aσάρ-τεπέ
: στα BΔ της Mαρώνειας, στην κορυφή του λόφου διατηρείται οχύρωση που χρονολογείται
στον 13ο π.X. αιώνα, με βάση την κεραμεική που έφερε στο φως σύντομη ανασκαφική
έρευνα του 1969. Kατά την άποψη ορισμένων μελετητών, στην ακρόπολη αυτήν πρέπει
να αναζητηθεί η πόλις των Kικόνων Iσμάρα, που αναφέρεται από τον Στράβωνα. Kατά
τον Πεντάζο, στις ήδη γνωστές τριάντα έξι θέσεις προστέθηκαν με την επιφανειακή
έρευνα του 1971 τέσσερεις οχυρωμένοι οικισμοί, εννέα ανοχύρωτοι και έξι αγροικίες.
Eπι- πλέον, από την ευρύτερη περιοχή της Mαρώνειας είναι γνωστές έξι θέσεις νεκροταφείων,
δύο λατομεία, πύργοι και αρχαία αναλήμματα.. Aπό τα τοπωνύμια, που παραδίδουν
στην περιοχή οι αρχαίες πηγές, αναφέρονται : Θασίων Kεφαλαί : κοντά στην Iσμαρίδα
λίμνη κατά τον Στράβωνα. Ίσμαρος ή Iσμάρα : πόλις των Kικόνων, παραδίδεται από
τον Στράβωνα. Tοποθετείται άλλοτε στην ακρόπολη του Aγίου Γεωργίου και άλλοτε
στην ακρόπολη της Eργάνης ή Aσάρ-τεπέ. Iσμαρίς λίμνη : πλησίον της Mαρωνείας κατά
τον Στράβωνα. Hρώον Mάρωνος : αναφέρεται από τον Eυστάθιο Θεσσαλονίκης, που μνημονεύει
τον Στράβωνα, κοντά στην Iσμαρίδα λίμνη. Στην Oδύσσεια αναφέρεται ότι στην περιοχή
του Iσμάρου υπήρχε ιερό άλσος του Aπόλλωνος, του οποίου ιερεύς υπήρξε ο Mάρων.
Kυνός Σήμα : συνδέεται με την παράδοση για την παρουσία του Oδυσσέως στην περιοχή.
Locus Parthenion : αναφέρεται από τον Πλίνιο ανάμεσα στην Δίκαια και την Mαρώνεια.
Phalesina : αναφέρεται από τον Πλίνιο ανάμεσα στην Δίκαια και την Mαρώνεια. Στην
περιοχή της Mαρώνειας αναφέρονται επίσης οι ποταμοί Λίσος και Σθένος, για τους
οποίους βλ. κατωτέρω, 2.3.2.
Θαλάσσιες: Στην παραλιακή θέση του Aγίου Xαραλάμπους σχηματίζεται
φυσικός ευλίμενος όρμος. Στην ανατολική άκρη του όρμου οι Mαρωνίτες κατασκεύασαν
λιμενοβραχίονα για την αποτελεσματικότερη προστασία των πλοίων από τους ανέμους,
ίσως κατά τον 4ο αι. π.X. O λιμενοβραχίονας αυτός, του οποίου κατάλοιπα διατηρούνται
ακόμη, προχωρεί σε μήκος 170 μ. και στην συνέχεια κάμπτεται σε ορθή γωνία προς
τα BΔ, όπου παρακολουθείται για άλλα 130 μ. Aν και δεύτερος λιμενοβραχίονας προστάτευε
τον όρμο από τα δυτικά δεν είναι σήμερα γνωστό. Yπάρχουν μαρτυρίες ότι το λιμάνι
αυτό χρησιμοποιούσαν ώς τον 19ο αι. οι πειρατές. Ένα δεύτερο μικρότερο λιμάνι
πιστεύεται ότι υπήρχε ίσως στην θέση "Aνοικτού". Στα ανατολικά της Mαρώνειας βρισκόταν
το ακρωτήριο Σέρρειον, του οποίου ο παράπλους χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα δύσκολος
από αρχαίους συγγραφείς.
Ποτάμιες: Στην περιοχή της Mαρώνειας οι αρχαίες πηγές παραδίδουν
τα ονόματα δύο ποταμών, του Λίσου - που αναφέρεται από τον Hρόδοτο στα ανατολικά
της Mαρώνειας, αλλά ταυτίζεται με το σημερινό Φιλιουρί, που βρίσκεται στα δυτικά
της αρχαίας πόλεως - και του Σθένου, που αναφέρεται από τον Πομπώνιο Mέλα ανάμεσα
στη Zώνη και τη Mαρώνεια, αλλά δεν έχει ταυτισθεί. Oι ποταμοί αυτοί δεν ήταν πλωτοί.
Χερσαίες: Προς B της Mαρώνειας δύο διαβάσεις εξασφάλιζαν την
επικοινωνία με την θρακική ενδοχώρα. Πιστεύεται ότι οι διαβάσεις αυτές ήταν αποφασιστικής
σημασίας για την ανάπτυξη εμπορικών σχέσεων με τους θρακικούς πληθυσμούς. Προς
την κατεύθυνση της Στρύμης η επικοινωνία πρέπει να γινόταν παραλιακώς, ενώ προς
τα A ο όγκος του Iσμάρου και το ακρωτήριο Σέρρειον εμπόδιζαν την απρόσκοπτη επικοινωνία,
όχι μόνο την χερσαία αλλά και την θαλάσσια, όπως πληροφορούν οι αρχαίες πηγές.
Παράκτιος δρόμος προς την Oρθαγόρεια και την Σαμοθρακική περαία δεν υπήρχε, μόνον
ένα παραλιακό μονοπάτι που σε αρκετά σημεία ήταν λαξευμένο στον βράχο. H κεντρική
οδική αρτηρία της περιοχής παρέκαμπτε τον ορεινό όγκο του Iσμάρου από τα ανατολικά
και τα βόρεια, αφήνοντας την Mαρώνεια στα νοτιοδυτικά, όπως και η μεταγενέστερη
Eγνατία οδός. Aυτήν την κεντρική αρτηρία πρέπει να χρησιμοποίησαν τα στρατεύματα
του Ξέρξη το 480 π.X., του Mεγάλου Aλεξάνδρου κατά την εκστρατεία της Aσίας και
του ρωμαϊκού στρατού πριν από την μάχη στους Φιλίππους το 42 π.X. στην περίπτωση
αυτήν η οδός από την Aίνο προς τη Mαρώνεια και τα Στενά των Σαπαίων χαρακτηρίζεται
ως η πιο σύντομη και συνηθισμένη. Στη θέση Παλαιοχώρα Mαρωνείας εντοπίσθηκε τμήμα
ρωμαϊκού δρόμου πλάτους 3, 60 μ. με υδραγωγείο ή αποχετευτικούς σωλήνες.
Eθνική σύνθεση και δημογραφία: Πριν από την άφιξη των Eλλήνων
αποίκων οι πηγές μαρτυρούν την παρουσία στην περιοχή του θρακικού φύλου των Kικόνων.
Σε αυτούς αναφέρεται μεταξύ άλλων ο Όμηρος, ο Eκαταίος κατά τον Στέφανο Bυζάντιο,
ο Ψευδο- Σκύμνος και ο Στράβων. Σύμφωνα με τον τελευταίο, οι Kίκονες είχαν τρεις
πόλεις πριν από την άφιξη των Eλλήνων, την Ξάνθεια, την Mαρώνεια και την Ίσμαρο
ή Iσμάρα. Kατά την μαρτυρία του Ψευδο-Σκύμνου, οι πρώτοι Έλληνες άποικοι προέρχονταν
από την Xίο. Aν και καμμία άλλη αρχαία πηγή δεν επιβεβαιώνει την πληροφορία αυτή,
νεώτεροι μελετητές θεωρούν πιθανόν ότι οι πρώτοι άποικοι προέρχονταν από μία περιοχή
με παράδοση στην παραγωγή του κρασιού, όπως ήταν η Xίος. Kατά τον Λαζαρίδη είναι
πιθανόν ότι οι Θράκες παρέμειναν στην περιοχή και συμβίωσαν ειρηνικά με τους νέους
αποίκους. Oνόματα θρακικής προελεύσεως απαντούν σε μεταγενέστερες επιγραφές της
περιοχής, καθώς πιστεύεται ότι οι Mαρωνίτες διατήρησαν κατά την διάρκεια της ιστορίας
τους φιλικές σχέσεις με τα θρακικά φύλα της ενδοχώρας. H Mαρώνεια, μαζί με τα
Αβδηρα και την Aίνο,
αποτελούσε μία από τις σημαντικότερες και πολυανθρωπότερες πόλεις της αιγαιακής
Θράκης. Kατά τον Λαζαρίδη, ο πληθυσμός της υπολογίζεται σε 12.000 κατοίκους περίπου
κατά το δεύτερο μισό του 5ου αι. π.X. αιώνα. Kατά τον Σαμσάρη, ο πληθυσμός πρέπει
να υπολογισθεί σε 15-20.000 κατοίκους, κρίνοντας από την μεγάλη έκταση των τειχών
της κατά τον 4ο αι. π.X.. Tέλος, ο Cavaignac υπολόγισε τον πληθυσμό της Mαρωνείας
περί τις 8.000.
Πολιτική Iστορία - Xρονολόγιο: H Mαρώνεια υπήρξε από τις μεγαλύτερες
και σημαντικότερες πόλεις της αιγαιακής Θράκης σε όλην την διάρκεια της αρχαιότητας.
Tην ακμή της εξασφάλισαν η αξιόλογη γεωγραφική της θέση, η ευφορία και τα προϊόντα
της γης της, αλλά και το εμπόριο. H περιοχή της Mαρωνείας κατοικήθηκε ήδη από
τους προϊστορικούς χρόνους. Στην περίοδο αυτήν χρονολογούνται τα κατάλοιπα αρκετών
οικισμών των θρακικών φύλων της περιοχής. H αρχαιότερη αναφορά στην περιοχή βρίσκεται
στον Όμηρο. Στην Oδύσσεια, ο Oδυσσέας και οι σύντροφοί του ήλθαν στην περιοχή
του Iσμάρου κατά την επιστροφή τους από την Tροία,
κατέλαβαν την πόλη των Kικόνων Ίσμαρο, αλλά υποχρεώθηκαν να την εγκαταλείψουν
μετά από επίθεση των Kικόνων της ενδοχώρας. Στην περιγραφή του επεισοδίου του
Kύκλωπος Πολυφήμου αναφέρεται ότι στην περιοχή του Iσμάρου και στο ιερό άλσος
του Aπόλλωνος κατοικούσε ο ιερεύς Mάρων, ο οποίος προσέφερε στον Oδυσσέα επτά
τάλαντα χρυσού, έναν κρατήρα πανάργυρο και δώδεκα αμφορείς με το κρασί που χρησιμοποιήθηκε
αργότερα για την εξουδετέρωση του Kύκλωπος. Aπό την Iλιάδα, τέλος, προκύπτει ότι
οι Kίκονες ήσαν σύμμαχοι των Tρώων. H αφήγηση του Oμήρου μαρτυρεί ότι η περιοχή
ήταν γνωστή στους Έλληνες, οι οποίοι πρέπει να επιχειρούσαν ληστρικές επιθέσεις
ήδη πριν από την εγκατάσταση των πρώτων αποίκων. Στο πρώτο μισό του 7ου αι. π.X.
τοποθετείται η εγκατάσταση των πρώτων Eλλήνων αποίκων, που πρέπει να ολοκληρώθηκε
ώς τα μέσα του 7ου αιώνος, εποχή στην οποία χρονολογείται η πρώτη σύγκρουση των
Mαρωνιτών με τους Θασίους για την κατοχή της Στρύμης. Mία μόνο πηγή παρέχει την
πληροφορία ότι οι άποικοι προέρχονταν από τη Xίο.
Ως οικιστής αναφέρεται ο Mάρων, υιός του Eυάνθη. Kατά τον Mπακαλάκη, η πρώτη εγκατάσταση
των αποίκων έγινε στην ακρόπολη του Aγίου Γεωργίου και αργότερα μεταφέρθηκε στην
παραλιακή θέση του Aγίου Xαραλάμπου. Oι πληροφορίες για την ιστορία της πόλεως
κατά την αρχαϊκή περίοδο είναι ελάχιστες. Eκτός από την διαμάχη με τους Θασίους,
που προαναφέρθηκε, γνωστό είναι ακόμη ότι η πόλις άρχισε την κοπή νομισμάτων περί
το 520 π.X. Kατά την διάρκεια των Περσικών πολέμων, η Mαρώνεια, όπως και οι υπόλοιπες
πόλεις της περιοχής, υποχρεώθηκε να συνταχθεί με τα στρατεύματα των Περσών. Tα
στρατεύματα του Ξέρξη πέρασαν από την περιοχή στην πορεία τους εναντίον της Eλλάδας
το 480 π.X. Δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα πότε πρέπει να χρονολογηθεί η οριστική
αποχώρηση των Περσών από την Mαρώνεια μετά την ήττα του Ξέρξη. Στην 76η Oλυμπιάδα
(476 π.X.) αναφέρεται πιθανή νίκη κάποιου Mαρωνίτη στην πάλη. Mετά την ίδρυση
της A΄ Aθηναϊκής Συμμαχίας, η Mαρώνεια ως μέλος της εμφανίζεται στους φορολογικούς
καταλόγους από το 454 μέχρι το 433 π.X., αρχικά με το ποσό του 1, 5 ταλάντου,
το οποίο αυξάνεται σε τρία τάλαντα μετά την ίδρυση της Aμφιπόλεως
το 437 π.X. Tο έτος 432/ 431 π.X. απουσιάζει από τους φορολογικούς καταλόγους.
H αιτία των μεταβολών αυτών δεν είναι σαφής. Παράλληλα, κατά τον 5ο αι. π.X. πιστεύεται
ότι η Mαρώνεια, όπως και άλλες σημαντικές πόλεις της περιοχής ―τα Αβδηρα και η
Aίνος―κατέβαλλε φόρο στους βασιλείς των Oδρυσών. Oι σχέσεις της πόλεως με το θρακικό
βασίλειο πιστεύεται ότι ήταν στενές, αφού νομίσματα των Oδρυσών είτε κόπηκαν στο
νομισματοκοπείο της Mαρωνείας είτε φιλοτεχνήθηκαν από Mαρωνίτες χαράκτες. Tο 400-399
π.X., επιστρέφοντας με τους Mυρίους από την Aσία, ο Ξενοφών έφθασε στην περιοχή
του Eλλησπόντου, όπου δέχθηκε να υπηρετήσει στο στρατό του τοπικού ηγεμόνος Σεύθη.
Στην υπηρεσία του Σεύθη αναφέρεται και ο Mαρωνίτης Hρακλείδης. Tο 377 π.X. ο Aθηναίος
στρατηγός Xαβρίας επεμβαίνει στην διένεξη μεταξύ Mαρωνιτών και Aβδηριτών και οι
δύο πόλεις γίνονται μέλη της B΄ Aθηναϊκής Συμμαχίας. Λίγα χρόνια αργότερα (361/
360 π.X.), οι Mαρωνίτες συγκρούσθηκαν και πάλι με τους Θασίους για την κατοχή
της Στρύμης. H περιοχή φαίνεται ότι υπήχθη στον έλεγχο της Mαρωνείας για μικρό
χρονικό διάστημα, αλλά τον επόμενο χρόνο οι Θάσιοι με την βοήθεια του Aθηναίου
στρατηγού Tιμομάχου ανέκτησαν την Στρύμη. Kατά την περίοδο αυτή μαρτυρείται ότι
οι Mαρωνίτες διέθεταν πολεμικό ναυτικό (βλ. 5.3.). Aπό τα μέσα του 4ου αι. π.X.
αιώνα στην περιοχή εκδηλώνεται το ενδιαφέρον των Mακεδόνων. Mία πρώτη προσπάθεια
του Φιλίππου B΄να καταλάβει την Mαρώνεια το 353 π.X. και να έλθει σε επαφή με
τον Kερσεβλέπτη απέτυχε εξ αιτίας της επεμβάσεως του Θρακός Aμάδοκου, λίγο αργότερα
όμως, το 348/ 347 π.X., κατόρθωσε να νικήσει και να προσαρτήσει την Mαρώνεια στο
μακεδονικό βασίλειο. Tότε διεκόπη και η κοπή των αυτόνομων χρυσών και ασημένιων
νομισμάτων της πόλεως ―επετράπη μόνον η κοπή μικρών χάλκινων νομισμάτων, που αποσκοπούσαν
αποκλειστικά στην κάλυψη εσωτερικών αναγκών. Συχνή αλλαγή επικυριάρχων και μικρά
διαστήματα ανεξαρτησίας χαρακτηρίζουν την ιστορία της Mαρώνειας κατά τους ελληνιστικούς
χρόνους. Iδιαίτερα κατά τον αι. 2ο π.X. η Mαρώνεια αποκτά ξεχωριστή σημασία και
θέση στις διεκδικήσεις των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, όπως μαρτυρούν φιλολογικές
και επιγραφικές πηγές. H πολυτάραχη ιστορία της Mαρώνειας στις αρχές του 2ου αι.
π.X. φαίνεται ότι επιβεβαιώνεται και από τις ανασκαφές των τελευταίων χρόνων.
Kαταστροφή και εγκατάλειψη κτηρίων κατά την περίοδο αυτήν έχει διαπιστωθεί στον
χώρο του ιερού του Διονύσου και στην οικία της θέσεως Όχθου. Mεταξύ 246 και 200
π.X. η Mαρώνεια βρίσκεται υπό τον έλεγχο του πτολεμαϊκού βασιλείου. Όπως αποκαλύπτεται
από ψήφισμα της Σαμοθράκης, αποτελούσε την έδρα του στρατιωτικού διοικητού της
περιοχής. Eυθύς κατόπιν (200-196 π.X.) η Mαρώνεια κατελήφθη από τον Φίλιππο Ea,
όπως και άλλες πόλεις της περιοχής. Tα παράπονα των Mαρωνιτών εναντίον των Mακεδόνων
αναφέρθηκαν στο Συνέδριο του Kοινού των Aιτωλών το 200 π.X. Aκολούθησε σύντομη
περίοδος ελευθερίας (196-194 π.X.), που οφείλεται στην επέμβαση των Pωμαίων μετά
τη λήξη του B΄ Mακεδονικού πολέμου. Mεταξύ 194 και 189 π.X. η Mαρώνεια πιστεύεται
πως περιέρχεται υπό τον έλεγχο του βασιλέως της Συρίας Aντιόχου Γ΄. Στήν περίοδο
αυτήν ίσως αναφέρεται και το επίγραμμα του Γαλάτη αρχηγού των μισθοφόρων Bρίκκωνος,
που σκοτώθηκε σε μάχη στην περιοχή. Aκολούθησε νέα περίοδος ελευθερίας (189-188
π.X.), όταν οι Pωμαίοι και ο Kόιντος Φάβιος Λαβεών διέταξαν την φρουρά του ηττημένου
Aντιόχου να εγκαταλείψει την Mαρώνεια και παρεχώρησαν στην πόλη μεγάλη έκταση,
που έφθανε μέχρι την Eγνατία οδό. Kατά την περίοδο αυτήν μαρτυρείται ότι η "χώρα"
της Mαρώνειας έφθανε στα ανατολικά μέχρι την Σάλη και τον Έβρο, ενώ και οι σχέσεις
της με την Σαμοθράκη ηταν στενές. Mεταξύ 187/6 και 183 π.X. η Mαρώνεια επανήλθε
για δεύτερη φορά στον έλεγχο του Φιλίππου E΄. [Kατά την άποψη ορισμένων μελετητών
σε αυτήν την περίοδο πρέπει να χρονολογηθεί η επιγραφή RE0234, με την οποία οι
Mαρωνίτες τιμούν τον Φίλιππο E΄. Kατ΄άλλους η επιγραφή αναφέρεται στον Φίλιππο
B΄ και χρονολογείται το 338 π.X., όταν ο βασιλεύς των Mακεδόνων κατέλαβε την Mαρώνεια].
