Εμφανίζονται 61 τίτλοι με αναζήτηση: Αρχαιολογικοί χώροι στην ευρύτερη περιοχή: "ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ Περιφέρεια ΕΛΛΑΔΑ" .
ΘΕΡΜΩΝ (Αρχαία πόλη) ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑ
Site: Thermon
Type: Bouleuterion
Summary: Rectangular building; in the southeast corner of the Sanctuary
of Apollo Thermios.
Date: ca. 350 B.C. - 160 B.C.
Period: Late Clas./Hell.
Plan:
Rectangular meeting hall opening on the north.
History:
Also known as the Aetolian Council Hall.
This text is cited Nov 2002 from The Perseus Project URL below, which contains 2 image(s), bibliography & interesting hyperlinks.
Site: Thermon
Type: Stoa
Summary: Stoa; at the southeast corner of the Sanctuary of Apollo
Thermios.
Date: ca. 275 B.C. - 216 B.C.
Period: Hellenistic
Plan:
Two-aisled stoa opening west with a Doric outer colonnade.
This text is cited Nov 2002 from The Perseus Project URL below, which contains 2 image(s), bibliography & interesting hyperlinks.
Site: Thermon
Type: Fountainhouse
Summary: Rectangular structure with zig-zag channel; in the Sanctuary
of Apollo Thermios, between the Temple of Apollo and the Middle Stoa.
Date: ca. 300 B.C. - 200 B.C.
Period: Hellenistic
Plan:
Small three-sided building fitted with spouts and opening southwest. A zig-zag
channel from it runs roughly east-west.
History:
The fountain and channel still function.
This text is cited Nov 2002 from The Perseus Project URL below, which contains 3 image(s), bibliography & interesting hyperlinks.
Site: Thermon
Type: House
Summary: 'Hair-pin' shaped house; on the north side of the Sanctuary
of Apollo, partly under the northwest corner of the Temple of Apollo Thermios.
Date: ca. 1400 B.C. - 1100 B.C.
Period: Late Bronze Age
Plan:
Long apsidal building opening southwest. On the south end, extended antae, possibly
returning, formed a deep porch, the porch rear wall opened onto a long nearly
rectangular room with a door on its north end leading into a room in the apse.
This text is cited Nov 2002 from The Perseus Project URL below, which contains 4 image(s), bibliography & interesting hyperlinks.
Site: Thermon
Type: Temple
Summary: Three-roomed structure; beneath the later Temple of Apollo
Thermios.
Date: ca. 1000 B.C. - 680 B.C.
Period: Geometric
Plan:
Long, narrow building, with deep porch, large central room and a small rear room.
Slightly curving rear wall.
History:
The function of the slightly apsidal 10th century B.C. structure is uncertain.
The peristyle of wooden posts resting on stone slabs appears to have been added
later, possibly in the 8th or 7th century B.C. The apsidal colonnade of wooden
posts surrounding Megaron B would make it the earliest example of a temple with
a colonnade, and the only example of an apsidal peristyle, but Lawrence suggests
the relation of these posts to Megaron B is probably coincidental.
This text is cited Nov 2002 from The Perseus Project URL below, which contains 1 image(s), bibliography & interesting hyperlinks.
Site: Thermon
Type: Stoa
Summary: Stoa; in the Sanctuary of Apollo Thermios, running north-south
between the Temple of Apollo and the South Stoa.
Date: ca. 275 B.C. - 216 B.C.
Period: Hellenistic
Plan:
Two-aisled stoa opening east with buttressed rear wall on the west.
This text is cited Nov 2002 from The Perseus Project URL below, which contains 1 image(s), bibliography & interesting hyperlinks.
Site: Thermon
Type: Peribolos Wall
Summary: Wall with towers; surrounding the Sanctuary of Apollo Thermios.
Date: ca. 250 B.C.
Period: Hellenistic
Plan:
Nearly rectangular peribolos wall with square towers built at regular intervals,
and round towers guarding the southwest entry. Another entry on the northern wall.
History:
The entire wall is not preserved. Although remains at the sanctuary date to earlier
periods, the protective walls are from the 3rd century B.C.
This text is cited Nov 2002 from The Perseus Project URL below, which contains bibliography & interesting hyperlinks.
Site: Thermon
Type: Stoa
Summary: Stoa; on the south side of the Sanctuary of Apollo Thermios,
parallel to the southern sanctuary wall.
Date: ca. 275 B.C. - 216 B.C.
Period: Hellenistic
Plan:
Two-aisled stoa with probable Doric outer colonnade, opening north. Buttressed
rear wall.
This text is cited Nov 2002 from The Perseus Project URL below, which contains 4 image(s), bibliography & interesting hyperlinks.
Site: Thermon
Type: Temple
Summary: Narrow peripteral temple; at the northern end of the Sanctuary
of Apollo Thermios.
Date: ca. 630 B.C. - 610 B.C.
Period: Archaic
Plan:
Doric peripteral temple, 5 x 15 columns, with two-aisled cella opening south directly
onto the peristyle. The first of the 10 interior columns stood in the space between
the antae of the cella. Opisthodomos with 2 columns on the north.
History:
Built over the remains of Megaron B. The wooden columns were later replaced by
stone. Northwest of the temple may have been a small Temple of Apollo Lyseios,
and to the east, a small Temple of Artemis.
This text is cited Nov 2002 from The Perseus Project URL below, which contains 29 image(s), bibliography & interesting hyperlinks.
Region: Aetolia
Periods: Late Bronze Age, Geometric, Dark Age, Archaic, Classical,
Hellenistic
Type: Sanctuary
Summary: Sanctuary of Apollo and meeting place of the Aetolian League.
Physical Description:
Located on a mountain plateau above the NE shore of Lake Trichonis
in W Central Greece, the fortified temenos occupied an area of 340 by 200 m. It
contained 3 temples, 3 stoas, a fountain and spring, agora, and a bouleuterion
as well as exedra and votive sculpture. Fragmentary remains of an early (ca. 630-610
B.C.) Doric temple were found below the later temple of Apollo Thermios and above
the so-called Megaron B, a possible temple of Geometric date. There was also a
temple of Artemis at the sanctuary.
Description:
The site was first settled in the Late Bronze Age. At sometime
in the Geometric period the site took on a religious character as evidenced by
the remains of Megaron B, a cult building with an elliptical colonnade (which
may, however, have been added at a later date). Above the Megaron B temple an
Archaic temple was built which was then replaced after 206 B.C. by the final temple
of Apollo Thermios. In the Classical period the site became a Pan-Aetolian sanctuary
and the meeting place for members of the Aetolian League. Annual festivals were
held and the election of magistrates took place in the bouleuterion at the site.
The fortification of the sanctuary probably occurred after the invasion of Antipater
and Krateros in 323 B.C. Thermon was plundered by Philip V of Macedon in 218 and
206 B.C., but it continued to function until ca. 168 B.C. when the League was
reduced. The discovery of 1st century B.C. graves in the temenos area indicates
that the site was no longer a sacred precinct by this time.
Exploration:
Excavations: 1896-1916, G. Soteriades, Greek Archaeological
Society.
Donald R. Keller, ed.
This text is cited Oct 2002 from The Perseus Project URL below, which contains 19 image(s), bibliography & interesting hyperlinks.
ΚΑΛΥΔΩΝ (Αρχαία πόλη) ΙΕΡΑ ΠΟΛΙΣ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ
Region: Aetolia
Periods: Archaic, Classical, Hellenistic
Type: Fortified city and sanctuary
Summary: Setting of the Kalydonian boar hunt.
Physical Description:
N of the entrance to the Gulf of Corinth, Kalydon was a
minor city enclosed by a 4 km long circuit wall (3rd century B.C. date) and a
strongly fortified acropolis. A sacred road ran ca. 400 m from the West City Gate
to the Sanctuary of Artemis Laphria. The sanctuary had originally 2 Archaic temples
dedicated to Artemis and Apollo. During the Classical and Hellenistic period the
sanctuary developed to include a number of stoas, treasuries and other structures.
Description:
Kalydon was recorded by Homer as the home of Oeneus and
the setting of the Caledonian boar hunt. The historical city is little known and
apparently unimportant, but the growth of the Sanctuary of Artemis, the construction
of the city's walls in the 3rd century B.C., and the size of some of the Hellenistic
tombs indicate some prosperity. The city declined in the Roman period, and in
30 B.C. Augustus transferred the inhabitants to the new city of Nikopolis.
Exploration:
Early description of the remains by Leake (1835) and Woodhouse
(1897). Excavations on the acropolis and at the sanctuary of Artemis Laphria in
1908 by G. Sotiriadis. In 1926, 1928, and 1932 joint Greek-Danish excavations
carried out under F. Poulsen and K. Romaios.
Donald R. Keller, ed.
This text is cited Oct 2002 from The Perseus Project URL below, which contains 13 image(s), bibliography & interesting hyperlinks.
ΑΙΓΕΙΡΑ (Αρχαία πόλη) ΑΧΑΪΑ
Τηλέφωνο: +30 210 8213708
Φαξ: +30 210 8220798
ΒΟΥΡΑ (Αρχαία πόλη) ΔΙΑΚΟΠΤΟ
Στο Κάστρο Διακοπτού (Αρχαία Βούρα) ασκείται αρχαιολογική προστασία, σύμφωνα με
την παλαιά κήρυξη του 1976. Η αρμόδια Εφορεία προετοιμάζει την επανακήρυξη και
σαφή οριοθέτηση του αρχαιολογικού χώρου καθώς και την αποτύπωση των ορατών λειψάνων.
Στο Λόφο Αγίου Στεφάνου Ζαχλωρίτικων,
μετά την πρόσφατη κήρυξη και οριοθέτηση του αρχαιολογικού χώρου, προετοιμάζεται
η αποτύπωση των σωζόμενων ορατών αρχαιοτήτων. Στο Δ.Δ Νικολέικων
ήρθε στο φως τυχαία-από παράνομη κατασκευή δεξαμενής- μηκυναϊκό νεκροταφείο. Χωρίς
την άδεια της αρμόδιας Υπηρεσίας στο χώρο αυτό διανοίχθηκε δρόμος και κατασκευάστηκε
υδρευτική δεξαμενή καταστρέφοντας μυκηναϊκούς θαλαμωτούς τάφους και κακώς τότε
δεν διενεργήθηκε σωστική ανασκαφή. Ο χώρος κηρύχθηκε ως αρχαιολογικός και τον
Οκτώβριο του 1995 η αρμόδια Εφορεία ξεκίνησε σωστική ανασκαφή των τάφων μετά από
αρχαιοκαπηλικές δραστηριότητες που παρατηρήθηκαν εκεί. Η σωστική ανασκαφή διεκόπη
από ιδιοκτήτες χωραφιών, οι οποίοι δεν επιτρέπουν τη συνέχισή της πριν την απαλλοτρίωση
των ακινήτων τους στα οποία υπάρχουν μυκηναϊκοί τάφοι. Η αρμόδια Υπηρεσία έχει
δρομολογήσει πρόταση για απαλλοτριώσεις ιδιοκτησιών, προκειμένου να συνεχιστεί
η ανασκαφική έρευνα. Στη Μαμουσιά
(Αρχαία Κερύνεια) που είναι
ο μεγαλύτερος σε έκταση αρχαιολογικός χώρος της Αιγιαλείας
(3.321 στρέμματα), έχουν αποτυπωθεί τα ορατά λείψανα σε όλη την έκταση του αρχαιολογικού
χώρου, έχει τοποθετηθεί φυλάκιο στην είσοδο και υπάρχει μόνιμος αρχαιοφύλακας
που ελέγχει τις εκσκαφικές εργασίες και τις γεωργικές δραστηριότητες στην ευρύτερη
περιοχή. Η αρμόδια Εφορεία έχει προωθήσει προτάσεις απαλλοτριώσεων ιδιοκτησιών,
μερικές από τις οποίες ολοκληρώνονται. 'Εχει, ακόμη, κατασκευαστεί στέγαστρο στο
ελληνικό Ηρώο και ανακατασκευάζεται η περίφραξή του. Στο Δ.Δ Ζαχλωριτίκων σώζεται
και υπάρχει σχετική σήμανση ( για διευκόλυνση των επισκεπτών ) το Μαντικό Σπήλαιο
του Βουραϊκού Ηρακλή.
Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Διακοπτού
Από τρεις αρχαίες πόλεις που βρίσκονταν εντός των ορίων του σύγχρονου
Δήμου (Ελίκη, Κερύνεια
και Βούρα) σημαντικότερη
ήταν η Ελίκη η οποία από την ίδρυσή της στα μυκηναϊκά χρόνια μέχρι την καταστροφή
της το 373 μ.Χ. από ισχυρό σεισμό, υπήρξε η πρωτεύουσα ολόκληρης της Αχαϊας. Εδώ
βρισκόταν το φημισμένο ιερό του Ελικωνίου Ποσειδώνος, πανελλήνιο ιερό των Ιώνων,
με χάλκινο άγαλμα του θεού που κρατούσε ιππόκαμπο στο χέρι. Στα δύο χάλκινα νομίσματα
της πόλης που σώζονται σήμερα στο Μουσείο του Βερολίνου, απεικονίζεται ο Ποσειδών
με την επιγραφή ΕΛΙΚ.
Οι έρευνες για την ανακάλυψη της Ελίκης ξεκίνησαν στα μέσα του αιώνα
και χάρη στις πρόσφατες συστηματικές ανασκαφές βρέθηκαν τα πρώτα σοβαρά στοιχεία
για την ύπαρξή της στην ξηρά, ανάμεσα στα σύγχρονα χωριά της Ελίκης,
του Ριζομύλου και των
Νικολαίικων.
Η επικράτεια της Ελίκης έφθανε στο εσωτερικό μέχρι τη Μαμουσιά
και χαμηλότερα, ίσως εκτεινόταν ως τα Ζαχλωρίτικα,
όπου είναι εμφανή ερείπια τοίχων και οχυρώσεων. Η πρώτη ανασκαφή στην Ελίκη έδειξε
ότι πάνω από τα θαμμένα ερείπια της αρχαίας πόλης κτίστηκε στα Ρωμαϊκά χρόνια
άλλος οικισμός με το ίδιο όνομα, όπως μαρτυρούν και οι αρχαίοι συγγραφείς. Από
τον σεισμό του 373 μ.Χ. καταστράφηκε, εκτός από την Ελίκη και η γειτονική πόλη
της Βούρας η οποία όμως ξανακτίστηκε από τους κατοίκους που διασώθηκαν. Η Βούρα,
η οποία συνδεόταν ιδιαίτερα με την Ελίκη, πιστεύεται ότι βρισκόταν στην περιοχή
μεταξύ των ποταμών Βουραϊκού
και Λαδοπόταμου. Το ορεινό τμήμα εκτεινόταν στην περιοχή του Κάστρου νότια της
Τράπεζας εκεί που σώζονται
κάποια ορατά ερείπια. Στην περιοχή της Βούρας στους βράχους νότια του Ελαιώνα
υπήρχε το μαντικό σπήλαιο του Βουραϊκού Ηρακλής, στο οποίο εντοπίζονται ίχνη χρήσης
του κατά την αρχαιότητα.
Οι Έρευνες
Οι έρευνες για την ανακάλυψη του αρχαιολογικού χώρου της Αρχαίας Ελίκης
έφεραν, κυρίως τα δύο τελευταία χρόνια, στο φως πραγματικά εντυπωσιακά αποτελέσματα.
Οι συνεχείς και επίμονες προσπάθειες του Συλλόγου Φίλων Αρχαίας Ελίκης, του Δήμου
Διακοπτού και προσωπικά της αρχαιολόγου κ. Κατσωνοπούλου πέτυχαν την άρση εκ μέρους
της πολιτείας του χρηματοδοτικού "εμπάργκο" και την ταχύτατη πορεία
των ερευνητικών προσπαθειών.
Τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών παρουσιάστηκαν σε τρεις εκδηλώσεις,
που πραγματοποιήθηκαν στον Δήμο Διακοπτού, και όσοι παρευρέθηκαν εντυπωσιάστηκαν
πραγματικά. Οι δοκιμαστικές τομές, που πραγματοποιήθηκαν από πέρυσι, στην περιοχή
μεταξύ Νικολαίικων και Ελίκης έφεραν στο φως διάφορα αντικείμενα, τοιχοποιίες,
ταφικά υπολείμματα κ.λπ. μιας μεγάλης χρονικής περιόδου, από τα αρχαϊκά έως τα
ρωμαϊκά χρόνια. Τα γεωλογικά ευρήματα φαίνεται να επιβεβαιώνουν έντονα σεισμικά
γεγονότα και την ύπαρξη στην περιοχή λίμνης ως αποτέλεσμα μεγάλου σεισμού του
371 π.Χ.
Η σπουδαιότερη όμως αποκάλυψη αφορά εντυπωσιακή λιθόστρωτη οδό, μήκους
500 μ., μεγάλου πλάτους και άρτιας κατασκευής, η οποία πιθανολογείται ότι αποτελεί
τμήμα της γνωστής οδού του Παυσανία, που συνέδεε την Αχαϊα
με τη Σικυώνα. Αν επιβεβαιωθεί
η εκδοχή αυτή, είναι πλέον ζήτημα χρόνου η αποκάλυψη της αρχαίας πόλης.
Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Διακοπτού
ΚΕΡΥΝΕΙΑ (Αρχαία πόλη) ΑΧΑΪΑ
Στην αρχαία Κερύνεια έχουν γίνει συστηματικές ανασκαφές τόσο από την Αγγλική Αρχαιολογική
Σχολή (Οικία κλασικών χρόνων), όσο και από την Εφορεία Αρχαιοτήτων (ελληνιστικό
Ηρώο, νεκροταφείο αρχαϊκών-κλασικών-ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων). Για τα
μνημεία της περιοχής υπάρχουν πολλές επιστημονικές δημοσιεύσεις και τελευταία
υποστηρίχτηκε διδακτορική διατριβή με θέμα το Ελληνιστικό Ηρώο και το νεκροταφείο
της αρχαίας πόλης. Το σημαντικότερο μνημείο της αρχαίας πόλης, το Ελληνιστικό
Ηρώο, έχει περιφραχθεί και στεγαστεί, ενώ υπάρχει και μόνιμος φύλακας. Ο χώρος
είναι επισκέψιμος, καθώς εκτός του παραπάνω μνημείου είναι εν μέρει ορατά και
τα τείχη της αρχαίας πόλης, έχουν δε τοποθετηθεί πινακίδες σήμανσης του αρχαιολογικού
χώρου. Στην περιοχή υπάρχουν, βέβαια πολλά μνημεία και άλλες κατασκευές (όπως
ναός, θέατρο, τείχη) τα οποία πρέπει να ανασκαφούν. Για το λόγο αυτό έχουν προταθεί
και μελετώνται απαλλοτριώσεις, ώστε να γίνει συστηματική ανασκαφή και η ανάδειξη
του αρχαιολογικού χώρου.
Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Διακοπτού
ΛΟΥΣΑΙ (Αρχαία πόλη) ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ
Τηλέφωνο: +30 210 8213708
Φαξ: +30 210 8220798
ΜΑΚΥΝΙΑ (Αρχαία πόλη) ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ
Η έρευνα του θεάτρου έγινε κατά το 1988 και 89 μετά από κάποια αρχαιολογική
δραστηριότητα που παρατηρήθηκε εκεί. Το θέατρο βρίσκεται έξω από τον οχυρωματικό
περίβολο, δηλαδή τα τείχη και την ακρόπολη και γειτνιάζει μ’ ένα μικρό αταύτιστο
ναό.
Το μικρό θέατρο της Μακύνειας παρουσιάζει αρκετό ενδιαφέρον, κυρίως
λόγω της εξαίρετης θέσης του, από την οποία ο επισκέπτης μπορεί να έχει μια μοναδική
άποψη ολόκληρης της περιοχής του Αντιρρίου,
καθώς και των βορειοδυτικών παραλιών της Πελοποννήσου.
Είναι μονόσφηνο και ίσως χρησιμοποιήθηκε και ως Βουλευτήριο. Έχει
τοξοειδή ορχήστρα, χωρίς οχετό. Το κοίλο είναι στενό και πεταλόσχημο, χωρίς διάζωμα
με 14 συνολικά σειρές εδωλίων από ντόπιο ψαμμιτόλιθο. Για ένα τόσο μικρό θέατρο
δεν προνοήθηκαν βέβαια κλίμακες ανόδου στο κοίλο.
Τα επίσημα ή τιμώμενα πρόσωπα προορίσθηκε να κάθονται στο βόρειο τμήμα
της ορχήστρας. Οι επίσημοι έτσι εκτός από τα δρώμενα στη σκηνή έβλεπαν και τους
θεατές.
Σκηνή
Σε αντίθεση με το κοίλο που διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση,
το σκηνικό οικοδόμημα που βρίσκεται στα ανατολικά του θεάτρου έχει καταρρεύσει
λόγω της απότομης κλιτύος, ενώ πιθανή είναι και η σταδιακή αφαίρεση του οικοδομικού
υλικού και η επαναχρησιμοποίησή του σε νεότερες κατασκευές.
Ελάχιστα λείψανα είναι ορατά στην επιφάνεια του εδάφους, λίγοι είναι
οι θεμέλιοι λίθοι που σώζονται, όχι όμως πάντοτε στην αρχική τους θέση. Τα λιγοστά
αυτά στοιχεία μας επιτρέπουν να ανασυνθέσουμε με επιφύλαξη την εικόνα της σκηνής.
Υπολογίζεται ότι οι διαστάσεις της ήταν 21,60Χ9,70 μ. Εκτός της σκηνής είναι ορατά
και τα θεμέλια των στενών παρόδων του θεάτρου. Παρασκήνια δεν διακρίνονται, ούτε
άλλα στοιχεία του θεάτρου, παρά μόνο ένα τμήμα αναλημματικού γωνιώδη τοίχου κατά
την νότια πλευρά του.
Η αρχαία Μακύνεια είναι μια από τις πιο σημαντικές αρχαίες πόλεις
της περιοχής και μπορεί να εξελιχθεί σ’ ένα σπουδαίο αρχαιολογικό χώρο προς επίσκεψη.
Η παρέμβαση και η προσπάθεια της αρχαιολογικής υπηρεσίας για την αποκάλυψη αξιοσημείωτων
στοιχείων δεν αποπερατώθηκε. Και άλλες ενδιαφέρουσες πτυχές της αρχαίας Μακύνειας
περιμένουν την αρχαιολογική σκαπάνη, ώστε να έρθουν στο φως και εμείς οι νεότεροι
ως ευλαβικοί προσκυνητές να τις επισκεφτούμε.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Αιτωλοακαρνανίας
ΟΙΝΙΑΔΕΣ (Αρχαία πόλη) ΙΕΡΑ ΠΟΛΙΣ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ
Μια τόσο σημαντική και εξελιγμένη πόλη όπως η πόλη των Οινιαδών ήταν
επόμενο να έχει και το θέατρό της. Το θέατρο των Οινιαδών είναι κατασκευασμένο
στη νότια πλευρά του υψώματος που δεσπόζει του αρχαίου οικισμού και η εξαιρετική
θέση του παρέχει παντεποπτική θέα της πεδιάδος του Αχελώου
κι ενός μεγάλου τμήματος των παραλίων του Ιονίου
πελάγους.
Ως προς την χρονολογία του ο Γερμανός αρχαιολόγος Fichter επισημαίνει
τρεις περιόδους ανεγέρσεως, κατά προσέγγιση : 1) Το αρχαίο θέατρο , 2) Η νεότερη
μετασκευή και 3) Η Ρωμαϊκή μετασκευή.
Η πρώτη κατασκευή με πλατύτερη ορχήστρα και με μια σκηνή που ίσως
είχε παρασκήνια έγινε τον 4ο αιώνα π.Χ., όταν οι Οινιάδες βρίσκονταν κάτω απ΄
την επιρροή των Αθηνών.
Η νεότερη μετασκευή του προσκηνίου , από αναλογία με τα προσκήνια
του θεάτρου της Σικυώνας και της Επιδαύρου , χρονολογείται τον 3ο αιώνα π.Χ.,
κατά τον Fichter. Μάλιστα η μετασκευή αποδίδεται στον Μακεδόνα βασιλιά Φίλιππο
τον Ε΄. Ήδη από το 167 π.Χ. η πόλη των Οινιαδών υποτάσσεται μόνιμα, πλέον στη
Ρωμαϊκή αυτοκρατορία.
Σ’ αυτή τη μεταγενέστερη εποχή ανήκει η ρωμαϊκή μετασκευή , η οποία
ήταν σίγουρα πολλή πενιχρή γιατί Δε βρέθηκαν ρωμαϊκές κολώνες και κομμάτια δοκαριών.
Η ανασκαφή του θεάτρου των Οινιαδών έγινε το 1.900 από τον Αμερικάνο
αρχαιολόγο Powell ,μια μερικότερη δε εκσκαφή και καθαρισμός του έγινε από την
ΣΤ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Πατρών το 1.986, υπό την διεύθυνση
του Εφόρου Αρχαιοτήτων κ. Λάζαρου Κολώνα και με την φροντίδα της Νομαρχίας Αιτωλοακαρνανίας.
Κοίλο
Το κοίλο θέατρο χωρίζεται με 8 κλίμακες σε 7 δίχως διάζωμα κερκίδες.
Κάθε κλίμακα έχει πλάτος 75 εκατοστά. Διακρίνονται περίπου 23 σειρές καθισμάτων
- εδωλίων. Ο χώρος των καθισμάτων στις κερκίδες είναι σε πολύ άσχημη κατάσταση.
Ολόκληρο το ανατολικό μέρος του κοίλου του θεάτρου είναι κομμένο στο
συμπαγή βράχο της πλαγιάς του λόφου και αποτελείται από γκρι ασβεστόλιθο. Έτσι
το κοίλο στο μέρος αυτό δε χρειάζεται ενισχυτικό τοίχωμα που να το διαχωρίζει
από την πάροδο. Ο βράχος σ’ αυτό το σημείο σχηματίζει μια λεία κατακόρυφη επιφάνεια
και χρησιμεύει σαν διαχωριστικός τοίχος.
Στο ανατολικό μέρος του κοίλου του θεάτρου τα καθίσματα είναι σαν
απλά σκαλοπάτια με 75 εκατοστά πλάτος, κατά μέσο όρο και 41 εκατοστά ύψος λαξευμένα
στο βράχο.
Σε αντίθεση με την ακανόνιστη οριοθέτηση στα ανατολικά , στο δυτικό
μέρος του κοίλου βρίσκουμε ένα αντιτείχισμα γνήσιας ελληνικής οικοδομής που είναι
φτιαγμένο από κανονικά και με προσοχή βαλμένα υλικά. Αυτός ο τοίχος ήταν απαραίτητος
στο δυτικό μέρος , επειδή ο φυσικός βράχος ήταν χαμηλότερος σ’ αυτή την πλευρά,
το κοίλο διαχωριζόταν με μια επιχωμάτωση και παρεμβάλλονταν τα καθίσματα κατασκευασμένα
από κομμάτια λευκού ασβεστόλιθου.
Στην πλευρά αυτή του κοίλου, δηλαδή στο μισό δυτικό μπροστινό μέρος
και στη βάση, στις 3 κατώτερες σειρές βρήκε ο Pawell έναν αριθμό επιγραφών σε
μεγαλογράμματη γραφή, που αναδημοσίευσε ο Fichter. Πρόκειται για επιγραφές που
χρονολογούνται στο τέλος του 3ου ή στις αρχές του 2ου αιώνα π.Χ. Αξιοπαρατήρητη
είναι η σημασία που αποδιδόταν στην απελευθέρωση δούλων, αφού τόσο το όνομα του
ελευθερωτή όσο και του απελεύθερου αναγράφονταν εμφανώς αιώνια στα πρώτα καθίσματα
του θεάτρου.
Ορχήστρα
Η ορχήστρα έχει σχήμα πετάλου με διάμετρο 14,82μ. Μια σειρά ασβεστολιθικών
πλακών αποτυπώνει στο έδαφος το περίγραμμά της.
Γύρω από την ορχήστρα , που ήταν με προσοχή κατασκευασμένη, βρισκόταν
ένα πλατύτερο κανάλι ή καλύτερα μια βαθουλωτή στοά , στην οποία έτρεχε η κύρια
εκροή του νερού. Προς το ανατολικό μέρος δυο σκαλοπάτια προς τα κάτω οδηγούσαν
σ’ αυτή τη στοά. Το κανάλι, αφού περάσει γύρω από την ορχήστρα, συνεχίζει προς
τη δυτική πλευρά και είναι σκεπασμένο από ακανόνιστα πελεκημένες πέτρες. Μια σταθερή
κλίση γίνεται αντιληπτή στη διαδρομή του καναλιού προς τη δυτική πλευρά.
Σκηνή
Από το σκηνικό οικοδόμημα του 4ου αιώνα π.Χ. δε διατηρήθηκαν αξιόλογα
ίχνη, εκτός από μια σειρά τεσσάρων πεσσών και ορισμένα λείψανα τοίχων στη δεξιά
γωνία της νεότερης σκηνής.
Η νεότερη σκηνή κατασκευάστηκε τον 3ο αι π.Χ. Το σχέδιο του κτιρίου
της σκηνής του θεάτρου είναι απλό. Αποτελείται από ένα μακρόστενο διώροφο σκηνικό
οικοδόμημα και δυο προεξέχοντα παρασκήνια. Τρεις θύρες στην πρόσοψη της σκηνής
οδηγούσαν στον χώρο του προσκηνίου.
Όλοι αυτοί οι τοίχοι του προσκηνίου είναι ερειπωμένοι , μόνο μερικά
διασκορπισμένα κομμάτια , που αναμφίβολα ανήκαν στο προσκήνιο βρέθηκαν, αλλά ήταν
δύσκολο να τοποθετηθούν στη θέση τους με ασφάλεια. Κατά μήκος του προσκηνίου μεταξύ
των προεξοχών των παρασκηνίων υπήρξε μια σειρά από ανοίγματα. Όλα αυτά τα ανοίγματα
αναμφίβολα χρησίμευαν για υποδοχές όπου στηρίζονταν οι πίνακες ή τμήματα της σκηνογραφίας.
Στο εξωτερικό άκρο κάθε ανοίγματος είναι σκαμμένη μια ξέβαθη τρύπα η οποία χρησίμευε
ως υποδοχή για να μπαίνει μια ράβδος ώστε να κρατάει τον πίνακα στη θέση του ακίνητο
και αταλάντευτο.
Στο δεύτερο επίπεδο του σκηνικού οικοδομήματος υπήρχε πεσσοστοιχία
έξι πεσσών, που στήριζαν την κεραμοσκεπή οροφή. Στη ρωμαϊκή περίοδο το προσκήνιο
καταργήθηκε και κατασκευάστηκε μια νέα σκηνή που κατέλαβε ένα μέρος της ορχήστρας.
Αυτό είναι το θέατρο των Οινιαδών , "που οι ξωμάχοι Κατοχιανοί κι άλλοι περίοικοι
το λένε Παιγνίδα ή Παιγνίδες μα συνάμα μονολογούν πως μάιδε είδαν παιγνίδι τα
μάτια τους, μήτε τ’ αυτιά τους άκουσαν κανέναν μόνο με τη φαντασία τους εξηγούν
κάποιοι πως κάποτε εκεί θα ’παιζαν παλεύοντας άνθρωποι ή άνθρωποι και θηρία...".
Τα μάτια των σύγχρονων Κατοχιανών είδαν παιχνίδι , τ’ αυτιά τους το
άκουσαν, όταν το θέατρο των Οινιαδών πήρε ζωή το 1986 με το έργο « Αχαρνής» του
Αριστοφάνους. Ήταν η πρώτη φορά που μετά από σιγή αιώνων ακούστηκε καθαρή και
ξάστερη η φωνή του αρχαίου ποιητή. Ένα ακόμη αρχαίο θέατρο ξαναζωντάνεψε.
Από τότε και κάθε καλοκαίρι πραγματοποιούνται παραστάσεις αρχαίου
και σύγχρονου δράματος στο θέατρο των Οινιαδών, οι οποίες αποτελούν μέρος του
προγράμματος που μεταξύ των άλλων περιλαμβάνει διεθνή συνέδρια - συμπόσια , θεατρικές
συμπαραγωγές από πανεπιστημιακές θεατρικές σχολές, εργασίες αποκατάστασης και
συντήρησης των αρχαίων μνημείων, ανασκαφές. Στόχος είναι να καταστεί το θέατρο
των Οινιαδών «Η Επίδαυρος της Δυτικής Ελλάδος» και να γίνει ένα πρότυπο πολιτιστικό
κέντρο με διεθνή ακτινοβολία , όπου θα συναντώνται οι άνθρωποι του πνεύματος για
τη μελέτη και τη σπουδή της ελληνικής δραματουργίας , θα ανταλλάσσουν απόψεις
και θα δουλεύουν για τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου σ’ ένα κλίμα ειρήνης
και συμφιλίωσης.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Αιτωλοακαρνανίας
ΠΑΤΡΑΙ (Αρχαία πόλη) ΑΧΑΪΑ
Το συναντάμε μεταξύ των οδών Γεροκωστοπούλου και Πατρέως επί της οδού
Ηφαίστου. Χρονολογείται ότι χτίστηκε τον 1ο αι μ.Χ. Συμπεραίνουν οι ειδικοί ότι
πρόκειται για κάποιο αμφιθέατρο - αρένα ή ιπποδρόμιο.
Έχει διατηρηθεί σε αρκετά καλή κατάσταση αφού από τα ερείπιά του φαίνονται
καθαρά οι θολωτοί διάδρομοι, το αποχετευτικό σύστημα του χώρου, οι θάλαμοι καθώς
και πέτρινες σκάλες σε διάφορα σημεία μέσα και γύρω από το οικοδόμημα. Βρέθηκαν
επίσης επιγραφές, μωσαϊκό που παριστάνει μια μονομαχία και ζωφόροι με παρόμοιες
παραστάσεις, κεραμικός κλίβανος του 1ου αι μ.Χ καθώς και λυχνάρια και άλλα ευρήματα.
Το κείμενο παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Οργανισμού
Λιμένος Πατρών.
ΠΛΕΥΡΩΝ (Αρχαία πόλη) ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑ
Το αρχαίο θέατρο της Πλευρώνος, το οποίο χρονολογείται στα μέσα περίπου
του 3ου π.Χ. αιώνα, καταλαμβάνει την δυτική πλευρά του τετραγώνου που σχηματίζεται
από τα τείχη της αρχαίας πόλης και είναι κτισμένο σε φυσική πλαγιά. Εκτός από
τη διαμόρφωση του εδάφους, σημαντικό ρόλο στην επιλογή της θέσης του θεάτρου έπαιξε
ασφαλώς και η μαγευτική του θέα, που φτάνει μέχρι τα νησιά Κεφαλλονιά
και Ζάκυνθο.
Κοίλο
Το Κοίλο διατηρεί σήμερα μόνο 10 σειρές εδωλίων από τις 15 που είχε
πιθανότατα την εποχή της κατασκευής του. Τα εδώλια χωρίζονται με 6 κλίμακες σε
5 συνολικά κερκίδες και είναι κατασκευασμένα από ασβεστόλιθο. Τα χώματα του κοίλου
συγκρατούν εξαιρετικής κατασκευής αναλημματικοί τοίχοι από μεγάλους ορθογώνιους
και πολυγωνικούς δόμους.
Ορχήστρα
Δεν διαπιστώθηκε ύπαρξη περιμετρικού αγωγού γύρω από τη χωμάτινη ορχήστρα,
η διάμετρος της οποίας έφθανε τα 10,70 μέτρα.
Σκηνή
Το θέατρο της Πλευρώνος κατ’ άλλους ερευνητές ξεχωρίζει κυρίως για
την πρωτοτυπία της σκηνής του, στην οποία έχει με μεγάλη επιτυχία ενσωματωθεί
ένα τμήμα του αρχαίου τείχους. Ως σκηνικό οικοδομικό έχει χρησιμοποιηθεί ένας
υψηλός πύργος της οχύρωσης. Αριστερά και δεξιά του πύργου, πάνω στην παρειά του
τείχους προστέθηκαν δύο πλευρικά δωμάτια, τα παρασκήνια που προεξείχαν προς την
πλευρά της ορχήστρας. Μεταξύ των παρασκηνίων βρισκόταν η αποτελούμενη από 6 ημικίονες
και δύο γωνιαίους πεσσούς κιονοστοιχία του προσκηνίου, στο μέσο της οποίας ανοιγόταν
μια θύρα. Το ύψος του προσκηνίου υπολογίζεται σε 2,50 περίπου μέτρα. Η παράλληλη
προς τις παρόδους τοποθέτηση των παρασκηνίων είναι ακόμη μια ιδιομορφία του θεάτρου
της Πλευρώνος, που συναντάται μόνο στα θέατρα της Θήρας
και της Βαβυλώνας. Η αρχαία
Πλευρών σήμερα, πέτρες σκόρπιες, μάρμαρα σπασμένα, συντρίμμια, πολύτιμα μέλη ενός
φωτοβόλου πολιτισμού, στέκεται αγέρωχη, περήφανη, καρτερώντας στωικά τον ερευνητή,
μελετητή, αρχαιολόγο που με ζήλο ψυχής, με ευαισθησία και μεράκι θα σκύψει ευλαβικά
πάνω στα ιερά αυτά ερείπια προκειμένου να φέρει στο φως ιστορικές μνήμες θαμμένες
από το χρόνο.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Αιτωλοακαρνανίας
ΣΤΡΑΤΟΣ (Αρχαία πόλη) ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑ
Το αρχαίο θέατρο της Στράτου έχει οικοδομηθεί ανατολικά του διατειχίσματος
πολύ κοντά στην αρχαία Αγορά με την οποία συνδεόταν με βαθμιδωτό δρόμο με θέα
προς τον ποταμό Αχελώο. Το
θέατρο είχε εντοπίσει ήδη από το 1805 ο W. Leake, αλλά η ανασκαφή και μελέτη του
έγινε μεταξύ των ετών 1990-96 υπό τη διεύθυνση του Εφόρου Αρχαιοτήτων Λ. Κολώνα.
