Πληροφορίες τοπωνυμίου

Γιορτή μεταναστών

ΑΓΓΙΤΗΣ (Οικισμός) ΔΡΑΜΑ
Την τελευταία Κυριακή του Ιουλίου

Τοπική γιορτή

ΑΝΘΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΔΡΑΜΑ
3/11
Επέτειος εγκαινίων εκκλησίας

Γιορτή ριγανάδας

ΚΑΡΥΑ (Κωμόπολη) ΛΕΥΚΑΔΑ
Τον Ιούλιο

ΛΑΠΠΑΙΟΙ (Δήμος) ΡΕΘΥΜΝΟ
  Οι βοσκοί γιορτάζουν την "κούρα" στο τέλος της άνοιξης. Στην εορτή του Αγίου Γεωργίου κατεβάζουν τα πρόβατά τους στην εκκλησία για αγιασμό και τα αρμέγουν, μοιράζοντας το γάλα στους παρευρισκομένους (Καρωτή-Επισκοπή). Μετά τον τρύγο ακολουθούν τα "καζανέματα" για να βγει η ρακή.
  Όλες οι θρησκευτικές γιορτές είναι "ζωντανές" και ξεχωρίζει η σημαντική γιορτή της Παναγίας (8 Σεπτεμβρίου) στα Μυριοκοκέφαλα που γίνεται μεγάλο προσκύνημα.
  Όλες αυτές οι γιορτές είναι ευκαιρία για φαγοπότι και γλέντι.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Φεβρουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Λαππαίων.

Πρωτομαγιά

ΜΕΛΙΣΣΩΝΑΣ (Χωριό) ΚΑΡΥΣΤΙΑ

Γιορτή των μελισσοκόμων

ΠΕΡΤΟΥΛΙ (Χωριό) ΤΡΙΚΑΛΑ
Τον Ιούνιο γίνεται η γιορτή των μελισσοκόμων στην εκκλησία της Αγίας Κυριακής.

Γιορτή Μεταναστών

ΠΕΤΡΟΥΣΣΑ (Κωμόπολη) ΔΡΑΜΑ
Την τελευταία Κυριακή του Ιουλίου

Γιορτές, διασκέδαση

ΣΗΤΕΙΑ (Επαρχία) ΛΑΣΙΘΙ
  Εκμεταλλευτείτε την παραμονή σας στην Σητεία για να ανακαλύψετε τις απλές, τυπικές, συμπεριφορές ενός υπέροχου λαού.
  Ικανότατοι ριμαδόροι και εκπληκτικοί μουσικοί οι Σητειακοί, από την φύση τους γλεντζέδες και μερακλήδες, θα σου προσφέρουν αξέχαστες εμπειρίες σε κάθε περίπτωση γλεντιού και γιορτής. Το ημερολόγιο είναι γεμάτο από γιορτές Αγίων, ευκαιρίες στα χωριά για τα τοπικά πανηγύρια. Αυτές οι τοπικές γιορτές υπακούουν στους ρυθμούς της φύσης και του κύκλους των εποχών, και πολλές φορές είναι συνέχει πανάρχαιων εορτών, συνδεδεμένων με την λατρεία θεοτήτων. Σ’ αυτά τα πανηγύρια ο επισκέπτης μπορεί να συμμετέχει απολαμβάνοντας την ικανότητα των χορευτών οι οποίοι υπακούουν με μοναδική δεξιότητα στους άλλοτε ζωηρούς και ξέφρενους και άλλοτε ήρεμους ρυθμούς του βιολιού, της λύρας και του λαούτου, των παραδοσιακών οργάνων της περιοχής. Κατά τον Οκτώβριο η διαδικασία παραγωγής του παραδοσιακού ποτού της τσικουδιάς γίνεται ευκαιρία για μοναδικές στιγμές διασκέδασης και γλεντιού.
  Οι παραδοσιακές μορφές διασκέδασης, εμπλουτισμένες με σύγχρονες, βρίσκουν την κορύφωσή τους κατά τους αισθησιακούς ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες, που πραγματοποιούνται γιορτές όπως τα Κορνάρεια, η Γιορτή Σουλτανίνας κ.α. Στις τουριστικά ανεπτυγμένες περιοχές, σε συμπαθητικά κλαμπ και μπαρ, θα απολαύσετε σύγχρονη Ελληνική και ξένη μουσική και θα χορέψετε στους ρυθμούς που επιβάλλει ο έναστρος ουρανός και η αλμύρα της θάλασσας.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο του Οργανισμού Ανάπτυξης Σητείας.

Καλλιστεία Ιπποειδών

ΦΗΡΑ (ΣΚΑΛΑ ΘΗΡΑΣ) (Λιμάνι) ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ
  Κάθε χρόνο στον Ορμο Φηρών γίνεται διαγωνισμός καλλιστείων Ιπποειδών υπό την αιγίδα του Δήμου Θήρας. Την εκδήλωση εποπτεύει η Φιλοζωική Εταιρία Ελλάδος και συμμετέχουν αντιπροσωπείες από Φιλοζωικές Εταιρίες από τη Γαλλία, Γερμανία κ.α.
  Σκοπός της εκδήλωσης είναι η δημιουργία κέντρου περίθαλψης ζώων στη Θηρασία και Θήρα.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Μάρτιο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Θήρας.

ΑΣΤΡΟΣ (Λιμάνι) ΑΡΚΑΔΙΑ
Στο Παράλιο Αστρος με ιδιαίτερη λαμπρότητα εορτάζεται η Βάπτιση στις 6 Ιανουαρίου και ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου 25/3. Ξεχωριστές εκδηλώσεις είναι η ημέρα της Ψαριάς ή Τράτας, και η Ναυτική Εβδομάδα που γίνεται εκ περιτροπής με το Λεωνίδιο.

Ιστοσελίδα Δήμου Βόρειας Κυνουρίας
• http://arcadia.ceid.upatras.gr/bkynouria/politismo...

ΒΑΛΤΕΤΣΙ (Δήμος) ΑΡΚΑΔΙΑ

Ιστοσελίδα Δήμου Βαλτετσίου
• http://arcadia.ceid.upatras.gr/baltetsi/civil/trad...