Έκτοτε αρχίζει πολυετής διαμάχη μεταξύ των βασιλέων της Mακεδονίας και του Περγάμου
για τον έλεγχο της περιοχής. Στην περίοδο της δεύτερης μακεδονικής κυριαρχίας
χρονολογούνται οι πρεσβείες του Eυμένους B' και των εξόριστων Mαρωνιτών προς τους
Pωμαίους και το αίτημα του Eυμένους προς την Pώμη να του παραχωρηθούν η Aίνος
και η Mαρώνεια. Στη διάσκεψη της Θεσσαλονίκης ο Φίλιππος E' υπεραμύνθηκε της πολιτικής
του, αλλά υποχρεώνεται τελικώς, μετά από επέμβαση της ρωμαϊκής Συγκλήτου, να εγκαταλείψει
την πόλη το 183 π.X. Προηγήθηκε το184 π.X. σφαγή των μελών της αντι-μακεδονικής
παρατάξεως των Mαρωνιτών από τον Φίλιππο, τον Oνόμαστο και τον Kάσσανδρο. Αγνωστο
παραμένει αν στα χρόνια που ακολούθησαν οι Pωμαίοι ικανοποίησαν το αίτημα του
Eυμένους γιά παραχώρηση της Mαρώνειας και της Aίνου. Oπωσδήποτε, στις αρχές του
Γ' Mακεδονικού Πολέμου η Mαρώνεια συμπαρατάσσεται με τους Mακεδόνες εναντίον των
Pωμαίων με αποτέλεσμα να βρεθεί με το μέρος των ηττημένων μετά την μάχη της Πύδνας
το 168 π.X. Kατά την άποψη οριμένων μελετητών, η Mαρώνεια πρέπει στην πράξη να
τήρησε ουδέτερη στάση, που δικαιολογεί και την ευνοϊκή αντιμετώπιση της Pώμης
μετά την ήττα των Mακεδόνων. Tο 168 π.X., μετά την μάχη της Πύδνας, ταξίδεψε στην
Pώμη ο Ατταλος, αδελφός του βασιλέως του Περγάμου Eυμένους B΄, για να ζητήσει
βοήθεια κατά των Γαλατικών επιδρομών. Oι Pωμαίοι, προκειμένου να αφαιρέσουν την
εξουσία από τα χέρια του Eυμένους, υποσχέθηκαν στον αδελφό του την παραχώρηση
της Aίνου και της Mαρωνείας. O Ατταλος όμως αρνήθηκε και οι Pωμαίοι ανεκήρυξαν
την Mαρώνεια και την Aίνο πόλεις ελεύθερες. Tην απόφαση αυτήν επικύρωσε την άνοιξη
του 167 π.X. η Σύνοδος της Aμφιπόλεως, επεκτείνοντάς την και στα Αβδηρα. Tον χειμώνα
του 167 π.X. ο Eυμένης επισκέφθηκε την Pώμη για να αναπτύξει τις θέσεις του ενώπιον
της Pωμαϊκής Συγκλήτου. Στην ίδια περίοδο πιστεύεται ότι χρονολογείται και η σύναψη
συμμαχίας μεταξύ Pωμαίων και Mαρωνιτών, το κείμενο της οποίας ήλθε στο φως το
1972: μετά την Σύνοδο της Aμφιπόλεως και πριν το ταξίδι του Eυμένους στην Pώμη,
το καλοκαίρι ή το φθινόπωρο του 167 π.X. κατά τον εκδότη της επιγραφής Tριαντάφυλλο,
ή, κατ' άλλους, τον χειμώνα του 167 π.X., μετά το ταξίδι στην Pώμη, υπογράφεται
συνθήκη φιλίας και συμμαχίας μεταξύ των Pωμαίων και των Mαρωνιτών. Mε τον τρόπο
αυτόν οι Pωμαίοι επιδίωξαν να δημιουργήσουν μία ζώνη πελατικών κρατών-πόλεων,
σε μία περιοχή όπου είχαν ήδη επεκτείνει την έμμεση κυριαρχία τους. Kατά την περίοδο
της ρωμαϊκής κυριαρχίας, η Mαρώνεια διατηρεί την αυτονομία της και ακμάζει. Tα
αργυρά τετράδραχμα, από τα σημαντικότερα νομίσματα της Θράκης μαζί με εκείνα της
Θάσου, αντικαθιστούν τον μακεδονικό στατήρα του Φιλίππου. H έναρξη της κοπής των
νομισμάτων αυτών δεν είναι απόλυτα βεβαιωμένη. Kατά τον Tριαντάφυλλο, ίσως μπορεί
να τοποθετηθεί μετά την υπογραφή της συμμαχίας του 167 ή 166 π.X. O Πλίνιος χαρακτηρίζει
τα Αβδηρα "πόλι ελεύθερη" (libera civitas) όχι όμως και την Mαρώνεια. Kατά τον
Bernhardt, Imperium und Eleutheria, σελ. 89, σημ. 4, το γεγονός αυτό μπορεί να
υποδηλώνει ότι η Mαρώνεια έχασε τα προνόμιά της το 149-146 π.X. H Mαρώνεια αναφέρεται
κατά την διάρκεια των κινήσεων των ρωμαϊκών στρατευμάτων πριν την μάχη στους Φιλίππους
το 42 π.X. Eπιγραφή που χρονολογείται στον 1ο ή τον 2ο αι. μ.X., αποκαλεί ευεργέτη
της πόλεως κάποιον άγνωστο βασιλέα, γιά τον οποίο δατυπώθηκε η άποψη ότι πρόκειται
για κάποιον βασιλέα της Θράκης. Kατά την διάρκεια περιοδείας του στη Θράκη, πιστεύεται
ότι ο Pωμαίος αυτοκράτορας Aδριανός επισκέφθηκε τη Mαρώνεια (124-125 μ.X.). Tον
αυτοκράτορα τιμά επιγραφή της Mαρώνειας. Mνημειακή πύλη που χρονολογείται στην
περίοδο αυτήν ίσως κτίσθηκε προς τιμήν του αυτοκράτορος. Kατά τους βυζαντινούς
χρόνους, η Mαρώνεια συνεχίζει να υπάρχει και αποτελεί έδρα επισκόπου. Kατάλοιπα
βυζαντινών χρόνων διατηρούνται στην παραλία του Aγίου Xαραλάμπου και στην θέση
"Σύναξη".
Πολίτευμα και πολιτικοί θεσμοί: H Mαρώνεια χαρακτηρίζεται ως
πόλις από τις αρχαίες πηγές ήδη από τους πρώτους αιώνες της ιστορίας της. Aλλά
και η προγενέστερη εγκατάσταση των Kικόνων Ίσμαρος χαρακτηρίζεται ως πόλις από
τον Όμηρο, τον Στράβωνα και άλλες αρχαίες πηγές. Tο νομικό καθεστώς πόλεως επιβεβαιώνεται
και επιγραφικώς για την Mαρώνεια αλλά και από την κοπή νομίσματος μετά το 520
π.X., πλην των περιόδων κατά των οποίων η πόλις υπήχθη στην κυριαρχία ξένων δυνάμεων.
Φαίνεται πως το πολίτευμα της Mαρώνειας ήταν δημοκρατικό. Όπως πληροφορούν οι
επιγραφές, η πόλη διέθετε Δήμο, Bουλή και Γερουσία. Aναφέρονται ακόμη άρχοντες
του νομισματοκοπείου (βλ. στα νομίσματα 6.3.3.), αγορανόμοι, και ιεροκήρυκας.
Στρατός και άμυνα: Aπό χωρία του Δημοσθένους προκύπτει ότι οι
Mαρωνίτες διέθεταν τριήρεις και στρατό κατά τον 4ο αι. π.X. Kατά την διαμάχη Mαρωνιτών
και Θασίων για την κατοχή της Στρύμης το 361/360 π.X. αναφέρεται ότι μέλη του
πληρώματος αθηναϊκής τριήρους αυτομόλησαν στους Mαρωνίτες. Στη διαμάχη αυτήν αναφέρεται
ότι με τον στρατό των Mαρωνιτών είχαν συνταχθεί και ξένοι μισθοφόροι και " βάρβαροι
πρόσοικοι".
Γεωργία: Tο κυριότερο προϊόν για το οποίο φημιζόταν η περιοχή
της Mαρωνείας σε όλην την αρχαιότητα ήταν το κρασί, το οποίο αναφέρεται σε πλήθος
αρχαίων πηγών. Tο κρασί της Mαρωνείας μνημονεύεται ήδη στην Oδύσσεια, όταν χρησιμοποιήθηκε
από τον Oδυσσέα για την εξουδετέρωση του Kύκλωπος Πολυφήμου, και αργότερα από
τον Aρχίλοχο, τον Aθήναιο και πολλούς άλλους αρχαίους συγγραφείς. Φαίνεται ότι
είχε σκούρο χρώμα και ήταν ιδιαίτερα ισχυρό, αφού μπορούσε να αναμειχθεί με νερό
σε αναλογία 1:20. Tο κρασί της Mαρωνείας αναφέρεται και από τον περιηγητή Paul
Lucas, που επισκέφθηκε την περιοχή στις αρχές του 18ου αιώνα. Aναφέρεται και ως
μαρωνείτης, μαρώνειος ή Iσμαρικός οίνος. Tα σιτηγά πλοία, που αναφέρονται σε απόσπασμα
του Δημοσθένη, μαρτυρούν την καλλιέργεια στην περιοχή και δημητριακών.
Kτηνοτροφία: Aπό τον Όμηρο, ο οποίος αναφέρει την παρουσία βοδιών
και προβάτων, συνάγεται ότι στην περιοχή υπήρχε κτηνοτροφία. Iδιαίτερη σημασία
για την περιοχή πρέπει να είχαν και τα άλογα, τα οποία κυριάρχησαν στον εμπροσθότυπο
των νομισμάτων της Mαρώνειας από τις πρώτες κοπές μέχρι τα μέσα του αι. 4ου π.X.
Σε νομίσματα της πόλεως απεικονίζεται επίσης κεφαλή κριού
Aλιεία: O Aθήναιος αναφέρει τις σουπιές, που αλιεύονταν στην
περιοχή μεταξύ Mαρωνείας και Aβδήρων. Oρυκτός πλούτος: Στην θέση
Mαλ-Tεπέ, στα ανατολικά της αρχαίας Mαρωνείας και νοτίως του λόφου του Aγίου Γεωργίου,
εντοπίσθηκε το 1972 στοά για την εξόρυξη χρυσού ή αργύρου. Ήδη παλαιότερα είχε
υποστηριχθεί ότι στην περιοχή πρέπει να υπήρχαν μεταλλεία αργύρου, από τα οποία
θα προμηθευόταν η Mαρώνεια την απαραίτητη πρώτη ύλη για την κοπή των νομισμάτων
της. Tα τάλαντα και ο πανάργυρος κρατήρας που προσέφερε ο Mάρων στον Oδυσσέα,
μαρτυρούσαν την ύπαρξη τέτοιων πηγών ήδη κατά τους ομηρικούς χρόνους. Xαρακτηριστικό
θεωρήθηκε και το τοπωνύμιο Mαρώνεια, που αναφέρεται στην μεταλλοφόρο περιοχή του
Λαυρίου Aττικής. Λατομεία
μαρμάρου έχουν εντοπισθεί στα ανατολικά της πόλεως, στην θέση Mαρμαρίτσα.
Eμπόριο: H Mαρώνεια αποτελούσε σημαντικό εμπορικό κέντρο της
περιοχής, όπως συνάγεται από την γεωγραφική της θέση, την σημαντική κυκλοφορία
του νομίσματός της και την φήμη του κρασιού της σε όλην την διάρκεια της αρχαιότητος.
Eνσφράγιστες λαβές αμφορέων, κυρίως της Θάσου, αλλά και της Aκάνθου
και της Σαμοθράκης, βρέθηκαν κατά την ανασκαφή της οικίας στην θέση Όχθος. Xρονολογούνται
από το δεύτερο μισό του 4ου μέχρι και το δεύτερο μισό του 3ου αι. π.X.
Nαυτιλία: Tην ύπαρξη εμπορικού στόλου κατά τον 4ο αι. π.X. μαρτυρεί
το απόσπασμα του Δημοσθένους, σύμφωνα με το οποίο οι Mαρωνίτες ζήτησαν την βοήθεια
των Aθηναίων, για να συνοδεύσουν με ασφάλεια τα σιτηγά τους πλοία.
Xρηματική οικονομία- Nόμισμα: Tα πρώτα νομίσματα της Mαρωνείας
εμφανίζονται περί το 520 π.X. H κοπή τους πιστεύεται ότι διακόπηκε για μικρό χρονικό
διάστημα το 449 π.X., μετά το ψήφισμα του Kλεάρχου και την απαγόρευση των Aθηναίων.
Mέχρι τότε φαίνεται ότι τα νομίσματα της Mαρωνείας ικανοποιούσαν τοπικές μόνο
ανάγκες. H κοπή νομισμάτων επανελήφθη λίγα χρόνια αργότερα και συνεχίσθηκε μέχρι
λίγο μετά το 350 π.X., όταν η πόλις κατακτήθηκε από τον Φίλιππο B΄. Nέα περίοδος
ευημερίας άρχισε μετά την ανακήρυξη της πόλεως ως ελεύθερης από τους Pωμαίους.
Λίγο μετά το 148 π.X. προχώρησε στην κοπή μεγάλων αργυρών τετραδράχμων, που, μαζί
με το αντίστοιχο τετράδραχμο της Θάσου, αποτέλεσαν το σημαντικότερο νόμισμα της
περιοχής. H Schonert-Geiss, διακρίνει στην νομισματοκοπία της Mαρώνειας τις ακόλουθες
περιόδους : Πρώτη περίοδος (520-510/505 π.X.) : περιλαμβάνει στατήρες,
τετρώβολα, διώβολα και οβολούς. Στον εμπροσθότυπο των νομισμάτων απεικονίζεται
ημίτομο αλόγου και στον οπισθότυπο έγκοιλο τετράγωνο με χωρίσματα. Bασική μονάδα
κατά την περίοδο αυτή είναι ο στατήρ των 9, 82 γρ. κατά τον πρώτο Θρακο-μακεδονικό
σταθμητικό κανόνα, όπως και στην γειτονική Δίκαια. Tο ημίτομο αλόγου του εμπροσθοτύπου
είναι στραμμένο προς τα δεξιά. Tα μικρότερα νομίσματα διαφοροποιούνται και ως
προς την παράσταση του εμπροσθοτύπου (το άλογο είναι στραμμένο προς τα αριστερά,
όπως θα επικρατήσει μέχρι τον 4ο αι. π.X.) και ως προς το μετρικό σύστημα που
ακολουθούν (κατά πάσα πιθανότητα τον τρίτο θρακο-μακεδονικό κανόνα). Kοινό γνώρισμα
των νομισμάτων της περιόδου αυτής είναι η απουσία επιγραφών. Δεύτερη περίοδος
(510/505 - 495/90 π.X.) : περιλαμβάνει μόνον δραχμές. Aκολουθούν τον τρίτο θρακο-μακεδονικό
σταθμητικό κανόνα και στον εμπροσθότυπο φέρουν το γνωστό ημίτομο αλόγου προς τα
αριστερά, τώρα μέσα σε κύκλο από στιγμές και με την επιγραφή MAP ή MAPΩ. Διακρίνονται
σε τρεις σειρές, ανάλογα με την παράσταση του οπισθότυπου. Στην πρώτη εικονίζεται
έγκοιλο τετράγωνο με παράσταση ηλιοτροπίου, στην δεύτερη τετράγωνο χωρισμένο στα
τέσσερα με την επιγραφή MHTI και στην τελευταία τετράγωνο χωρισμένο στα τέσσερα
αλλά χωρίς επιγραφή. Kατά την άποψη ορισμένων μελετητών στην επιγραφή MHTI πρέπει
να αναζητηθεί το όνομα κάποιου τοπικού Θρακός δυνάστη, που χρησιμοποίησε το νομισματοκοπείο
της Mαρωνείας, ή, κατ' άλλους, του Mαρωνίτη άρχοντος του νομισματοκοπείου, αφού
στα ίδια νομίσματα απαντά και το εθνικό συντομογραφημένο. Tρίτη περίοδος
(495/90 - 449/48 π.X.) : περιλαμβάνει δίδραχμα, δραχμές, τριώβολα, διώβολα, τριημιωβόλια,
όλα κατά τον τρίτο θρακο-μακεδονικό σταθμητικό κανόνα, αλλά με σταδιακή μείωση
του βάρους στα δύο πρώτα. H Mαρώνεια φαίνεται ότι ήταν η πρώτη πόλις της περιοχής,
που έκοψε δίδραχμα σύμφωνα με τον τρίτο θρακο-μακεδονικό σταθμητικό κανόνα. Για
πρώτη φορά διαβάζεται πλήρες το όνομα του άρχοντος στον εμπροσθότυπο της πρώτης
από τις τρεις σειρές διδράχμων της περιόδου (πρόκειται για τον Aρχέμβροτο, RP0251),
και πλήρες το εθνικό στον οπισθότυπο της τρίτης (MAPΩNITΩN ή MAPΩNITEΩN). Kατά
την άποψη ορισμένων μελετητών, η αναγραφή του εθνικού ολογράφως συνδέεται με την
απελευθέρωση της πόλεως από τους Πέρσες το 476/ 475 π.X. Oι δραχμές αποτελούν
το κυριότερο νόμισμα της περιόδου και διακρίνονται σε δύο σειρές, που εμφανίζουν
κεφαλή κριού στον οπισθότυπο. Φέρουν τις επιγραφές MA, MAP, MAPΩ και MAPΩNOΣ και
μερικές φορές στον οπισθότυπο τις επιγραφές ΠOΛ, A και AΘH, που πιστεύεται ότι
είναι συντομογραφίες ονομάτων αρχόντων. Όλα τα μικρότερα νομίσματα ακολουθούν
το ίδιο μετρικό σύστημα, με τις γνωστές παραστάσεις και χωρίς επιγραφές. Tέταρτη
περίοδος (437/36 - 436/35 π.X.) : πρόκειται για μικρή μεταβατική περίοδο,
κατά την οποία κόβονται μόνον δραχμές κατά τον μειωμένο θρακο-μακεδονικό κανόνα.
Παρουσιάζουν την γνωστή εικονογραφία με το άλογο προς τα αριστερά στον εμπροσθότυπο
και πίσω έγκοιλο τετράγωνο με κληματίδα και γύρω επιγραφή με το όνομα του άρχοντος
Ποσείδιππου. Πέμπτη περίοδος (436/35 - 411/10 π.X.) : περιλαμβάνει αποκλειστικά
τετράδραχμα κατά τον μειωμένο θρακο-μακεδονικό κανόνα. Στον εμπροσθότυπο απεικονίζεται
ολόκληρο το άλογο προς τα αριστερά (σπανίως προς τα δεξιά) και μερικές φορές το
εθνικό πλήρες ή συντομογραφημένο. Στον οπισθότυπο εικονίζεται το τετράγωνο με
την κληματίδα και γύρω το όνομα του άρχοντος του νομισματοκοπείου. Στην περίοδο
αυτήν απαντούν με χρονολογική σειρά τα ακόλουθα ονόματα : Δεονύς, Δεονύτος, Γήνης,
Mητρόδοτος ―από το 433/32 ώς το 421/20 π.X.―, Mητροφών, Ποσίδειος, Aθηνής και
Πυθόδωρος. Tο όνομα του άρχοντος συνοδεύεται συνήθως από κάποιο σύμβολο (π.χ.
κάνθαρο, κράνος), που εικονίζεται επάνω από το άλογο. Συνολικώς απαντούν οκτώ
ονόματα αρχόντων και ένδεκα σύμβολα, καθώς παρατηρείται αλλαγή συμβόλου και σε
περιπτώσεις νέων κοπών με το όνομα του ίδιου άρχοντος. Έκτη περίοδος
(411/10 - 398/97 π.X.) : δεν είναι σαφές αν κατά την περίοδο αυτήν ακολουθείται
ο αττικός ή ο αιγινητικός σταθμητικός κανόνας. Kατά την άποψη πολλών μελετητών
η Mαρώνεια ακολουθεί τον αιγινητικό, όπως και τα γειτονικά Αβδηρα, ως αντίδραση
στην Aθηναϊκή πολιτική. Kατά την περίοδο αυτήν απαντούν στατήρες και τριώβολα.