Οι πρώτες μάλιστα ανασκαφές έφεραν στην επιφάνεια μεταγενέστερα αγροτικά σπίτια
των οποίων το οικοδομικό υλικό αφαιρέθηκε από τα οικοδομήματα της Αγοράς και από
το Κοίλο του θεάτρου. Το θέατρο είναι του 4ου π.Χ. αιώνα με συμπληρώσεις και διορθώσεις
του 3ου και 2ου π.Χ. αι.
Κοίλο
Η περιφέρεια του κοίλου διαγράφει ένα ημικυκλικό τόξο μεγαλύτερο των
3/4 του κύκλου και δε διαιρείται σε άνω και κάτω διάζωμα, όπως συνήθως συμβαίνει
στα αρχαία θέατρα. Το άνω μισό περίπου τμήμα του κοίλου είναι σχεδόν τελείως καταστρεμμένο.
Μόνο δύο κερκίδες στο βορειοανατολικό τμήμα του κοίλου σώθηκαν από τη φθορά του
χρόνου. Το θέατρο είναι δομημένο κυρίως από γκριζοπράσινους ντόπιους ψαμμιτόλιθους.
Υπάρχουν μέχρι σήμερα περίπου 35 σειρές εδωλίων (καθισμάτων) που χωρίζονται με
κλίμακες σε 11 κερκίδες και μπορούσαν να χωρέσουν 6.000 θεατές.
Πρόκειται συνεπώς για το μεγαλύτερο σε χωρητικότητα θέατρο της Αιτωλοακαρνανίας.Η
πρώτη τιμητική σειρά εδωλίων, η λεγόμενη προεδρία, προοριζόταν για τον ιερέα του
Διονύσου και τους ανώτερους κρατικούς λειτουργούς. Τα προεδρικά αυτά καθίσματα
που ανέρχονται στα 11 είναι κατασκευασμένα από λευκό ασβεστόλιθο και διατηρούνται
σχεδόν ακέραια.
Ορχήστρα
Η ορχήστρα περιβάλλεται από πλακοσκεπή αποστραγγιστικό αγωγό, ο οποίος
διατηρείται σε καλή κατάσταση και σκοπό είχε να απομακρύνει τα βρόχινα νερά από
όλο το χώρο του θεάτρου. Ο αγωγός αυτός ξεκινάει από τη δυτική άκρη της πρώτης
σειράς των καθισμάτων, περνά γύρω από την ορχήστρα και λίγο πριν την ανατολική
γωνία της πρώτης σειράς καθισμάτων γίνεται υπόγειος και διασχίζει καθέτως από
κάτω τη σκηνή.
Το κρηπιδωτό περίβλημα της ορχήστρας αποτελείται από λευκό ασβεστόλιθο
έχει πλάτος 30 εκατοστά, διάμετρο 16,5 μέτρα και διατηρείται ακέραιο. Επάνω στην
ορχήστρα βρέθηκαν κομμάτια από άλλες δύο τιμητικές προεδρίες, ενώ οι αρχαιολόγοι
υποθέτουν την ύπαρξη και τρίτης, η οποία δεν έχει διασωθεί.
Σκηνή
Ως προς τη χρονολογία κατασκευής του σκηνικού οικοδομήματος μπορούμε
να επισημάνουμε τρείς οικοδομικές φάσεις. Το πρώτο σκηνικό οικοδόμημα κτίστηκε
γύρω στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα και ήταν μια ισόγεια ανοικτή στοά μπροστά απ’
την ορχήστρα με τους κίονες ως σκηνικό φόντο. Αυτό το ανοικτό σκηνικό οικοδόμημα
ήταν στο ίδιο επίπεδο με αυτό της ορχήστρας και οι παραστάσεις επαίζοντο μπροστά.
Τον 3ο π.Χ. αιώνα, κατά την δεύτερη οικοδομική φάση έκλεισαν τον ανοικτό
χώρο της σκηνικής στοάς και πρόσθεσαν μπροστά από την πρόσοψη της σκηνής μια οροφή
που στηριζόταν σε κιονοστοιχία πεσσόσχημη.
Πάνω σ’ αυτό το πρώτο ισόγειο οικοδόμημα στήθηκε δίκην ορόφου, ένα
υπερυψωμένο λογείο, το προσκήνιο, στο οποίο μετατοπίστηκε και η σκηνή, οπότε και
η σκηνική δράση διαδραματίστηκε έναν όροφο ψηλότερα. Ο επάνω όροφος, λοιπόν, του
σκηνικού οικοδομήματος αποτέλεσε το επίπεδο της σκηνογραφίας. Δύο επικλινείς διάδρομοι
που βρίσκονταν κοντά στις παρόδους έφερναν, προς το χώρο της δράσης, που ήταν
στο προσκήνιο του άνω ορόφου.
Ο Schwandner υποθέτει ότι αυτή η υπερυψωμένη, σαν σε όροφο, σκηνή
απέκτησε την τελική μορφή της, αφού συμπληρώθηκε με πλευρικούς λίθινους διαδρόμους
και παρασκήνια τον 2ο π.Χ. αιώνα, τρίτη οικοδομική φάση κατασκευής της σκηνής.
Σήμερα σώζεται η θεμελίωση αυτού του σκηνικού οικοδομήματος με το
υπερυψωμένο προσκήνιο και την σκηνή επ’ αυτού, τα παρασκήνια με τους πλευρικούς
λίθινους διαδρόμους για πρόσβαση.
Στο θέατρο της Στράτου παίχτηκε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1997
η θεατρική παράσταση «Όπως αγαπάτε» του Σαίξπηρ από το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου.
Έμελλε αυτή η πρώτη παράσταση να’ ναι και η τελευταία, αφού η Αρχαιολογική Υπηρεσία
απαγόρευσε την επαναχρησιμοποίησή του,καθόσον το υλικό απ’ το οποίο είναι κατασκευασμένο
το κοίλο είναι εύθραυστο και εύκολα καταστρέφεται. Πολύτιμο βιβλίο
για την καταγραφή του πληροφοριακού υλικού που αφορά την ενότητα « Στράτος» υπήρξε
το βιβλίο του Σχολικού Συμβούλου των Φιλολόγων του νομού Ευρυτανίας
κ. Ιωάννη Νεραντζή « Η Αρχαία Στρατική Ακαρνανία - Μνημειακή τοπογραφία, επιγραφές,
αρχαιολογικά ευρήματα» Αγρίνιο 1997.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Αιτωλοακαρνανίας
ΒΑΣΣΑΙ (Αρχαίο ιερό) ΗΛΕΙΑ
Αρχαιολογικός Χώρος του Ιερού
Νοτιοδυτικά της Ανδρίτσαινας,
σε ένα επιβλητικό και άγριο ορεινό τοπίο, βρίσκεται ο
μεγαλοπρεπής ναός του Επικούριου Απόλλωνα, ένας από τους μεγαλύτερους ναούς
της Αρχαιότητας.
Ο ναός
βρίσκεται σε απόσταση 14 χλμ. νότια της Ανδρίτσαινας, σε υψόμετρο 1.130 μ., επάνω
στο όρος Κωτίλιο. Στην τοποθεσία αυτή, που στην αρχαιότητα ονομαζόταν Βάσσες (που
σημαίνει μικρά πλατώματα σε βράχους), οι κάτοικοι της γειτονικής Φιγάλειας είχαν
ιδρύσει, από τον 7ο αι.π.Χ., ιερό του Απόλλωνος Βασσίτα, τον οποίο και λάτρευαν
με την προσωνυμία του Επικουρίου- συμπαραστάτη στον πόλεμο ή στην αρρώστια. Το
επίθετο Επικούριος δόθηκε την εποχή των πολέμων με τους Σπαρτιάτες γύρω στο 650
π.Χ.
Ο ναός του Απόλλωνος στο ιερό των Βασσών αποτελεί ένα από τα καλύτερα
σωζόμενα μνημεία της κλασικής αρχαιότητας. Συγκεκριμένα, είναι ο καλύτερα διατηρημένος
ναός μετά το ναό του Ηφαίστου στην Αθήνα.
Χτίστηκε το 420-400 π.Χ. στη θέση ενός παλαιότερου, αρχαϊκού ναού.
Ο περιηγητής Παυσανίας, που επισκέφτηκε και θαύμασε το μνημείο στα μέσα περίπου
του 2ου αι.μ.Χ., αναφέρει ως αρχιτέκτονά του τον Ικτίνο. Η θέση που κατέχει ο
ναός στην ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής είναι ξεχωριστή, καθώς συνδυάζει
με ιδιοφυή τρόπο τα αρχαϊστικά στοιχεία, που υπαγόρευε η τοπική θρησκευτική παράδοση,
με τις τολμηρές ανανεωτικές ιδέες του δημιουργού του. Είναι δωρικός παρίπτερος,
με προσανατολισμό Β-Ν και διαστάσεις 14,48 x 38,24μ. στο επίπεδο του στυλοβάτη.
Η υπερβολικά στενόμακρη κάτοψη της περίστασης, ο αριθμός των κιόνων
(6x15 αντί του κανονικού για την εποχή 6x13) και η διάταξή τους (μεγαλύτερα μετακιόνια
διαστήματα στις στενές πλευρές) είναι αρχαϊκά χαρακτηριστικά και παραπέμπουν σε
συγκεκριμένο πρότυπο: το μεγάλο ναό του Απόλλωνος στους Δελφούς. Συνυπάρχουν όμως
αρμονικά με προοδευτικά γνωρίσματα της ώριμης κλασικής αθηναϊκής αρχιτεκτονικής,
όπως είναι η λεπτότητα των κιόνων, το χαμηλό ύψος της κρηπίδας και του θριγκού
και η ευρυχωρία του προδόμου και του οπισθοδόμου. Η μεγάλη πρωτοτυπία του μνημείου
έγκειται στη διαμόρφωση του εσωτερικού του.
Στο σηκό υπάρχει η ιδέα της κιονοστοιχίας κατά τις τρεις πλευρές,
όπως στον Παρθενώνα και το ναό του Ηφαίστου (Θησείο) στην Αθήνα, όμως οι κίονες
στις μακρές πλευρές δεν είναι ελεύθεροι. Εκφύονται από τους τοίχους ως λεπτά εγκάρσια
χωρίσματα (ανάλογα με εκείνα του αρχαϊκού ναού της Ήρας στην Ολυμπία), που απολήγουν
σε ιωνικούς ημικίονες με ιδιότυπα κοινόκρανα και βάσεις. Στη στενή πλευρά του
σηκού, απέναντι από την είσοδο, ο ελεύθερος κίονας (ίσως και οι δύο τελευταίοι,
στην ίδια γραμμή με αυτόν, ημικίονες) έφερε το πρώτο στην ιστορία της αρχιτεκτονικής
κορινθιακό κιονόκρανο.
Η κιονοστοιχία στήριζε ιωνικό θριγκό με ανάγλυφη ζωφόρο, που περιέτρεχε
εσωτερικά και τις τέσσερις πλευρές του σηκού. Είχε μήκος 31 μ. και οι 23 πλάκες
της, με σκηνές αμαζονομαχίας και κενταυρομαχίας, βρίσκονται από το 1814 στο Βρετανικό
Μουσείο. Πίσω από τον ελεύθερο κορινθιακό κίονα, στη θέση του κλειστού αδύτου
άλλων ναών, διαμορφώνεται ένας κλειστός χώρος, που επικοινωνεί μεν ελεύθερα με
το σηκό, “βλέπει” όμως για θρησκευτικούς λόγους προς ανατολάς, με
μια πόρτα που ανοίγεται προς το ανατολικό πτερό. Όλα αυτά τα στοιχεία συνέτειναν
στην ανάδειξη του εσωτερικού χώρου και αποτέλεσαν καινοτομίες που έμελλε να επηρεάσουν
αποφασιστικά την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής στους επόμενους αιώνες.
Ο ναός είναι χτισμένος από τοπικό ασβεστόλιθο. Μαρμάρινα ήταν τα κιονόκρανα
του σηκού, ορισμένα μέρη της οροφής και της στέγης και ο γλυπτός διάκοσμος. Η
ερείπωση άρχισε από τα ρωμαϊκά χρόνια, πρώτα από τους ανθρώπους και ύστερα από
τους σεισμούς.
Γλυπτά του διάκοσμου του ναού, μεταξύ των οποίων και Αμαζονομαχία,
βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Βρετανικό Μουσείο.
Σήμερα, ο ναός διατηρείται στη μορφή που έλαβε με τις εργασίες αναστήλωσής
του από την Αρχαιολογική Εταιρεία στις αρχές του αιώνα. Από το 1965, και συστηματικά
από το 1982, το Υπουργείο Πολιτισμού έχει αναλάβει το δύσκολο έργο της συντήρησης
και προστασίας του μνημείου. Το στέγαστρο, που προστατεύει το ευαίσθητο οικοδομικό
υλικό από τις ακραίες καιρικές συνθήκες της περιοχής, το αντισεισμικό ικρίωμα
και οι άλλες εγκαταστάσεις είναι προσωρινά, για όσο διάστημα απαιτήσουν οι σωστικές
εργασίες.
Η πρόσβαση στον αρχαιολογικό χώρο του ναού μπορεί να γίνει από τη
Μεγαλόπολη, μέσω Καρύταινας,
και από τα Κρέστενα της Ηλίας. (Τo παραπάνω κείμενο έχει μερικά βασισθεί σε κείμενο
ειδικού φυλλαδίου της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας)
Οι πρώτες αναστηλώσεις και οι σημερινές προσπάθειες
Η πρώτη προσπάθεια αναστήλωσης του ναού πραγματοποιήθηκε το 1902 υπό
τον Π. Καββαδία και κράτησε έξι χρόνια. Το 1965 ο ναός παθαίνει μεγάλες ζημιές
από τον καταστρεπτικό σεισμό που έπληξε την περιοχή. Τον ίδιο χρόνο γίνονται οι
πρώτες σωστικές παρεμβάσεις ενώ τον επόμενο ένας κεραυνός δημιουργεί νέα προβλήματα
στο μνημείο, το οποίο πλέον κιδυνεύει άμεσα αφού έχουν πάρει κλίση οι κίονες και
ολόκληρο το κτίριο έχει παραμορφωθεί.
Το 1970 δημιουργείται η Επιτροπή Συντήρησης του Ναού Επικούρειου Απόλλωνος
(ΕΣΝΕΑ). Κατά τη δεκαετία 1985-1995 η Επιτροπή προχώρησε σε τέσσερα βασικά μέτρα
προστασίας του ναού. Δημιούργησε ένα προστατευτικό στέγαστρο πάνω το ναό, έλαβε
αντισεισμικά μέτρα, απομάκρυνε τα όμβρια ύδατα και έλαβε μέτρα προστασίας από
τους κεραυνούς.
Τον Ιούνιο του 1997 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο μετά από μια
μαραθώνια συζήτηση αποφάσισε να προχωρήσει σε ουσιαστικά έργα στερέωσης και αποκατάστασης
του ναού. Συγκεκριμένα αποφάσισε ότι το μνημείο για να σωθεί πρέπει να διαλυθεί,
να υπάρξει καταβίβαση των επιστυλίων και μεταφορά των κιόνων προκειμένου να ενισχυθεί
η θεμελίωση, και να συντηρηθούν τα 2.000 αρχιτεκτονικά μέλη που θα κατέβουν.
Μετά παρέλευση τριών ετών αδράνειας - παρά το γεγονός ότι ο ναός κινδύνευε
πλέον με κατάρρευση - το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ξανασυνεδρίασε (Σεπτέμβριος
2000) παρουσία της ΕΣΝΕΑ. Στη συνεδρίαση υπήρξαν διαφωνίες και διατυπώθηκαν διαμετρικά
αντίθετες απόψεις περί του τρόπου στερέωσης και αποκατάστασης του ναού. Τελικά
αποφασίστηκε κατά πλειοψηφία να εγκριθεί “κατ αρχήν” η μελέτη για
επέμβαση στο βόρειο πτερό του ναού, με την “πιλοτική” μετακίνηση της
βορειοδυτικής γωνιάς του, δηλαδή των τεσσάρων επιστυλίων και των τριών κιόνων
του και τη διάλυση της κρηπίδας όπου εδράζονται.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του ARCADIA website, του Πανεπιστημίου Πατρών
Ο ναός βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Λύκαιο και σχεδιάσθηκε από
τον Ικτίνο, αρχιτέκτονα του Παρθενώνα, στα χρόνια του Πελοποννησιακού Πόλεμου,
τέλη του 5ου π.Χ αιώνα ( 410 π.Χ ) προς τιμή του θεού Απόλλωνα για τη βοήθειά
του να διώξει το κακό από τον τόπο, όταν είχε εμφανιστεί στην περιοχή μεγάλος
λοιμός. Η μεγαλοφυΐα του Ικτίνου και η άρνησή του να ακολουθήσει τους αρχιτεκτονικούς
κανόνες της εποχής, συνδύασε κατά τον πιο αρμονικό τρόπο τους τρεις αρχαίους ρυθμούς,
το δωρικό με τις εξωτερικές κολώνες, τον ιωνικό με τα ημικιόνια και τον κορινθιακό
με τις δυο κολόνες της βόρειας και της νότιας εισόδου. Η περίφημη ζωοφόρος του
γλύπτη Αλκαμένους πάνω στην οποία αναπαρίστανται προσφιλή θέματα της μυθολογίας,
είναι τοποθετημένη μέσα στο σηκό του ναού στο πάνω μέρος των ημικιόνιων που βάσταζαν
την κορυφή σε αντίθεση με άλλους ναούς της εποχής.