ΓΟΡΤΥΣ (Δήμος) ΑΡΚΑΔΙΑ

Ιστοσελίδα Δήμου Γόρτυνος
• http://www.gortynos.gr/f_festivals.htm

Γαστρονομικές και τοπικές παραδοσιακές εκδηλώσεις

ΝΑΟΥΣΑ (Πόλη) ΗΜΑΘΙΑ
(Following URL information in Greek only)

• http://www.ota.gr/naoussa/traditional.html

ΡΟΔΟΣ (Νησί) ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΣ

Rodos Hotels Association WebPage
• http://www.islandsinblue.gr/utils/setframe.asp?URL...

Γιορτή Δέσπολου

ΤΟΥΡΛΩΤΗ (Χωριό) ΣΗΤΕΙΑ
Γιορτάζεται τα τελευταία 4 χρόνια στην κεντρική πλατεία του χωριού Τουρλωτή τον Ιούνιο. Διοργανωτής ο Πολιτιστικός Σύλλογος Τουρλωτής. Περιλαμβάνει μουσικές εκδηλώσεις.

Ιστοσελίδα Δήμου Σητείας
• http://www.sitia.gr/ekid1.htm

ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ (Νησί) ΚΥΚΛΑΔΕΣ
Τις ημέρες του Πάσχα, οι κάτοικοι της Φολέγανδρου ασπρίζουν τα σπίτια τους. Το έθιμο θέλει τη περιφορά της εικόνας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, να διαρκεί τρεις ημέρες, η οποία μαζί με την πομπή των πιστών, μπαίνει σε όλα τα σπίτια του νησιού, ακόμη και στα πιο απομακρυσμένα.

• http://www.ert.gr/afieromata/Pasxa/Folegandros.htm...

Το καρναβάλι της Αγίας Αννας

ΑΓΙΑ ΑΝΝΑ (Χωριό) ΧΑΛΚΙΔΑ
  Μακροχρόνια και πλούσια είναι η παράδοση του Αγιαννιώτικου Καρναβαλιού. Το Καρναβάλι της Αγίας Αννας είναι πολύ ιδιόμορφο, αισχρό και τραχύ, έχει Βακχική προέλευση και ανάγεται στις μυστηριακές εξάρσεις των Αρχαίων Ελλήνων.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Νηλέως.

Καρναβάλι

ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ (Χωριό) ΜΟΝΟΦΑΤΣΙΟ
18/2/2001
Στην έδρα του Δήμου Αγία Βαρβάρα διοργανώνεται την τελευταία Κυριακή της αποκριάς καρναβάλι στον κεντρικό δρόμο του δήμου. Η εκδήλωση πραγματοποιείται από τον Πολιτιστικό και Εξωραϊστικό Σύλλογο Αγίας Βαρβάρας.

Ιστοσελίδα της Crete TOURnet
• http://www.crete.tournet.gr/ShowEvent.jdp?ID=407

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΥΚΟΥΣΗΣ (Χωριό) ΧΙΟΣ
  Στον Αγιο Γιώργη την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου λέμε: "Ανοιξε το Τριώδιο". Αυτό σημαίνει ότι αρχίζουν οι Απόκριες που κρατούν τρεις εβδομάδες. Η διασκέδαση των κατοίκων του χωριού γίνεται με τα προγονικά όργανα, την τσαμπούνα και το τουμπί. Ο παραδοσιακός χορός του χωριού ονομάζεται Δετός: Πιάνονται άνδρες και γυναίκες ένα γύρο με τα χέρια δεμένα και χορεύουν με καθορισμένα βήματα αργά και συγχρονισμένα στο ρυθμό του τραγουδιού. Τραγουδεί ο καλός τραγουδιστής ένα δίστιχο και το επαναλαμβάνουν οι άλλοι. Από το Τυρινό Σάββατο μέχρι την Καθαρή Δευτέρα το χωριό βρίσκεται σε μια συνεχή αποκριάτικη διέγερση με κρασοποσίες, χορούς και ευλευθεροστομίες βακχικών ενθουσιασμών. Το χωριό διασκεδάζει σύσσωμο. Αρκετές κοπέλες ντύνονται με παραδοσιακές ενδυμασίες που έχει ο Μορφωτικός Σύλλογος.
  Τόπος συγκέντρωσης είναι η πλατεία του Μπου που σήμερα ονομάζεται Πλατεία Αποδήμων Αγιοργούσων.
  Εκτός από το Δετό χορεύουν και το Χασάπικο, χορό για άνδρες, ζωηρό και ενθουσιώδη. Όταν μαζευτούν οι κοπέλες στην πλατεία χορεύουν ζευγάρια-ζευγάρια το Συρτό. Ο Συρτός του τουμπιού είναι σε γρήγορο ρυθμό και χορεύετε έντονα και ζωηρά.
  Αλλά ο πραγματικός Αγιοργούσικος χορός είναι ο Τρεχάτος. Μετά το Δετό χωρίζονται σε μικρότερες ομάδες πέντε έως έξι μαζί, πιασμένοι άνδρες και γυναίκες και χορεύουν πραγματικά ένα χορό όνομα και πράγμα γεμάτο ζωντάνια και λεβεντιά.
  Την Τυρινή Κυριακή το μεσημέρι βγαίνει η Μόστρα. Οι καρκαλούσοι πιασμένοι χέρι με χέρι με πρώτο τον Αγά περνούν μέσα από το χωριό και καταλήγουν στην πλατεία.
  Την τελευταία ημέρα της διασκέδασης, την Καθαρή Δευτέρα βγαίνει ο Νεκρός: Τέσσερις άνδρες μεταμφιεσμένοι σηκώνουν κάποιον άλλο ο οποίος προσποιείται τον πεθαμένο. Ένας κατάλληλος παίζει τον ρόλο του παπά και εκφωνεί σε είδος παρωδίας κείμενα σεξουαλικού περιεχομένου. Όλα αυτά, τα δρώμενα της κηδείας, η αναπαράσταση του Ζευγολάτη με τα βόδια, την Τυρινή Κυριακή, γίνονται σύμφωνα με την παράδοση, για την αύξηση της καρποφορίας και την καλή σοδειά του γεωργού.
  Οι Εκδηλώσεις των Απόκρεων στον Αγιο Γιώργη παίρνει τέλος μόλις κτυπά η καμπάνα της Εκκλησίας για τον Εσπερινό.
  Οι διασκεδάσεις σταματούν αυτόματα, γιατί οι Απόκριες έχουν τελειώσει και αρχίζει η Αγία Σαρακοστή.

Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Καμποχώρων

• http://www.kambochora.gr/kambochora/aghiosgeorgios...