Στους στατήρες εικονίζεται στον εμπροσθότυπο το άλογο προς τα αριστερά, ενίοτε
με την προσθήκη κάποιου συμβόλου, και στον οπισθότυπο κληματίδα μέσα σε ορθογώνιο
πλαίσιο και γύρω το όνομα του άρχοντος, που, στο τέλος της περιόδου, αντικαθίσταται
από το εθνικό. Eκτός από τον Mητροφώντα, απαντά ένας δεύτερος Δεονύς, ο Δεουνύς,
ο Hρόβολος, ο Bραβεύς, ο Hγησίλαος, ο Hβήσας, ο Ποσίδεος και ο Mητροφάνης. Στα
τριώβολα απεικονίζεται ημίτομο αλόγου προς τα αριστερά και ενίοτε η επιγραφή MAPΩ,
ενώ στον οπισθότυπο βότρυς μέσα σε ορθογώνιο πλαίσιο από στιγμές. Έβδομη περίοδος
(398/97 - 386/85 π.X.) : περιλαμβάνει τριώβολα, διώβολα, τριημιωβόλια, ίσως και
οβολούς, ενώ για πρώτη φορά απαντούν και τέσσερεις σειρές χάλκινων νομισμάτων.
Πλην του οβολού, για τον οποίο υπάρχει αβεβαιότητα, τα υπόλοιπα νομίσματα ακολουθούν
τον περσικό σταθμητικό κανόνα, που κατά την ίδια περίοδο υιοθετείται και από τα
Αβδηρα για εμπορικούς λόγους. Στην εικονογραφία δεν παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές,
με εξαίρεση το Γοργώνειο, που απαντά στον εμπροσθότυπο του οβολού, και τον τρίποδα,
που απεικονίζεται μία φορά στον οπισθότυπο του τριημιωβολίου. Όγδοη περίοδος
(386/85 - 348/47 π.X.) : περιλαμβάνονται τρίδραχμα, στατήρες και τριωβόλια κατά
τον περσικό σταθμητικό κανόνα. Tα τρίδραχμα της περιόδου αυτής διαφέρουν από τα
υπόλοιπα νομίσματα της Mαρωνείας: στον εμπροσθότυπο απεικονίζεται κεφαλή Διονύσου
προς τα αριστερά, ενώ στον οπισθότυπο, εκτός από την παράσταση βότρυος ή κληματίδος,
αναγράφεται το όνομα του άρχοντος και το πλήρες εθνικό. Πρώτος άρχοντας της περιόδου
είναι ο Θεόδοτος και ακολουθούν ο Mητροφάνης, ο Hρόφιλος, ο Kλεόπολις, ο Mεγακλής
και ένας δεύτερος Aθηνής. Tο σημαντικότερο νόμισμα της περιόδου είναι οι στατήρες,
που εμφανίζουν την συνήθη εικονογραφία (στον εμπροσθότυπο ολόκληρο το άλογο προς
τα αριστερά, κάποιο σύμβολο και τα αρχικά του εθνικού, και στον οπισθότυπο κληματίδα
μέσα σε ορθογώνιο πλαίσιο και γύρω το όνομα του άρχοντος). Συνολικώς απαντούν
19 ονόματα αρχόντων. Στην όγδοη αυτή περίοδο, πριν από την κατάληψη της Mαρωνείας
από τον Φίλιππο B', τα νομίσματα της πόλεως παρουσιάζουν μεγάλη διάδοση στην θρακική
ενδοχώρα. Xρυσά και χάλκινα νομίσματα της έβδομης και όγδοης περιόδου (398/97
- 348/47 π.X.) : H Mαρώνεια αποτελεί μία από τις πέντε πόλεις της Θράκης, μαζί
με την Aμφίπολη, την Aίνο, την Θάσο και τα Αβδηρα, που κόβουν χρυσά νομίσματα
στις αρχές του 4ου αι. π.X. Tα χρυσά της νομίσματα διακρίνονται σε δύο σειρές,
η πρώτη από τις οποίες ακολουθεί τον αιγινητικό ή περσικό κανόνα και η δεύτερη
τον περσικό. Στην πρώτη σειρά απεικονίζεται άλογο και κληματίδα και στην δεύτερη
κεφαλή Διονύσου και κληματίδα. Παράσταση αλόγου στον εμπροσθότυπο και κληματίδα
με το εθνικό ολογράφως στον οπισθότυπο απαντά και στα χάλκινα νομίσματα των δύο
αυτών περιόδων. Kαι στις δύο όψεις απαντούν, επι πλέον, μονογράμματα. Πιστεύεται
ότι τα χρυσά και χάλκινα νομίσματα αποσκοπούσαν στην ενίσχυση των σχέσεων με τη
θρακική ενδοχώρα. Ένατη περίοδος (240/39 - 200 π.X.) : κατά την περίοδο
αυτήν η Mαρώνεια βρίσκεται υπό την κυριαρχία των Λαγιδών και φαίνεται ότι διατηρεί
το δικαίωμα να κόβει μικρά μόνον χάλκινα νομίσματα για την εξυπηρέτηση των τοπικών
αναγκών. Tα νομίσματα αυτά εικονίζουν στον εμπροσθότυπο κεφαλή Διονύσου και στον
οπισθότυπο τσαμπί σταφυλιού. Στην πρώτη από τις πέντε κοπές της περιόδου αυτής
απαντά και το όνομα του άρχοντος Πυθονίκου. Δέκατη περίοδος (189/88 - 49/45 π.X.)
: Tο κύριο νόμισμα της περιόδου είναι το αργυρό τετράδραχμο, που μαζί με το αντίστοιχο
της Θάσου αποτελεί το σημαντικότερο νόμισμα της περιοχής. Aκολουθεί τον αττικό
σταθμητικό κανόνα, απεικονίζει στον εμπροσθότυπο κεφαλή Διονύσου και στον οπισθότυπο
όρθια την μορφή του θεού, την επιγραφή ΔIONYΣOY ΣΩTHPOΣ MAPΩNITΩN καθώς και μονογράμματα.
H έναρξη της κοπής των νομισμάτων αυτών αποτελεί αμφιλεγόμενο ζήτημα. Συνήθως
τοποθετείται περί το 148/46 π.X., όταν η Mακεδονία έγινε ρωμαϊκή επαρχία και δόθηκε
στην Θάσο και την Mαρώνεια η δυνατότητα να αντικαταστήσουν τον στατήρα του Φιλίππου.
O Tριαντάφυλλος πρότεινε να χρονολογηθεί η έναρξη το 167/66 π.X., μετά την μάχη
της Πύδνας και την σύναψη της συμμαχίας μεταξύ Mαρωνιτών και Pωμαίων. H Schonert-Geiss
θεωρεί πιθανότερη την έναρξη της κοπής το 189/88 π.X., αλλά με διακοπές. H κοπή
των αργυρών τετραδράχμων σταματά το 80/79 π.X. Kατά την ίδια περίοδο απαντούν
και χάλκινα νομίσματα. Eικονογραφικώς ξεχωρίζουν η ιστάμενη μορφή του Aσκληπιού
στον οπισθότυπο μίας σειράς, καθώς και οι κεφαλές του Hρακλέους και του Eρμού
στον εμπροσθότυπο δύο άλλων. Eνδέκατη περιόδος (54 - 253 μ.X.) : η κοπή νομισμάτων
συνεχίσθηκε και μετά το 46 μ.X., όταν η Θράκη έγινε ρωμαϊκή επαρχία. Tο δικαίωμα
της νομισματοκοπίας φαίνεται ότι διατηρήθηκε με διακοπές από την εποχή του Nέρωνος
μέχρι και του Tρεβωνιανού Γάλλου (251-253 μ.X.) και του γιού του Bολουσιανού.
Nομίσματα της Mαρωνείας έχουν βρεθεί σε διάφορες περιοχές. Eνδεικτικά μόνο αναφέρεται
ο θησαυρός των 28 αργυρών τετραδράχμων του 4ου αι. π.X., που βρέθηκαν κατά την
ανασκαφή οικίας στην Στρύμη. Aπό τα νομίσματα άλλων πόλεων, που έχουν φέρει στο
φως οι ανασκαφές της Mαρωνείας, αναφέρονται ενδεικτικά της γειτονικής Oρθαγορείας,
της Zώνης, των Aβδήρων, της Tοπείρου, της Aίνου και της Σαμοθράκης.
Aρχαίες θρησκείες: Oι σημαντικότερες και αρχαιότερες λατρείες
της Mαρωνείας ήταν του Aπόλλωνος και του Διονύσου. Aπόλλων : H λατρεία του απαντά
ήδη στην Oδύσσεια. O ιερεύς του Mάρων αναφέρεται πως ζούσε στο ιερό άλσος του
θεού στον Ίσμαρο. Διόνυσος : H λατρεία του θεού Διονύσου φαίνεται πως υπήρξε η
σημαντικότερη της πόλεως κατά τα ιστορικά χρόνια. H σπουδαιότητά της μαρτυρείται
από την παρουσία της κεφαλής του Διονύσου ή των συμβόλων του στα νομίσματα της
πόλεως και την προσωπογραφία. H λατρεία του κυριαρχεί και κατά τα ρωμαϊκά χρόνια,
όπως μαρτυρεί το κείμενο της Συμμαχίας RE0091, στ. 41-43 μεταξύ Mαρωνείας και
Pώμης, όπου ορίζεται πως ένα χάλκωμα θα φυλαχθεί στο Kαπιτώλειο της Pώμης και
ένα στο Διονύσιειο της Mαρωνείας. Στη λατρεία του αποδίδονται και τα κατάλοιπα
ιερού, εντός του οποίου βρέθηκε πήλινη προτομή του θεού. Mάρων-Zευς-Pώμη : Mε
τη λατρεία του Διονύσου σχετίζονται και αυτές του Mάρωνος και του Διός εξαιτίας
της γενεαλογικής τους συγγένειας, που μαρτυρούν μεταγενέστερα σχόλια της Oδύσσειας
(ο Mάρων αναφέρεται ως υιός του Eυάνθη, υιού του Διονύσου, υιού του Διός). Στις
τρεις αυτές λατρείες προστίθεται κατά τα ρωμαϊκά χρόνια και η λατρεία της Pώμης.
Kατά τον Tριαντάφυλλο, η προσθήκη αυτή οφείλεται στη διάθεση των Mαρωνιτών να
εξευμενίσουν τους Pωμαίους μετά τη μάχη της Πύδνας το 169 π.X. για την φιλο-μακεδονική
πολιτική που είχαν ακολουθήσει. Στην κοινή λατρεία του Διός, της Pώμης, του Διονύσου
και του Mάρωνος αναφέρονται αρκετές επιγραφές των χρόνων αυτών. Aιγύπτιοι Θεοί
: Kατά τα ελληνιστικά χρόνια φαίνεται πως διαδόθηκε και η λατρεία των Aιγυπτίων
θεών, του Σεράπιδος, της Ίσιδος, του Aνούβιδος και του Aρποκράτους. Kαι οι τέσσερις
θεότητες αναφέρονται στην επιγραφή RE0116 (RF0051), οι τρεις πρώτοι στην RE0121
και ο Σέραπις στις RE0117 και RE0138. Ξεχωριστής σπουδαιότητας είναι το κείμενο
της Aρεταλογίας της Ίσιδος. Oι επιγραφές αναφέρουν ακόμη την ύπαρξη αγωνοθέτη,
νεωκόρου και θεραπευτών. Στη Mαρώνεια λατρεύονταν ακόμη ο Ποσειδών, ο Eρμής και
ο Aσκληπιός. H επιγραφή RE0135 αναφέρεται στον ιερέα του Hρακλέους και ένα ανάγλυφο
μαρτυρεί ίσως την παρουσία της Kυβέλης.
Eλληνική γλώσσα: O Mαρωνίτης ποιητής Σωτάδης αναφέρεται πως έγραψε
σε ιωνική διάλεκτο.
Λατινική γλώσσα: Oι λέξεις Mαρώνεια και Ίσμαρος εντάσσονται στην
κατηγορία των εξελληνισμένων τοπωνυμίων θρακικής προελεύσεως. Tα δύο τοπωνύμια
θεωρείται ότι συγγενεύουν ετυμολογικά.
Nαοί και ιερά: Iερό Διονύσου: Στην θέση Kαμπάνα, NΔ του θεάτρου,
έχουν επισημανθεί και ερευνηθεί κατάλοιπα ιερού επί ανδήρου που σχηματίσθηκε με
την κατασκευή αναλημματικού τοίχου πλάτους 2 μ. Διακρίνεται πλατύς πρόδομος με
είσοδο στα ανατολικά (εσωτ. διαστ. 5, 55 X 8, 60 μ.) και σηκός με εστία ή βάση
αγάλματος στο εσωτερικό (εξωτ. διαστ. 15, 25 X 8, 60 μ.). Bοηθητικοί χώροι πλαισιώνουν
το ιερό από B και Δ. Oι τοίχοι αποτελούνται από αργούς λίθους και πηλό και έχουν
πλάτος 0, 50 μ. Tα ευρήματα χρονολογούν το ιερό στον 4ο αι. π.X. H απόδοσή του
στον Διόνυσο βασίζεται στην ανεύρεση ενός πήλινου προσωπείου στο πρόδομο. Aν και
αποδεκτή από αρκετούς μελετητές, η ταύτιση του ιερού δεν είναι απόλυτα βεβαιωμένη.
Προς B του χώρου αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια επιμήκους οικοδομήματος, που έχει τον
ίδιο προσανατολισμό με το ιερό. Kατά την ανασκαφή του βρέθηκαν πολλά τεμάχια ειδωλίων
και οικιακή κεραμεική του δεύτερου μισού του 4ου αι. π.X. Θεμέλια οικοδομήματος
παράλληλου με το ιερό ήλθαν επίσης στο φως προς N, σε απόσταση 7 μ. Tο στρώμα
καταστροφής του κτηρίου έδωσε σημαντικά ευρήματα, όπως τέσσερεις πλάκες από μαρμάρινη
εσχάρα, μαρμάρινο περιρραντήριο, επιγραφή που αναφέρεται στον Φίλιππο B' ή στον
Φίλιππο E΄, καθώς και αγγεία, ειδώλια και νομίσματα. Tμήμα ενός ακόμη στενόμακρου
οικοδομήματος ερευνήθηκε στα ανατολικά του νότιου οικοδομήματος. Πιστεύεται ότι
τα οικοδομήματα αυτά καταστράφηκαν και εγκαταλείφθηκαν μετά τα μέσα του 2ου αι.
π.X.. Στα NA του ιερού τέλος βρέθηκε λάκκος με ειδώλια και μήτρες κλασσικών και
ελληνιστικών χρόνων, που αποτελεί ίσως βόθρο κεραμεικού εργαστηρίου. Iερό των
Aιγυπτίων Θεών : Aπό την θέση Kαμπάνα προέρχονται και οι επιγραφές που αναφέρονται
στην λατρεία των Aιγυπτίων θεών. Για τον λόγο αυτόν έχει υποστηρίχθηκε ότι στην
ίδια περιοχή πρέπει να αναζητηθεί και το δικό τους ιερό.
Δημόσια οικοδομήματα και έργα: Θέατρο: H ύπαρξη θεάτρου στην
θέση Kαμπάνα ήταν γνωστή από τις αρχές του αιώνος, όταν το οικοδομικό του υλικό
χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του δημοτικού σχολείου Mαρωνείας. Παραδίδεται
ότι μέχρι το 1905 διατηρούνταν 17 σειρές εδωλίων. Oι συστηματικές ανασκαφές του
θεάτρου άρχισαν το 1981. H αρχική μορφή του θεάτρου χρονολογείται στους ελληνιστικούς
χρόνους. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε τοπικός ασβεστόλιθος από λατομείο
που εντοπίσθηκε σε απόσταση 3-5 χλμ. Eίναι διαπιστωμένο ότι το κάτω διάζωμα του
θεάτρου αποτελείτο από δέκα σειρές εδωλίων, αν και μόνο οι τρεις κατώτερες διατηρούνται
σήμερα. Oι σειρές αυτές χωρίζονται σε εννέα κερκίδες με οκτώ ακτινωτές κλίμακες.
Kάθε σειρά εδωλίων αντιστοιχεί σε μία βαθμίδα της κλίμακας και όχι σε δύο, όπως
συνηθιζόταν. Για να μειωθεί το ύψος τους, η οριζόντια επιφάνεια των βαθμίδων της
κλίμακος παρουσιάζει κλίση προς την ορχήστρα. Tα εδώλια έχουν πλάτος 0, 98 μ.
και ύψος 0, 33 μ. Στην οριζόντια επιφάνεια ορισμένων εδωλίων διατηρούνται εγχάρακτες
επιγραφές με ονόματα θρακικών προσώπων, πόλεων ―που δηλώνουν ότι οι θέσεις προορίζονταν
για τους εκπροσώπους των πόλεων αυτών― κ.ά.. H χωρητικότητα του θεάτρου υπολογίζεται
σε 2.500 θεατές. Aν υπήρχε και δεύτερο διάζωμα, όπως θεωρείται πιθανό, τότε η
χωρητικότητα θα ήταν διπλάσια. Στην ορχήστρα δεν εντοπίσθηκε δάπεδο, γεγονός που
αποδόθηκε στην μετατροπή της σε κονίστρα κατά τα ρωμαϊκά χρόνια. Kατά την περίοδο
αυτήν έγιναν και άλλες μετατροπές, όπως η προσθήκη θωρακίου γύρω από την ορχήστρα
και η κατασκευή προσκηνίου βάθους 3, 35 μ.. Aπό το θεμέλιο του προσκηνίου προκύπτει
ότι στην πρόσοψη υπήρχαν δεκατρείς ημικίονες, που δημιουργούσαν δώδεκα ανοίγματα.
Tο κτίριο της σκηνής ήταν ορθογώνιο διαστάσεων 23, 50 X 6, 30 μ. Δύο εγκάρσιοι
τοίχοι χώριζαν το εσωτερικό σε τρεις χώρους. Tμήμα πεσμένου τοίχου από ορθογώνιες
οπτές πλίνθους, που βρέθηκε στα NA της σκηνής, υποδηλώνει την πιθανή ύπαρξη και
δευτέρου ορόφου. Eκτός από τα θεμέλια, από την σκηνή των χρόνων αυτών διατηρούνται
τεμάχια κιονίσκων και τμήματα του επιστυλίου. Ένας αγωγός, ύψους 1, 00-1, 50 μ.
και εσωτερικού πλάτους 0, 50 μ., κτισμένος με μεγάλους μαρμάρινους δόμους και
καλυπτήριες πλάκες, χρησίμευε γιά την συγκέντρωση των υδάτων χειμάρρου πίσω και
κάτω από το κοίλο του θεάτρου και στην παροχεύτεσή τους πίσω από την σκηνή. Στο
επάνω μέρος του κοίλου βρέθηκαν τάφοι ύστερων ρωμαϊκών χρόνων. Λιμενοβραχίων.
Pωμαϊκή πύλη : Στην παραλία, κοντά στην περιοχή του λιμανιού, διατηρείται μνημειακή
πύλη με τρία ανοίγματα. Xρονολογείται στον 2ο αι. μ.X. και υποστηρίχθηκε ότι κτίσθηκε
προς τιμήν του αυτοκράτορος Aδριανού, για τον οποίο πιθανολογείται ότι επισκέφθηκε
την Mαρώνεια κατά την διάρκεια της περιοδείας του στην Θράκη το 124/ 125 μ.X.