Ο ναός έως το 555 μ.Χ διατηρούσε τη λάμψη του, ώσπου ένας σεισμός
και η εξάπλωση τότε του Χριστιανισμού τον οδήγησαν στην αφάνεια, που ολοκληρώθηκε
κατά τους βυζαντινούς αιώνες. Ανακαλύφτηκε από το Γάλλο περιηγητή Μπουσέ (Bouchet)
το 1765 μ.Χ και αμέσως λεηλατήθηκε από αρχαιοκάπηλους ξένους και Τούρκους. Ο Aγγλος
Γκρόπους (Gropus) σε συνεργασία με το Βελή πασά, διοικητή τότε του Μοριά, το 1812,
έγδυσε από κάθε αρχαιολογικό εύρημα το ναό, τα οποία με δημοπρασία πουλούσε στους
πλούσιους της Δύσης, όπως η ιωνική ζωοφόρος που αγοράσθηκε από τον βασιλιά της
Αγγλίας Γεώργιο το Δ'.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής Μεσσηνίας
ΠΑΤΡΑΙ (Αρχαία πόλη) ΑΧΑΪΑ
Ο χώρος αυτός βρίσκεται στο υπόγειο της οικοδομής στην οδό Ερμού 86-88
και ανήκε στο Β.Α νεκροταφείο της Ρωμαϊκής Πάτρας του 1ου αιώνα μ.Χ. Η ανακάλυψή
του έγινε τυχαία κατά τις εκσκαφές των θεμελίων. Είναι ένα όμορφο οικοδόμημα που
όμως λίγα μέρη σώζονται ακέραια. Επί των χριστιανικών χρόνων χρησιμοποιήθηκε σαν
χώρος λατρείας, ενώ οι Βυζαντινοί κατήργησαν την αρχική είσοδο και δημιούργησαν
καινούρια στη Ν.Δ άκρη της οροφής, καλύπτοντας με τοιχογραφίες τους τοίχους. Παρόμοια
σαν κι αυτό το οικοδόμημα βρίσκονται και σε άλλες περιοχές της πόλης.
Το κείμενο παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Οργανισμού
Λιμένος Πατρών.
ΔΥΜΗ (Αρχαία πόλη) ΠΑΤΡΑ
Χτίστηκε στην Μυκηναϊκή εποχή. Σύμφωνα με την παράδοση το έχτισε ο Ηρακλής στον
αγώνα του κατά των Ηλείων του Αυγεία. To τείχος περιέβαλε την κατοικία ενός ντόπιου
ηγεμόνα ο οποίος από την θέση αυτή έλεγχε τους χερσαίους και τους θαλάσσιους δρόμους,
επόπτευε το εμπόριο, συγκέντρωνε την σοδειά της πεδιάδας και παρείχε στον λαό
του ασφάλεια. Σήμερα γίνονται ανασκαφές για συμπλήρωση της έρευνας και ανάδειξη
του χώρου. Σε συνεννόηση με την αρχαιολογική υπηρεσία μπορεί κανείς να παρακολουθήσει
την ανασκαφή. Από εκεί ψηλά φαίνεται η λιμνοθάλασσα του Πρόκοπου, ένα τοπίο που
θυμίζει Σκανδιναβικές χώρες. Η λιμνοθάλασσα αυτή ενωνόταν με την λιμνοθάλασσα
του Πάπα στα Μυκηναϊκά χρόνια και τα Μαύρα Βουνά φαίνονταν σαν νησί.
Το κείμενο παρατίθεται τον Νοέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Λαρισσού
ΠΛΑΓΙΑ (Χωριό) ΑΚΤΙΟ - ΒΟΝΙΤΣΑ
Ο Αρχαιολογικός Χώρος της Στέρνας, που βρίσκεται στην πιο ψηλή κορφή
πάνω από την παλιά Πλαγιά. Σώζονται υπολείμματα του αρχαίου τείχους και δύο παρατηρητήρια
σε δύο λόφους απέναντι από το Χώρο της Στέρνας.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Αύγουστο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
του Δήμου Κεκροπίας.
ΣΑΜΙΚΟΝ (Αρχαία πόλη) ΗΛΕΙΑ
Πόλη της Τριφυλίας, η οποία ιδρύθηκε στα νότια της Ολυμπίας
και της κοιλάδας του Αλφειού.
Η θέση της ήταν εξαιρετικά νευραλγικής σημασίας καθώς ελέγχει το οδικό πέρασμα
από τη ΒΔ. Πελοπόννησο στη Νοτιοδυτική και για αυτό μεταγενέστερα ονομάστηκε από
τους ντόπιους «Κλειδί». Πιο συγκεκριμένα θα λέγαμε ότι είναι τοποθετημένη στους
δυτικούς πρόποδες του κατάφυτου από πεύκα, όρους Λάπιθα.Τα
ευρήματα που έχουν βρεθεί μαρτυρούν ότι τον 4ο αιώνα π.Χ. η ακρόπολη οχυρώνεται
από ισχυρό τείχος με πύργους. Σήμερα τα τείχη μπορούν να γίνουν ορατά και βρίσκονται
σε ένα ύψωμα 180 μέτρων βόρεια της λίμνης Καϊάφα. Οι κάτοικοί της λάτρευαν τον
Ποσειδώνα (μία λατρεία, που φέρνει στο νου την περιγραφή, στην ομηρική Οδύσσεια,
των τελετών που διενεργούσαν οι κάτοικοι της Πύλου
στην «αμμοθόεσσα» παραλία της, προς τιμήν του Ποσειδώνα). Στη Νότια πλευρά του
Σαμικού υπήρχε η αποκαλούμενη σπηλιά των Ανιγρίδων Νυμφών που ανέβλυζε ιαματικό
νερό για τη θεραπεία δερματοπαθειών.
Στη θέση Κλειδί, βόρεια του Σαμικού, ο Doerpfeld το 1908 βρήκε μυκηναϊκά
όστρακα και λείψανα κυκλώπειων τειχών. Επίσης το 1954 ο Ν.Γιαλούρης ανέσκαψε έναν
τύμβο με τάφους, στον οποίο βρέθηκαν αγγεία μεσοελλαδικών και μυκηναϊκών χρόνων.
Ο τύμβος είχε κτισθεί κατά τον ανασκαφέα προς τιμήν του Ιαρδάνου. Οι ανασκαφές
επαναλήφθηκαν από την Ελ. Παπακωνσταντίνου στις αρχές της δεκαετίας του '80 και
έφεραν στο φως άλλους τέσσερεις τύμβους καθώς και έναν θολωτό τάφο, που είχε κτισθεί
εντός ενός τύμβου. Η τελευταία περίπτωση είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, αφού καταφαίνεται
ότι οι μυκηναίοι κατασκευαστές του θολωτού τάφου επέλεξαν τον τύμβο, συνεχίζοντας
αδιάλειπτα την ταφική χρήση του χώρου και μαρτυρώντας ότι ανήκαν στην ίδια φυλή
με τους Μεσοελλαδίτες.
Στην περιοχή υπάρχουν ερείπια της αρχαίας πόλης Σαμίας, την οποία
ο Παυσανίας ταυτίζει με την ομηρική Ακρόπολη Αρήνη.
Σώζεται οχυρωματικό τείχος, που χρονολογείται στους μακεδονικούς χρόνους. Στον
χώρο σώζονται αναλημματικοί τοίχοι. Στη θέση «Κλειδί» αποκαλύφθηκαν λείψανα κυκλώπειου
τείχους, νεκροταφείο και θολωτός τάφος.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Ηλείας
ΑΙΓΕΙΡΑ (Αρχαία πόλη) ΑΧΑΪΑ
Ancient Aigeira (in the province of Achaia) lies on the north coast of the Peloponnese
- roughly opposite Delphi - at the opening of a valley which leads directly into
the Corinthian gulf; together with Pellene, it represents the easternmost city
of the ancient region of Achaia.
Excavated finds revealing human activity and dating to the advanced
late neolithic period have been found on the acropolis hill, which lies 416 m.
above sea level; while excavated remains, in the same location, of a late Mycenaean
settlement of the early 12th century B.C. constitute the beginning of a continuous
settlement. The remains of a mansion and abundant finds point to a settlement
structure, which developed during the period of foreign migrations and can be
situated in the late Mycenaean koine.
In the following period, perhaps already after the 10th century B.C.,
an early Greek sanctuary was erected on the acropolis, a sanctuary which was continually
rebuilt and which continued to be used into the 4th century B.C. A wide spectrum
of votive objects, as well as architectural evidence such as foundation walls
and painted roof tiles, attests to the development of this sacred centre as the
nucleus of the city of Aigeira, a city which, at least in the early period, is
to be connected with the "Hyperesia" of Homeric tradition.
For an evaluation of Aigeira in its prime, that is, at its greatest
extent measuring ca. half a square kilometer and surrounded by a circuit wall,
the excavation results from the theatre terrace in the north, beneath the acropolis
hill, are particularly instructive.
In the course of a thorough new foundation in the hellenistic period,
at about 280 B.C., a monumental, public, sacred civic centre was achieved through
the construction of a theatre and adjacent small temple; this area was continually
rebuilt up until the early Imperial period with further temples and a cult building
dedicated to Tyche. A period of usage prior to that of the theatre-complex is
not to be ruled out for an additional sanctuary to the north, from which foundations
of two further temples are preserved.
In addition to the preserved architectural elements, the sculptural
finds of the 2nd c. B.C., amongst them an over-lifesize head of Zeus by the sculptor
Eukleides, and a draped female conforming to the figure of Tyche, as well as the
mosaic floors of the small temples, attest to the high quality of the fittings
of this space and its buildings.
It is therefore not surprising that even in the 2nd c. A.D. this ensemble
attracted the attention of the travel writer Pausanias, whose short description
absolutely corresponds to the excavated finds.
Two additional public spaces, which currently cannot adequately be
classified, nevertheless at least provide evidence for the complex urban articulation
of the city. Corresponding to this is an extensive infrastructure, which above
all has to do with structures for the provision of water. An aqueduct system which
can be traced for a number of kilometres and which, coming from the south, was
carried over wide stretches through rock tunnels, guaranteed the city's water
supply. This system was continually rebuilt and remained in use from the pre-hellenistic
up until the post-antique period.
Complementing the public and sacred centre, remains of a domestic
building were cut into a terrace directly to the north-west of the acropolis.
An andron, decorated with pebble mosaics and fitted with 11 klinai, attests to
the representative pretension of this building, whose foundation date can provisionally
be placed in the 4th c. B.C. and which in any event predates the construction
of the complex of buildings at the theatre. In spite of sporadic evidence, the
situation of Aigeira for the Roman Imperial period and late antiquity is at the
moment not adequately known.
Research at Aigeira
The discovery of the site and the earliest archaeological investigations date
back to Otto Walter, who, with excavations at the theatre terrace in 1916 and
1925, initiated archaeological research at Aigeira which would have an impact
on the future. As the unstable political situation in Greece only allowed two
short seasons, the research presence of the Austrian Archaeological Institute
(?AI) at Aigeira was in this fashion founded.
The excavation campaigns, from 1972 to 2001 carried out under the
auspices of the central OAI in Wien and since 2002 conducted by the Athens Branch,
have brought to light fundamental evidence concerning the historical development
of this Greek settlement from the late Bronze Age up to the most recent past,
and the appraisal of its material culture.
W. Alzinger led the greatest part of the field research (from 1972-1988),
with systematic surface excavations on the acropolis and on the theatre terrace,
turning aside briefly for excavation in the plain of Palati north of the city.
Besides numerous individual studies on material such as sculpture, ceramic finds,
coins, and the like, as well as the study of the theatre by S. Gogos, a comprehensive
presentation of the historical development of Aigeira has resulted from these
investigations. The remains from the prehistoric and Bronze Age periods found
on the acropolis are currently the focus of intensive research by E. Alram-Stern
(OAW, Myceneaen Commission) and S. Deger-Jalkotzy (OAW, Mycenaean Commission).
Analysis of the ceramic finds from the Greek historical period from the acropolis
excavations is being carried out by G. Schwarz (IKA Graz). Preliminary research
for the final publication of the building elements and the remains from the so-called
Tycheion is the work of T. Hagn (IKA Vienna).
Between the years 1990-1997, A. Bammer pursued a comprehensive urban
survey, and investigated numerous areas of the city via intensive survey, measuring,
and cleaning. These studies incorporate the re-addressing of questions concerning
the water supply, the orientation of numerous extensive public areas, the photographing
of architectural remains from the Byzantine period, and the study of the modern
remains of the so-called "Houses of the Raisin Pickers". A surface excavation
in the plain of Zaoussis led to the partial exposure of the foundations of two
temples north of the theatre terrace.
The most recent excavations by G. Ladstatter (from 1998) continue
the study of the water supply of Aigeira, in connection with hydrogeological studies,
and concentrate on the excavation of the domestic buildings in the plain of Solon
to the north-west of the acropolis.
A selection of objects from the excavations is presented in the Archaeological
Museum at Aigion, while the head of Zeus is displayed in the National Museum at
Athens. The impressive ruins of the theatre with its connected temples, two of
which are protected by a modern shelter, provide an architectural impression of
the hellenistic building ensemble.
Georg Ladstatter. Feb 2004
This text cited Aug 2004 from the Austrian Archaeological Institute's URL http://www.oeai.at/eng/ausland/aigeira.html
which contains 4 images.
ΑΙΠΥ (Αρχαία πόλη) ΗΛΕΙΑ
Ο
ερειπιώνας της αρχαίας πόλης (Τυπανεαί ή Αίπυ), καταλαμβάνει λόφο του όρους
Λαπίθας στα νότια του χωριού Πλατιάνα
(επαρχία Ολυμπίας). Βρίσκεται στην ενδοχώρα, 17 χλμ. ανατολικά (σε ευθεία) από
την πλησιέστερη ακτή του Κυπαρισσιακού κόλπου. Η οχυρωμένη, ελλειπτική και μακρόστενη
πόλη περιβάλλεται από μία σειρά τειχών, πιθανώς του 4ου ή 3ου αιώνα π.Χ. και σώζεται
στο σύνολό της σε πολύ καλή κατάσταση (σε ορισμένα σημεία γύρω στα 5μ. ύψος).
Διαθέτει τρεις μεγάλες πύλες στα ΒΔ, ΝΔ και Α, που είναι η κύρια πύλη, καθώς και
αρκετούς αμυντικούς πύργους, κυρίως ορθογώνιας αλλά και τραπεζιόσχημης κάτοψης.
Τα τείχη έχουν κτιστεί από ογκόλιθους κατά το πολυγωνικό σύστημα τοιχοδομίας.
Η εξωτερική τους όψη χαρακτηρίζεται από επιμελημένη επίπεδη επιφάνεια, ενώ το
εσωτερικό γέμισμα είναι από πέτρες μετρίου μεγέθους.
Η οχυρωμένη πόλη έχει μέγιστο μήκος 660μ. και μέγιστο πλάτος, συμπεριλαμβανομένης
της ΒΔ προέκτασης του τείχους, 200μ., ενώ στο υπόλοιπο τμήμα της δεν ξεπερνά τα
100μ. πλάτος. Υποδιαιρείται σε 8 βαθμιδωτά άνδηρα (επίπεδες επιφάνειες), με κλίση
από δυτικά προς ανατολικά (πρβλ. E. Meyer, Neue Peloponnesische Wanderung, 1957),
που συγκρατούνται από αναλημματικούς τοίχους, κτισμένους κατά το τραπεζιοειδές
ή ορθογώνιο σύστημα τοιχοποιίας. Φαίνεται, ωστόσο, ότι ορισμένοι πολυγωνικοί ενισχυμένοι
εσωτερικοί τοίχοι, δεν είχαν μόνο αναλημματικό χαρακτήρα, αλλά σχημάτιζαν εσωτερικούς
οχυρωματικούς περιβόλους.
Σε ένα από τα άνδηρα αυτά υπάρχει θέατρο του οποίου σώζεται τμήμα
της σκηνής και του κοίλου, ενώ σε άλλα ο E. Meyer διακρίνει α) την "Ακρόπολη",
β) την "Αγορά", όπου βρίσκεται μεγάλη δεξαμενή σκαμμένη στον ασβεστόλιθο
και επεμβάσεις (λαξεύματα) στο φυσικό βράχο για διαμόρφωση του χώρου, καθώς και
γ) το ανάλημμα του "Ναού". Στο ανατολικό τμήμα υπάρχουν θεμέλια διαφόρων
κατασκευών. Από αυτές ξεχωρίζει μία ορθογώνιας κάτοψης, που σώζεται σε αρκετό
ύψος και είναι χτισμένη κατά το ισόδομο σύστημα τοιχοδομίας. Πρόκειται μάλλον
για σπίτια, ίσως των πιο επιφανών προσώπων.
Στις απόκρημνες βόρειες πλαγιές του λόφου, όπου το τείχος ακολουθεί
ακριβώς το χείλος του γκρεμού ή δεν κρίθηκε απαραίτητη η κατασκευή του στα πιο
απότομα σημεία, εντοπίζονται θραύσματα κεραμίδων και όστρακα, που προέρχονται
αναμφίβολα από τη ρίψη απορριμμάτων. Αντίθετα, στο νότιο πρανές του λόφου, όπου
η κλίση είναι πιο ήπια, στον τομέα κυρίως μέσα από τα τείχη, τοποθετείται το οικιστικό
τμήμα της πόλης.
Όσον αφορά στο νεκροταφείο της αρχαίας πόλης, διάφορες ενδείξεις
το τοποθετούν σε αυχένα ανάμεσα στο λόφο της οχυρωμένης πόλης και σε άλλον μικρότερο,
που βρίσκεται λίγες εκατοντάδες μέτρα δυτικότερα.
ΑΛΙΦΕΙΡΑ (Αρχαία πόλη) ΗΛΕΙΑ
Τηλέφωνο: +30 26240 22448
Τα ερείπια της αρχαίας πόλης Αλίφειρας βρίσκονται στην κορυφή επιμήκους λόφου (μήκους 800μ. περίπου από ΝΑ προς ΒΔ), που υψώνεται πάνω από το σημερινό χωριό Αλίφειρα (πρώην Ρογκοζιό). Το τείχος που περιέβαλε την αρχαία πόλη και σώζεται πολύ καλά σε ορισμένα σημεία, είναι γνωστό από τους ντόπιους ως το “Κάστρο της Νεροβίτσας”. Η Αλίφειρα ήλθε στο φως μετά τις ανασκαφές του καθηγητή Αν. Ορλάνδου τα έτη 1932-33 και ταυτίσθηκε με ευκολία προς την αρχαία πόλη, αφού ο Παυσανίας είχε δώσει σαφή περιγραφή της θέσης (Παυσ. VIII, 26.4), την οποία τοποθετεί σε απόσταση 40 σταδίων από τη γειτονική Ηραία.