Μπέης, Καθαρή Δευτέρα

ΑΛΕΠΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ

'Ηθη και 'Εθιμα Αποκριάς

ΑΜΑΛΙΑΔΑ (Πόλη) ΗΛΕΙΑ

Ανοίγει το Τριώδιο αρχίζουν οι Αποκριές. Τι είναι το Τριώδιο;
Τριώδιο είναι το βιβλίο της Εκκλησιαστικής Ακολουθίας των ύμνων που ψάλλονται από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου, μέχρι και του Μ. Σαββάτου. Με την εμφάνιση και το βαθμιαίο καταρτισμό του σαρανταήμερου της νηστείας προ του Πάσχα, ακολούθησε και η ανάγκη της δημιουργίας σχετικής ασματικής ποίησης και της συλλογής της σε ένα βιβλίο. Έτσι, δημιουργήθηκε το εκκλησιαστικό βιβλίο Τριώδιο, το οποίο αρχικά περιείχε τρεις ωδές. Περιλαμβάνει ιερά ποιήματα από τον 5ο ως τον 15ο αιώνα. Το πρώτο έντυπο του Τριωδίου εξεδόθη στην ελληνική γλώσσα το 1522 μ.Χ.

  Αποκριά
Αποκριά, ετυμολογικά, σημαίνει μακριά από το κρέας (εκκλησιαστικά). Είναι η περίοδος προετοιμασίας του ανθρώπου, ψυχικής και σωματικής, για να βιώσει το Θείο Πάθος και την ανάσταση του Σωτήρα Χριστού. Περιλαμβάνει τις τρεις εβδομάδες πριν από την Μεγάλη Σαρακοστή, που μας ανοίγει το Τριώδιο. Η περίοδος αυτή προσδιορίζεται από τις Κυριακές του "Τελώνου και Φαρισαίου", του "Ασώτου", των "Απόκρεω" και της "Τυρινής". Η Μεγάλη Σαρακοστή ξεκινά από την Καθαρά Δευτέρα.
Αποκριά (λαογραφικά). Η περίοδος αυτή συνδυάζεται με το έθιμο του "Καρνάβαλου", που είναι η θεότητα της Αποκριάς. Είναι έθιμο του γλεντιού, της ψυχαγωγίας, του "μασκαρέματος". Για την προέλευσή του υπάρχουν πολλές εκδοχές: Από τα Σατουρνάλια ή τα Λουπερκάλια των Ρωμαίων. Ίσως και από τη μεταφορά των Καλανδών, πάλι των Ρωμαίων, από την αρχή του έτους στην αρχή της Ανοιξης. Αλλά, είναι πιθανόν, και από τη συγχώνευση εθίμων, που υφίστανται από την αρχαιότητα και έχουν σχέση με την αναγέννηση της φύσης. Από όπου, όμως, κι αν προέρχονται, το βέβαιο είναι ότι γιορτάζονταν και βιώνονταν δυναμικά από το λαό μας. Σε όλες σχεδόν τις περιοχές της πατρίδας μας γιορτάζονταν οι Αποκριές με τον ίδιο τρόπο, με μικρές διαφορές ή παραλλαγές από περιοχή σε περιοχή.

  Ήθη και Έθιμα της Αποκριάς στον τόπο μας
Ανοίγει το Τριώδιο. Μια εβδομάδα πριν από την Τσικνοπέμπτη, με το άνοιγμα του Τριωδίου, ξεκινούσε η διαδικασία της σφαγής των γουρουνιών, τα χοιροσφάγια. Γι' αυτό η εβδομάδα αυτή ονομαζόταν και σφαγαριά.