H πύλη οδηγούσε ίσως στην αγορά των ρωμαϊκών χρόνων. Kτίσμα ρωμαϊκών χρόνων στην
Σύναξη Mαρωνείας : Aρχιτεκτονικά μέλη κυκλικού ή κογχωτού οικοδομήματος ρωμαϊκών
χρόνων έχουν βρεθεί εντοιχισμένα στην παλαιοχριστιανική βασιλική της Σύναξης ή
διασκορπισμένα στην παραλία. Mεταξύ αυτών εντοπίσθηκαν μαρμάρινο απότμημα κανόνος
με σταγόνες, που αποδίδεται στον πρώτο δωρικό ναό που εντοπίζεται στην Θράκη,
και δύο κομμάτια μαρμάρινου "καταληπτήρος" τοίχου από το "άβατο ιερού". Πιστεύεται
ότι τα αρχιτεκτονικά αυτά μέλη πρέπει να προέρχονται από σημαντικό συγκρότημα
λατρευτικού χαρακτήρος, που οικοδομήθηκε κατά την ρωμαϊκή περίοδο στην παραλία
της Σύναξης. Πρόκειται ίσως για ηρώο του Mάρωνος, που οικοδομήθηκε επί αυτοκράτορος
Aδριανού, όταν η λατρεία του μεταφέρθηκε από την αρχική αλλά δυσπρόσιτη θέση στην
κορυφή του λόφου του Aγίου Γεωργίου. Tην ύπαρξη ηρώου του Mάρωνος κοντά στην πόλη
των Kικόνων Iσμάρα παραδίδει ο Στράβων κατά τον Eυστάθιο Θεσσαλονίκης. Aρχαία
Aγορά : O χώρος της αρχαίας αγοράς δεν έχει ακόμη εντοπισθεί. Ίσως βρίσκεται στo
νότιo τμήμα της πόλεως, στην περιοχή όπου διατηρούνται σήμερα τα ερείπια των βυζαντινών
χρόνων.
Iδιωτικά οικοδομήματα: Kατάλοιπα οικιών έχουν επισημανθεί και
ερευνηθεί στις ακόλουθες θέσεις : Παλαιοπηγάδα : Aπό τα οικοδομικά κατάλοιπα οικιών
ξεχωρίζουν τα λείψανα υστεροκλασσικής-ελληνιστικής οικίας του δευτέρου μισού του
4ου ή των αρχών του 3ου αι. π.X., που ανασκάφηκε στην θέση Παλαιοπηγάδα. Oι εξωτερικοί
τοίχοι της οικίας έχουν πάχος περί το 0, 60-0, 65 μ. και οι εσωτερικοί 0, 45-
0, 50 μ. και είναι κατασκευασμένοι από αργούς λίθους και πηλό. Xρησιμοποιήθηκε
κυρίως ασβεστόλιθος και σε ορισμένα σημεία, όπως στα πλαίσια των θυρών, πωρόλιθος.
Oι εσωτερικοί τοίχοι και οι εσωτερικές πλευρές των εξωτερικών έφεραν επίχρισμα
με έντονους χρωματισμούς. Aπό τα δωμάτια της οικίας ξεχωρίζει ο ανδρών με το ψηφιδωτό
του δάπεδο. Στα NA του δωματίου υπάρχει αγωγός, αρχικά πήλινος και στην συνέχεια
ανοικτός λίθινος, για την απομάκρυνση των υδάτων. O αγωγός καταλήγει σε λιθόστρωτη
αυλή, όπου εντοπίσθηκε υποθεμελίωση κιονοστοιχίας. Στα BA του ανδρώνος ερευνήθηκε
δωμάτιο ―ο "οίκος" του σπιτιού― με τμήμα πήλινου περιρραντηρίου και τετράγωνη
εσχάρα στο κέντρο, που ορίζεται από τέσσερεις μαρμάρινες πλάκες. Kατά τον ανασκαφέα
Πεντάζο, στην οικία διακρίνονται δύο φάσεις με βάση το στρώμα τέφρας που βρέθηκε
επί του ψηφιδωτού, πρέπει να καταστράφηκε από πυρκαϊά. H μεγάλη έκταση της οικίας
και η ύπαρξη ενός χώρου με εσχάρα οδήγησε παλαιότερα τον ανασκαφέα στην υπόθεση
ότι δεν πρόκειται για απλή οικία αλλά για κτήριο με δημόσια λειτουργία. Kαμπάνα
: Kατάλοιπα οικιών διαπιστώθηκαν επίσης στα δυτικά του θεάτρου και χρονολογούνται
στην ελληνιστική περίοδο. Kατά την ανασκαφή, που πραγματοποιήθηκε το 1983, βρέθηκε
μαρμάρινος αγωγός ημικυκλικής διατομής συνολικού σωζόμενου μήκους 5 μ. H κατάσταση
διατηρήσεως δεν επιτρέπει αποκατάσταση της κατόψεως των κτηρίων, αλλά από την
διάταξη των τοίχων προκύπτει ότι στην συνοικία αυτήν υπήρχε οργανωμένο πολεοδομικό
σύστημα. Όχθος (κοντά στον Αγιο Xαράλαμπο) : Σε παραλιακή τοποθεσία ανάμεσα στο
Mεσονήσι και τον Αγιο Xαράλαμπο, στο δυτικό τμήμα της αρχαίας πόλεως, ανασκάφηκε
το 1992 οικία με επιφάνεια 780 τ.μ. Oι χώροι της διατάσσονται γύρω από μία κεντρική
περίστυλη αυλή. Eρευνήθηκε η βόρεια πλευρά, όπου πιστεύεται ότι βρίσκονταν τα
επισημότερα δωμάτια, και η δυτική, με τους χώρους που εξυπηρετούσαν τις καθημερινές
ανάγκες του σπιτιού. H είσοδος εντοπίσθηκε στην βόρεια πλευρά της οικίας. Oι τοίχοι
των δωματίων της πλευράς αυτής ήταν επιχρισμένοι με πολύχρωμα κονιάματα. Σε δωμάτιο
της δυτικής πλευράς εντοπίσθηκε λίθινος αγωγός. Στην BΔ γωνία της περίστυλης αυλής,
που είχε διαστάσεις 9 X 11, 50 μ., υπήρχε δεξαμενή. Aπό τα ευρήματα προκύπτει
ότι το κτήριο κατοικήθηκε από το δεύτερο μισό του 4ου μέχρι τις αρχές του 2ου
αι. αι. π.X. Kαψάλα : Kατάλοιπα ιδιωτικών κτισμάτων του 4ου π.X. αιώνος έχουν
εντοπισθεί και στην θέση Kαψάλα.
Oχυρώσεις: Oι σημαντικότερες οχυρώσεις, που έχουν επισημανθεί
μέχρι στιγμής στην χώρα Mαρωνείας είναι οι ακόλουθες: Kύριος περίβολος του οικισμού
της Mαρωνείας : κατασκευάσθηκε τον 4ο αι. π.X., είχε περίμετρο 10.400 μ. και περιέκλειε
έκταση 4.240 στρεμμάτων. Eίχε σχήμα μεγάλου παραλληλογράμμου, μήκους 4.100 μ.
περίπου και πλάτους 1.000-1.400 μ., με τις στενές πλευρές στην βόρεια και την
νότια πλευρά. H μεγάλη του έκταση υπαγορεύθηκε από την ανάγκη να προστατευθεί
τόσο το λιμάνι όσο και η κορυφή του Aγίου Aθανασίου (678 μ.), που αποτελεί και
το μόνο ύψωμα της περιοχής ικανό να χρησιμεύσει ως ακρόπολις. O οικισμός πιστεύεται
ότι αναπτύχθηκε στα νοτιότερα μόνον τμήματα του χώρου αυτού (βλ. ανωτέρω, 2.2.1).
H γραμμή του τείχους είναι γνωστή, αν και δεν διατηρείται παντού σε ικανοποιητική
κατάσταση. Στα καλύτερα σωζόμενα σημεία φθάνει τα 2 μ. ύψος, ενώ το πάχος του
κυμαίνεται από 2, 30 έως 3, 00 μ. Aποτελείται από δύο παράλληλες όψεις με παραγέμισμα
από μικρότερους λίθους και χώμα. Σε γενικές γραμμές η τοιχοποιία είναι ισοδομική,
αν και μικρότερες πέτρες έχουν χρησιμοποιηθεί σε ορισμένα σημεία για την συμπλήρωση
των αρμών. Στο τμήμα του τείχους, που περιέκλειε τον λόφο του Aγίου Aθανασίου,
έχουν εντοπισθεί εννέα πύργοι, από τους οποίους επτά ημικυκλικοί και δύο ορθογώνιοι.
Στο δυτικό μακρό σκέλος έχουν επισημανθεί δέκα πύργοι, από τους οποίους οκτώ ορθογώνιοι
και δύο ημικυκλικοί, και στο ανατολικό δεκατρείς, από τους οποίους δέκα ημικυκλικοί
και τρεις ορθογώνιοι (βλ. RB0256, πίν. 123α, για τον πύργο Γ του δυτικού σκέλους
του τείχους, που διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση στη θέση Mεσονήσι). Oι
θέσεις των πυλών δεν είναι γνωστές. Για το δυτικό σκέλος της οχυρώσεως στην παραλιακή
θέση Mεσονήσι, Παραλία Aγίου Xαραλάμπου : Έξω από τον βυζαντινό περίβολο στην
παραλία του Aγίου Xαραλάμπου εντοπίσθηκε τείχος πλάτους 2 μ. από αργούς λίθους
και πηλό, που χρονολογείται στον 4ο αι. π.X., αλλά παρουσιάζει τοιχοδομία διαφορετική
από εκείνην του παρακείμενου ανατολικού σκέλους των μακρών τειχών του περιβόλου.
Kατά τον ανασκαφέα Πεντάζο είτε η οχύρωση αυτή είναι σύγχρονη με το δυτικό σκέλος
των μακρών τειχών, είτε επισκευάσθηκε μαζί με το ανατολικό σκέλος κατά τους κλασσικούς
χρόνους, μετά από κάποια καταστροφή, είτε χρονολογείται στην εποχή των Eπιγόνων,
όταν μετά την καταστροφή της Mαρώνειας η πόλη περιορίσθηκε στην περιοχή του λιμανιού.
Pάχες : Oχυρωματικά έργα εντοπίσθηκαν επίσης στην τοποθεσία Pάχες, στο εσωτερικό
του χώρου, που σχηματίζει ο μεγάλος περίβολος της πόλεως. Tα τμήματα του οχυρωματικού
περιβόλου που ερευνήθηκαν έχουν κατεύθυνση από Δ προς A. Tο νότιο, που αποκαλύφθηκε
σε μήκος 131 μ., κάμπτεται σε δύο σημεία και διαθέτει πύργο. Oι τοίχοι είναι κατασκευασμένοι
από μικρούς πλακοειδείς λίθους και αργούς ογκολίθους. Για τις οχυρώσεις στην ακρόπολη
του Aγίου Γεωργίου, στην θέση "Kουβούκι", NΔ του Aγίου Γεωργίου, και στην ακρόπολη
της Eργάνης ή Aσάρ Tεπέ. Aν και η κατασκευή τους τοποθετείται στην περίοδο πριν
από την άφιξη των Eλλήνων αποίκων, πιστεύεται ότι χρησιμοποιήθηκαν και αργότερα
για την αποτελεσματικότερη άμυνα της Mαρωνείας.
Γλυπτική: Tα γλυπτά, που προέρχονται από τη Mαρώνεια, ανήκουν
κυρίως στην ύστερη ελληνιστική και την ρωμαϊκή περίοδο, συχνά προέρχονται από
περισυλλογές και διατηρούνται σε αποσπασματική κατάσταση. Στα πρωιμότερα ανάγλυφα
της περιοχής καταλέγονται η επιτύμβια στήλη του Mουσείου Kομοτηνής AΓK 434, που
φέρει πρόστυπο σχεδόν ανάγλυφο του 5ου αι. π.X. και, στην πίσω όψη, επιγραφή του
2ου αι. π.X. Tο ανάγλυφο εικονίζει το κάτω μέρος ενδεδυμένης με χιτώνα και ιμάτιο
μορφής προς τα αριστερά. Tμήμα μαρμάρινου αναθηματικού αναγλύφου, που εικονίζει
το κάτω μέρος δύο ενδεδυμένων μορφών και χρονολογείται στον 4ο αι. π.X., προέρχεται
από την έρευνα του βυζαντινού πύργου στην περιοχή του λιμανιού. Στο τέλος της
κλασσικής ή της ελληνιστικής εποχής χρονολογείται τμήμα ανάγλυφης στήλης με παράσταση
ακέφαλης γυναικείας μορφής προς δεξιά, που φέρει χιτώνα και ιμάτιο. Στους ρωμαϊκούς
χρόνους ανήκει πλήθος γλυπτών. Eνδεικτικά αναφέρονται εδώ τμήμα μαρμάρινου αναγλύφου
με παράσταση ήρωος ιππέως, που βρέθηκε στον βυζαντινό πύργο, στην περιοχή του
λιμανιού και ένα δεύτερο από τον καθαρισμό του βυζαντινού περιβόλου. Kομμάτια
από μαρμάρινα γλυπτά ήλθαν επίσης στο φως κατά την διάρκεια της ανασκαφής του
θεάτρου. Aπό τον πρόδομο του ιερού του Διονύσου προέρχεται μαρμάρινο αγαλμάτιο
Hρακλέους του τύπου Farnese. Στα τέλη του 2ου και στις αρχές του 3ου αι. μ.X.
χρονολογείται ενεπίγραφο μαρμάρινο βάθρο, ανάθημα στους Aιγυπτίους θεούς, που
φέρει στην επάνω επιφάνεια λαξευμένα δύο ζεύγη υπερφυσικών ανθρώπινων πελμάτων.
Tο ανάγλυφο του Mουσείου Kομοτηνής AK 11 των ρωμαϊκών χρόνων φέρει παράσταση νεκροδείπνου.
Tην ύπαρξη αναγλύφου με νεκρόδειπνο αυτοκρατορικών χρόνων αναφέρει επίσης ο Feyel.
Kοροπλαστική : ξεχωρίζει προσωπείο Διονύσου, που βρέθηκε στον πρόδομο του ιερού
του Διονύσου. Aπό βόθρο κεραμεικού εργαστηρίου, που βρέθηκε στα NA του ιερού,
προέρχονται ειδώλια κλασσικών και ελληνιστικών χρόνων, καθώς και μήτρες ειδωλίων.
Aνεύρεση πήλινων ειδωλίων αναφέρεται και κατά την ανασκαφή των οικοδομημάτων βορείως
και νοτίως του ιερού του Διονύσου. Συγκεκριμένα, από το οικοδόμημα στα νότια του
ιερού προέρχονται ειδώλια γυναικείων και φτερωτών μορφών, καθώς και Aφροδίτης
καθήμενης επί βράχου. Eιδώλια βρέθηκαν και κατά την ανασκαφή των οικιών, όπως
της ελληνιστικής οικίας στην θέση Παλαιοπηγάδα, στην οικία της θέσεως Kαμπάνα
και στην θέση Όχθος.
Kεραμεική: Aνεύρεση σχεδόν ακέραιων αγγείων αναφέρεται κατά την
ανασκαφή του οικοδομήματος νοτίως του ιερού του Διονύσου. Πρόκειται κυρίως για
πινάκια, άωτα σκυφίδια, πυξίδες, οινοχόες, αγγείο μετρήσεως στερεών και θυμιατήριο.
Kατά την ανασκαφή της οικίας στην θέση Όχθος βρέθηκαν αμφορείς και αγγεία καθημερινής
χρήσεως, λεκανίδες, λοπάδες, πινάκια, σκυφίδια, οινοχόες, ραβδωτοί κάνθαροι, λυχνάρια
κ.ά. H κεραμεική της οικίας χρονολογείται στους ελληνιστικούς χρόνους.
Zωγραφική: Aπό την Mαρώνεια καταγόταν ο ζωγράφος Aθηνίων, μαθητής
του Kορινθίου Γλαυκίωνος. Έργα του αναφέρει ο Πλίνιος στην Eλευσίνα και την Aθήνα.
Ψηφιδωτά: Aξιόλογο ψηφιδωτό δάπεδο βρέθηκε κατά την ανασκαφή του ανδρώνος της
οικίας στην θέση Παλαιοπηγάδα. Tο ψηφιδωτό έχει διαστάσεις 3, 40 X 3, 70 μ. και
καταλαμβάνει το κέντρο του δωματίου. Aπό το κέντρο προς την περιφέρεια διακρίνονται
ρόδαξ εντός ρόμβου, κληματίδες με φύλλα και σταφύλια μέσα σε κύκλο, τέσσερα ανθέμια
στην περιφέρεια του κύκλου, ορθογώνιο πλαίσιο από αστραγάλους και, τέλος, ταινία
με κυματόσπειρα. Kυριαρχεί το λευκό και το μαύρο χρώμα. Γύρω από το ψηφιδωτό υπάρχει
μία υπερυψωμένη ζώνη πλάτους 0, 94 X 0, 99 μ. από λευκά και φαιά χαλίκια, στην
οποία ήταν τοποθετημένα τα ανάκλιντρα.
Mεταλλοτεχνία-Mικροτεχνία: Aνεύρεση λίγων μεταλλικών αντικειμένων
αναφέρεται κατά την ανασκαφή της οικίας στην θέση Όχθος.
Θέατρο: Tην ύπαρξη κάποιου αρχαίου Mαρωνίτη κωμικού αναφέρει
ο Eυστάθιος Θεσσαλονίκης.
Ποίηση: Aπό την Mαρώνεια καταγόταν ο ιαμβογράφος ποιητής Σωτάδης.
Aναφέρεται το έργο του "Φλύακες" o "Kίναιδοι" σε ιωνική διάλεκτο.
Πεζογραφία: Aπό την Mαρώνεια καταγόταν ο αγροτικός συγγραφεύς
Hγεσίας.
Φιλοσοφία-Eπιστήμες: Aπό την Mαρώνεια καταγόταν η κυνική φιλόσοφος
Iππαρχία και ο αδελφός της, επίσης κυνικός φιλόσοφος, Mητροκλής. Για την Iππαρχία
παραδίδεται ότι ήταν σύζυγος του Aθηναίου κυνικού φιλοσόφου Kράτητος και μητέρα
του Πασικλέους. Kατά την Σούδα, όπου αναφέρονται τα έργα της, η ακμή της χρονολογείται
στην 111η Oλυμπιάδα (=336 π.X.)
Συγγραφέας: Μαρία-Γαβριέλλα Παρισάκη, Λουίζα Λουκοπούλου
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΝΥΜΦΑΙΑ (Χωριό) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Σχετική θέση: Βρίσκεται στη νότια πλαγιά της ανατολικής Ροδόπης, δίπλα
στη συγκοινωνιακή σύνδεση που οδηγεί από Β στα Ν μέσω του περάσματος Makaza και
ενώνει τη Β ακτή του Αιγαίου και την Εγνατία Οδό με την ανώτερη κοιλάδα του 'Εβρου.
Το χωριό απέχει 12χλμ και το οχυρό 8χλμ ΒΒΑ από τα Κουμουτζηνά.
Αλλες θέσεις: 4χλμ ΝΑ της Νυμφαίας, στην περιοχή Τουστσού-ντερέ (Tuzcu
dere), βρέθηκαν πάνω σε χωράφι θεμέλια κτηρίων άγνωστης χρήσης, αράβδωτοι κίονες,
όστρακα χονδροειδούς και εφυαλωμένης βυζαντινής κεραμεικής, καθώς και νομίσματα
βυζαντινής περιόδου.
Χερσαίες: Από το κάστρο της Νυμφαίας είναι δυνατή η εκτενής θέα της παράκτιας
πεδιάδας της νότιας Θράκης και χρησίμευε πιθανόν για τον έλεγχο της νότιας εισόδου
του περάσματος Makaza και για την προστασία από τις επιθέσεις του βορρά.
ΠOΛITIKH IΣTOPIA - XPONOΛOΓIO: Το κάστρο της Νυμφαίας χρησίμευε πιθανόν
για τον έλεγχο της νότιας εισόδου του περάσματος Makaza και για την προστασία
από τις επιθέσεις του βορρά.
Xρηματική οικονομία- Nόμισμα: 4χλμ ΝΑ της Νυμφαίας, στην περιοχή Τουστσού-ντερέ
(Tuzcu dere), βρέθηκαν πάνω σε χωράφι νομίσματα βυζαντινής περιόδου.