Ετσι επαληθεύτηκαν οι παλιοί περιηγητές Leake, Cramer, Ross και Curtius,
που πρώτοι είχαν ταυτίσει το κάστρο της Νεροβίτσας με την αρχαία Αλίφειρα. Ο λόφος είναι προσιτός κυρίως από τη δυτική δασωμένη πλευρά και λιγότερο από τις άλλες, που είναι απόκρημνες και δύσβατες. Στο ψηλότερο σημείο του λόφου δεσπόζει η τειχισμένη ακρόπολη, που καταλαμβάνει το νότιο τμήμα του και λίγο νοτιότερα βρίσκεται το τέμενος της Αθηνάς, όπου θα πρέπει να υψωνόταν μεγαλόπρεπο το κολοσσιαίο χάλκινο άγαλμα της θεάς. Στο άλλο άκρο του λόφου βρίσκεται ο ναός του Ασκληπιού. Ο χώρος μπροστά στην Ακρόπολη καθιερώθηκε να ονομάζεται “Προάστιο της άκρας” κατά τον Πολύβιο (IV, 78, 11) και θα πρέπει να ήταν το κατοικημένο τμήμα του λόφου.
Η πόλη πρέπει να κατοικείτο από τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ., ενώ στον
4ο αιώνα π.Χ. πρέπει να είχε προσχωρήσει στο κοινό των Αρκάδων. Το 224 π.Χ. ο
τύραννος της Μεγαλόπολης Λυδιάδας παραχώρησε για προσωπικά οφέλη την Αλίφειρα στους Ηλείους. Το 219 π.Χ. ο Φίλιππος έγινε κύριος της Αλίφειρας ύστερα από μακρά πολιορκία της πόλης. Το 191 π.Χ. η Αλίφειρα συγκαταλέγεται μεταξύ των πόλεων της Αχαϊκής Συμπολιτείας και αποκτά δικό της άρχοντα και νόμισμα. Τελευταία πληροφορία για την Αλίφειρα δίνει ο Παυσανίας (VIII, 26.4), ο οποίος την επισκέφθηκε γύρω στο 177 μ.Χ. και λέγει ότι επί των ημερών του η Αλίφειρα ήταν "πόλισμα ου μέγα".
Τα σημαντικότερα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου είναι:
Το ιερό της Αθηνάς. Ο ναός είναι εκατόμπεδος, μήκους 29,58μ. και πλάτους 10,65μ. με 6x15 δωρικούς κίονες στην περίσταση. Η είσοδος στον ιερό χώρο γινόταν με κλιμακωτό ανάλημμα 14 βαθμίδων. Βόρεια του ναού αποκαλύφθηκαν τα λείψανα του μεγάλου βωμού και σε απόσταση 9μ. δυτικά του βρισκόταν το βάθρο του χάλκινου αγάλματος της Αθηνάς, έργο του γλύπτη Υπατόδωρου. Ο ναός χρονολογείται στον 5ο αιώνα π.Χ.
Το ιερό του Ασκληπιού. Είναι απλός ορθογώνιος ναός διαστάσεων 6x9μ., κατασκευασμένος από μεγάλους ορθογώνιους λιθόπλινθους. Η είσοδος βρισκόταν προς Α, όπου υπήρχαν δύο κίονες μεταξύ παραστάδων. Στο βάθος του σηκού υπήρχε το βάθρο του λατρευτικού αγάλματος του θεού. Ανατολικά του ναού βρέθηκε ο λιθόκτιστος βωμός. Ο ναός κατασκευάσθηκε πιθανότατα τον 4ο αιώνα π.Χ., συνέχισε όμως να βρίσκεται σε χρήση πολλούς αιώνες αργότερα.
Η κατοικία των ιερέων του Ασκληπιού. Βρίσκεται νοτίως του ναού του Ασκληπιού. Είναι τετράγωνο οικοδόμημα (διαστάσεων 4x4μ.), με εσωτερικό περιστύλιο στην κάθε πλευρά του οποίου υπήρχαν από δύο κίονες.
Τα ταφικά μνημεία. Η νεκρόπολη της Αλίφειρας απλωνόταν στις ανατολικές και νότιες υπώρειες του λόφου. Από τα έξι ταφικά μνημεία που αποκαλύφθηκαν στις ανασκαφές, το σημαντικότερο και καλύτερα σωζόμενο είναι ο ονομαζόμενος "τάφος του Σεθέα", σύμφωνα με τη χαραγμένη επιγραφή στην πρόσοψή του. Ο τάφος αποτελείται από μία υπαίθρια αυλή πλαισιωμένη από δύο τοίχους αντιστήριξης. Η πρόσοψή του είναι ναόσχημη με αέτωμα και πίσω από αυτήν υπάρχουν τέσσερα στενόμακρα διαμερίσματα για την τοποθέτηση
των νεκρών.
ΕΠΙΤΑΛΙΟΝ (Αρχαία πόλη) ΗΛΕΙΑ
Η θέση του αρχαίου Επιταλίου βρίσκεται βορειοδυτικά της σημερινής,
ομώνυμης κοινότητας. Η ανασκαφή διεξήχθη από τον Π. Θέμελη και έφερε στο φώς ρωμαϊκό
λουτρό με υπόκαυστα, εργαστήρια, έναν κεραμεικό κλίβανο, ένα μεγάλο δημόσιο οικοδόμημα,
αγνώστου χρήσης και θεμέλια πολλών οικιών. Όλα ανήκουν στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά
χρόνια.
Ανατολικά του αρχαίου Επιταλίου ανασκάφηκε μία μυκηναϊκή οικία με
λουτήρα, ενώ στους λοφίσκους της περιοχής, που εποπτεύουν την πεδιάδα της Αγουλινίτσας
και τις εκβολές του Αλφειού, είχαν λαξευθεί αρκετοί μυκηναϊκοί τάφοι, που πιθανόν
αποτελούσαν το νεκροταφείο του ομηρικού Θρύου.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Νομαρχίας Ηλείας
Το 19ο αι. περιηγητές εντόπισαν την πόλη της Ηλιδας, κατάρτισαν μάλιστα και τοπογραφικά
σχέδια. Οι πρώτες συστηματικές ανασκαφές πραγματοποιήθηκαν από το Αυστριακό Αρχαιολογικό
Ινστιτούτο την περίοδο 1911-1914, με διευθυντή τον Otto Walter. Από το 1960 έως
σήμερα η ανασκαφική έρευνα συνεχίζεται κατά περιόδους από την Αρχαιολογική Εταιρεία.
Οι σωστικές ανασκαφές, που διενεργεί ακόμη και σήμερα η Ζ΄Εφορεία Προϊστορικών
και Κλασικών Αρχαιοτήτων, αποκάλυψαν ένα τμήμα της αρχαίας πόλης (1965-1970),
με αφορμή τη διέλευση του αρδευτικού αγωγού του φράγματος του Πηνειού.
Τα κτίρια που αποκαλύφθηκαν ή εντοπίσθηκαν και στη συνέχεια ταυτίσθηκαν σύμφωνα
με τις περιγραφές του Παυσανία, είναι τα εξής: Γυμνάσιο, που δεν έχει ανασκαφεί,
αλλά φαίνεται ότι είχε παρόμοιες διαστάσεις με εκείνο της Ολυμπίας (μήκος περ.
200μ.), Λουτρά, στα δυτικά της αγοράς, Τέμενος του Αχιλλέα, Ελλανοδικαιώνας, Στοά
"προς μεσημβρίαν", "Κερκυραϊκή" στοά, που αποτελούσε το νότιο
σύνορο της αγοράς, διάφορα μικρά ιερά, ένα τετράγωνο οικοδόμημα με εσωτερική περίστυλη
αυλή, όπου οι δεκαέξι ηλείες γυναίκες ύφαιναν τον πέπλο της Ηρας, ένα τμήμα του
περιβόλου του τεμένους της Αφροδίτης, ένας ακόμη περίβολος ιερού, ναϊσκος και
τεμένη, μεταξύ των οποίων και του Αδη και, τέλος, το θέατρο στα βόρεια της αγοράς.
Το θέατρο κτίσθηκε τον 4ο αι. π.Χ. και υπέστη μετασκευές στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά
χρόνια. Η λίθινη σκηνή με το προσκήνιο και τα παρασκήνια είναι από τα παλαιότερα
της αρχαίας Ελλάδας. Οι θεατές δεν κάθονταν σε κερκίδες αλλά στα πρανή του κοίλου,
όπως ακριβώς και στο στάδιο της Ολυμπίας. Η πρόσβαση γινόταν με έξι λίθινες κλίμακες
που χώριζαν το κοίλο σε επτά κερκίδες. Ενα πλήρες αποχετευτικό δίκτυο εξασφάλιζε
το θέατρο από τον κίνδυνο πλημμύρας. Η λειτουργία του θεάτρου διακόπηκε στα ύστερα
ρωμαϊκά χρόνια, όταν επήλθε και ο γενικότερος μαρασμός της πόλης, και στο χώρο
του δημιουργήθηκε νεκροταφείο με συστάδες κιβωτιόσχημων και κεραμοσκεπών τάφων.
Η Αρχαιολογική Συλλογή της Ηλιδας
Η Αρχαιολογική Συλλογή της Ηλιδας ιδρύθηκε το 1981. Περιλαμβάνει
ευρήματα που έφεραν στο φως οι ανασκαφές και χρονολογούνται από την Πρωτοελλαδική
έως τη Ρωμαϊκή εποχή. Εκτίθενται αγγεία, αγάλματα, γλυπτά, επιτύμβιες στήλες,
πήλινα και λίθινα αρχιτεκτονικά μέλη, ειδώλια, χάλκινα σκεύη, όπλα, νομίσματα,
και άλλα μικροαντικείμενα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα χάλκινα "εισιτήρια" θεάτρου με
την επιγραφή FA(ΛΕΙΩΝ), που βρέθηκαν σε μεγάλο αριθμό και χρονολογούνται στα τέλη
του 4ου αι. π.Χ., καθώς και τα πήλινα προσωπεία και τα γυναικεία ειδώλια, που
αποτελούν εξαίρετα δείγματα ηλειακής κοροπλαστικής.
Ξεχωριστή θέση κατέχουν τα δύο τμήματα ψηφιδωτών δαπέδων που εκτίθενται στο αίθριο
της Αρχαιολογικής Συλλογής. Προέρχονται από μία μεγάλη έπαυλη του 3ου αι. μ.Χ.
κτισμένη στα ΝΔ της αγοράς της Ηλιδας. Φέρουν παραστάσεις σε κυκλική διάταξη,
οι οποίες στο ένα σχετίζονται με τις εννέα Μούσες, ενώ στο άλλο αναφέρονται στους
άθλους του Ηρακλή.
Κείμενο: Ξένη Αραπογιάννη
Παρατίθεται Σεπτέμβριο 2002, από το ενημερωτικό φυλλάδιο του Δήμου Αμαλιάδας
ΘΕΙΣΟΑ (Αρχαία πόλη) ΑΝΔΡΙΤΣΑΙΝΑ
Βρίσκεται σε ορεινή περιοχή, ανατολικά της Ανδρίτσαινας, κοντά στο σημερινό χωριό
Θεισόα, που παλιά ονομαζόταν
Λάβδα. Σε αυτήν τη γεωγραφική περιοχή βρίσκονται αρκετά ερείπια οικιών, διάσπαρτα
αρχιτεκτονικά μέλη ναών καθώς και επιγραφές. Η ακρόπολη της πόλης υψώνεται βορειοδυτικά
της σημερινής κοινότητας και περιβάλλεται από ισχυρό τείχος. Το Ολλανδικό Αρχαιολογικό
Ινστιτούτο έχει ανασκάψει και τμήμα του νεκροταφείου. Οι τάφοι του παρουσιάζουν
ιδιομορφίες ως προς την εσωτερική διάταξη των νεκρών και των κτερισμάτων τους.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Νομαρχίας Ηλείας
ΚΑΤΟΧΗ (Κωμόπολη) ΙΕΡΑ ΠΟΛΙΣ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ
Δυτικά βρίσκεται βραχώδης λόφος με βελανιδιές, περιβαλλόμενος από τα νερά της αρχαίας λίμνης Μελίτης, πάνω στον οποίο βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας πόλης Οινιάδες.
ΛΕΠΡΕΟΝ (Αρχαία πόλη) ΗΛΕΙΑ
Το αρχαίο Λέπρεο ήταν κτισμένο στα υψώματα του όρους Μίνθη, σε
σημείο από όπου έλεγχε τους δρόμους που συνέδεαν την Ηλεία, τη Μεσσηνία και
την Αρκαδία. Λόγω της στρατηγικής της θέσης διεδραμάτισε ηγετικό ρόλο ανάμεσα
στις άλλες Τριφυλιακές πόλεις. Η ευημερία της πόλης οφειλόταν στην εύφορη κοιλάδα
του Αιπασίου πεδίου στα δυτικά της, που αρδευόταν από άφθονες πηγές, το Θολοπόταμο
και, κυρίως, από το μεγάλο ποτάμι Νέδα, που την εποχή εκείνη ήταν πλωτό. Στο
σημερινό Κεφαλόβρυσο, στην πλατεία του χωριού, τοποθετείται κατά πάσα πιθανότητα,
η ονομαστή πηγή της Αρήνης, από την οποία κυρίως πήγαζε ο Θολοπόταμος.
Η ιστορία του Λεπρέου υπήρξε πολυτάραχη, χαρακτηρίζεται δε από
τη συνεχή αντίσταση κατά της κυριαρχίας των Ηλείων, των οποίων υπήρξαν οι σκληρότεροι
αντίπαλοι. Στη μάχη των Πλαταιών πήραν μέρος 200 Λεπρεάτες το όνομα των οποίων
χαράχθηκε τιμής ένεκεν στη βάση του αγάλματος του Διός στην Ολυμπία και στο
Δελφικό τρίποδα.
Το 196 π.Χ. το Λέπρεο μαζί με τις άλλες τριφυλιακές πόλεις εντάσσεται
στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, ενώ το 146 π.Χ. οι Ρωμαίοι το προσαρτούν και πάλι στην
Ηλεία, που αποτελεί πλέον τμήμα της Ρωμαϊκής επαρχίας της Αχαϊας. Έκτοτε αρχίζει
η παρακμή του Λεπρέου, που πιθανόν καταστράφηκε από βαρβαρικές επιδρομές κατά
τον μεσαίωνα, με αποτέλεσμα να εγκαταλειφθεί από τους κατοίκους του. Σύμφωνα
με τα μέχρι σήμερα γνωστά ανασκαφικά δεδομένα, φαίνεται ότι ο χώρος του Λεπρέου
κατοικείτο ήδη στους νεολιθικούς χρόνους. Η αρχαιολογική έρευνα που έγινε από
τον αρχαιολόγο κ. Κωνσταντίνο Ζάχο το 1981-82 στο λόφο του Αγίου Δημητρίου,
στα ανατολικά του χωριού, αποκάλυψε μία σημαντική προϊστορική ακρόπολη, όπου
εκτός από τα λείψανα οικισμού της ΠΕ ΙΙ περιόδου (2600-2000 π.Χ.), βρέθηκαν,
στα κατώτερα στρώματα του εδάφους της, ίχνη νεολιθικής κατοίκησης με πλούσια
χαρακτηριστική λεπτότεχνη αλλά και χονδροειδή κεραμική.
Η αρχαία πόλη πρέπει να απλωνόταν σε επικλινή πλαγιά βορείως του
σημερινού χωριού περιβαλλόμενη από τείχη των οποίων δεν σώζονται σήμερα παρά
πενιχρά λείψανα. Η κλασική και ελληνιστική ακρόπολη υψώνεται περί τα 150μ. επάνω
από το χωριό, με τείχη που έχουν τετράγωνους πύργους και σώζονται σε ύψος έως
και 4μ.
Μέσα στην ακρόπολη αποκαλύφθηκαν τα ερείπια ναού κλασικών χρόνων,
που αποδίδεται στη θεά Δήμητρα. Είναι περίπτερος, δωρικού ρυθμού (διαστάσεων
11,98 x 21,69μ.), κατασκευασμένος από κογχυλιάτη λίθο με 6 x 11 κίονες στο πτερό.
Ο προσανατολισμός του είναι από Β-Ν, ενώ σε μικρή απόσταση βόρεια του κρηπιδώματός
του αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια του βωμού, που ήταν κτισμένος από ορθογώνιους πωρόλιθους.
Οι σωστικές ανασκαφές που έχουν γίνει κατά καιρούς στο Λέπρεο,
έχουν αποκαλύψει πολλούς τάφους διαφόρων τύπων, που χρονολογούνται από τους
αρχαϊκούς έως τους ρωμαϊκούς χρόνους.
ΛΟΥΣΑΙ (Αρχαία πόλη) ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ
Στο οροπέδιο των Σουδενών, στους πρόποδες των Αροανίων (Χελμός), βρίσκεται
σε υψόμετρο 1200 μ. η πόλη των Λούσων με το ιερό της Αρτέμιδος Ημέρας. Τα ερείπια
εκτείνονται στην κλιτύ του πυκνοδασωμένου Προφήτη Ηλία, που χωρίζει το οροπέδιο
προς νότο από εκείνο της Κλειτορίας. Κατά τα έτη 1898 και 1899 οι Α. Βίλχελμ και
Β. Ράϊχελ εξερεύνησαν το ιερό. Αυτές υπήρξαν οι πρώτες ανασκαφές του Αυστριακού
Αρχαιολογικού Ινστιτούτου Αθηνών. Το 1981 εγκαινιάστηκε από το Ινστιτούτο, με
την εποπτεία της ΣΤ' ΕΠΚΑ Πατρών, η νέα περίοδος ανασκαφών στην περιοχή του ναού
και ερευνάται η οικιστική ζώνη της πόλης.