  Χοιροσφαγία
Στα παλιά εκείνα χρόνια, κάθε σπίτι έτρεφε για ένα χρόνο το γουρουνόπουλό του. Ένα καλό γουρούνι για "χοιροσφαγή" έφτανε τα 100 με 150 κιλά. Όλο το χρόνο ταϊζόταν με καλαμπόκι, πίτουρα κουρκούτι, σγόρτσα (άγρια αχλάδια) βελανίδια και αποφάγια του σπιτιού (παμφάγο). Το σφάξιμο του γουρουνιού γινόταν την περίοδο των Απόκρεω, την πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου, την σφαγαριά. Ήταν γιορτή για όλο το χωριό. Οι κάτοικοι σχημάτιζαν φιλικές συντροφιές και έσφαζαν "χαλάγαν" με τη σειρά τα χοιρινά τους.
Πρώτη μέρα
Ένα επιδέξιος σφαγέας έσφαζε το γουρούνι. Η σφαγή γινόταν με μαχαίρι ή με όπλο (δίκανο). Μετά το σφάξιμο του βάζαν ένα λεμόνι στο στόμα, το λιβάνιζαν και το σκέπαζαν για φύγει το κακό σπυρί - αν είχε επάνω του. Ο σφάχτης πηδούσε τρεις και τρεις φορές και στη συνέχεια από μία η οικογένεια. Το κεφάλι θα το κρεμούσαν για το καλό του σπιτιού. Αλλού, πάλι, χάραζαν έναν σταυρό στο στήθος και πάνω στις σχισμές τοποθετούσαν αναμμένα κάρβουνα και λιβάνι. Τα μικρά χοιρινά τα έκαναν μαδητά, τα μεγάλα τα έγδερναν, εκτός από την κοιλιά. Ο πρώτος μεζές στα κάρβουνα ήταν ο "καρούτσαφλος" (ο λάρυγγας, το καρύδι, δηλ. του χοιρινού), συνοδευόμενος από κρασί, μπομποτοκουλούρα και "χρόνια πολλά", αλλά και "ο θεός να σχωρέσει τις ψυχές" των νεκρών. Ιδιαίτερα τον πρόσφεραν στον σφαγέα. Από 'δω, ίσως, βγήκε και η παροιμιακή φράση "θα σου φάω τον καρούτσαφλο ή το λαρύγγι". Αλλού, σαν πρώτο μεζέ χρησιμοποιούσαν το κομμάτι το κρέας που ψήθηκε στον σταυρό με τα κάρβουνα και το λιβάνι. Οι γυναίκες ετοίμαζαν και το συκώτι του γουρουνιού με ψιλοκομμένο κρεμμύδι, έναν πολύ νόστιμο μεζέ για την περίσταση. Τα παιδιά έβαζαν ένα κόκκινο σταυρό από το αίμα του γουρουνιού, για να μην τα τρώνε τα κουνούπια το καλοκαίρι, έπαιρναν τη "φούσκα" (κύστη), την έτριβαν στη στάχτη, τη φούσκωναν, έριχναν σπυριά από αραποσίτι κι έπαιζαν. Οι μεγάλοι τη χρησιμοποιούσαν για καπνοσακούλα. Απ' το αίμα τα κουνούπια θα φοβούνταν και δεν θα τα τσιμπούσαν. Τη "χολή" του ασήμαδου μαύρου γουρουνιού τη βάζαν για φυλαχτάρι στα ζώα ή πότιζαν τις γκαστρωμένες φοράδες για να μην απορρίξουν. Την "πυτιά" την κομμάτιαζαν. Ρίχναν ξύδι, λάδι, σκόρδο, αλάτι, ούζο και την ξέραιναν στον ήλιο. Την κρεμούσαν μέσα σε σακούλι στην καπνιά του παραγωνιού και τη ρίχναν στο τυρί για να πήξει.
Δεύτερη μέρα
Οματιά
Τη δεύτερη μέρα ετοίμαζαν την "οματιά" (αιματιά (;)). Έπαιρναν τα χοντρά έντερα, μήκους 60 έως 80 εκ., και τα έπλεναν καλά. Τα γέμιζαν με μισοστουμπισμένο και μισοβρασμένο σιτάρι, σταφίδες, πορτοκαλόφλουδες, μυρωδικά και μπαχαρικά. Τα έβαζαν σε "τεψιά" με λίπος από τη μαδημένη κοιλιά "σγόρτσα" και την έψηναν στο φούρνο. Ήταν νόστιμη. Τρώγονταν ζεστή ή κρύα. Από την ψημένη "οματιά" έστελναν και στις οικογένειες που δεν είχαν ή δεν έσφαξαν το δικό τους χοιρινό.
Πηχτή ή ποδομούτσουνα
Μια επιπλέον γαστρονομική απόλαυση της "σφαγαριά", τα ποδομούτσουνα, που κάναν την πηχτή. Καθάριζαν καλά πόδια και κεφάλι. Τα κομμάτιαζαν, τα έβραζαν, τα ξεκοκκάλιαζαν, εκτός των ποδιών, τα κομμάτιαζαν σε "μπουκιές", τα ξανάβραζαν με στουμπισμένο σκόρδο και ξύδι "σκορδοστούμπι", αλάτι και πιπέρι. Έτσι, ετοιμαζόταν η πηχτή που έπηζε σαν κρύωνε (μέσα σε πιάτο ή σε λαγήνα για αργότερα) και κοβόταν με το μαχαίρι...ήταν νοστιμότατη, με άρωμα σκόρδου και νοστιμιά ξυδιού...
Τα λουκάνικα
Τα ψιλά έντερα, πλυμένα και γυρισμένα, σε μήκος ενός περίπου μέτρου, τα "ξεθέρμιζαν", τα φούσκωναν, τα έδεναν στις άκρες και τα κρεμούσαν σε ένα οριζόντιο καλάμι για να ξεραθούν. Με αυτά φτιάχνανε τα λουκάνικα. Γέμιζαν τα έντερα με κρέας β' κατηγορίας, κομμένο και λιανισμένο πάνω σε κρεατοκόφτη. Έριχναν ψιλοκομμένο κρεμμύδι, κοπανισμένα μπαχαρικά (κανέλα, γαρύφαλλα, πιπέρι μαύρο), λίγη ψιλοκομμένη πιπεριά, πορτοκαλόφλουδα, αλάτι και ό,τι άλλο αρωματικό. Όλα αυτά τα μισοέβραζαν και, πριν βάλουν με χωνί τη γέμιση, ζεματούσαν τα λουκάνικα για να καθαρίσουν και να μαλακώσουν. Γεμισμένα και τρυπημένα τα βουτούσαν σε ζεστό νερό για φύγει ο αέρας, που τυχόν θα έμενε... Ύστερα τα κρεμούσαν, κατά προτίμηση μέσα στο τζάκι, για να στεγνώσουν γρηγορότερα... Γίνονταν πικάντικα. Τρώγονταν ψητά ή έμπαιναν στο παστό που ετοιμαζόταν την Τσικνοπέμπτη.
Το "ξεφόρτιασμα"
Τη δεύτερη μέρα μετά το γδάρσιμο "ξεφόρτιαζαν" το σφαχτό, δηλ. αφαιρούσαν το στρώμα λίπους που είχε στη ράχη του, με λωρίδες "φέρτσες", από πάνω προς τα κάτω, καθώς ήταν κρεμασμένο από τα πισινά του πόδια. Το λίπος το κομμάτιαζαν, το έβαζαν στο νερό, που το άλλαζαν δυο φορές, για να γίνει "άσπρη αλοιφή", το αλάτιζαν και το άφηναν για "να το πιάσει το αλάτι". Το ξύγκι, "το πλαστήρι", το έβαζαν χωριστά. Με το "ξεφόρτιασμα" κομμάτιαζαν το κρέας, διάλεγαν το καλό για το "παστό", το αλάτιζαν, έριχναν ρίγανη και το άφηναν μερικές μέρες "να το πιάσει το αλάτι".