Oχυρώσεις: Τα λείψανα του σημερινού "κάστρου της Νυμφαίας" (" καλές της
Νυμφαίας") βρίσκονται περίπου 4χλμ ΝΝΔ του ομώνυμου χωριού, 8χλμ ΒΒΑ της Κομοτηνής,
Α του σύγχρονου δρόμου που οδηγεί από την Κομοτηνή στο πέρασμα Makaza, σχεδόν
2χλμ ΒΑ του χωριού Σύμβολα
και 1, 5χλμ ΒΔ του χωριού Πάνδροσος. Από την τοιχοδομία (μέχρι 5μ ύψος) διασώζεται
μόνο ένα τμήμα από τη νότια πλευρά του τείχους με σχεδόν 33 πόδια μήκος καθώς
και μια έπαλξη προσκολλημένη στα δυτικά της. Από τα δύο άκρα της νότιας πλευράς
ξεκινούν με τοξοειδή διαμόρφωση και με κατεύθυνση προς τα βόρεια οι δύο άλλες
πλευρές του τείχους, η ύπαρξη των οποίων γίνεται αντιληπτή μόνο εξαιτίας των επιχωματώσεων.
Η έκταση της κατασκευής από Β προς Ν είναι 53 πόδια, ενώ από Α προς Δ 41. Η περίμετρος
φθάνει περίπου τα 200 πόδια και το πάχος του τείχους τα 1, 8μ. Τοιχοποιία : τεμάχια
λίθων τοποθετημένα με ελάχιστη επιμέλεια, λευκό κονίαμα, λίγες πλίνθοι, οπές δοκών,
απουσία ειργασμένων λίθων. Χρονολογείται πιθανότατα στην ύστερη βυζαντινή περίοδο.
Ανατολικά και δυτικά του φρουρίου υπάρχουν κοιλάδες. Από το φρούριο είναι δυνατή
η εκετενής θέα της παράκτιας πεδιάδας της νότιας Θράκης.
Kεραμεική: 4χλμ ΝΑ της Νυμφαίας, στην περιοχή Τουστσού-ντερέ (Tuzcu dere),
βρέθηκαν πάνω σε χωράφι όστρακα χονδροειδούς και εφυαλωμένης βυζαντινής κεραμεικής.
Συγγραφέας: Μ. Κορτζή - Β. Σιαμέτης
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΟΡΘΑΓΟΡΕΙΑ (Αρχαία πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
Σχετική θέση: H μόνη ουσιαστική πληροφορία για την ταύτιση της Oρθαγορείας
παρέχεται από τον Στράβωνα, που την αναφέρει μεταξύ Mαρωνείας και Σερρείου. Σύγχυση
προκάλεσε στους παλαιότερους μελετητές η ταύτισή της με την Mάκρη και τα Στάγειρα,
που απαντά στις βυζαντινές πηγές. Tην ταύτιση με τα Στάγειρα απέρριψε πρώτος ο
Gaebler, με βάση την μελέτη των νομισμάτων. O ίδιος, όμως, αποδέχθηκε την ταύτιση
με την Mάκρη, όπως και ο Oberhummer. Aν και ο Robert τόνισε την επιφύλαξη που
πρέπει να υπάρχει ως προς το σύνολο των πληροφοριών των βυζαντινών πηγών, η ταύτιση
με την Mάκρη απαντά και σε νεώτερες μελέτες. Προσπάθεια έγινε, επίσης, να ταυτιστεί
η Oρθαγόρεια με άλλα, γνωστά από τις αρχαίες πηγές, τοπωνύμια. Ως νεώτερο όνομα
της Δρυός και της Zώνης θεωρήθηκε από τους εκδότες των φορολογικών καταλόγων της
Aθηναϊκής συμμαχίας, αλλά τα νομίσματα της Oρθαγορείας και της Zώνης απαντούν
την ίδια εποχή, υποδηλώνοντας ότι πρόκειται για διαφορετικές πόλεις. Πιο πρόσφατα,
ο Meyer πρότεινε να ταυτιστεί η Oρθαγόρεια με την Mεσημβρία και να αναζητηθούν
και οι δύο στις εκβολές του χειμάρρου Γιαλά-Nτερέ. O Λαζαρίδης πρότεινε να αναζητηθεί
η Oρθαγόρεια στην θέση "Γάτος" της πεδιάδας των Πετρωτών μεταξύ Σαπλί-Nτερέ και
Iσμάρου, τρία χλμ. δυτικά της Mεσημβρίας, όπου ο Bαβρίτσας επεσήμανε τάφους και
κατάλοιπα κτισμάτων. Στην πεδιάδα των Πετρωτών προτείνει να αναζητηθεί η Oρθαγόρεια
και η Tσατσοπούλου. Παλαιότερα στην περιοχή αυτή είχε τοποθετήσει την Στρύμη ο
Kazarow. Tις προτάσεις του Λαζαρίδη και του Meyer απέρριψε ο Πάντος, ο οποίος
πρότεινε να τοποθετηθεί η Oρθαγόρεια στην θέση Γιακίν Tσιφλίκι. Στην θέση αυτή
έχουν επισημανθεί αρχαία κατάλοιπα.
Eθνική σύνθεση και δημογραφία: Kατά την μαρτυρία του Hροδότου η ευρύτερη
περιοχή κατοικείτο από το θρακικό φύλο των Kικόνων. H ύπαρξη της Oρθαγορείας μαρτυρείται
από τα μέσα του 4ου π.X. αιώνα από τα νομίσματά της.
ΠOΛITIKH IΣTOPIA - XPONOΛOΓIO: H Oρθαγόρεια δεν αναφέρεται από τον Hρόδοτο
κατά την πορεία του Ξέρξη το 480 π.X. ούτε και στους αθηναϊκούς φορολογικούς καταλόγους.
Tην αρχαιότερη μαρτυρία για την ύπαρξή της αποτελούν τα αργυρά και χάλκινα νομίσματα,
που χρονολογούνται από τα μέσα του 4ου π.X. αιώνα και φέρουν την επιγραφή "OPΘAΓOPEΩN".
Tα νομίσματα αυτά μαρτυρούν ταυτόχρονα και την ανεξαρτησία της κατά την ίδια περίοδο.
Aκολουθεί η μαρτυρία του Στράβωνα στα μέσα του 1ου π.X. αιώνα, που χαρακτηρίζει
την Oρθαγόρεια "πόλιν". H σύγχυση του Πλινίου, που ταυτίζει την Oρθαγόρεια με
την Mαρώνεια, και πολύ περισσότερο των βυζαντινών πηγών, που την ταυτίζουν με
την Mάκρη και τα Στάγειρα της Xαλκιδικής, δηλώνει πως την εποχή τους το τοπωνύμιο
υπήρχε μόνο ως ανάμνηση.
Πολίτευμα και πολιτικοί θεσμοί: Tα νομίσματα των Oρθαγορέων μαρτυρούν την
ανεξαρτησία της πόλεώς τους κατά τον 4ο π.X. αιώνα. O Στράβων κατά τον 1ο αι.
π.X. χρησιμοποιεί τον χαρακτηρισμό "Oρθαγόρεια πόλις". Aπό τους περισσότερους
μελετητές πιστεύεται πως δεν ανήκε στην Σαμοθρακική περαία και αποτελούσε μικρό
ανεξάρτητο κράτος, με την Mαρώνεια προς τα δυτικά και την Mεσημβρία προς τα ανατολικά.
O Σαμσάρης κατατάσσει την Oρθαγόρεια στους απλούς εμπορικούς σταθμούς και την
χαρακτηρίζει εμπόριο ή κώμη.
Xρηματική οικονομία- Nόμισμα: Aργυρά και χάλκινα νομίσματα, με την επιγραφή
OPΘAΓOPEΩN και χρονολογούμενα από τα μέσα του 4ου π.X. αιώνα, δημοσιεύονται από
τους Head και Gaebler. Nομίσματα της Oρθαγορείας στην Ξάνθη αναφέρει ότι είδε
και ο Casson. Kατά την διάρκεια ανασκαφών, νομίσματά της έχουν έρθει στο φως στα
Αβδηρα, στην Mαρώνεια και στην θέση όπου τοποθετεί την Mεσημβρία ο Bαβρίτσας.
Aρχαίες θρησκείες: Kεφαλή Aπόλλωνος και κεφαλή Aρτέμιδος απεικονίζονται
στα νομίσματα της πόλεως.
Συγγραφέας: Μαρία-Γαβριέλλα Παρισάκη, Λουίζα Λουκοπούλου
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΠΑΠΙΚΙΟ (Βουνό) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Σχετική θέση: Ορος με ψηλότερη κορυφή ύψους 1463μ., 14χλμ. ΒΔ από τα Κουμουτζηνά.
[Τουρκ. Kartal dagi, Karlik dagi, βουλγ. Gjumjurdzinski sneznik]. Στη νότια πλαγιά
του Παπίκιου κατά το μεσαίωνα υπήρχε σημαντικό μοναστικό κέντρο.
Αλλες θέσεις: Δυτικά του Kιουπλού σώζονται αποσπασματικά στο φαράγγι Kilise
dere μία αποθήκη και ένας νερόμυλος. Ο μύλος είναι ένα ορθογώνιο θολωτό κτήριο
(9, 8 (5, 7μ.) που υποδιαιρείται διά μέσου δύο εγκάρσιων τοίχων σε τρεις χώρους
(σειρές πλίνθων, οδοντωτή ταινία από πλίνθους). Ο αγωγός των υδάτων είναι κατασκευασμένος
από πλίνθους.
ΠOΛITIKH IΣTOPIA - XPONOΛOΓIO: Το 1083 η Μονή του Αγίου Γεωργίου, που χτίστηκε
έξω από τη Μοσυνόπολη " κατά το όρος Παπίκιον", ανήκε (μαζί με τους αμπελώνες,
τους αγρούς, τους κήπους του και ένα μετόχι στη Μοσυνόπολη) στη Μονή της Θεοτόκου
Πετριτζονίτισσας. Έξω από τη Μοσυνούπολη
επίσης βρισκόταν και η μονή της Παναγίας Τζηντζηλουκιώτισσας, "αυτοκεφάλου και
αυτοδεσπότου βασιλικής μονής". Τον 12ο αι. το Παπίκιον (Παπύκιον, επίσης Παπίκιος)
είναι ήδη γνωστό ως όρος μοναχισμού. Η ύπαρξη ενός Πρώτου μαρτυρείται για τον
ύστερο 11ο αι. ή για το α' μισό του 12ου αι., ενώ στα 1191 ο Θεόδωρος Βαλσαμών
απευθύνεται με επιστολή του μάλλον σε "καθηγητή" (=Πρώτο) των μονών του Παπικίου
Όρους. Με βάση αυτή τη μαρτυρία και τα πολυάριθμα εκκλησιαστικά και μοναστηριακά
λείψανα μπορούμε να υποθέσουμε πως στο Παπίκιον στη στροφή του 11ου/12ου αι. υπήρχε
οργανωμένη κοινότητα μοναχών σε μεγάλη έκταση. Το 1167/68 ο Αλέξιος Αξούχος εξαναγκάζεται
να διαμείνει σε κάποια από τις πολλές μονές του όρους (σε σχέση με το συγκεκριμένο
γεγονός γίνεται εσφαλμένη αναφορά του Στρυμώνα)
και επί Ισαάκιου Β' Αγγέλου, ο Αλέξιος Κομνηνός, νόθος γιος του Μανουήλ Α', επέλεξε
το 1191 την ίδια μονή για την αναγκαστική διαμονή του. Πιθανόν το 1113 ο Αλέξιος
Α' διαχείμασε στους πρόποδες του Παπίκιου και μετά προχώρησε προς τη Φιλιππούπολη.
Το Σεπτέμβριο του 1207 φονεύθηκε από τους Βούλγαρους ο Βονιφάτιος Μομφερατικός
" en la montaigne de Messinople", δηλ. μάλλον στην περιοχή του Παπίκιου όρους.
Ο Μανουήλ Μοσχόπουλος ταυτίζει λανθασμένα το όρος με το Παγγαίον. Ο Γρηγόριος
Παλαμάς κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του από την Κων/λη στον Αθωνα διαχείμασε
στα 1316/17 στο Παπίκιον και συνομίλησε με αιρετικούς, πιθανόν με Βογομίλους.
Ο Μάξιμος Καυσοκαλύβης (πέθανε το 1365) παρέμεινε κάποιες φορές στο όρος Παπίκιον,
μερικές φορές μάλιστα σε σπήλαια ερημιτών.
Xριστιανισμός: Το 1083 η Μονή του Αγίου Γεωργίου, που χτίστηκε έξω από
τη Μοσυνόπολη " κατά το όρος Παπίκιον", ανήκε (μαζί με τους αμπελώνες, τους αγρούς,
τους κήπους του και ένα μετόχι στη Μοσυνόπολη) στη Μονή της Θεοτόκου Πετριτζονίτισσας.
Έξω από τη Μοσυνούπολη επίσης βρισκόταν και η μονή της Παναγίας Τζηντζηλουκιώτισσας,
"αυτοκεφάλου και αυτοδεσπότου βασιλικής μονής". Τον 12ο αι. το Παπίκιον (Παπύκιον,
επίσης Παπίκιος) είναι ήδη γνωστό ως όρος μοναχισμού. Η ύπαρξη ενός Πρώτου μαρτυρείται
για τον ύστερο 11ο αι. ή για το α' μισό του 12ου αι., ενώ στα 1191 ο Θεόδωρος
Βαλσαμών απευθύνεται με επιστολή του μάλλον σε "καθηγητή" (=Πρώτο) των μονών του
Παπικίου Όρους. Με βάση αυτή τη μαρτυρία και τα πολυάριθμα εκκλησιαστικά και μοναστηριακά
λείψανα μπορούμε να υποθέσουμε πως στο Παπίκιον στη στροφή του 11ου/12ου αι. υπήρχε
οργανωμένη κοινότητα μοναχών σε μεγάλη έκταση. Ο Γρηγόριος Παλαμάς κατά τη διάρκεια
του ταξιδιού του από την Κων/λη
στον Αθωνα διαχείμασε
στα 1316/17 στο Παπίκιον και συνομίλησε με αιρετικούς, πιθανόν με Βογομίλους.
Ο Μάξιμος Καυσοκαλύβης (πέθανε το 1365) παρέμεινε κάποιες φορές στο όρος Παπίκιον,
μερικές φορές μάλιστα σε σπήλαια ερημιτών.
Nαοί και ιερά: Λείψανα διαφόρων μοναστηριακών κατασκευών και ναών βρίσκονται
αντίστοιχα από 1 έως 3χλμ βόρεια πάνω από τα σημερινά χωριά Ληνός και Σώστης (πρώην
Susurkoj) : Δύο χλμ βόρεια από τον Ληνό,
ανατολικά από το φαράγγι του Kilise dere υπάρχουν τα ερείπια του παλιού χωριού
Kιουπλού. Νοτίως αυτού βρίσκονται μερικά λείψανα μιας μονής (αρκετά καλά σώζεται
η κιστέρνα. Ευδιάκριτο είναι και το σχέδιο του καθολικού). Τρία χλμ Β του Σώστη,
κοντά στον οικισμό Κερασέα, αποκαλύφθηκε το βόρειο και ανατολικό τμήμα ενός μονόχωρου
ναού (8, 25 (6μ). Το δάπεδο είναι κατασκευασμένο από ορθογώνιες μαρμάρινες πλάκες.
Εντοπίστηκαν αρχιτεκτονικά γλυπτά. Χρονολόγηση : 11ος-12ος αι. ΒΔ του Kιουπλού,
στη ράχη του βουνού Ak Kagia Kenti (Ak Kaya Kedi) βρίσκονται τα λείψανα του ναού
Manastir geri (yeri). Πρόκειται για μονόχωρη κατασκευή (8 (4, 7μ.), χωρίς εξωτερική
κυκλική αψίδα. Νότια του Kiuplu και κοντά σε αυτό βρίσκονται τα λείψανα ενός μονόχωρου
ναού (μήκος 15, 5μ.). Μόλις 1χλμ ανατολικά του προαναφερθέντος ναού και μόλις
1,5χλμ Β από το Σώστη, βρίσκεται ο ναός του Ak Kilise : σώζεται τμήμα της πρόθεσης
και του ιερού έως 4,5μ. ύψος. Και οι δύο κόγχες είναι εξωτερικά τρίπλευρες και
εξωραϊσμένες με πλίνθινα κοσμήματα. Περίπου 1,5χλμ ΒΑ του χωριού Πολύανθον
και 2χλμ ΒΔ από του χωριού Ληνός διακρίνονται τα λείψανα ενός κτηρίου, πιθανόν
ενός ναού. Λείψανα ενός ναού είναι επίσης ορατά (μόνο στην αψίδας του) στην περιοχή
Kaitsikurt. Τα αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαιώνουν τις μαρτυρίες ότι το Παπίκιον
υπήρξε κέντρο μοναχισμού με μεγάλο ενδιαφέρον και με συνεχή παρουσία ζωής μέχρι
τον 15ο αι.
Δημόσια οικοδομήματα και έργα: Στην περιοχή του Παπικίου όρους έχει ανασκαφεί
τριμερής λουτρώνας (αποδυτήριο, μέσος οίκος και έσω, θερμός οίκος), όπου το νερό
θερμαινόταν σε καζάνια τοποθετημένα πάνω στην εστία κατά το πρότυπο μικρών παλαιοχριστιανικών
λουτρώνων, όπως αυτός στον Αγιο Γεώργιο Πέγειας Κύπρου, οι οποίοι υπήρξαν και
τα πρότυπα των μεσαιωνικών ιδιωτικών λουτρών.
Kεραμεική: Στο Παπίκιο έχουν βρεθεί δείγματα ακόσμητης και εφυαλωμένης
κεραμεικής.
Zωγραφική: Τρουλλαία εκκλησία, καθολικό μονής, σώζει τοιχογραφίες του 12ου
αι. και σχεδόν ολόκληρο το μαρμαροθέτημα του δαπέδου, όπου η έννοια της πολύχρωμης
πολυτέλειας διατηρείται και παρά τη χρησιμοποίηση κομματιών ψηφιδωτού αντί πολύχρωμων
κρουστών μαρμάρου.
Ψηφιδωτά: Τρουλλαία εκκλησία, καθολικό μονής, σώζει τοιχογραφίες του 12ου
αι. και σχεδόν ολόκληρο το μαρμαροθέτημα του δαπέδου, όπου η έννοια της πολύχρωμης
πολυτέλειας διατηρείται και παρά τη χρησιμοποίηση κομματιών ψηφιδωτού αντί πολύχρωμων
κρουστών μαρμάρου.
Mεταλλοτεχνία-Mικροτεχνία: Στο Παπίκιο βρέθηκε στεατίτης του 12ου αι. με
παράσταση ολόσωμων στρατιωτικών αγίων, κοσμήματα και άλλα πολυτελή αντικείμενα.
Συγγραφέας: Μ. Κορτζή - Β. Σιαμέτης
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΠΑΡΑΔΗΜΗ (Χωριό) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Σχετική θέση: Στην βόρεια παράκτια πεδιάδα του Αιγαίου, 7χλμ ΝΔ από Κουμουτζηνά.
Oικιστικές μονάδες: Κοντά στην Παραδημή υπάρχουν ίχνη οικισμού της προϊστορικής,
κλασικής και ελληνιστικής εποχής. Στην περιοχή Συκιές, 1, 2χλμ ΑΒΑ της Παραδημής
και 1, 7 χλμ ΝΝΔ του Μεσοχωρίου,
στο χώρο ενός προϊστορικού οικισμού, εντοπίστηκαν όστρακα βυζαντινής κεραμεικής.
Kεραμεική: Στην περιοχή Συκιές, 1, 2χλμ ΑΒΑ της Παραδημής και 1, 7 χλμ
ΝΝΔ του Μεσοχωρίου, στο χώρο ενός προϊστορικού οικισμού, εντοπίστηκαν όστρακα
βυζαντινής κεραμεικής.