Σύμφωνα με το Βακχυλίδη (11ος Επίνικος, για τον Αλεξίδαμο από το
Μεταπόντιο) οι κόρες του βασιλιά της Τίρυνθας Προίτου γιατρεύτηκαν από την παραφροσύνη
στους Λουσούς, χάριν στην παρέμβαση της θεάς Αρτέμιδος. Ως δείγμα ευγνωμοσύνης
προς τη θεά, οι νεαρές κοπέλες εισήγαγαν γυναικείους χορούς, ίδρυσαν ένα ιερό
άλσος όπου και ανέγειραν βωμό τον οποίον έρραιναν με αίμα από αίγες και πρόβατα.
Από τον 3ο αι. π.Χ. πληθαίνουν οι αρχαίες πηγές. Επιγραφές χάλκινες
της περιόδου 300 ως 200 π.Χ. μας διασώζουν ονόματα προξένων και ευεργετών του
ιερού. Ο Καλλίμαχος αναφέρει στον Υμνο της Αρτέμιδος ένα ναό της Αρτέμιδος στους
Λουσούς. Από τον Πολύβιο (IV 18,9 και 34,9) μαθαίνουμε ότι τον 3ο αι. π.Χ. οι
Αιτωλοί δίωσαν δύο φορές το ιερό. Πλήγωσαν την ασυλία και έκλεψαν τα ιερά κοπάδια
αιγοπροβάτων της θεάς. Γνωρίζουμε ότι προς τιμή της θεάς οργανώνονταν αγωγές όπως
μας πληροφορούν επιγραφές που χρονολογούνται μεταξύ του 2ου αι. π. Χ. και του
1ου αι. μ. Χ. Και o Παυσανίας (VHI 18,7) αναφέρει τα Ημεράσια.
Ανατολικά του ορατού σήμερα ναού αποκαλύφτηκε το θεμέλιo ενός ορθογώνιου
κτίσματος ("ανατολικό κτίσμα") διαστάσεων 16.3 μ. χ 7 μ. Ένας εσωτερικός διαχωριστικός
τοίχος ορίζει στα δυτικά έναν προθάλαμο 5.5 μ. χ 2.8 μ., στον οποίο εισερχόταν
κανείς από δυτικά μέσω μιας ευθυντηρίας ή ενός κατωφλιού. Μελλοντικές έρευνες
θα αποκαλύψουν τη διαμόρφωση και της ανατολικής πλευράς. Πιθανώς το θεμέλιο αυτό
πρέπει να ταυτιστεί με τον παλαιότερο ναό.
Ο νεότερος ναός, από τον οποίο σήμερα ορατά είναι τα θεμέλια, είχε
εγερθεί σε βραχώδες σημείο του ιερού, ψηλότερα από τα κτίρια του κατώτερου ανδήρου
(που ταυτίστηκαν από τους πρώτους ανασκαφείς με κρήνη , βουλευτήριο και "πρόπυλο").
Παράλληλα άνθιζε η ζωή στις οικίες της πολίχνης δυτικά του ιερού. Οι έρευνες στο
ναό της Αρτέμιδος των Λούσων στηρίζονται στην αποτύπωση του κτίσματος από τους
Α. Βίλχελμ και Β. Ράϊχελ το 1901 και στις νέες έρευνες του Αυστριακού Αρχαιολογικού
Ινστιτούτου από το 1981 κ.ε. Οι τελευταίες περιλαμβάνουν τη μελέτη των πολυάριθμων
αρχιτεκτονικών μελών - ξεπερνούν τα 400 - τα οποία διασώθηκαν από την περιοχή
του κτίσματος όπως και από το οικοδομικό υλικό που προέκυψε από την κατεδάφιση
της μικρής εκκλησίας που είχε ανεγερθεί πάνω από τα θεμέλια του Ναού μετά τις
παλαιές ανασκαφές. Η εξέταση του υλικού που περιείχε η επίχωση των τάφρων θεμελίωσης
υποδεικνύει μια ανέγερση γύρω στα 300π.
Το κτίσμα, που κατασκευάστηκε σε μια φάση, αποτελείται από ένα κεντρικό
ναό και πλάγιες στοές. Για την ελληνική θρησκευτική αρχιτεκτονική αποτελεί μία
προς το παρόν μοναδική περίπτωση κάτοψης. Ο ναός που αποτελείται από πρόναο, μεγάλο
σηκό και άδυτο, έχει πρόσβαση από την ανατολική πλευρά και μέσω μιας πλάγιας θύρας
από τη νότια πτέρυγα.
Η ανωδομή των τοίχων του ναού δεν ήταν πλίνθινη όπως είχαν υποθέσει
οι πρώτοι ανασκαφείς, αλλά λίθινη, όπως προκύπτει τώρα από την πρόσφατη ταύτιση
του οικοδομικού υλικού. Η εξωτερική εικόνα χαρακτηριζόταν από μια δωρική πρόσοψη
με τέσσερις κίονες εν παραστάσει και τη δωρική κιονοστοιχία στις πλαϊνές πτέρυγες,
ενώ για την εσωτερική διαμόρφωση ο ευρύχωρος σηκός αποτελεί το κεντρικό οικοδομικό
θέμα. Βαθείς ημίπεσσοι στις μακρυές πλευρές και λεπτοί πεσσοί στις στενές πλευρές
δημιουργούν μια διαμόρφωση των τοίχων με δωρικά κιονόκρανα και ιωνικό επιστύλιο.
Με εξαίρεση τη δωρική ανατολική πρόσοψη το κτίσμα αυτό έχει χαρακτηριστικά κάτοψης
Βασιλικής και παρουσιάζει ελάχιστα δωρικά στοιχεία ενός ναού. Διακρίνονται ταυτόχρονα
η παράδοση ενός μακρόστενου ναού με άδυτο και μια προοδευτική προσπάθεια για πολύπλοκη
διαμόρφωση του εσωτερικού χώρου. Η λατρεία της θεάς ανάγεται στον ύστερο 8ο αι.
π.Χ., όπως επιβεβαιώνουν πολυάριθμα αναθήματα που διακρίνουν το ιερό ως ένα από
τα σημαντικότερα μεταξύ των πρώιμων ιερών της Πελοποννήσου. Ένα μεγάλο μέρος αυτών
των αναθημάτων κατέληξε κατά το τέλος του 19ου αι. μέσω λαθρανασκαφών σε ποικίλα
μουσεία του εξωτερικού. Αναφέρονται χάλκινα ειδώλια πουλιών και ίππων γεωμετρικής
εποχής, όπως και ειδώλια της Αρτέμιδος, του Απόλλωνος και του Πάνος, κλασσικής
εποχής. Με τις νεότερες ανασκαφές αποκαλύφτηκαν αναθήματα της περιόδου από τα
τέλη του 8ου αι. ως τον πρώιμο 5ο αι., που προέρχονται εν μέρει από κλειστά σύνολα:
ένας χάλκινος σκαραβαίος, χάλκινα, ασημένια ή σιδερένια κοσμήματα (βελόνες, πόρπες,
περίαπτα), υάλινες ή κεχριμπαρένιες χάντρες. Επίσης απαντούν και μολύβδινα και
οστέϊνα αναθήματα. Αξιο αναφοράς είναι και ένα λεοντάρι που ανήκε σε χάλκινο σκεύος
των μέσων του 6ου αι. Μεταξύ των πήλινων αγγείων διακρίνονται κυρίως λατρευτικές
πυξίδες ντόπιας παραγωγής και μικρογραφικά αγγεία ως αναθήματα. Απαντά επίσης
στους Λουσούς μια ομάδα αγγείων του ύστερου 8ου αι. π.Χ. με εμπίεστη διακόσμηση
που περιορίζεται σε λίγες θέσεις της Αχαίας. Η τυπολογία των πήλινων ειδωλίων
αποτελείται από ευρέως διαδεδομένους τύπους στην Πελοπόννησο, αλλά και γυναικεία
ειδώλια με μια χαρακτηριστική για τους Λουσούς “κρανοειδή” κόμμωση.
Υπάρχουν και θραύσματα ειδωλίων μεγάλου μεγέθους. Στην περίοδο του νεότερου ναού
ανήκουν λίγα χάλκινα κιβωτίδια, που θυμίζoυν - σε μικρότερο μέγεθος - τις χρυσές
λάρνακες της Βεργίνας.
Εως ότου δημιουργηθεί ένα Μουσείο στην περιοχή των Ανω και Κάτω Λούσων,
τα πολυτιμότερα ευρήματα φυλάσσονται στην Εφορεία Πατρών.
Στους απαλούς λόφους του Προφήτη Ηλία, μεταξύ του ιερού και του ανεξερεύνητου
ακόμη κέντρου της πόλεως, διακρίνονται στην επιφάνεια θεμέλια οικιών. Τα τελευταία
χρόνια ερευνήθηκαν δύο οικίες ελληνιστικής και ρωμαϊκής εποχής σε δύο άνδηρα.
Τις σκέπασε πυκνή στρώση καταστροφής αποτελούμενη από κεράμους στέγης, άργιλο,
κομμένα υπολείμματα ξύλου, όπως και μέρη της οικοσκευής. Η πρώτη οικιστική φάση
συμπίπτει χρονικά με τη δεύτερη άνθιση των ιερών. Σε μεταγενέστερους χρόνους δημιουργήθηκαν
άνωθεν νέα κτίρια, τη ζωή των οποίων παρακολουθούμε μέσω αγγείων και νομισμάτων
έως τον 4ο μεταχριστιανικό αιώνα.
Τα ελληνιστικά αυτά σπίτια παρουσιάζουν κάποια άνεση κατοίκησης:
ένας ανδρώνας παρείχε χώρο για έντεκα κλίνες. Κάθε οικία ήταν εξοπλισμένη με ασάμινθο
(μπανιέρα) και πήλινη εστία. Εως τώρα είναι γνωστοί τρείς τύποι ασαμίνθων: μία
μεγάλη λεκάνη με καμπύλα τοιχώματα βρέθηκε στην οικία του ανώτερου ανδήρου. Στο
κατώτερο άνδηρο βρισκόταν μία μικρότερη κλειστή λεκάνη, καθώς και μια άλλη κατασκευασμένη
από πλίνθους, της οποίας σώζεται πια μόνο το αποτύπωμα. Οι πήλινες εστίες των
Λούσων είναι μοναδικές. Ορθογώνιας κάτοψης, είναι συναρμολογημένες από μεμονωμένα
τμήματα που φέρουν στο εξωτερικό τους ανάγλυφη διακόσμηση. Οι διακοσμητικοί ήλοι
μιας ενδεχομένως πεσμένης θύρας βρέθηκαν στη θέση τους, κείμενοι στο αργιλώδες
δάπεδο. Οι οικίες κατοικούνταν από έναν αγροτικό πληθυσμό που ζούσε από αγροτικές
καλλιέργειες και κτηνοτροφία, αλλά συντηρούσε και μικρές βιοτεχνίες. Ενας αποθηκευτικός
χώρος περιείχε πίθους, αμφορείς και οικιακά σκεύη. Και στα δύο άνδηρα βρέθηκαν
εγκαταστάσεις πατητηρίων για σταφύλια καθώς και τριβεία χειρός. Πολυάριθμα υφαντικά
βάρη προέρχονται από αργαλειούς, στους οποίους μεταποιούνταν το μαλλί των αιγοπροβάτων,
που αποτελούσαν μαζί με τα βοοειδή το μεγαλύτερο μέρος των κατοικίδιων ζώων. Μία
ζωολογική μελέτη απέδειξε τη χρήση οστών για τη δημιουργία εργαλείων. Μήτρες και
στηρίγματα κλιβάνων αποτελούν ενδείξεις για την παραγωγή κεραμικής.
Veronika Mitsopoulos-Leon, Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες:
http://www.kalavrita.net/loysoi.htm
ΠΑΛΑΙΡΟΣ (Αρχαία πόλη) ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑ
Η σημαντικότερη θέση στην περιοχή είναι η αρχαία πόλη της Παλαίρου,
η οποία βρισκόταν στη σημερινή Κεχροπούλα στα νοτιοανατολικά της χερσονήσου. Η
Πόλη θεωρείται ότι υπήρχε από την μυκηναϊκή περίοδο. Απόδειξη γι' αυτό είναι τα
τείχη της πόλης που τμήμα της ανήκει στην 2 η χιλιετηρίδα π.Χ. Η κατασκευή των
τειχών εναλλάσσεται ανάμεσα σε τραπεζιόσχημα και πολυγωνικό σύστημα και το σύνολό
τους ανήκει σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Το αρχαιότερο τμήμα του τείχους
ανάγεται στην μυκηναϊκή περίοδο. Το λιμάνι της αρχαίας Παλαίρου βρισκόταν στη
θέση της σημερινής Πογωνιάς,
στο νοτιοανατολικό τμήμα της Χερσονήσου, όπου έχουν εντοπιστεί λείψανα των λιμενικών
εγκαταστάσεων ανατολικά του χωριού.
Στο κέντρο περίπου της χερσονήσου της Πλαγιάς στη θέση Στέρνα υπήρχε
φρούριο, που έλεγχε οπτικά την περιοχή προς βορειοδυτικά και νοτιανατολικά.
Το φρούριο είχε κατασκευαστεί στα μέσα του 5 ου αιώνα και κατά μια
άποψη ταυτίζεται με την αρχαία πόλη Σόλλιον,
αποικία των Κορινθίων. Σήμερα στη θέση αυτή σώζονται ερείπια και οι απόψεις των
ιστορικών για το φρούριο της Στέρνας αν εκεί υπήρχε κάποια μεγάλη αρχαία πόλη
και ποια ήταν αυτή διίστανται. Αλλοι τοποθετούν το Σόλλιο, άλλοι τοποθετούν την
Νήρικο και άλλοι τοποθετηθούν
στην Στέρνα άλλη αρχαία πόλη με τεράστια δύναμη. Υπέρ αυτής της γνώμης συνηγορεί
το γεγονός της θέσης στην οποία βρίσκεται το φρούριο, απ' την οποία μπορεί κανείς
να έχει τον έλεγχο μιας τεράστιας γεωγραφικής περιοχής. Το Σόλλιον ήταν ένας ναυτικός
σταθμός της Κορίνθου
που εκυριεύθει κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο από τους Αθηναίους και σύμφωνα με
το Θουκυδίδη ( 430 π.Χ.) περιήλθε στην κατοχή των Παλαιραίων-Ακαρνάνων. Τα ενδιαφέροντα
των Αθηναίων από το 454 π.Χ.,οδηγούν σε συγκρούσεις, στις οποίες εμπλέκονται οι
Ακαρνανικές πόλεις τον 5ο αι. π.Χ.. Η Ακαρνανία
στον Πελοποννησιακό πόλεμο βρίσκεται στο πλευρό των Αθηναίων και προς τα τέλη
του 5 ου αι. κερδίζει δύναμη.
Βόρεια της πόλεως της Παλαίρου απλώνεται η Λίμνη Βουλκαριά,
η Λίμνη Μυρτούντιον κατά τον Στράβωνα. Λίμνη πιθανόν κατάλοιπο της λιμνοθάλασσας
που κατέκλειε την έκταση της σημερινής πεδιάδας της Παλαίρου κατά τα Ομηρικά χρόνια.
Η λιμνοθάλασσα αυτή ήταν κατά την παράδοση σωτήρας της Βασίλισσας Κλεοπάτρας,
όταν κατά την Ναυμαχία του Ακτίου
κυνηγημένη από τους διώκτες της πέρασε εύκολα με τα πλοία της από το ρηχό αύλακα
της Παλαίρου. Ανάμνηση του παραπάνω περάσματος της Βασίλισσας της Αιγύπτου αποτελεί
η διατήρηση της επωνυμίας του αρχαίου περάσματος ως Μόλος της Κλεοπάτρας.
Μετά την νίκη των Ρωμαίων στο Ακτιο το 31 π.Χ., χάνονται τα ίχνη της
αρχαίας Παλαίρου και ιστορικά αυτό αποδίδεται στην ίδρυση της Νικοπόλεως
μετά την ναυμαχία του Ακτίου. Η ίδρυση της Νικοπόλεως το 30 π.Χ. είναι σημαντικό
γεγονός για την κατανομή των πληθυσμών και την οικονομία σε ολόκληρη την Αιτωλοακαρνανία.
Οι γύρω πόλεις χάνουν σημαντικό μέρος του δυναμικού τους, με αποτέλεσμα να μετατραπούν
σε περιοικίδες πόλεις της νέας μητρόπολης, έτσι η Ακαρνανία γίνεται territorium
της νέας αυτής πόλης.
Επί Τραϊανού ολόκληρη η Ακαρνανία υπάγεται στη αυτοκρατορική επαρχία
της Ηπείρου, που είχε έδρα την Νικόπολη. Αργότερα, η Νικόπολη ανακηρύσσεται έδρα
της Επαρχίας Παλαιάς Ηπείρου από τον Διοκλητιανό, στην οποία περιλαμβάνεται και
η σημερινή Αιτωλοακαρνανία. Έκτοτε όλη η Αιτωλοακαρνανία ακολουθεί τις τύχες της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, στην οποία ανήκε. Η Πάλαιρος ήταν μεταξύ των πόλεων
που εμφανίζονται και στην αρχαιότητα, στην μυκηναϊκή περίοδο, και στην ρωμαϊκή
περίοδο.
Αν τοποθετηθούμε γύρω στην 2 η χιλιετηρίδα π.Χ. θα παρατηρήσουμε ότι
η χερσόνησος της σημερινής Πλαγιάς ήταν αυτόνομο νησί. Η Πλαγιά βρίσκεται στο
βορειοδυτικό άκρο του Ν. Αιτωλ/νίας και χωρίζεται από την Λευκάδα
με διώρυγα που αρχικά κατασκεύασαν οι Κορίνθιοι το 600 π.Χ. περίπου, με σκοπό
να βελτιώσουν την επικοινωνία του Βορείου Ιονίου
πελάγους με τον Πατραϊκό
κόλπο. Το κανάλι αυτό απέκοψε το σημερινό νησί από την Αιτωλοακαρνανία, με
την οποία ενωνόταν με μια σειρά από βάλτους και νησίδες.
Υπέρ του ισχυρισμού περί της νήσου Πλαγιάς συνηγορεί το γεγονός της
υψομετρικής διαφοράς του κάμπου της Παλαίρου που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια
της θάλασσας με έδαφος αμμουδερό, όπου υπήρχε θάλασσα με την οποία ήταν αποκομμένη
η χερσόνησος στην οποία βρίσκεται η σημερινή Πλαγιά
από την υπόλοιπη Αιτωλοακαρνανία με τέναγος το οποίο εξετείνετο από τον όρμο της
σημερινής Παλαίρου μέχρι του όρμου του Αγίου
Νικολάου Βόνιτσας. Κατάλοιπο της λιμνοθάλασσας η Λίμνη Βουλκαριά η συνδεόμενη
και σήμερα με τάφρο προς τη θάλασσα. Η άποψη ότι η Πλαγιά ήταν νησί κατά τα Ομηρικά
χρόνια πυροδοτεί θεωρίες για την οποία ήταν η γεωγραφική τοποθέτηση της Ομηρικής
Ιθάκης.