  Τσικνοπέφτη φτιάχναν το παστό
"Τσικνοπέφτη" ήταν η μέρα που ετοίμαζαν το "παστό". Έβραζαν το λίπος με λίγο νερό, ραντίζοντάς το συγχρόνως με νερό. Το σούρωναν στη συνέχεια. Αυτή ήταν η "γουρναλοιφή". Φυλαγόταν σε δοχεία (πήλινα). Χρησιμοποιούνταν ως άρτυμα για όλη τη χρονιά. Στον πάτο του λεβετιού (καζανιού) έμεναν οι "τσιγαρίδες" που νοστιμίζαν τα φαγητά (με χόρτα, αυγά, όσπρια). Σε "λεβέτι" έβραζαν το κρέας με λίγο κρασί για να βγάλει λίπος, που με αυτό έβραζε. Έριχναν τα μπαχαρικά για νοστιμάδα κα τα λουκάνικα, αφού τα καθάριζαν από την καπνιά. Πρόσεχαν μη "τσικνιστούν", γιατί θα χάλαγε όλο το "παστό". Μετά το βράσιμο, καθάριζαν το κρέας από τα κόκαλα, έκοβαν τα λουκάνικα και τα τοποθετούσαν σε "λαγήνες" (δοχεία πήλινα) και τα περιέχεαν με λίπος για να σκεπαστούν οι μεζέδες. Ήταν το φαγητό για όλο το χρόνο. Μ' αυτό φίλευαν και τους ξένους. Ονομαστό φαγητό από "παστό" ήταν οι "καγιανάδες" - οι "αλιμοκαγιανάδες", με κρεμύδι κι αυγά. Διαδικασία εβδομάδας γιορταστική, με λιχουδιές λογιών-λογιών, κρασί, τραγούδι. Κι "έχει ο Θεός", αφού έδωσε για να έχει κι ο Χριστιανός για όλη τη χρονιά, όλα τα καλά. Και γουρναλοιφή, και τσιγαρίδες και λουκάνικα, και παστό και πυτιά, και γουρνοσάπουνο, και γουρνοτσάρουχα, αλλά και την καπνοσακούλα από τη φούσκα. Για τούτο πρέπουν τις μέρες αυτές γιορτάσια και χαρές. Και "μεγάλη νάναι η χάρη Του". Στην υγειά μας, λοιπόν, με "καράτζαφλο", με συκώτι με ψιλό κρεμύδι, με "οματιές" και κρασί... και πειράγματα... Η μάνα Γη μας τρέφει καλά... καιρός χαράς, καιρός να ξεχαστούμε...τώρα...κι αυτή την εβδομάδα, την εβδομάδα της "απολυτής", της "προφωνήσιμης" ή "προφωνής".

  Αποκριές Μεταμφιέσεις-Δρώμενα
Εκτός από τα συμπόσια, τις διασκεδάσεις, τα χοιρσφάγια, την θύμηση των νεκρών, κύριο χαρακτηριστικό των Απόκρεω είναι οι μεταμφιέσεις, οι προσωπιδοφορίες, για τον τόπο μας οι "μουτσούνες", σπάνια με μάσκα, περισσότερο με μακιγιάζ, και μουντζούρα από τον πάτο του "λεβετιού". Αυτά συνδυάζονται με αθυροστομίες, με θεατρικού διαλόγους, παρουσίαση διαφόρων δρώμενων. Αναβίωναν προλήψεις και δεισιδαιμονίες, ακουγόταν άσεμνα τραγούδια, γινόταν εικονικές δίκες. Οι Χριστιανοί ανταλλαζαν επισκέψεις, έβρισκαν την ευκαιρία της επικοινωνίας , και διασκέδαζαν. Μεταμφιέζονταν σε "μπούλες", οι άντρες ντύνονταν γυναίκες και οι γυναίκες άντρες, έφτιαχναν τις συντροφιές τους και γύριζαν σ' όλο το χωριό, από σπίτι σε σπίτι. Αναπαρίσταναν ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς, γιατρούς με τα γιατροσόφια τους, γέρους και γριές, με μπαστούνια και κουδούνια, αρκουδιάρηδες με κρεμασμένες κουδούνες στη μέση του, για να γίνεται θόρυβος κ.ά. Τους δέχονταν, τους κερνούσαν, αντάλλαζαν αστεία και προσπαθούσαν με εύθυμο τρόπο να τους κάνουν να φανερώσουν το πρόσωπό τους, την ταυτότητά τους. Από νωρίς, τα βράδια μαζεύονταν στις γειτονιές, στα ξέφωτα, στις πλατείες, όπου άναβαν φωτιές. Εκεί, "μπούλες" και μη, μικροί και μεγάλοι, χοροπηδώντας γύρω στις φωτιές, τραγουδούσαν εύθυμα έλεγαν πιπεράτα αστεία, αναπαρίσταναν φάσεις γενετήσιες (έγκυες γυναίκες κ.τ.λ). Τα παιδιά, που έπρεπε να κοιμηθούν νωρίς, τους χάλαγαν κάπως το γλέντι.

  Παιχνίδια Αποκριάτικα
Κατά τη διάρκεια των Απόκρεω, οργανώνονταν και διάφορα παιγνίδια με νικητές και νικημένους, μεταμφιεσμένους και μη. Ο Βαλμάς, παιζόταν στα χωριά της Πηνείας, από δυο ομάδες δεμένους σε σχοινί. Τραβούσε η κάθε ομάδα το σχοινί. Νικήτρια ήταν η ομάδα που έσυρε στο δικό της μέρος την αντίπαλη ομάδα. Το ξεχωριστό στο παιχνίδι ήταν ότι πριν και μετά το παιχνίδι έκαναν αστείο διάλογο, σαν θεατρικό. Η ρίψη του λίθου ήταν αγώνισμα. Σ' αυτό προσπαθούσαν να χτυπήσουν το στόχο τους ρίχνοντας τις πέτρες, οι σομάδες. Στην Αμαλιάδα, την παλιά, πέρα απ' τις φωτιές, ξεκινούσαν για τον πατροπαράδοτο πετροπόλεμο στην Σοχιά, πιο πολύ κατά το μέρος του Γηπέδου. Γαϊδουροδρομίες οργανώνονταν από ομάδες για να βγάλουν τον νικητή γάϊδαρο, μέσα στην οχλαγωγή και τα πειράγματα και τις αστείες διονυσιακού τύπου μεταμφιέσεις. Τα αλευρώματα (που έχουν την προέλευσή τους στο Γαλαξίδι) και τα γιαουρτώματα (εβδομάδα της Τυρινής), τα μουντζουρώματα της Καθαράς Δευτέρας ήταν μερικές άλλες συνήθειες που διασκέδαζαν και προξενούσαν πολύ γέλιο.