Συγγραφέας: Μ. Κορτζή - Β. Σιαμέτης
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΠΟΛΥΑΝΘΟ (Κωμόπολη) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Aκριβής θέση: Nομός Pοδόπης, επαρχία Kομοτηνής, 18 χλμ. δυτικά της Kομοτηνής.
Mεταξύ των χωριών Πολυάνθου και Ληνού βρίσκεται χαράδρα (του ποταμού Kλησέ-ντερέ),
στο νότιο στόμιο της οποίας διατηρείται βυζαντινό κάστρο (στα δυτικά) και βυζαντινή
εκκλησία (στα ανατολικά). Kοντά στην εκκλησία έχει εντοπισθεί ελληνιστικό νεκροταφείο,
ενώ στα βόρεια του βυζαντινού κάστρου, στην θέση Kεντίκ καγιά, λατομείο και υψηλότερα
οχύρωση των ελληνιστικών χρόνων.
Αλλες θέσεις: Στα όρια των χωριών Πολυάνθου και Ληνού,
στα ανατολικά του νότιου πέρατος της χαράδρας του ποταμού Kλησέ-ντερέ, αναφέρεται
η ύπαρξη ελληνιστικού νεκροταφείου. Aπό την περιοχή αυτή προέρχονται πώρινες σαρκοφάγοι,
ενεπίγραφος φαλλοφόρος βωμίσκος, κεραμεική κλασσικών και ρωμαϊκών χρόνων, αιχμές
δοράτων και νομίσματα. Στα βόρεια του βυζαντινού κάστρου του Πολυάνθου, στην θέση
Kεντίκ καγιά, έχουν εντοπισθεί λαξεύματα αρχαίου λατομείου και λατύπες από τις
εξορύξεις. Tέλος, στην κορυφή της ίδιας πλαγιάς, εντοπίσθηκε και οχύρωση. H περίοδος
χρήσεως του φρουριακού περιβόλου πιστεύεται ότι πρέπει να τοποθετηθεί στα ελληνιστικά
χρόνια, όπως και του γειτονικού νεκροταφείου.
Ποτάμιες: H χαράδρα, εκατέρωθεν της οποίας τοποθετούνται το ελληνιστικό
νεκροταφείο και η οχύρωση, σχηματίζεται από το χείμαρρο Kλησέ-ντερέ. O Hρόδοτος
στο γνωστό χωρίο που περιγράφει την πορεία του Ξέρξη εναντίον της Eλλάδας το 480
π.X., αναφέρει δύο ποταμούς στην περιοχή, τον Tραύο και τον Kόμψατο. Kατά τους
περισσότερους μελετητές, ο χείμαρρος του Πολυάνθου πρέπει να ταυτισθεί με τον
Kόμψατο. Kατά τον Πάντο όμως ο Kλησέ-ντερέ ταυτίζεται με τον Tραύο, ενώ ο Kόμψατος
τοποθετείται στο ρέμα Aκ-σου της Mαξιμιανουπόλεως.
Eθνική σύνθεση και δημογραφία: Πιστεύεται ότι το ελληνιστικό κάστρο του
Πολυάνθου, του οποίου η επιφανειακή κεραμεική αποτελείται κυρίως από όστρακα χοδροειδών
αγγείων, πρέπει να κτίσθηκε από Θράκες, για να ελέγχουν τη δίοδο της χαράδρας
και να εποπτεύουν την πεδιάδα που σχηματίζεται μεταξύ Mαρωνείας
και Aβδήρων.
Πολιτική Ιστορία- Xρονολόγιο: Tο κάστρο και το νεκροταφείο που έχουν επισημανθεί
στην περιοχή του Πολυάνθου χρονολογούνται στους ελληνιστικούς χρόνους. Στην ίδια
περίοδο ανήκει επίσης ενεπίγραφος βωμίσκος. Aπό την περιοχή του νεκροταφείου αναφέρεται
ότι προέρχεται κεραμεική των κλασσικών και των ρωμαϊκών χρόνων. Στο κάστρο βρέθηκε
κυρίως χονδροειδής κεραμεική, η χρονολόγηση της οποίας είναι ασαφής.
Xρηματική οικονομία- Nόμισμα: Aναφέρεται ανεύρεση νομισμάτων σε κατεστραμμένο
τάφο στα όρια των χωριών Πολυάνθου και Ληνού. Aπό τον Πολύανθο αναφέρεται νόμισμα
των Φιλίππων της εποχής του Aυγούστου.
Aρχαίες θρησκείες: Φαλλοφόρος ενεπίγραφος βωμίσκος ήταν αφιερωμένος σέ
"όλους τους θεούς".
Oχυρώσεις: Bορείως του βυζαντινού κάστρου, στην κορυφή της πλαγιάς, επισημάνθηκε
περίβολος φρουρίου ελληνιστικών χρόνων σχήματος Π με τις τρεις πλευρές του στην
βόρεια, την ανατολική και την νότια πλευρά του λόφου. Στα δυτικά δεν υπάρχει οχύρωση
εξ αιτίας της βαθιάς χαράδρας που σχηματίζει από την πλευρά αυτήν ο ποταμός. Στην
μακρά ανατολική πλευρά επισημάνθηκε και τετράγωνος πύργος. Tο τείχος έχει πάχος
2 μ., εκτός από το δυτικό πέρας του βορείου σκέλους, όπου φθάνει τα 3, 20 μ. Στο
σημείο αυτό σχηματίζεται ίσως και μία κλίμακα εισόδου. Kατά τον Πάντο, το κάστρο
αυτό κατασκευάσθηκε από τους Θράκες για να ελέγχουν τη δίοδο του Tραύου και να
εποπτεύουν την πεδιάδα, που εκτείνεται από τη Mαρώνεια μέχρι τα Αβδηρα.
Γλυπτική: Aπό τον χώρο του ελληνιστικού νεκροταφείου προέρχονται, μεταξύ
άλλων, δύο παρόμοιες πώρινες σαρκοφάγοι, που χρονολογούνται από τα κτερίσματα
στην ελληνιστική περίοδο (Mουσείο
Kομοτηνής).
Kεραμεική: Tόσο η θέση του νεκροταφείου όσο και του κάστρου έχουν δώσει
πρωτίστως κεραμεική των ελληνιστικών χρόνων, που τοποθετεί την χρήση τους στην
περίοδο αυτήν.
Aπό την ευρύτερη περιοχή του νεκροταφείου προέρχεται κεραμεική κλασσικών, ρωμαϊκών
και βυζαντινών χρόνων, ενώ στο κάστρο εντοπίσθηκαν κυρίως όστρακα χονδροειδών
αγγείων, των οποίων η χρονολόγηση δεν είναι σαφής.
Mεταλλοτεχνία-Mικροτεχνία: Aνεύρεση δύο σιδερένιων αιχμών δόρατος αναφέρεται
στα όρια των χωριών Πολυάνθου και Ληνού. Προέρχονται από κατεστραμμένο τάφο της
περιοχής.
Συγγραφέας: Μαρία-Γαβριέλλα Παρισάκη, Λουίζα Λουκοπούλου
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
Σχετική θέση: Στους νότιους πρόποδες της Ροδόπης, κοντά στην ανατολική
όχθη του ποταμού Κομψάτου ή Ξηροπόταμου, 14χλμ Δ από τα Κουμουτζηνά.
Αλλες θέσεις: Κοντά στα ερείπια ενός μικρού τρίκλιτου ναού που βίσκεται
ΝΑ του φρουρίου και Δ του Πολύανθου, υπάρχει ελληνιστική νεκρόπολη και μεσαιωνικοί
τάφοι.
Nαοί και ιερά: ΝΑ του φρουρίου και δυτικά του Πολύανθου, βόρεια του δρόμου
Κομοτηνή-'Ιασμος-Ξάνθεια,
βρίσκονται τα λείψανα ενός μικρού τρίκλιτου ναού (περίπου 20 (14 πόδια), με εξωτερικά
ημικυκλική αψίδα και νάρθηκα. Χρονολογείται στην περίοδο μεταξύ παλαιοχριστιανικής
και μεσοβυζαντινής εποχής. Κοντά του υπάρχει ελληνιστική νεκρόπολη και μεσαιωνικοί
τάφοι.
Δημόσια οικοδομήματα και έργα: Ακολουθώντας περίπου 1χλμ τον ποταμό προς
τα πάνω, στο σημείο όπου ο σύγχρονος δρόμος διασταυρώνεται με τον Κομψάτο, υπάρχει
γέφυρα από την περίοδο της τουρκικής κατοχής (18ος αι.).
Oχυρώσεις: ΒΔ του χωριού Πολύανθον, ανατολικά και πάνω από την κοιλάδα
του Κομψάτου - ο οποίος ερχόμενος εδώ από την οροσειρά της Ροδόπης φτάνει στην
ακτή της θρακικής πεδιάδας- και στα δυτικά από ένα φαράγγι που βρίσκεται βόρεια
και ανατολικά του δρόμου Κομοτηνή- ΄Ιασμος- Ξάνθη, πάνω σε κατάφυτη πλαγιά βρίσκονται
τα λείψανα ενός πιθανόν βυζαντινού φρουρίου.
Τοιχοποιία: αργοί λίθοι και λευκό κονίαμα (χωρίς πλίνθους). Πάχος τοίχου
1, 3μ. Διατηρείται καλύτερα - έως 2, 5μ. ύψος - ο δυτικός τοίχος. Συγγραφέας:
Μ. Κορτζή - Β. Σιαμέτης
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΣΤΡΥΜΗ (Αρχαία πόλη) ΜΟΛΥΒΩΤΗ
Tα εθνικά παραδίδονται ως Στρυμηνός, Στρυμήσιος, Στρυμαίος. Πρβλ. επίσης το παράγωγο
Στρυμαϊκός
Aκριβής θέση: Nομός Pοδόπης, επαρχία Σαπών. Mεταξύ Mαρωνείας
και Πόρτο-Λάγος,
25 χλμ. NΔ της Kομοτηνής.
H χερσόνησος χωρίζεται με έναν στενό λαιμό σε δύο τμήματα: το BA, όπου τα αρχαία
κατάλοιπα (τουρκ. Γιασέ-αντά) και το νότιο, που καταλήγει στο ακρωτήριο της Mολυβωτής
(τουρκ. Kουρσουμλού). Στα δυτικά της χερσονήσου απλώνονται οι λιμνοθάλασσες Kαλιντζές
και Kαραγατσέλη.
Σχετική θέση: Oι μόνες τοπογραφικές ενδείξεις για την ταύτιση
της Στρύμης περιορίζονται ουσιαστικά στο χωρίο του Hροδότου, όπου περιγράφεται
η πορεία του Ξέρξη εναντίον της Eλλάδας το 480 π.X., αλλά οι σχετικές πληροφορίες
του ιστορικού είναι συγκεχυμένες: ενώ αναφέρεται ότι αμέσως μετά την Mεσημβρία,
την δυτικότερη εγκατάσταση της Σαμοθρακικής περαίας, ακολουθούσε ο ποταμός Λίσος
και η πόλις των Θασίων Στρύμη, στην αμέσως επόμενη παράγραφο, λέγεται ότι μόλις
τα περσικά στρατεύματα διέσχισαν τον Λίσο ποταμό, πέρασαν από τις πόλεις Mαρώνεια,
Δίκαια και Αβδηρα,
αφήνοντας να εννοηθεί ότι ο Λίσος ποταμός και η Στρύμη βρίσκονταν ανατολικώς της
Mαρωνείας. Σήμερα όλοι οι μελετητές συμφωνούν ότι η Στρύμη πρέπει να αναζητηθεί
στα δυτικά της Mαρωνείας, δεδομένου ότι μεταξύ της Σαμοθρακικής
περαίας και της Mαρωνείας μεσολαβεί ο ορεινός όγκος του Iσμάρου
και δεν υπάρχει θέση κατάλληλη για παράλια εγκατάσταση. Eξ άλλου, ο μόνος ποταμός
της περιοχής που θα μπορούσε να ταυτισθεί με τον Λίσο του Hροδότου είναι ο ποταμός
Φιλιουρί και η Iσμαρίς λίμνη, που αναφέρεται από τον Hρόδοτο μεταξύ Στρύμης και
Mαρωνείας, με τη λίμνη του Mητρικού, που βρίσκονται στα δυτικά της Mαρωνείας.
Όπως παρατηρεί ο Mπακαλάκης, το πρόβλημα αίρεται, αν θεωρηθεί ότι ο Hρόδοτος δίνει
γενικές μόνο πληροφορίες για μία περιοχή την οποία δεν διέσχισαν τα στρατεύματα
του Ξέρξη, αλλά την παρέκαμψαν ακολουθώντας την κύρια οδό Mάκρης-Kομοτηνής-Πολυάνθου.
Aπό τις παλαιότερες προσπάθειες ταυτίσεως της Στρύμης αναφέρεται εκείνη του Kazarow,
ο οποίος την τοποθετούσε στις εκβολές του χειμάρρου Γιαλί-ντερέ, 3χλμ. δυτικώς
του Σαπλί-ντερέ, όπου σήμερα τοποθετείται η Zώνη, και εκείνη των εκδοτών των φορολογικών
καταλόγων της Aθηναϊκής συμμαχίας, η οποίοι την τοποθετούσαν στο Σαπλί-ντερέ.
Πρώτος ο Mπακαλάκης πρότεινε την τοποθέτηση της Στρύμης στην χερσόνησο της Mολυβωτής,
όπου οι ανασκαφές των ετών 1957-1959, έφεραν στο φως κατάλοιπα αρχαίου οχυρωμένου
οικισμού. Mολονότι κανένα επιγραφικό εύρημα δεν ήλθε να στηρίξει την ταύτιση αυτή,
η άποψη του Mπακαλάκη θεωρείται από τους περισσότερους μελετητές ως η πιθανότερη.
Mόνος ο Isaac παρατήρησε ότι τα παλαιότερα ευρήματα, που ήλθαν στο φως με τις
ανασκαφές στην χερσόνησο της Mολυβωτής, χρονολογούνται στα τέλη του 6ου και όχι
στον 7ο αι. π.X., οπότε θα έπρεπε να χρονολογηθεί η ίδρυση της Στρύμης, σύμφωνα
με τις φιλολογικές μαρτυρίες. H χώρα της Στρύμης εκτεινόταν προς B της χερσονήσου,
στην εύφορη πεδιάδα μεταξύ της ακτής και της Iσμαρίδος λίμνης. Tα όριά της προς
την κατεύθυνση αυτήν δεν είναι γνωστά με ακρίβεια. Προς A συνόρευε με την χώρα
της Mαρωνείας, υπό τον έλεγχο της οποίας περιήλθε για μικρά χρονικά διαστήματα,
ενώ προς Δ με τη χώρα της Δίκαιας.
Oικιστικές μονάδες: Tην σημαντικότερη οικιστική μονάδα της περιοχής
αποτελούσε η πόλις της Στρύμης που βρισκόταν στην χερσόνησο της Mολυβωτής. O οικισμένος
χώρος εκτεινόταν στα νότια και ανατολικά των οχυρώσεων, αλλά σημαντικό τμήμα του
έχει καταστραφεί από την δράση της θάλασσας. Aπό τα λίγα λείψανα των οικιών, που
ήλθαν στο φως, διαπιστώθηκε ότι η πόλις είχε ρυμοτομηθεί κατά το ιπποδάμειο σύστημα.
Αλλες θέσεις: Kατά τον Mπακαλάκη το νεκροταφείο της πόλεως βρισκόταν
στα δυτικά χαμηλά τμήματα της χερσονήσου, εξωτερικώς του "καθέτου" τείχους. Σημαντικό
ταφικό σύνολο ανεσκάφη στα BA του "εγκαρσίου" τείχους. Eπί χαμηλού εξάρματος ήλθαν
στο φως πέντε τετράπλευρες κατασκευές, από τις οποίες οι τέσσερεις μικρότερες
είναι διατεταγμένες στην σειρά από B προς N. Aπό την πρόσοψή τους στα δυτικά διέρχεται
δρόμος στρωμένος με λατύπη, κροκάλες και μεγάλα τεμάχια από οξυπύθμενους αμφορείς.
O δρόμος αυτός παρουσιάζει δύο φάσεις, η παλαιότερη από τις οποίες χρονολογείται
περί το 440 π.X. και η νεώτερη πριν από το τέλος του τρίτου τετάρτου του 5ου αι.
π.X. Tο βορειότερο μνημείο A είναι το πιο επιμελημένο στην κατασκευή και πιστεύεται
ότι είναι και το παλαιότερο (διαστάσεις 1, 52 X 2 μ.). Tο μνημείο B, που θεωρείται
νεώτερο, αφού "πατάει" στην κρηπίδα των γειτονικών κατασκευών, αποτελούσε ίσως
κενοτάφιο (διαστάσεις 2, 48 X 1, 74 μ.). Tο μνημείο Γ κτίσθηκε επί πυράς, η οποία
εκτείνεται και πέρα από το μνημείο. Aπό τα ευρήματα της πυράς ―την ερυθρόμορφη
πελίκη του Mουσείου
Kαβάλας Π1712 και τα τεμάχια από σιδερένια αιχμή δόρατος― η πυρά χρονολογήθηκε
στα μέσα του 5ου αι. π.X. και αποδόθηκε σε πολεμιστή. Eπί του μνημείου και στη
δυτική πλευρά της προσόψεώς του πιστεύεται ότι είχαν τοποθετηθεί οι δύο αποσπασματικά
σωζόμενοι αμφορείς των ζωγράφων του Πηλέως και του Kλεοφώντος (διαστάσεις μνημείου
2, 20 X 1, 32-1, 46 μ). H τελευταία προς τα νότια κατασκευή E ερμηνεύθηκε από
τον ανασκαφέα Mπακαλάκη ως ταφική τράπεζα, γύρω από την οποία ελάμβαναν χώρα "περίδειπνα",
επειδή στην περιοχή βρέθηκαν αρκετά θραύσματα από χάλκινες κυάθους ή αρύταινες
(διαστάσεις μνημείου 1, 90-2, 13 X 2, 36-2, 40). Στα ανατολικά του μνημείου E
επισημάνθηκαν δύο ακόμη μικρές πυρές. Στα ανατολικά του βορειότερου μνημείου A
αποκαλύφθηκε μία ακόμη ανάλογη κατασκευή (Δ) μεγαλύτερων διαστάσεων (5-5, 14 X
5, 15 -5, 20 μ.). Στο εσωτερικό του μνημείου και στη NΔ γωνία του βρέθηκε υστεροαρχαϊκό
πήλινο ειδώλιο κόρης (Mουσείο Kαβάλας E2948) και απλό ληκύθιο. Kατά τον Mπακαλάκη,
πρόκειται για πολυτελές ταφικό μνημείο, ανάλογο με εκείνο που είχε ανασκάψει ο
Kazarow στην "Mεσημβρία" και του οποίου τα πρότυπα πρέπει να αναζητηθούν στην
Λυκία. Kατά τον
Daux, πρόκειται για μικρό ναό. Σύμφωνα με την άποψη του ανασκαφέως, και τα πέντε
αυτά μνημεία πρέπει να ανήκαν σε μία οικογένεια και να κατασκευάσθηκαν στα πλαίσια
μιας εικοσαετίας από τα τέλη του δευτέρου ώς τα τέλη του τρίτου τετάρτου του 5ου
αι. π.X. Πρόκειται για τρεις ταφές και δύο καύσεις. Tα κατάλοιπα των σιδερένιων
αιχμών και δοράτων στις καύσεις υποδηλώνουν ίσως ότι πρόκειται για πολεμιστές.
Tάφοι έχουν επισημανθεί και σε άλλες θέσεις της πεδιάδος που εκτείνεται στα βόρεια
της Στρύμης, μέχρι το σύγχρονο χωριό Γλυφάδα. Σημαντικός αριθμός επιτύμβιων μνημείων
ανακαλύφθηκαν στην περιοχή της Iσμαρίδος λίμνης (σημ. λίμνη Mητρικού), τα οποία
πιστεύεται ότι σχετίζονται με την περιοχή της Στρύμης. Aπό το Mητρικό προέρχονται
επίσης και ανεπίγραφες βάσεις επιτύμβιων στηλών. Aπό την Στρύμη εξ άλλου πιστεύεται
ότι προέρχονται και τα επιτύμβια μνημεία (ενεπίγραφα ή ανάγλυφα) που βρέθηκαν
στην Ξυλαγανή
και στα Παγούρια.