Ο Γερμανός ερευνητής , όσον αφορά την Χερσόνησο της Πλαγιάς, την κατατάσσει
στο χώρο της γεωγραφικής ενότητας της Ομηρικής Ιθάκης ( Ομήρου ω 353 ) και την
πόλη της αρχαίας Παλαίρου την ταυτίζει με την Ομηρική Νήρικο, ενώ για την κλασική
Νήρικο θεωρεί ότι βρισκόταν στο λόφο του Αγίου Γεωργίου, όπου υπάρχει σήμερα το
Κάστρο του Αγίου Γεωργίου.
Οι απόψεις των μελετητών διίστανται όσον αφορά την τοποθέτηση της
Ομηρικής Ιθάκης και πολλές
είναι οι θεωρίες που έχουν αναπτυχθεί. Κατά τον Γερμανό Dorpefld , η χερσόνησος
της Πλαγιάς, η οποία ήταν αρχικά νήσος, θεωρείται ότι ήταν η Ομηρική χώρα των
Κεφαλλήνων, όπου βρισκόταν η πόλη Νηρίκος, την οποία είχε εκπορθήσει ο Λαέρτης
και προσαρτήθηκε στην Ιθάκη, ενώ οι Κεφαλλήνες έγιναν πολεμιστές του Οδυσσέα.
Στην χερσόνησο της Πλαγιάς, κατά αυτήν την άποψη, η οποία χρησιμοποείται και σήμερα
όπως και στην αρχαιότητα ως βοσκότοπος δύναται ο Οδυσσέας να είχε τις αγέλες των
χοίρων, προβάτων, βοών, αιγών. Για τον Βουκόλο Φιλοίτιο πληροφορεί ο ποιητής ότι
έμενε στον Δήμο Κεφαλλήνων. Οι Κεφαλλήνες έμεναν κατά την εποχή του Οδυσσέα στη
απέναντι ηπειρωτική ακτή, και οι αγέλες του Οδυσσέα όπως γνωρίζουμε κατά τον Οδυσσέα
(ξ, 100 και υ, 210) ευρίσκοντο επί της χερσονήσου της Στερεάς και συγχρόνως στην
περιοχή των Κεφαλλήνων.
Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Κεκροπίας
ΣΑΜΙΚΟΝ (Αρχαία πόλη) ΗΛΕΙΑ
Τηλέφωνο: +30 26240 22529
Στη δυτικότερη προς τη θάλασσα παραφυάδα των υψωμάτων της Σμέρνας,
που στην αρχαιότητα ονομαζόταν Λάπιθον όρος, υπάρχουν τα οικοδομικά λείψανα της
αρχαίας πόλεως Σαμίας, Σάμιου ή Σαμικού, που περιβάλλεται από οχυρωματικό πολυγωνικό
τείχος, πιθανότατα μακεδονικών χρόνων. Ο περιτειχισμένος χώρος είναι τριγωνικός,
μέγιστου μήκους περίπου 500μ. και μέσα σε αυτόν υπάρχουν αναλημματικοί τοίχοι,
που συγκρατούν το επικλινές έδαφος. Προς τη θάλασσα πρέπει να βρισκόταν το "σαμιακόν
Ποσείδιον" (Στράβων 8,346), το οποίο ήταν το σημαντικότερο ιερό στην περιοχή
του Σαμικού. Ο Παυσανίας και ο Στράβων συμφωνούν στην ταύτιση της πόλης Σαμίας
προς την ομηρική Ακρόπολη Αρήνη.
Στους βόρειους πρόποδες του Λαπίθα, στη θέση "Κλειδί",
πολύ κοντά στην αποξηρανθείσα λίμνη της Αγουλινίτσας, πάνω σε μικρό επίμηκες ύψωμα,
αποκαλύφθηκαν λείψανα κυκλώπειου τείχους, καθώς νεκροταφείο τύμβων και ένας θολωτός
τάφος, που χρονολογούνται στα τέλη της ΜΕ - ΥΕ Ι-ΙΙ Α έως και στην ΥΕ ΙΙΙ Γ εποχή.
ΨΩΦΙΣ (Αρχαία πόλη) ΑΧΑΪΑ
Κοντά στο χωριό Τριπόταμα
της Αχαϊας, στα όρια με το
νομό Αρκαδίας, είναι μικρός
οικισμός, η Ψωφίδα. Στον παρακείμενο
λόφο και στις πλαγιές του υπάρχουν τα ερείπια της αρχαίας πόλης Ψωφίδας. Η πόλη
βρισκόταν στα σύνορα της Αρκαδίας,
της Ιλιδας και της Αχαϊας.
Σύμφωνα με τους αρχαίους περιηγητές και τους μελετητές η αρχαία Ψωφίς ήταν αρκαδική
πόλη: "Η Ψωφίς έστι μεν ομολογούμενον και παλαιόν Aρκάδων κτίσμα της Αζανίδος"
(Πολύβιος 4,70). Την περιοχή είχε επισκεφθεί ο Παυσανίας, για την οποία αναφέρει
αρκετές πληροφορίες στο βιβλίο του "Αρκαδικά".
Η αρχαία πόλη ήταν χτισμένη σε περιμετρικά τειχισμένο βουνό, που
είχε τη θέση ακρόπολης. Είχε ακόμα σαν φυσική οχύρωση τούς παραπόταμους του Ερύμανθου,
Νουσαϊτικο (Αροάνιος κατά Παυσανία), Λιβαρτζινό (Ερύμανθος κατά Πολύβιο) και Βερτσιώτικο
(Σειραίος). Πανω στο λόφο σώζονται σήμερα λείψανα της αρχαίας πόλης. Μεταξύ αυτών
υπάρχουν υπολείμματα της περιμετρικής οχύρωσης, όπως και διάσπαρτα τμήματα στηλών,
κιονόκρανα κλπ. στους αγρούς και στις αυλές των σπιτιών. Μια σειρά αρχαίων στηλών
υπάρχει στην αυλή της παρακείμενης περιτειχισμένης παλιάς εκκλησίας και παλαιότερα
μοναστηριού της Παναγίας. Οικοδομικά μέλη του παλιού μοναστηριού φαίνεται να έχουν
ληφθεί από τις παρακείμενες αρχαιότητες. Στο δυτικό τμήμα τους τείχους, στην πλαγιά
του λόφου, έχουν αποκαλυφθεί με πρόσφατες ανασκαφές λείψανα τμήματος θεάτρου,
που αποτελεί μαρτυρία για την ακμή της αρχαίας αυτής αρκαδικής πόλης. Οι ανασκαφές
είναι σε εξέλιξη. Επίσης έχει κατασκευασθεί δρόμος που για την οδική πρόσβαση
στις αρχαιότητες στην κορυφή του λόφου.
ΣΤΡΑΤΟΣ (Αρχαία πόλη) ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑ
The project is under the auspices of the Berlin Head Office of the Deutsches Archaologisches Institut.
ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ (Χωριό) ΗΛΕΙΑ
Τηλέφωνο: +30 27230 22448
Στη ΒΑ Ηλεία, κοντά στα σύνορα των νομών Ηλείας και Αχαϊας και σε
μικρή απόσταση ανατολικά του χωριού της Αγίας Τριάδας, έχει ερευνηθεί εκτεταμένο
μυκηναϊκό νεκροταφείο θαλαμοειδών τάφων. Είναι λαξευμένοι στην
κλιτύ του λοφίσκου και διατεταγμένοι σε σειρές, με προσανατολισμό Β-Ν και
Α-Δ.
Ερευνήθηκαν συνολικά πενήντα (50) τάφοι,
οι οποίοι απέδοσαν σημαντικότατα ευρήματα. Βρέθηκαν περίπου πεντακόσια (500) αγγεία:
ψευδόστομοι αμφορείς -που είναι και το πιο κοινό σχήμα- μεγάλοι δίωτοι και τετράωτοι
αμφορείς, πιθαμφορίσκοι, αλάβαστρα, κύαθοι, πρόχοι, λήκυθοι, άωτα σφαιρικά αγγεία,
πτηνόσχημα κ.ά., ενώ βρέθηκαν και δύο νέοι τύποι αγγείων.
Στη διακόσμηση των αγγείων
κυριαρχούν τα ημικύκλια, τα τρίγωνα, τα άνθη, οι κυματοειδείς γραμμές, οι ταινίες
κ.ά. Τα εικονιστικά θέματα είναι λίγα. Το σημαντικότερο είναι η παράσταση πρόθεσης
νεκρού, που διατηρήθηκε σε όστρακα κρατήρα και χρονολογείται στη μέση ΥΕ ΙΙΙ Γ
περίοδο.
Στα 1500 περίπου ανέρχονται και τα μικροευρήματα που προέρχονται από
το νεκροταφείο. Τα σημαντικότερα είναι: δύο χάλκινες πόρπες, χάλκινες και οστέινες
περόνες, ξυράφια, ένα χρυσό περίαπτο και ένα από ορεία κρύσταλλο, ένα
χρυσό περιδέραιο, οκτακόσιες (800) περίπου χάντρες διαφόρων τύπων (από σάρδιο,
φαγεντιανή και υαλόμαζα), δύο γραφίδες, δεκατρεις σφραγιδόλιθοι, οκτώ χάλκινα
μαχαίρια, πέντε λόγχες δοράτων, αρκετοί οδόντες κάπρου από οδοντόφρακτα κράνη,
ένα ξίφος, δύο χάλκινα αγγεία, λίθινη μήτρα κ.ά.
Το νεκροταφείο της Αγίας Τριάδας χρονολογείται από την αρχή της ΥΕ
ΙΙΙ Α έως και το τέλος της ΥΕ ΙΙΙ Γ περιόδου και αποτελεί μία από τις σημαντικότερες
θέσεις στην Ηλεία.
Σε ορεινή και δύσβατη θέση της ΒΑ.Ηλείας, μεταξύ των κοινοτήτων Πανόπουλου
και Αγ. Τριάδας επισημάνθηκε ήδη από το Φεβρουάριο του 1988 εκτεταμένο νεκροταφείο,
μυκηναϊκών θαλαμωτών τάφων. Η θέση ονομάζεται Παλιομπουκουβίνα (από το ομώνυμο
χωριό το οποίο υπήρχε κάποτε εκεί και κατεστράφη, σύμφωνα με την προφορική παράδοση,
από λοιμώδη νόσο), ενώ το τοπωνύμιο μαρτυρεί εγκατάσταση σλαβικών φύλων, καθώς
Μπουκοβαρ στη σλαβονική ονομάζεται η δρύς. Η ανασκαφή ξεκίνησε από τον Ιανουάριο
του 1990 έως το 1994 και επανελήφθη το πρώτο εξάμηνο του 1997. Συνολικά μέχρι
το 1995 απεκαλύφθησαν 47 θαλαμωτοί τάφοι.
Το νεκροταφείο, παρά τη δραστηριότητα των αρχαιοκαπήλων, απέδωσε πλούσια
ευρήματα (περίπου τετρακόσια πενήντα ακέραια αγγεία και 1500 μικροευρήματα).
Οι θαλαμωτοί τάφοι περιλάμβαναν πολλαπλές ταφές, διαφόρων χρονικών
φάσεων της ύστατης Χαλκοκρατίας (1400 - 1100 π.Χ), όπως καταδεικνύεται και από
τα συνανήκοντα κτερίσματα. Μόνο στον τάφο 36 είχε αποτεθεί ένας νεκρός, ενώ οι
υπόλοιποι περιείχαν από τρείς έως εικοσιοκτώ ταφές, που ανήκαν σε γυναίκες, άνδρες
και παιδιά, χωρίς την ύπαρξη κάποιου διαχωρισμού βάσει του φύλου ή της ηλικίας.
Οι πρωταρχικές ταφές συνήθως γίνονταν είτε σε λάκκους είτε επί του δαπέδου. Σε
κάθε λάκκο απετίθετο ένας μόνον νεκρός, συνήθως σε έντονα συνεσταλμένη στάση και
ακολουθώντας τον προσανατολισμό ολόκληρου του μνημείου. Οι ανακομιδές τοποθετούνταν
και πάλι είτε σε λάκκους ή οι παλαιότερες ταφές παραμερίζονταν στην περιφέρεια
του θαλάμου σχηματίζοντας σωρούς, χωρίς να λαμβάνεται οποιαδήποτε πρόνοια ή να
επιδεικνύεται κάποια μορφή σεβασμού για τους προγενέστερους ενταφιασμούς. Τα μεγάλα
αγγεία πιθανόν να καλύπτονταν με κάποιο είδος υφάσματος, προφανώς για να προστατευθεί
το περιεχόμενό τους. Κάθε ταφικό μνημείο μάλλον ανήκε σε μία οικογένεια ή γένος
και τον ίδιο σκοπό εξυπηρετούσαν και οι διπλοί θάλαμοι. Όταν δηλαδή ο κύριος θάλαμος
ήταν πλήρης ταφών, η ιδιοκτήτρια οικογένεια κατασκεύαζε στο οπίσθιο τοίχωμα έναν
άλλο, προκειμένου να ενταφιάσει τα υπόλοιπα μέλη της.
Σε μία περίπτωση μπροστά στον τάφο είχε τοποθετηθεί μεγάλος κρατήρας,
σε ειδικά διαμορφωμένη εσοχή, έχοντας ρόλο σήματος. Πολύτιμες πληροφορίες για
τα έθιμα ταφής μας παρέχουν επτά όστρακα κρατήρα από τον δρόμο του θαλαμωτού τάφου
5. Εικονίζουν μία παράσταση πρόθεσης , η οποία τόσο θεματολογικά όσο και τεχνοτροπικά
συνδέεται με τις δημοφιλείς αντίστοιχες παραστάσεις γεωμετρικών χρόνων. Ο νεκρός
ετοποθετείτο πάνω σε ένα είδος κλίνης - φορείου, οι δε συγγενείς, παρουσία και
των κατοικιδίων ζώων της οικογένειας, θρηνούσαν την απώλεια του προσφιλούς προσώπου.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Νομαρχίας Ηλείας
ΔΑΦΝΗ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Στη Δάφνη, στη
θέση Λακκαθέλα, συνεχίστηκε η ανασκαφή του μυκηναϊκού νεκροταφείου, το οποίο είχε
εντοπιστεί από τον περασμένο χρόνο. Ανασκάφηκαν έξι ακόμη θαλαμωτοί μυκηναϊκοί
τάφοι, συμπληρώνοντας έτσι τον αριθμό των δώδεκα ανασκαμμένων έως σήμερα στη θέση
αυτή. Οι τάφοι ήταν ασύλητοι και απέδωσαν πλούσια ευρήματα σε κεραμική, οπλισμό
και κοσμήματα από ημιπολύτιμους λίθους και υαλόμαζα. Στον Κλαδέο,
στη θέση Τρύπες, η μεγάλη πυρκαγιά που αποτέφρωσε φέτος εκτεταμένες δασικές εκτάσεις
στην Ηλεία, έφερε στο φως
πέντε τάφους στο γνωστό μυκηναϊκό νεκροταφείο, όπου στο παρελθόν είχαν ήδη ανασκαφεί
άλλοι έξι. Τα κτερίσματα των τάφων υπήρξαν πολύ πλούσια κυρίως σε κεραμική (βρέθηκαν
πάνω από 100 αγγεία σε άριστη διατήρηση), από την οποία ξεχώρισαν μερικά πρωτότυπα
σε σχήματα και διακόσμηση ενώ δεν έλειψαν και τα μικροευρήματα, όπως χάνδρες,
σφονδύλια, μία χάλκινη πόρπη κ.ά.
Το αρχαίο νεκροταφείο δεν είναι οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος ώστε
να θεωρείται επισκέψιμος.
Το κείμενο παρατίθεται τον Νοέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Αμαλιάδος
ΚΑΚΟΒΑΤΟΣ (Χωριό) ΖΑΧΑΡΩ
Στον Κακόβατο, κοντά σε μυκηναϊκό οικισμό, έχουν βρεθεί τρεις θολωτοί τάφοι.
ΠΑΤΡΑΙ (Αρχαία πόλη) ΑΧΑΪΑ
Πρόκειται για ένα μυκηναϊκό νεκροταφείο έκτασης 80 στρεμμάτων. Βρίσκεται
4,5χλμ ανατολικά του Α' Νεκροταφείου της Πάτρας. Ανακαλύφθηκε ύστερα από λαθραία
ανασκαφή. Τα ευρήματα ήταν εντυπωσιακά και όπως εκτιμούν οι αρχαιολόγοι αν ολοκληρωθεί
το έργο των ανασκαφών θα βρεθούμε μπροστά σε μία ανακάλυψη αντάξια των Μυκηνών.
Έχουν βρεθεί σημαντικές ποσότητες αντικειμένων όπως κοσμήματα, αγγεία, όπλα, χάλκινα
εργαλεία. Επίσης βρέθηκαν και αρκετά σκελετικά λείψανα σε κάθε τάφο. Εντυπωσιακή
επίσης είναι η αρχιτεκτονική του νεκροταφείου και χρήζει επιστημονικής έρευνας.
Το νεκροταφείο χρονολογείται μεταξύ του 1450 και 1040π.Χ.
Το κείμενο παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Οργανισμού
Λιμένος Πατρών.
ΣΚΙΛΛΟΥΝΤΙΑ (Χωριό) ΗΛΕΙΑ
Βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το σημερινό χωριό Σκιλλουντία της
Ηλείας και απέχει 6 χλμ. από τα Κρέστενα.
Οι ανασκαφές οι οποίες έχουν γίνει στην περιοχή έφεραν στο φώς αρχικά ένα νεκροταφείο,
στο οποίο ανασκάφτηκαν 13 κιβωτιόσχημοι τάφοι κλασικών χρόνων.
Εξαιρετικά σημαντική ήταν η αποκάλυψη των ερειπίων δωρικού, περίπτερου
ναού του 390 π.Χ.. Η κρηπίδα και η θεμελίωση έγιναν από κογχυλιάτη λίθο, ενώ ο
υπόλοιπος ναός ( οροφή και διακόσμηση ) από μάρμαρο. Εντός των αετωμάτων απεικονίζονταν
σκηνές Αμαζονομαχίας και Γιγαντομαχίας. Ο ναός ίσως ήταν κτισμένος από τον Ξενοφώντα
και αφιερωμένος στην Αρτεμη ή στην Αθηνά. Αργότερα βρέθηκε ένα ακόμη υστεροκλασσικό
νεκροταφείο. Η περιοχή όλη ονομαζόταν κατά την αρχαιότητα Σκιλλουντία.