  Αποκριάτικα Λαϊκά Δρώμενα
Κατά τη διάρκεια των Απόκρεω "ελάμβαναν χώραν" και διάφορα λαϊκά δρώμενα. Από τη αρχή του Τριωδίου ξεκίναγε από του Καλίτσα το Παραδοσιακό γαϊδουράκι, μεταμφιεσμένος άνθρωπος, με τους Γενιτσάρους δεξιά και αριστερά για να διαλαλήσει την αρχή του Τριωδίου. Σε πολλά χωριά πέρναγε ο Καρνάβαλος από τους δρόμους του χωριού, με τη συνοδεία του με μουσικές και πειράγματα. Ένα από τα βασικά θέματα τις Αποκριάς ήταν η Αναπαράσταση του Γάμου. Γίνονταν εικονικοί γάμοι ανάμεσα στα χωριά και οι γαμήλιες πομπές ξεκινούσαν από το ένα για να πάνε στο άλλο. Ο γαμπρός με το άλογο, κι από κοντά ο κουμπάρος και γύρω οι συμπέθεροι. Συναντιόνταν με την πομπή της νύφης και γινόταν τρικούβερτο γλέντι... με όλα τα συνακόλουθα... Ο επικεφαλής της πομπής, ο σταχτιάρης, κράταγε σακκούλι με στάχτη, για να ρίχνει σ' αυτούς που ήθελαν να παρεμποδίσουν την πομπή, να παρεμποδίσουν το γάμο. Έτσι, παρέμεινε η παροιμιακή φράση "Μας έριξε στάχτη στα μάτια". Επίσης, δεν έλειπαν και οι εικονικές δίκες με βάση τα προικοσύμφωνα ή το σεντόνι της πρώτης νύχτας του γάμου, όπου ο πατέρας της νύφης δεν εκτέλεσε τις υποχρεώσεις του, το δικαστήριο αποφάσιζε να του την επιστρέψει πίσω. Διακωμωδούσαν υποθέσεις, που τους βασάνιζαν στην καθημερινότητά τους, έπεφτε πολύ γέλιο. Το γαϊτανάκι, ήταν γνωστό και στην περιοχή μας. Ένα ψηλό ξύλο, με δεμένες πολύχρωμες κορδέλες. Κάθε κορδέλα και χορευτής με την παραδοσιακή του στολή. Και ρυθμοί χορευτικοί να οδηγούν τα βήματα γύρω από τα γαϊτανάκι. Λέγεται ότι το γαϊτανάκι έγινε γνωστό στην περιοχή μας από τους Αρκάδες (Σπάθαρη και Βυζίκι, που το χόρευαν με συνοδεία πίπιζας και ταμπούρλου) που εγκαταστάθηκαν στην Ηλεία. Η τελευταία εβδομάδα των Αποκρεών είχε σχέσεις με την εμφάνιση του Διαβόλου. Μασκαράδες διάβολοι, κακομούτσουνοι με σχισμένα σκούρα ρούχα ή προβιές και γουρουνοδέρματα, ουρές και κέρατα, με δρεπάνια, τζουγκράνες κι άλλα εργαλεία διέσχιζαν τους δρόμους και καμώνονταν ότι παίρνουν τις ψυχές. Ίσως έχει σχέση με τα Ψυχο-Σάββατα, με τις μέρες των νεκρών τους. Παραλλαγή του εθίμου αυτού είναι ο "Σκατουλιάρης" των χωριών του κάμπου. Τον σκατουλιάρη τον περίμεναν, προπάντων τα απιδιά για να τρέξουν ξωπίσω του, να τον κυνηγήσουν, με μεγάλη ανυπομονησία… Σκατουλιάρης ντυνόταν ένας νέος του χωριού με προβιές, κέρατα και ουρά, καθώς και μουντζουρωμένο πρόσωπο. Έτρεχε στο δρόμο και πείραζε όσους συναντούσε. Σε μερικούς καβαλούσε στο σβέρκο, όπως λέγεται ότι κάνει ο διάβολος. Οι παροιμιακές φράσεις "τον έχει διχάλα", "ακόμα δεν το ξεκαβαλήκεψε", έχουν την αφετηρία τους σ' αυτή την δοξασία. Τον "κακό άγγελο" με το σταυρό και το λιβανωτό, που έκαιγε πιπεριές κόκκινες, κρεμίδια και σκόρδα, στα χέρια θα διώξει ο "παπάς", άλλος μεταμφιεσμένος. Ο Σκατουλιάρης στην δύναμή του όπου φύγει-φύγει, με αστείες κινήσεις και κάποιο αγχώδικο σταμάτημα, για θυσία στο Βάκχο με κρασί σε πήλινο κανάτι... Το έθιμο αυτό το συναντάμε σε πολλά χωριά της περιοχής μας με πολλές παραλλαγές. Πολλά από αυτά γίνονται και την Καθαρά Δευτέρα. Κυρίως, έθιμο των χωριών του Κάμπου είναι το Γκοτσαριό ή Τσετιά ή Γενίτσαροι, που έδινε και το χρώμα των Αποκριών, με αποκορύφωμα την Κυριακή της Τυρινής, όπου οι τσετιές των χωριών κατάφταναν στα Λεχαινά "εν πομπή" για τον τελικό διαγωνισμό, σε ένα πραγματικό μεγαλειώδες λαϊκό Πανηγύρι. Η προετοιμασία της Γκοτσαριάς ξεκινούσε ένα μήνα πριν τις Αποκριές. Η τσετιά, στα παλιά καλά χρόνια, κατέφτανε και στην Αμαλιάδα γιατί: "Είναι μεγάλο το μέρος και καταλαβαίνει κι όλας ο κόσμος", όπως έλεγαν. Η αρχή της Γκοτσιαριάς ανάγεται στα Διονυσιακά μυστήρια και φτάνει στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, που συνδυαζόταν με την ανταλλαγή μηνυμάτων ανάμεσα στα χωριά διαμέσου των προεστών, για το ξεκίνημα της Επανάστασης του '21, που ήταν κρυμμένα σε πορτοκάλια-σύμβολα. Παράταξη Τσετιάς: Στη μέση στεκόταν ο Γενιτσάρης, ως αρχηγός με το "κηλούμι" (σκήπτρο) στα χέρια, κι ένα μαντήλι "καλαματιανό" δεμένο στην άκρη του. Δεξιά και αριστερά, οι Πρωτόγκοτσοι (υπασπιστές) και πίσω τους οι Γκότσηδες με μασάκια ή χαρμιά στα χέρια (μουσικό θόρυβο). Φορούσαν φουστανέλες, σελάχι στη μέση, φέσι με κόκκινη φούντα, μεϊντανογέλεκο, τσαρούχια με κόκκινες φούντες. Μπλέκονταν ανάμεσά τους δυο Μπούλες (άντρες ντυμένοι με γυναικεία ρούχα) με πορτοκάλι στο χέρι και χόρευαν ασταμάτητα. Την παρέα συμπλήρωνε ο γέρος με τη γριά. Ο γέρος ντυμένος με κάπα, κουδούνα δεμένη στη μέση, και μπαρμπούτα (μάσκα). Κουβαλούσε το τράστο γεμάτο με στάχτη, για εκείνους που μπλέκονταν στο χορό και τον εμπόδιζαν... δηλ., τα παιδιά, ενώ στηριζόταν σε γκλίτσα. Η γριά ντυμένη με γκιούρντα, τσεμπέρα και τη ρόκα της με λίγα μαλλιά. Δεξιά κι αριστερά, οι ταμίες με το πανέρι τους. Όργανα έπαιζαν οι γύφτοι. Ένα νταούλι και τρεις καραμούζες. Η τσετιά χόρευε το Τουμπουλίστικο. Σε γρήγορο ρυθμό "Με τα μάτια μου την είδα...", και σε αργό ρυθμό "Μαλάμω"'. Ο χορός περιελάμβανε πηδήματα δεξιά κι αριστερά με στροφή στο τέλος του στίχου δεξιά, που γι' αυτήν έδινε το σύνθημα ο Γενίτσαρης. Το ξεκίνημα της Τσετιάς γινόταν από την Πλατεία του χωριού. Χορεύοντας γύριζαν όλα τα σπίτια του χωριού. Αντάλλαζαν επισκέψεις με τα γύρω χωριά, ή διοργάνωναν συναντήσεις οι Γκοτσαριές, όπου γινόταν και η ανταλλαγή των πορτοκαλιών με τα μηνύματα. Αντιλαλούσε ο τόπος όλος από τις μουσικές και τους ρυθμούς γεμάτους με επιφωνήματα... λογιών λογιών. Και τον χόρευαν όλοι όπου κι αν βρίσκονταν, και τα παιδιά από κοντά μπολιάζονταν έτσι με την παράδοση. Η τελική συνάντηση των Τσεπιών του Κάμπου ήταν στα Λεχαινά την Τυρινή στο αποκορύφωμα της Αποκριάς. Αλλά και την Καθαρά Δευτέρα, σε πολλές περιοχές εξακολουθούν να λειτουργούν τα δρώμενα που έχουν σχέση με την αναγέννηση της φύσης, τις γενετικές λειτουργίες της, αλλά και με τον καθαρμό της ψυχής και του σώματος. Στα γύρω χωριά, και ιδιαίτερα στα χωριά του Κάμπου, την ημέρα αυτή γινόταν η αναπαράσταση του γάμου στην Πλατεία του χωριού με παπά να διαβάζει τις ανομολόγητες ευχές, και στάχτη αντί για ρύζι να πέφτει στα μάτια όλων - κατάλοιπο των Βυζαντινών διαπομπεύσεων. Εκεί στην πλατεία, "τη λάκκα", γινόταν το όργωμα και η σπορά από το υνί κάποιου νιου γεωργού με το σακάκι ανάποδα φορεμένο, προφανώς για να μη αναγνωρίζεται από τα κακά πνεύματα. Αντί για σπόρους έριχνε στάχτη στα χωράφια. Το αλέτρι το έσυραν δυο νέοι μεταμφιεσμένοι του χωριού. Οι ευχές που ακουγόταν ήταν Διονυσιακού χαρακτήρα. Αλλά και ο θάνατος περιλαμβανόταν στα δρώμενα της Κ.Δ. με αναπαράσταση της κηδείας. Ο νεκρός τοποθετούνταν σε "κορίτο" και περιφερόταν στο χωριό. Όσοι τον συναντούσαν, διακωμωδώντας την κατάσταση, ρωτούσαν την αιτία του θανάτου κι έπαιρναν πιπεράτες απαντήσεις από τους τεθλιμένους συγγενείς. Η γλώσσα δεν είχε φραγμούς τις ώρες εκείνες... Μόνο που οι κοπέλες σκύβαν το κεφάλι από ντροπή. Το "κορίτο" τοποθετούνταν στην πλατεία δίπλα στη φωτιά, γύρω μαινόταν ο χορός, "χορός της φωτιάς(;)". Τελικά, γινόταν και η Ανάσταση του νεκρού με όλα τα σχετικά επακόλουθα, που ήταν πειράγματα, τραγούδι και οινοποσία για την ήττα του θανάτου... Ο Γάμος και ο Θάνατος συνυπάρχουν στα έθιμα της Αποκριάς. Οι ζωντανοί και οι πεθαμένοι μαζί, αφού και γι' αυτούς ετοιμάζονται τα "σπερνά". Έθιμα που μας θυμίζουν και τις αρχαίες Ελληνικές παραδόσεις μας. Τότε, που οι ψυχές των αποθαμένων "απολύονται" απ' τον Αδη κάποιες μέρες της Ανοιξης για νάρθουν να συγκατοικήσουν με τους ζωντανούς. Έθιμα που μας λένε ότι τίποτα δεν χάνεται σ' αυτό τον κόσμο και μέσα στον δικό του χρόνο.