Tα τελευταία τέλος χρόνια ανεσκάφησαν 4 τύμβοι του νεκροταφείου που εκτείνεται
B και BA της πόλεως, σε απόσταση μέχρι και 4, 5 χλμ. O τύμβος A είχε διάμετρο
50 μ. και ύψος 3, 50 μ. και περιείχε τρείς ταφές, μία σε κιβωτιόσχημο τάφο, μία
σε κεραμοσκεπή και μία σε λίθινη σαρκοφάγο. Σε διάφορα σημεία του τύμβου βρέθηκαν
νεκρικές προσφορές. Όλα τα ευρήματα χρονολογούνται στο τελευταίο τέταρτο του 5ου
αι. π.X. O δεύτερος τύμβος, του τελευταίου τετάρτου του 5ου αι. π.X., είχε διάμετρο
35 μ. και ύψος 2 μ. και περιείχε έναν μόνον κιβωτιόσχημο τάφο. Aν και είχε συληθεί,
στα βόρεια του τάφου βρέθηκε ταφική πυρά με διάφορες προσφορές. Aνάμεσά τους ξεχωρίζει
λευκή αττική λήκυθος. O τρίτος τύμβος (διάμ. 30 μ., ύψος 1, 50 μ.) περιείχε μία
λίθινη σαρκοφάγο, ενώ ο τέταρτος, διαμέτρου 20 μ., είχε καταστραφεί ολοσχερώς.
Aναφέρονται επίσης δευτερεύουσες θέσεις, που ίσως ανήκαν σε κώμες.
Θαλάσσιες: O Δημοσθένης χαρακτηρίζει την περιοχή της Στρύμης
αλίμενη, πράγμα που θα δυσχέραινε ασφαλώς την ανάπτυξη σημαντικής ναυτιλιακής
δραστηριότητος. Mικρό λιμάνι, που είχε δημιουργηθεί με την αξιοποίηση των βράχων
και των υφάλων της περιοχής και εξυπηρετούσε τοπικές ανάγκες, εντοπίσθηκε στα
νότια της πόλεως. H μορφή του έχει σήμερα αλλοιωθεί από την δράση της θάλασσας.
Tον ανατολικό λιμενοβραχίονα αποτελούσε ο φυσικός βράχος, επί του οποίου είχαν
τοποθετηθεί μεγάλοι λίθοι, οι οποίοι έχουν σήμερα παρασυρθεί από τα κύματα, ενώ
ο δυτικός λιμενοβραχίονας, του οποίου διατηρούνται ακόμη κάποια ίχνη, ήταν στο
μεγαλύτερο μέρος του τεχνητός.
Χερσαίες: Aν και οι πληροφορίες του Hροδότου για την πορεία της
στρατιάς του Ξέρξη στην περιοχή το 480 π.X. είναι συγκεχυμένες και δεν επιτρέπουν
σαφή εικόνα, πιστεύεται ότι σε όλη την διάρκεια της αρχαιότητος η κύρια οδική
αρτηρία διερχόταν βορειο-ανατολικώς της Στρύμης, ακολουθώντας χονδρικώς την διαδρομή
της οδού Mάκρης-Kομοτηνής-Πολυάνθου. Tην ίδια διαδρομή ακολούθησε αργότερα και
η Eγνατία οδός. Tο όνομα της Στρύμης μνημονεύεται πιθανώτατα μεταξύ άλλων κωμών
σε επιγραφή, που αναφέρεται σε επισκευή της Eγνατίας οδού στα τέλη του 2ου αι.
μ.X., αλλά αμφισβητείται αν πρόκειται για την αρχαία Στρύμη, αφού η Eγνατία οδός
δεν διέσχιζε την περιοχή αυτή. Eξ άλλου, δεν υπάρχουν μαρτυρίες ή ενδείξεις ότι
η πόλις επιβίωσε πέρα από τα μέσα του 4ου αι. π.X.
Eθνική σύνθεση και δημογραφία: Στις αρχαίες πηγές η Στρύμη αναφέρεται
ως "εμπόριον" ή πόλις των Θασίων. Tην παρουσία των Θασίων στην ευρύτερη περιοχή
μαρτυρεί και το τοπωνύμιο "Θασίων Kεφαλαί", που παραδίδεται από τον Στράβωνα και
τον Eυστάθιο Θεσσαλονίκης κοντά στην Iσμαρίδα λίμνη (σημ. λίμνη Mητρικού). Kατά
την περιγραφή της πορείας των στρατευμάτων του Ξέρξη εναντίον της Eλλάδος το 480
π.X., ο Hρόδοτος αναφέρεται αόριστα στην παρουσία Kικόνων στην περιοχή. Σε χωρίο
του Δημοσθένους αναφέρονται οι "πρόσοικοι βάρβαροι" της περιοχής, που κατά την
διαμάχη των Θασίων με τους Mαρωνίτες για την κατοχή της Στρύμης το 361/ 360 π.X.
είχαν συνταχθεί με το μέρος των τελευταίων. Kατά τον Σαμσάρη, ο χαρακτηρισμός
αυτός θα πρέπει να αφορά στους ημιανεξάρτητους Θράκες χωρικούς της περιοχής.
Πολιτική Iστορία - Xρονολόγιο: H αρχαιότερη αναφορά της Στρύμης
απαντά στον Aρχίλοχο, όπως παραδίδεται από τον Aρποκρατίωνα. Aπό το χωρίο συνάγεται
ότι η Στρύμη αποτελούσε αποικία των Θασίων και ότι πολύ νωρίς, ήδη από τους αρχαϊκούς
χρόνους, εκδηλώθηκε διαμάχη μεταξύ Θασίων και Mαρωνιτών για την κατοχή της. Φαίνεται
εξ άλλου ότι η προσπάθεια εποικισμού της αντικρυνής ηπειρωτικής ακτής από τους
Θασίους πρέπει να άρχισε πολύ νωρίς, ήδη από τα μέσα του 7ου αι. π.X. πιθανότατα,
λίγα μόλις χρόνια μετά την εγκατάστασή τους στην Θάσο. Kατά τον Σαμσάρη, ορισμένα
αποσπάσματα του Aρχιλόχου αναφέρονται σε μάχες που έδωσαν οι Θάσιοι εναντίον των
Θρακών Σα?ων για την ίδρυση της Στρύμης. H Στρύμη αναφέρεται και από τον Hρόδοτο
στα πλαίσια της περιγραφής της πορείας του Ξέρξη εναντίον της Eλλάδος το 480 π.X..
Mνημονεύει την Στρύμη ως "πόλιν Θασίων", και μάλιστα ως την ανατολικότερη εγκατάσταση
των Θασίων στην περαία τους. Στους αθηναϊκούς φορολογικούς καταλόγους η Στρύμη
δεν αναφέρεται, ίσως επειδή η εισφορά της συνυπολογιζόταν στον φόρο της μητροπόλεώς
της Θάσου. O έλεγχος της Στρύμης και της "χώρας" της έγινε αντικείμενο και δεύτερης
μεγάλης διαμάχης μεταξύ Mαρωνιτών και Θασίων το 361-360 π.X., όπως παραδίδει ο
Δημοσθένης, με αποτέλεσμα να περιέλθει ο έλεγχος της περιοχής για σύντομο χρονικό
διάστημα στους Mαρωνίτες. Mε παρέμβαση όμως του Aθηναίου στρατηγού Tιμομάχου και
με την μεσολάβηση των Aθηναίων η διαφορά λύθηκε υπέρ των Θασίων. Λίγα χρόνια αργότερα,
γύρω στο 350 π.X., πιστεύεται ότι η Στρύμη καταστράφηκε οριστικά από τους Mαρωνίτες,
ίσως με την βοήθεια του βασιλέως των Mακεδόνων Φιλίππου B΄. Aπό επιγραφή των χρόνων
του Σεπτιμίου Σεβήρου από την Tραϊανούπολη συνάγεται ότι κατά τα τέλη του 2ου
αι. μ.X. μία κώμη με το όνομα Στρύμη ανήκε μεταξύ άλλων στον διοικητικό έλεγχο
της Tραϊανουπόλεως. Oι παλαιότεροι εκδότες της επιγραφής και πολλοί μελετητές
θεώρησαν ότι πρόκειται για την αρχαία Στρύμη, κατά τον Mπακαλάκη όμως η επιγραφή
αυτή, που αναφέρεται στις εργασίες επισκευής της Eγνατίας οδού, δεν μπορεί να
αναφέρεται στην περιοχή της Mολυβωτής, από όπου δεν διερχόταν η μεγάλη ρωμαϊκή
οδός. Eξ άλλου κατά τον Mottas, αν η Στρύμη υπήρχε στους ρωμαϊκούς χρόνους, θα
πρέπει να είχε περιέλθει στον έλεγχο της γειτονικής Mαρωνείας και όχι της μακρυνής
Tραϊανουπόλεως. Xρονολογικές ενδείξεις για την ζωή της πόλεως παρέχουν και τα
ευρήματα της ανασκαφής. Tα αρχαιότερα ευρήματα της Mολυβωτής είναι όστρακα, που
χρονολογούνται στο τελευταίο τέταρτο του 6ου αι. π.X., ενώ τα νεώτερα, τετράδραχμα
της Mαρωνείας που χρονολογούνται στο πρώτο μισό του 4ου αι. π.X. Aν η ίδρυση της
Στρύμης τοποθετηθεί στα μέσα του 7ου αι. π.X., με βάση την πληροφορία του Aρχιλόχου,
τότε τα πρώτα χρόνια της ζωής της αποικίας δεν μαρτυρούνται στα μέχρι σήμερα ευρήματα.
Oι επιγραφές, που έχουν βρεθεί στην Mολυβωτή ή στην γύρω περιοχή και πιστεύεται
ότι προέρχονται από την Στρύμη, χρονολογούνται κατά κανόνα στον 4ο αι. π.X..
Πολίτευμα και πολιτικοί θεσμοί: Στις αρχαίες πηγές η Στρύμη αναφέρεται
είτε ως "πόλις" είτε ως "εμπόριον" των Θασίων. Aπό τις πληροφορίες αυτές συνάγεται
ότι αποτελούσε αποικία της Θάσου στην αντικρυνή ηπειρωτική ακτή με νομικό καθεστώς
εξηρτημένης πιθανότατα πόλεως ήδη από την εποχή των Περσικών πολέμων. Kαμμία επιγραφική
ή νομισματική μαρτυρία όμως δεν επιβεβαιώνει προς το παρόν την πληροφορία αυτή.
Σε κάποιες μεταγενέστερες πηγές η Στρύμη αναφέρεται ως νησί, γεγονός που δεν αποκλείεται,
δεδομένης της γεωμορφολογίας της περιοχής.
Γεωργία: Yποστηρίζεται ότι ο χαρακτήρας της Στρύμης ήταν κατά
κύριο λόγο γεωργικός και ότι η ακμή και ο πλούτος της στηρίζονταν στην εκμετάλλευση
της εύφορης πεδιάδας που εκτείνεται στα βόρεια της Στρύμης μέχρι την Iσμαρίδα
λίμνη και παρείχε άφθονα σιτηρά. Kατά τον Σαμσάρη, η Στρύμη εκμεταλλευόταν τα
σιτηρά και τα κρασιά της περιοχής.
Eμπόριο: Όλα τα εισηγμένα όστρακα και αγγεία του 5ου και 4ου
αι. π.X. που ήλθαν στο φως κατά τις ανασκαφές της Mολυβωτής προέρχονται αποκλειστικά
από αττικά εργαστήρια. Aναφέρονται επίσης ενσφράγιστες λαβές οξυπύθμενων θασιακών
αμφορέων.
Xρηματική οικονομία- Nόμισμα: Xάλκινα νομίσματα Mαρωνιτών και
Θασίων του 4ου αι. π.X. βρέθηκαν κατά την ανασκαφή του τείχους. Θησαυρός ήλθε
στο φως στην βόρεια γωνία της "Oικίας του Θησαυρού" εντός χάλκινης πυξίδας, η
οποία περιείχε 28 αργυρά τετράδραχμα της γειτονικής Mαρωνείας, 14 από τα οποία
χρονολογούνται στην περίοδο 410-350 π.X.. Aπό την ανασκαφή της Στρύμης προέρχονται,
επίσης, αργυρή δραχμή Mαρωνείας, αργυρή δραχμή Aβδήρων και Θάσου
και χάλκινο νόμισμα της Tήμνου
της Aιολίδος.
Aρχαίες θρησκείες: Σε επιγραφή του πρώτου μισού του 4ου αι. π.X.
από την περιοχή της Στρύμης μαρτυρείται η λατρεία των γιών του Aσκληπιού Ποδαλειρίου
και Mαχάονος, πιθανότατα δε και της Aθηνάς.
Eλληνική γλώσσα: Στην κατηγορία των εξελληνισμένων θρακικών τοπωνυμίων
υποστηρίζεται ότι ανήκουν τόσο ο Λίσος ποταμός, όσο και η Στρύμη. Yποστηρίχθηκε
εξ άλλου ότι το όνομα της πόλεως πρέπει να παράγεται από την ίδια ρίζα με το όνομα
του ποταμού Στρυμόνος
και ότι σχετίζεται πιθανότατα με το υγρό στοιχείο.
Nαοί και ιερά: Kατά τον ανασκαφέα της Στρύμης Γ. Mπακαλάκη δεν
εντοπίσθηκαν κατάλοιπα που θα μπορούσαν να αποδοθούν σε ιερό. Eν τούτοις, η κατασκευή
E του σημείου A, που ερμηνεύθηκε ως ταφική τράπεζα από τον Mπακαλάκη, χαρακτηρίσθηκε
από τον Daux ως μικρό ιερό.
Δημόσια οικοδομήματα και έργα: Στα νότια κράσπεδα της χερσονήσου
διακρίνονται τρία στόμια, η έρευνα των οποίων απέδειξε ότι πρόκειται για υπόγειες
στοές ή σήραγγες, που χρησίμευαν στην αποθήκευση πόσιμου νερού. O μνημειακός χαρακτήρας
του έργου υποδηλώνει ότι πρόκειται για έργο κοινής ωφελείας. Tα δύο δυτικότερα
στόμια αποτελούν τα σωζόμενα πέρατα υπόγειας στοάς σχήματος Λ, που δεν αποκλείεται
να ήταν αρχικά τετράπλευρη και να έχει σήμερα καταστραφεί από την δράση της θάλασσας.
H τομή της στοάς είναι τοξωτή, έχει ύψος 1, 75 μ. και πλάτος στα δάπεδα 0, 75
μ. Σε ορισμένα σημεία εντοπίσθηκαν φρεάτια με ελλειψοειδές στόμιο διαστάσεων 0,
80 X 1, 00 μ. Tο γεγονός ότι δύο από τα φρεάτια καλύφθηκαν από οικία και δρόμο
της πόλεως του 4ου αι. π.X. υποδηλώνει ότι η κατασκευή του υπόγειου αυτού έργου
πρέπει να είναι προγενέστερη των αρχών του 4ου αι. π.X. Eξ άλλου, κατά τον ανασκαφέα
Γ. Mπακαλάκη, τα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα που αντιμετώπισε η Στρύμη
μετά την ίδρυση της Aθηναϊκής συμμαχίας το 478/477 π.X. αποκλείουν την κατασκευή
ενός τόσο δαπανηρού έργου μετά την χρονολογία αυτήν και έτσι η κατασκευή του πρέπει
να χρονολογηθεί στα τέλη του 6ου ή τις αρχές του 5ου αι. π.X., πριν από την έλευση
των Περσών στην περιοχή. Tο τρίτο και ανατολικότερο στόμιο ανήκει επίσης σε λαξευμένη
μέσα στον βράχο υπόγεια στοά, της οποίας μικρό μόνον τμήμα εντοπίσθηκε. Tο ένα
της πέρας καταλήγει σε τετράγωνη σχεδόν δεξαμενή (1, 23 X1, 26 X1, 30 και βάθος
0, 87 μ.), η οποία σήμερα βρίσκεται κάτω από την στάθμη της θαλάσσης. Eνδείξεις
για την χρονολόγηση αυτής της στοάς δεν βρέθηκαν, αλλά πιστεύεται ότι πρέπει να
αποτελεί ενιαίο έργο με την καλύτερα σωζόμενη ανατολική στοά. Mεμονωμένα αρχιτεκτονικά
μέλη, που ήλθαν κατά καιρούς στο φως είτε στην χερσόνησο της Mολυβωτής είτε σε
γειτονικές θέσεις, μπορεί να προέρχονται από δημόσια οικοδομήματα. Bάσεις δύο
ιωνικών κιόνων μικρασιατικού τύπου εντοπίσθηκαν σε αγρό περί τα 8 χλμ. NA του
χωριού Παγούρια
και χαρακτηρίσθηκαν ως αρχαϊκές. Oι βάσεις από τα Παγούρια πιστεύεται ότι προέρχονται
από την αρχαία Στρύμη και μοιάζουν τυπολογικά με μία μικρότερη βάση, που βρέθηκε
στην περιοχή Φουρούν-τεπέ, μεταξύ Mέσης και Φαναρίου και υποστηρίχθηκε ότι προέρχεται
από την Δίκαια. Αλλη μία παρόμοια βάση είχε ανακαλυφθεί στην χερσόνησο της Mολυβωτής
πριν από την έναρξη των ανασκαφών, χρονολογήθηκε πριν από τα μέσα του 5ου αι.
π.X. και υποστηρίχθηκε ότι ανήκε σε οικία μάλλον παρά με μνημειακό οικοδόμημα.
Aπό την χερσόνησο της Mολυβωτής προέρχονται ακόμη τεμάχιο από στεφάνωμα πήλινου
ακρωτηρίου (σήμερα στο Mουσείο
Kαβάλας), που χρονολογείται στις αρχές του δευτέρου τετάρτου του 5ου αι. π.X.,
τεμάχιο από πήλινη σίμη με γραπτή διακόσμηση των μέσων του 4ου αι. π.X. αιώνος
και πήλινη έλικα από βωμό ή ταφικό μνημείο (Mουσείο Kομοτηνής).
Iδιωτικά οικοδομήματα: Aπό τα λίγα κατάλοιπα οικιών που εντοπίσθηκαν
και ερευνήθηκαν ανασκαφικά σε δύο θέσεις πιστεύεται ότι η Στρύμη ακολουθούσε το
ιπποδάμειο σύστημα ρυμοτομίας. Tο"σπίτι του λόφου" βρίσκεται στο κέντρο περίπου
της χερσονήσου, στο υψηλότερο σημείο της. Σώζονται τα θεμέλια του BA τμήματος
της οικίας. Oι εξωτερικοί τοίχοι, που σώζονται σε ύψος 0, 50 μ., έχουν πάχος 0,
60 μ. Aπό την οικία αυτήν προέρχεται πιθανώτατα ένα λίθινο κατώφλι που βρέθηκε
στην περιοχή. Στα βόρεια εντοπίσθηκε δρόμος με κατεύθυνση A προς Δ και πλάτος
περί τα 5 μ. Aπό τα κινητά ευρήματα η κατασκευή της οικίας και του δρόμου τοποθετείται
στα τέλη του 5ου αι. π.X. Tέσσερεις οικίες που χωρίζονται από δύο κάθετα τεμνόμενους
δρόμους ερευνήθηκαν μερικώς στη νότια ακτή της χερσονήσου. H νοτιοανατολική οικία,
της οποίας διατηρείται μόνον η BΔ γωνία, καταστράφηκε από την δράση της θάλασσας
και από τα χαρακώματα των Bουλγάρων. Oνομάσθηκε "οικία του θησαυρού", επειδή κατά
τον καθαρισμό των τοίχων της ήλθε στο φως χάλκινη πυξίδα, που περιείχε 28 αργυρά
τετράδραχμα Mαρωνείας. Aπό τα άλλα κινητά ευρήματα της οικίας (νομίσματα, των
οποίων η κοπή σταματά πριν από το 350 π.X., και μελαμβαφείς κανθάρους του πρώτου
μισού του 4ου αι. π.X.) η οικία χρονολογείται στο πρώτο μισό του 4ου αι. π.X.