Στην ευρύτερη σημερινή περιοχή Μακρισίων έχουν ανακαλυφθεί και μνημεία μυκηναϊκών
χρόνων. Συγκεκριμένα έχει ανασκαφεί ένας τύμβος στο λόφο του Προφήτη Ηλία Μακρισίων
και αρκετοί θαλαμωτοί τάφοι, με πληθώρα ευρημάτων (στη θέση Κανιά Μακρισίων και
στα Διάσελλα).
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Νομαρχίας Ηλείας
ΚΑΚΟΒΑΤΟΣ (Χωριό) ΖΑΧΑΡΩ
Σημαντική μυκηναϊκή θέση αποτελεί ο αρχαιολογικός χώρος του Κακοβάτου.
Εκεί ανεσκάφησαν τρεις θαλαμωτοί τάφοι και ένας οχυρωμένος οικισμός.
Βρίσκονται τέσσερα χιλιόμετρα βορειοανατολικά της σημερινής, ομώνυμης
κοινότητος. Εχουν κατασκευασθεί στην κορυφή και την κλιτύ ενός λοφίσκου από τον
οποίο μπορεί κανείς να κατοπτεύσει όλη την πεδιάδα της Ζαχάρως. Η ανασκαφή διεξήχθη
στις αρχές του αιώνα (1907-1908) από τον W.Doerpfeld. Οι τάφοι βρέθηκαν συλημένοι
και κατεστραμμένοι από τους κατοίκους, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν τους λίθους των
θόλων για την παραγωγή ασβέστη. Οι κάτοικοι ονόμαζαν και αποκαλούν ακόμη και σήμερα
την περιοχή, "Μάρμαρα" .Και οι τρείς τάφοι είναι επιβλητικοί, μεγάλων
διαστάσεων και μπορούν να συγκριθούν με αργολικά και μεσσηνιακά ανάλογα (τάφοι
Ατρέα, Αιγίσθου, Περιστεριάς). Παρά τη σύληση και την εκτεταμένη καταστροφή τους
βρέθηκαν αρκετά αντικείμενα το οποία πιστοποιούν τη δύναμη, τον πλούτο και την
ευημερία των κατοίκων της εποχής.
Συγκεκριμένα:
•Αμφορείς μεγάλων διαστάσεων με διακόσμηση με θέματα από το θαλάσσιο ή φυτικό
κόσμο (αργοναύτες, χταπόδια, άνθη παπύρου, φύλλα κισσού), επηρεασμένοι από την
μινωική Κρήτη.
•Χάλκινα ξίφη, χτένια και δισκάρια από ελαφαντόδοντο, χρυσά αντικείμενα,
λίθινα αγγεία.
•Ψήφοι από κεχριμπάρι που εισαγόταν από τη μακρινή Βαλτική.
Ο οικισμός ήταν οχυρωμένος με ισχυρό τείχος. Εντός του υπήρχαν πολλές οικίες και
ένα κτίριο μεγάλων διαστάσεων και βιοτεχνικού - αποθηκευτικού χαρακτήρα, καθώς
βρέθηκαν εκεί αναρίθμητα πιθάρια, πολλά από τα οποία περιείχαν αποξηραμένους καρπούς.
Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με τους στίχους της Οδύσσειας οδήγησαν τον Γερμανό
αρχαιολόγο να πιστέψει ότι η Πύλος του Νέστορα είχε κτισθεί εκεί.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Νομαρχίας Ηλείας
ΠΑΤΡΑΙ (Αρχαία πόλη) ΑΧΑΪΑ
Το σημερινό πηγάδι του Αγ. Ανδρέα παραπλεύρως του παλαιού Ι. Ναού
το οποίο άλλοτε ήταν πηγή της θεάς Δήμητρας που λειτουργούσε και σαν μαντείο.
Σώζεται επιγραφή "ΝΗΜΕΡΤΕΣ ΤΟΔ’ΥΔΩΡ / ΔΗΜΗΤΕΡΟΣ ΗΝ ΠΟΤΕ ΝΟΥΣΟΙΣ / "ΕΝΘΑ
ΠΑΓΕΙΣ ΞΥΛΩ ΑΝΔΡΕΑΣ / ΠΑΤΡΑΣ ΑΜΦΙΒΕΒΗΚΕΝ" (Το θεραπευτικό για τις αρρώστιες
τούτο νερό, ήταν κάποτε της Δήμητρας. Εδώ σταυρώθηκε και πέθανε ο Απόστολος Ανδρέας).
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Μάρτιο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο
του Δήμου Πατρών.
ΣΚΙΛΛΟΥΣ (Αρχαία πόλη) ΗΛΕΙΑ
Πόλη της Τριφυλίας, η οποία απέχει 3.5 χλμ. από την Ολυμπία
και τοποθετείται στα νότια αυτής . Οι ανασκαφές που έχουν διενεργηθεί στην περιοχή
του Προφήτη Ηλία Μακρισίων, έδειξαν ότι είχε ιδρυθεί ένας οικισμός ήδη από τους
μεσοελλαδικούς χρόνους, που με τη σειρά του επεκτάθηκε στα βόρεια της προϊστορικής
εγκατάστασης, κατά την ιστορική περίοδο. Ο Σκίλλους κατά τον 7ο - 6ο αιών. π.Χ.
υπήρξε φίλος των Πισατών, γεγονός που αρκούσε για να καταστραφεί η πόλη το 572
π.Χ. από τους Ηλείους. Γύρω στο 400 π.Χ. κυριάρχησαν οι Σπαρτιάτες, οι οποίοι
στη συνέχεια παραχώρησαν στον Ξενοφώντα ένα αρκετά μεγάλο τμήμα της. Ακολούθως
ο Ξενοφών εγκαταστάθηκε εκεί και ίδρυσε το Ναό της Αρτέμιδος. Η θεά, όπως είναι
γνωστό, ήταν προστάτης του κυνηγιού. Ο Αθηναίος ιστορικός περιγράφει θηρευτικές
σκηνές στους καταπράσινους τριφυλλιακούς λοφίσκους. Ο ίδιος, οι γιοί του και οι
καλεσμένοι τους έφθαναν κυνηγώντας αγριόχοιρους και ελάφια μέχρι τη Φολόη.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Νομαρχίας Ηλείας
ΠΑΤΡΑΙ (Αρχαία πόλη) ΑΧΑΪΑ
Η Πάτρα έγινε ρωμαϊκή αποικία το 31 π.Χ. και η επικράτηση της ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής
ήταν καθολική. Πολλά δημόσια κτίρια και έργα έγιναν με δαπάνες των ρωμαίων αυτοκρατόρων
και ευεργετών της πόλης. Μεταξύ αυτών ήταν το ρωμαϊκό υδραγωγείο, έργο απαραίτητο
σε μια πολυάνθρωπη πόλη όπως η Πάτρα. Ηταν η εποχή που η Πάτρα διερχόταν τη μεγαλύτερη
ακμή της ιστορίας της καταλαμβάνοντας τη θέση της πύλης της Ελλάδας προς την Ιταλία.
Οι Ρωμαίοι κατασκεύασαν μια μεγάλη δεξαμενή νερού στις πηγές του Ρωμανού, από
όπου ξεκινά ο χείμαρρος του Διακονιάρη, Η δεξαμενή έγινε με τη μορφή τεχνητού
φράγματος στην αρχή του λαγκαδιού και σε απόσταση δέκα μέτρων από τις πηγές. Τμήμα
του αρχικού τοίχου του φράγματος βρίσκεται σήμερα ενσωματωμένο στη βάση της σύγχρονης
δεξαμενής, ενώ σε απόσταση 20 μ., μέσα στην κοίτη του ποταμού βρίσκονται αρκετά
μεγάλα κομμάτια ισχυρού τοίχου. Στις πηγές του Ρωμανού όπως αποδεικνύεται από
επιγραφή που βρέθηκε τον περασμένο αιώνα, λατρεύονταν οι Νύμφες, θεότητες των
υδάτων. Το υδραγωγείο της Πάτρας είχε μήκος από τη δεξαμενή έως το κάστρο 6,5
χλμ. Το νερό μεταφερόταν στο μεγαλύτερο τμήμα του με κτιστό υπόγειο αγωγό, ξεπερνώντας
τις κοιλάδες και τις χαράδρες πάνω σε επιμελημένες τοξοστοιχίες, τμήματα των οποίων
σώζονται έως σήμερα. Υπήρχαν διακλαδώσεις προς διάφορες κατευθύνσεις με μικρότερης
διατομής σκεπαστούς αγωγούς. Η συνεχής ροή του νερού επιτυγχανόταν χάρις στην
αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων που γνώριζαν οι Έλληνες.
Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Πατρών
ΖΑΧΑΡΩ (Δήμος) ΗΛΕΙΑ
Στο χωριό Λάπιθο, βόρεια του χωριού Κομποθέκρα, στη θέση Ψιλολιθάρια (σε ύψος
755μ). Υπάρχουν ερείπια ιερού και του Λιμνάτιδος, Αρτέμιδος και ενός άλλου μικρότερων
διαστάσεων. Ο ναός της Αρτέμιδος, δωρικός περίπτερος, είναι του 5ου αι.π.Χ. Τα
κινητά ευρήματα που έχουν κατά καιρούς βρεθεί στον χώρο αυτό είναι Γ (;) και Α
μέχρι Ρ εποχής. Στο χωριό αυτό φθάνουμε όταν ξεκινώντας από την κωμόπολη Ζαχάρω,
ακολουθήσουμε την επαρχιακή οδό προς το εσωτερικό της επαρχίας (χωματόδρομος καλά
διατηρούμενος) και αφού διατρέξουμε 2 περίπου χιλιόμετρα, στρίψουμε αριστερά και
περάσουμε το χείμαρρο που φέρνει το όνομα Μπουκαρίνο 2 χιλιόμετρα ακόμα μετά από
τον χείμαρρο αυτόν φθάνουμε στο προαναφερόμενο χωριό. Από κει με ατραπό δύσβατο
οδηγούμεθα στα βορεινά του χωριού, όπου βρίσκονται τα ερείπια του Ναού της Αρτέμιδος.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Ζαχάρως
ΚΑΣΤΡΙΑ (Χωριό) ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ
Τηλέφωνο: +30 26920 31633
Φαξ: +30 26920 31588
Στο χωριό Καστριά της Αχαΐας
60 χλμ. από την ΤΡΙΠΟΛΗ και
9 χλμ. από την ΚΛΕΙΤΟΡΙΑ βρίσκεται
το ξακουστό “Σπήλαιο των Λιμνών”.
Είναι ένα σπάνιο δημιούργημα της φύσης. Εκτός από τους λαβυρινθώδεις
διαδρόμους, τις μυστηριώδεις στοές και τους παράξενους σταλακτιτικούς σχηματισμούς
το “Σπήλαιο των Λιμνών” έχει κάτι το αποκλειστικά δικό του, που δεν
υπάρχει σε άλλα γνωστά σπήλαια. Είναι οι αλλεπάλληλες κλιμακωτές και μάλιστα σε
τρεις ορόφους λίμνες του, που το καθιστούν μοναδικό στο είδος του στον κόσμο.
Είναι παλαιά κοίτη υπόγειου ποταμού με εξερευνημένο μήκος 1980 μέτρα.
Τον χειμώνα που λιώνουν τα χιόνια το σπήλαιο μετατρέπεται σε υπόγειο ποταμό με
φυσικούς καταρράκτες. Κατά τους θερινούς μήνες ένα τμήμα του σπηλαίου ξηραίνεται
και αποκαλύπτονται πρωτότυπες δαντελωτές λιθωματικές λεκάνες και φράγματα ύψους
μέχρι και 4μ. Το υπόλοιπο σπήλαιο διατηρεί μόνιμα νερά σε 13 γραφικές λίμνες.
ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ
Το αξιοποιημένο μήκος του σπηλαίου προς το παρόν ανέρχεται
σε 500 μέτρα. Περιλαμβάνει εγκατάσταση καλλιτεχνικού φωτισμού. Ο επισκέπτης μπαίνει
στο σπήλαιο από τεχνητή σήραγγα, που καταλήγει κατ’ ευθείαν στο δεύτερο
όροφο. Οι διαστάσεις του τμήματος αυτού προκαλούν δέος, έκσταση, θαυμασμό. Η διάβαση
των λιμνών γίνεται από υπερυψωμένες τεχνητές γεφυρούλες.
ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ
Στον κάτω όροφο του σπηλαίου βρέθηκαν απολιθωμένα οστά ανθρώπου
και διαφόρων ζώων, μεταξύ των οποίων και ιπποπόταμου. Το τμήμα αυτό προορίζεται
για βιοσπηλαιολογικό εργαστήριο διεθνούς προβολής.
Ο ΜΥΘΟΣ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ
Ο μύθος λεει πως οι κόρες του βασιλιά της Τίρυνθας Προίτου,
Λυσίππη, Ιφινόη και Ιφιάνασσα, καυχήθηκαν ότι ήσαν ωραιότερες από τη θεά Ήρα και
περιφρόνησαν τη λατρεία του Διονύσου. Η σύντροφος του Δία δε συγχώρεσε την αλαζονεία
τους και σάλεψε τα λογικά τους, με συνέπεια να πιστέψουν πως ήσαν δαμάλες και
τρέχοντας σε βουνά και λιβάδια της Πελοποννήσου,
μεταδίδανε μανία παιδοκτονίας στις γυναίκες της Αργολίδας.
Κάποτε φτάσανε στο σπήλαιο των Αροανίων,
όπου τις βρήκε ο Μελάμποδας και τις θεράπευσε. Στη συνέχεια τις οδήγησε στο χωριό
Λουσσοί.
ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ - ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ
Το 1964, κάτοικοι των Καστριών ανέβηκαν για πρώτη φορά στον δεύτερο
όροφο με ξυλόσκαλες από αναβαθμίδα ύψους 9 μ. Η εξερεύνηση έγινε από τον Ελληνικό
Ορειβατικό Σύνδεσμο με τον καθηγητή Ι. Μελέντη και η χαρτογράφηση από την Ελληνική
Σπηλαιολογική Εταιρία με την Σπηλαιολόγο Αννα Πετροχείλου. Η αξιοποίηση του σπηλαίου
άρχισε το 1981 από τον Ε.Ο.Τ.
(Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού) και συνεχίστηκε από την πρώην Κοινότητα Καστριών.
Σήμερα την ευθύνη της λειτουργίας του έχει ο Δήμος
ΛΕΥΚΑΣΙΟΥ με έδρα την ΚΛΕΙΤΟΡΙΑ
(Μαζέϊκα).
ΠΑΤΡΑΙ (Αρχαία πόλη) ΑΧΑΪΑ
Τηλέφωνο: +30 2610 276207
Οικοδομήθηκε λίγο νωρίτερα από το Ωδείο του Ηρώδου του Αττικού, το
γνωστό ως Ηρώδειο, δηλαδή πριν το 161 μ.Χ., και είναι μικρότερο σε διαστάσεις
από εκείνο. Το κοίλο έχει τέσσερις κερκίδες εδωλίων κάτω του διαζώματος και επτά
άνω. Ο έξω ψηλός τοίχος της σκηνής έχει πέντε εισόδους προς τη σκηνή και τα παρασκήνια.
Το προσκήνιο είναι προσιτό από δύο κτιστές σκάλες, μία δεξιά και μία αριστερά.
Η ορχήστρα είναι πλακόστρωτη και χωρίζεται με ημικυκλικό θωράκιο από το κοίλο.
Μέχρι το 1889, οπότε καθαρίστηκε, ήταν εντελώς καλυμμένο με χώματα.
Επισκευή και αναμαρμάρωση του μνημείου έγινε λίγο μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Καθαρίστηκε το 1889 και έχει γίνει μικρής μόνον έκτασης ανασκαφή του μνημείου.
Παραχωρείται για πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Στα δυτικά της Ακρόπολης, στην Ανω πόλη, βρίσκεται το Ρωμαϊκό
Ωδείο της Πάτρας που ανεγέρθηκε νωρίτερα από το Ωδείο της Αθήνας (Ηρώδειο,
160 μ.Χ.). Ο Παυσανίας που επισκέφθηκε την Πάτρα στη δεκαετία του 170 μ.Χ. γράφει
«έχει την ωραιότερη διακόσμηση που έχω δει, αν εξαιρέσει βέβαια κανείς αυτό της
Αθήνας». Όπως αναφέρει ο Παυσανίας μέσα στο Ωδείο, που ήταν συνεχόμενο της αρχαίας
Αγοράς, υπήρχε άγαλμα του Απόλλωνα, που έγινε από λάφυρα του πολέμου κατά των
Γαλατών (279 π.Χ), όταν οι Πατρινοί είχαν βοηθήσει τους Αιτωλούς.
Στους αιώνες που ακολούθησαν, οι σεισμοί, οι πόλεμοι και οι κατακτητές
κατέστρεψαν το Ωδείο και το κάλυψαν με άλλα κτίρια και χώματα. Από το μικρό λόφο
που δημιουργήθηκε, έμεναν ακάλυπτα μόνο ελάχιστα τμήματα. Ξαναήρθε στο φως το
1889, όταν έγιναν εργασίες εκσκαφής στο λόφο για την επιχωμάτωση του λιμανιού.
Πέρασαν αρκετές δεκαετίες έως ότου ξεκινήσει η διαδικασία της αναστήλωσής
του που ολοκληρώθηκε το 1956, χρονιά κατά την οποία το Αρχαίο Ωδείο απέκτησε την
αρχική του μορφή. Την ίδια δεκαετία μετατράπηκε ο περιβάλλον χώρος σε αρχαιολογικό
με την έκθεση σ' αυτόν σαρκοφάγων, ψηφιδωτών και άλλων αρχαίων ευρημάτων. Το Ωδείο
έχει όλα τα βασικά μέρη του θεάτρου, κοίλο, ορχήστρα, προσκήνιο, σκηνή, παρασκήνια
και στις 23 σειρές καθισμάτων του δύναται να φιλοξενηθούν 2.300 θεατές.
Από τη θέσπιση του Διεθνούς Φεστιβάλ Πάτρας, το Αρχαίο Ωδείο αποτελεί
τη βασική του έδρα, φιλοξενώντας τους καλοκαιρινούς μήνες κορυφαία ελληνικά και
ξένα καλλιτεχνικά συγκροτήματα.
Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Πατρών
Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Εγγραφείτε τώρα!