  Τυρινή
Μετά την Κρεατινή εβδομάδα, εβδομάδα της απολυτής, ακολουθεί η Τυρινή Εβδομάδα, με έμφαση γιορτασμού την Τυρινή Κυριακή. Την εβδομάδα αυτή εξαφανίζονταν από το σπίτι όλα τα κρεατικά. Το Παστό ήταν στις λαγήνες του και κανείς δεν αρτευόταν. Οι τσομπάδηδες μοίραζαν γάλα στους χωριανούς τους για να φτιάξουν τις γαλόπιτες τις ξιπόλυτες, τις μακαρονόπιτες και τυρόπιτες, να πήξουνε τις γιαούρτες. Οι νοικοκυρές ετοίμασαν τα γαλακτερά φαγητά και γλυκίσματα αυτά για να κεράσουν τις μπούλες και τους φίλους . Τα ψάρια επιτρέπονταν στο σιτηρέσιό τους. Το Σάββατο της Τυρινής οι γυναίκες φτιάχναν τα ψυχούδια. Μικρά στρογγυλά ψωμάκια με τη σφραγίδα στη μέση, σαν πρόσφορο. Την ημέρα αυτή μαζεύονται και τα παιδιά στο νεκροταφείο. Κάθονται καταγής. Παίρνουν από ένα ψυχούδι και λένε: "Είδαμε δεν είδαμε. Θεός συγχωρήσει τα, τους περσινούς , τους φετεινούς και τους απολησμονημένους". "Νουνό προς νουνό, θεός συγχωρέσει". "Κυράκα μας προς κυράκα μας θεός συγχωρέσει". Οι γυναίκες, μαζί με τα ψυχούδια, έχουν ένα σίδερο του σιδερώματος με αναμμένα κάρβουνα, για να ρίξουν μαζί με λιβάνι, επάνω στο μνήμα. Στις ψυχές, προτού φύγουν θα αφήσουν μια μπουκιά ψυχούδι μουσκεμένο στο κρασί. Έμφαση σε όλα δίνοταν την Κυριακή της Τυρινής. Το πρωί ήταν ο καθιερωμένος εκκλησιασμό. Το μεσημέρι το τραπέζι περιλάμβανε, πρώτα, το "τυροζούμι", (αραιή άρμη για τους Χαβαραίους), "βακαλάο", πλακί ή ψητόστη "μπουγάνα" με σκορδαλιά. Ο βακαλάος τότε ήταν - το φαί των φτωχών - και ψάρι φρέσκο - που να φτάσει τότε στα ορεινά της Ηλείας. Συνοδευόταν από γαλόπιτα την ξιπόλυτη, γιατί δεν είχε φύλλο. Το βράδυ ετοίμαζαν μακαρόνια με μπόλικη μυζήθρα και με χοιρινό λίπος που συνοδευόταν από τηγανητό βακαλάο και το κρασί στο τραπέζι. Το πρώτο μακαρόνι τα κορίτσια το έβαζαν, χωρίς να το δει κανείς , κάτω από το μαξιλάρι τους για να δουν ποιον θα παντρευτούν. Έτρωγαν και τη γαλόπιτα ανάμεσα σε όλα με τις ευχές "Καλή Σαρακοστή", αλλά και στις ψυχές των πεθαμένων. Το γλέντι τέλειωνε με το ψήσιμο των αυγών στη θράκα ή μάλλον στη χόβολη , ένα για τον καθένα του σπιτιού, αλλά και για κάθε ζωντανό. Μερικά ίδρωναν και άλλα έσπαγαν. Σε κάθε τόπο ερμήνευαν το γεγονός διαφορετικά. Το ιδρωμένο ήταν του Τεμπέλη και αυτού που έσκαγε ήταν οι "οχτροί του που σκάσανε από το κακό τους". Όσο πιο πολύ θόρυβο έκανε και διαλυόταν τόσο πιο τυχερός ήταν. Το ιδρωμένο είναι του δυνατού ενώ το σκασμένο είναι του τεμπέλη. Αυτού που έσκασε το αυγό λέγαν ότι θα παντρευτεί σε μέρη μακρινά. Οι κοπέλες έψηναν το αυγό τους και έβγαιναν έξω κοιτώντας τον ουρανό σε ένα συγκεκριμένο σημείο. Αν το αστέρι τους μετακινιόταν τότε θα ξενιτεύονταν, αν όχι θα έμεναν για να παντρευτούν εδώ, στον τόπο τους. Τα τσόφλια τα πετούσαν στην φωτιά. Καθώς έσκαγαν έλεγαν:"έτσι να σκάσουν και οι εχθροί μας". Κρέμαγαν το δεμένο αυγό από το νταβάνι, ο πατέρας το κουνούσε στα ανοιχτά στόματα των παιδιών για να το πιάσουνε. Ήταν ο τυχερός αυτός που το έπιανε. Κάπου από το αυγό της Κυριακής της Τυρινής τρώγαν μόνο το μισό. Το άλλα το πετούσαν για να το ολοκληρώσουν την Ανάσταση τρώγοντας το άλλο μισό. Δείγμα του κύκλου της Σαρακοστής. Με τα αυγά τελείωναν οι Αποκριές και με αυγά άρχιζε το Πάσχα. Εκείνο το βράδυ διώχναν και τους ψύλλους από το σπίτι τους. Έβγαιναν έξω φωνάζοντας τους γείτονες. Αν ο γείτονας ξεχνούσε το έθιμο κι έβγαινε έξω του έλεγαν: "Εμείς τους ξεχειμωνιάσαμε, εσείς να τους ξεκαλοκαιριάσετε". Το κοινό τραπέζι μεταξύ όλων των συγγενών και φίλων γινόταν αυτό το βράδυ της τελευταίας Αποκριάς. Πρώτος ο παππούς καμάρωνε τη γενιά του, έκανε το σταυρό του, ευχόταν "Καλή Σαρακοστή" και "του χρόνου" μαζί με ορμήνιες "Ομόνια και γεροσύνη", "γεροσύνη να' χουμε εμείς και τα ζά μας" (Χάβαρι). Επιβεβαιωνόταν το δέσιμο μέσα και από την διαδικασία του "συχώριου". Τα αποφάγια του σπιτιού πήγαιναν στα τρία σημεία του χωραφιού ή τα θα τα έδεναν οι γυναίκες σε τρεις κόμπους, μέσα στα πατσαβούρια, ενώ έλεγαν "Δένω την αλπού, τα φίδια, τις νυφίτσες, όλα τα σούρμενα και τα πετούμενα". Θα τα τοποθετούσε στη ρίζα των βάτων ένα αρσενικό παιδί.