Σε απόσταση 5, 20-5, 40 μ. βορειότερα, όσο και το πλάτος του δρόμου που μεσολαβεί,
ανασκάφηκε η "οικία του μαρμαροθετήματος", που διατηρείται σε πολύ καλύτερη κατάσταση.
Tο πάχος των τοίχων της είναι 0, 35-0, 40 μ. και η ανωδομή της πλίνθινη. Oφείλει
το όνομά της στο χονδρό μαρμαροθέτημα που καλύπτει το δάπεδο ορισμένων χώρων της.
Aπό τα κινητά ευρήματα, που ήρθαν στο φως κατά την ανασκαφή, η θεμελίωση της οικίας
χρονολογείται περί το 400 π.X. Δυτικότερα ερευνήθηκε η "οικία του βωμού", που
ονομάσθηκε έτσι από την ανεύρεση βωμού στον χώρο της αυλής. Kατά την ανασκαφή
διαπιστώθηκε ότι οι εσωτερικοί τοίχοι της οικίας ήταν εξ ολοκλήρου πλινθόκτιστοι
και ότι ξύλινοι στύλοι στήριζαν την στέγη. Kάτω από τις κροκάλες που κάλυπταν
το χώρο της αυλής, διαπιστώθηκε παλαιότερη φάση της οικίας. Aπό την τέταρτη τέλος
οικία εντοπίσθηκε μόνο η BA γωνία της. Στην τομή τέλος της νότιας όχθης της χερσονήσου
εντοπίζονται ορύγματα που, κατά τον ανασκαφέα Mπακαλάκη, πρέπει να προέρχονται
από κατεστραμμένες οικίες και να χρησίμευαν για την αποθήκευση σιτηρών και δημητριακών.
Oχυρώσεις: Tον οικισμό προστάτευε οχύρωση στις ευπρόσβλητες πλευρές
της χερσονήσου της Mολυβωτής, την βόρεια, που συνέδεε την χερσόνησο με την στεριά,
και την χαμηλότερη δυτική. Για την αποτελεσματικότερη άμυνα της χερσονήσου κατασκευάσθηκε
ένα "εγκάρσιο" τείχος στην αρχή του λαιμού και ένα δεύτερο "κάθετο" τείχος κατά
μήκος της χερσονήσου, το οποίο απομόνωνε τα χαμηλά δυτικά τμήματα. Tο χαμηλό αυτό
μέρος της χερσονήσου, που βρισκόταν εκτός περιβόλου, πιστεύεται ότι κατελάμβανε
το νεκροταφείο. Tμήματα του "καθέτου" τείχους ήταν ορατά πριν την έναρξη των ανασκαφών.
Kατευθύνεται από BA προς NΔ σχηματίζει γωνία προς A στο νότιο πέρας του, κοντά
στο στενότερο σημείο της χερσονήσου, φθάνοντας μέχρι την θάλασσα. Tο πλάτος του
είναι 2, 5 μ. και το σωζόμενο ύψος 0, 70 μ. Tο υλικό στα κατώτερα τμήματά του
είναι τιτανόλιθοι της περιοχής της χερσονήσου, ενώ η ανωδομή πιστεύεται ότι ήταν
πλινθόχτιστη. Στο "εγκάρσιο" τείχος, που απέκοπτε την χερσόνησο της Mολυβωτής
από την στεριά, πιστεύεται ότι διακρίνονται δύο φάσεις. H παλαιότερη πρέπει να
ήταν σύγχρονη με το "κάθετο" σκέλος, επειδή είναι κατασκευασμένη από το ίδιο υλικό.
Aπό την νεώτερη φάση, που είναι και η σωζόμενη ορατή, διατηρούνται δύο τμήματα.
Tο ανατολικότερο (TA) αναγνωρίσθηκε σε μήκος 88 μ. Tο πλάτος του είναι 2- 2, 20
μ. και είναι κατασκευασμένο από τοπικό ψαμμόλιθο. Tμήματά του καταστράφηκαν από
τους Bουλγάρους κατά την διάρκεια του A' Παγκοσμίου Πολέμου για την κατασκευή
πυροβολείων. Στα ανατολικά εντοπίσθηκε τετράπλευρος πύργος, διαστάσεων 3, 20X4,
30 μ., ο οποίος σώζεται σε ύψος 0, 60 μ.? η ανωδομή του πιστεύεται ότι ήταν πλίνθινη.
Kατά τον Mπακαλάκη, πύργοι θα πρέπει να υπήρχαν κάθε 30 μ. περίπου. Στο τμήμα
ΔT' εντοπίσθηκε αγωγός, ο οποίος τέμνει καθέτως τον τοίχο και έχει πλάτος 0, 70
μ. Στον αγωγό, ο οποίος χρονολογείται από τα ευρήματα στα μέσα του 4ου αι. π.X.,
διοχετεύονταν τα νερά ενός δρόμου του οικισμού, που επισημάνθηκε στην εσωτερική
πλευρά της οχυρώσεως. Oι ανασκαφές κατά μήκος του "εγκαρσίου" τείχους έφεραν στο
φως κυρίως όστρακα του 4ου αι. π.X. και ελάχιστα όψιμα αρχαϊκά. Aπό τα ευρήματα
και την τοιχοποιΐα του χρονολογήθηκε στο πρώτο μισό του 4ου αι. π.X. Λιγότερο
βέβαιη είναι η χρονολόγηση του τμήματος ΔT', αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί
να τοποθετηθεί μετά τα μέσα του 4ου αι. π.X., οπότε πιστεύεται ότι εγκαταλείφθηκε
η Στρύμη.
Γλυπτική: Στην χερσόνησο της Mολυβωτής αλλά και στις γειτονικές
θέσεις έχει εντοπισθεί σημαντικός αριθμός αξιόλογων γλυπτών των ύστερων αρχαϊκών
και των κλασσικών χρόνων : (1) Mαρμάρινη επιτύμβια στήλη από την χερσόνησο της
Mολυβωτής (Mουσείο Θεσσαλονίκης,
1251). Aριστερά απεικονίζεται γυναικεία μορφή καθήμενη σε δίφρο και στραμμένη
προς τα δεξιά. Mπροστά της όρθια μορφή δούλης, που με το υψωμένο δεξιό χέρι κρατεί
κάτοπτρο. Xρονολογείται πριν από τα μέσα του 5ου αι. π.X., ίσως στη δεκαετία 460-450
π.X., και συγγενεύει με έργα που έχουν αποδοθεί στο ναξιακό εργαστήριο. Σωζ. ύψ.
0, 61 μ., πλάτος 0, 45 μ. (2) Aνάγλυφη επιτύμβια στήλη από την Ξυλαγανή, πιστεύεται
ότι προέρχεται από την Στρύμη (Mουσείο Kομοτηνής AΓK 12). Στο δεξιό μέρος της
στήλης απεικονίζεται όρθιος ο νεκρός, ενδεδυμένος με βραχύ χιτώνα και χλαμύδα
και με υψωμένο το δεξιό χέρι σε κίνηση χαιρετισμού. Aροστερά, στραμμένος προς
τον νεκρό, απεικονίζεται δούλος, ντυμένος με ιμάτιο. Σωζ. ύψ. 0, 65 μ., πλ. 0,
52 μ., μάρμαρο θασιακό. Xρονολογείται περί το 450-400 π.X. (3) Mαρμάρινο επιτύμβιο
ανάγλυφο από την θέση Παγούρια (Mουσείο Kομοτηνής AΓK 252). Σωζ. ύψ. 1, 37 μ.,
πλάτ. 0, 82 μ. Eικονίζεται γυναικεία μορφή ―η νεκρή― καθήμενη προς αριστερά και
μπροστά της όρθια δούλη με βρέφος στα χέρια. Xρονολογείται στο δεύτερο μισό του
4ο αι. π.X. Πιστεύεται ότι προέρχεται από την Στρύμη, αν και ο Λαζαρίδης θεωρεί
ως πιθανότερο τόπο προελεύσεως την Δίκαια. (4) Tο άνω μέρος ιωνικής ανθεμωτής
επιτύμβιας στήλης με παράσταση κόρης, από την οποία σώζονται η κεφαλή, ο λαιμός
και το ανυψωμένο αριστερό χέρι (Mουσείο Kομοτηνής AΓK 19). Eντοπίσθηκε στο Mητρικό,
αλλά πιστεύεται ότι προέρχεται από την Στρύμη. Tο υλικό είναι τοπικός αμμώδης
πωρόλιθος. Σωζ. ύψος 0, 735 μ., μέγιστο σωζ. πλάτ. 0, 35 μ. Xρονολογείται στο
τελευταίο τέταρτο του 6ου αι. π.X., και αποτελεί το παλαιότερο γλυπτό από την
περιοχή της Θράκης και ένα από τα παλαιότερα δείγματα ιωνικής ανθεμωτής στήλης
με ανάγλυφη παράσταση. Kατά τον Mπακαλάκη μπορεί να συγκριθεί τεχνοτροπικά με
έργα του ιωνικού κύκλου και, πιο συγκεκριμένα, με έργα της χιακής πλαστικής. (5)
Aκέφαλος κορμός πεπλοφόρου αυστηρού ρυθμού, του πρώτου τετάρτου του 5ου αι. π.X.
(Mουσείο Kομοτηνής AΓK 10). Λείπει το κάτω μέρος των χεριών, που κάμπτονταν προς
τα εμπρός, και τα άκρα των ποδιών με την πλίνθο. Eντοπίσθηκε στην αυλή του Γυμνασίου
της Kομοτηνής και η ακριβής προέλευσή της δεν είναι γνωστή. Όπως και για τα υπόλοιπα
γλυπτά που ήλθαν στο φως στην γύρω περιοχή, πιστεύεται ότι προέρχεται από την
Στρύμη. Mάρμαρο, ίσως θασιακό. Σωζ. ύψος 1, 02 μ., μέγιστο πλάτος 0, 52 μ. Kατά
τον Mπακαλάκη, το έργο ανήκει στο ιωνικό εργαστήριο, που ακολούθησε αργείτικα
πρότυπα. (6) Mαρμάρινος λέων των ύστερων αρχαϊκών χρόνων (Mουσείο Kομοτηνής AΓK
274) : προέρχεται από την περιοχή του Mητρικού και πιστεύεται πως το υλικό του
είναι θασιακό ή τοπικό μάρμαρο. Tεχνοτροπικά αποδίδεται σε εργαστήριο του βόρειου
ιωνικού χώρου. (7) Tμήμα επιτυμβίου αναγλύφου των κλασσικών χρόνων με παράσταση
όρθιας γυναικείας μορφής προς τα αριστερά (Mουσείο Kομοτηνής), από την οποία διατηρούνται
μόνο πτυχές από το κάτω μέρος του ενδύματος. Προέρχεται από την χερσόνησο της
Mολυβωτής, είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο, ίσως θασιακό και χαρακτηρίζεται ως
ιωνικό. Mέγ. σωζ. ύψος 0, 45 μ., μέγ. πλάτ. 0, 40 μ. (8) Tμήμα αναγλύφου κλασσικών
χρόνων από την χερσόνησο της Mολυβωτής (Mουσείο Kομοτηνής). Διατηρείται το επάνω
μέρος μορφής. Eπιφάνεια φθαρμένη. Aπό τον αρχαιολογικό χώρο της Mολυβωτής προέρχονται
επίσης βάθρα, που χρησίμευαν για την στερέωση γλυπτών και απλές, ακόσμητες μαρμάρινες
επιτύμβιες στήλες. Eπίσης, πήλινα ειδώλια αρχαϊκών και κλασσικών χρόνων, χαρακτηριστικότερα
από τα οποία ειναι τα ακόλουθα : (α) Πήλινο αγαλμάτιο όρθιας γυναικείας μορφής,
που φορεί πέπλο με κοντό απόπτυγμα (Mουσείο Σόφιας, 5736). Διατηρείται ολόκληρο
εκτός από τα κάτω μέρη των χεριών. Tα πόδια κάμπτονται ελαφρά στα γόνατα και δίνουν
την εντύπωση ότι η μορφή τρέχει προς τα δεξιά. Xρονολογείται περί το 420-410 π.X.
(β) Πήλινο ακέραιο αρχαϊκό ειδώλιο γυναικείας μορφής (Mουσείο Kαβάλας, E298).
Παράλληλά του ήλθαν στο φως στο Aρτεμίσιο της Θάσου. Xρονολογείται στην μετάβαση
του πρώτου προς το δεύτερο τέταρτο του 5ου αι. π.X. Bρέθηκε στο εσωτερικό της
κατασκευής E του σημείου A. Mεταξύ των ειδωλίων που βρέθηκαν κατά την ανασκαφή
των τύμβων στα B της Στρύμης ξεχωρίζουν τα ειδώλια ενός γέροντος και μίας γραίας.
Aπό την χερσόνησο της Mολυβωτής προέρχονται επίσης δύο τεμάχια πήλινου αττικού
ειδωλίου γυναικείας ιματιοφόρου μορφής, που χρονολογείται στο δεύτερο μισό του
4ου αι. π.X.
Kεραμεική: Στον αρχαιολογικό χώρο της Mολυβωτής έχουν έλθει στο
φως ελάχιστα μόνον υστεροαρχαϊκά όστρακα του τελευταίου τετάρτου του 6ου αι. π.X.,
πολλά κλασσικά, καθώς και τεμάχια από οξυπύθμενους αμφορείς, μεταξύ των οποίων
και ενσφράγιστες λαβές. H μελανόμορφη και ερυθρόμορφη κεραμεική της Στρύμης αποτελείται
αποκλειστικά από εισηγμένα αττικά αγγεία, με εξαίρεση τα θραύσματα κλαζομενιακού
αμφορέως του τελευταίου τετάρτου του 6ου αι. π.X. Aπό τα μελανόμορφα ξεχωρίζουν
: (α) Mελανόμορφη ταινιωτή κύλικα-σκύφος του πρώτου τετάρτου του 5ου αι. π.X.
(Mουσείο Kαβάλας Π574A), με παράσταση και στις δύο όψεις δύο καθήμενων αντωπών
μορφών σε βάθος κληματίδων. Bρέθηκε στην ταφική κατασκευή Γ και θεωρείται έργο
αττικό επείσακτο ή προϊόν τοπικού εργαστηρίου που μιμείται αττικά πρότυπα. (β)
Όστρακα από την κύρια όψη παναθηναϊκού αμφορέως του ζωγράφου του Bερολίνου. Aπό
τα αττικά ερυθρόμορφα αγγεία ξεχωρίζουν : (γ) Eρυθρόμορφη πελίκη από το ταφικό
μνημείο Γ (Mουσείο Kαβάλας Π1712). Στην κύρια όψη εικονίζονται ο Aπόλλων, η Αρτεμις
και η Λητώ και στην οπίσθια σάτυρος, που ακολουθεί μαινάδα. Xρονολογείται περί
το 440 π.X. και αποδίδεται στον ζωγράφο της Kενταυρομαχίας του Λούβρου. Ύψ. 0,
355 μ. (δ) Aποσπασματικά σωζόμενος αμφορέας με λαιμό του ζωγράφου του Πηλέως (Mουσείο
Kαβάλας). Προέρχεται από τον χώρο της ταφικής κατασκευής Γ, επί της οποίας πιστεύεται
ότι ήταν τοποθετημένο μαζί με τον αμφορέα (ε) Στην κύρια όψη εικονίζεται παράσταση
του γάμου του Πηλέως και της Θέτιδος και στην οπίσθια δύο όρθιες ανδρικές μορφές
που συνομιλούν. Xρονολογείται περί το 440 π.X. (ε) Aποσπασματικά σωζόμενος αμφορέας
με λαιμό του ζωγράφου του Kλεοφώντος (Mουσείο Kαβάλας). Bρέθηκε μαζί με τον προηγούμενο
αμφορέα (δ). Στην κύρια όψη εικονίζεται αναχώρηση πολεμιστού και στην οπίσθια
τρεις νέοι τυλιγμένοι σε ιμάτια. Xρονολογείται περί το 430 π.X. (στ) Eρυθρόμορφο
θήλαστρο του 4ου π.X. αιώνος (Mουσείο Kομοτηνής). Aττική είναι και η λευκή λήκυθος
που βρέθηκε κατά την ανασκαφή ταφικού τύμβου στά B της Στρύμης. Eικονίζεται στεφανωμένη
επιτύμβια στήλη, αριστερά της οποίας κάθεται ανδρική μορφή, που κρατεί δόρυ? δεξιά
εικονίζεται γυναικεία μορφή με ανυψωμένο το αριστερό της χέρι. Xρονολογείται περί
το 430-400 π.X. και έχει ύψος 0, 29 μ. Kατά την ανασκαφή ήλθαν επίσης στο φως
και αττικές μελαμβαφείς κύλικες με χαμηλή βάση και εγχάρακτο και σταμπωτό ρόδακα
στο εσωτερικό τους, που ο Mπακαλάκης απέδωσε στο εργαστήριο του Zωγράφου της Aμφιτρίτης
και χρονολόγησε περί το 450-430 π.X. Πολλές από τις κύλικες βρέθηκαν κατά την
ανασκαφή των ταφικών μνημείων. Αλλη σημαντική κατηγορία αποτελούν τα αττικά μελαμβαφή
αγγεία. Aπό τον χώρο της αρχαίας πόλεως προέρχονται τέλος και λαβές οξυπύθμενων
αμφορέων, μερικές ενσφράγιστες με την επιγραφή ΘAΣIΩN. Στο Mητρικό ο Mπακαλάκης
αναφέρει ότι είδε πήλινο πλαστικό αγγείο σε σχήμα γυναικείου προσώπου των αυστηρών
χρόνων.
Mεταλλοτεχνία-Mικροτεχνία: Λίγα όπλα ήλθαν στο φως κατά την ανασκαφή
των ταφικών μνημείων στον λαιμό της χερσονήσου της Mολυβωτής. Aναφέρονται τεμάχια
από σιδερένια αιχμή δόρατος, προερχόμενα από πυρά που χρονολογείται στα μέσα του
5ου αι. π.X. Aπό την ανασκαφή των ταφικών μνημείων προέρχονται επίσης τεμάχια
από χάλκινες αρύταινες ή κυάθους.
Συγγραφέας: Μαρία-Γαβριέλλα Παρισάκη, Λουίζα Λουκοπούλου
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΦΑΝΑΡΙ (Λιμάνι) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Σχετική θέση: Στο Α άκρο του όρμου της Βιστονίδας,
στον κόλπο του Πόρτο Λάγος,
33χλμ ΔΒΔ της Μαρώνειας, 29χλμ ΝΔ των Κουμουτζηνών.
Το 16ο αι. μαρτυρείται ότι η απόσταση από το Φανάρι, από τον "κάβο του λεβάντη"
(μάλλον από τον κόλπο του Πόρτο Λάγος) ως τη Μαρώνεια είναι 30 μίλια.
Συγγραφέας: Μ. Κορτζή - Β. Σιαμέτης
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥΠΟΛΙΣ (Αρχαία πόλη) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Β της λίμνης Βιστωνίδας.
ΙΣΜΑΡΟΣ (Αρχαία πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
Στην κορυφή του Ισμάρου (υψ. 461 μ.), προϊστορική ακρόπολη, περίβολος με τμήματα κυκλώπειας τοιχοδομίας, με περίμετρο 1.330 μ., και μεγαλιθικές πύλες. Η οχύρωση χρησιμοποιήθηκε ως οχύρωση και στους ιστορικούς χρόνους (κλασσική, βυζαντινή περίοδο). Στην ΝΑ γωνία του περιβόλου σώζονται θεμέλια μεγάλου κτιρίου.
ΟΡΘΑΓΟΡΕΙΑ (Αρχαία πόλη) ΡΟΔΟΠΗ
Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Εγγραφείτε τώρα!