  Καθαρά Δευτέρα
Η Καθαρά Δευτέρα είναι το τέλος των Απόκρεω και η πρώτη μέρα της Σαρακοστής. Γιορτάζεται στην εξοχή με νηστίσιμα, που "δεν κόβουν λίξα", όπως λέγαν στο Χάβαρι, και κρασί, γι’ αυτό και γυρίζουν μεθυσμένοι. Συνεχίζεται η ευθυμία με τραγούδια και διασκεδάσεις. Κάθε τόπος, πέραν των κοινών εθίμων, έχει και τα δικά του ξεχωριστά έθιμα. Τα κοινά έθιμα είναι το άζυμο ψωμί, δηλαδή η λαγάνα, και τα λογιών νηστίσιμα φαγώσιμα (μαρουλάκια, κρεμύδια και σκόρδα, ταραμάς, ελιές, φασολάδες λευκές, βοβριά, κ.α.). Στον τόπο μας, τα βρασμένα κουκιά ήταν σήμα κατατεθέν της ημέρας. Οι νοικοκυρές ζύμωναν ψωμί "λιζό", την μπουγάτσα. Πάμε να χαλάσουμε τα Κούλουμα , λέγαν οι Καρδαμαίοι. Η προετοιμασία εκεί αρχίζει από τους μπακάληδες που πουλούν βρασμένα κουκιά με ρίγανη και όλα τα νηστίσιμα. Τόση ήταν η κίνηση στον καρδαμά τότε, που οι έμποροι και οι καταστηματάρχες ζήτησαν να καθιερωθεί η ημέρα αυτή ως αργία και ημέρα πανηγυριού. Ο Πρόεδρος συγκαλεί Κοινοτικό Συμβούλιο. Στις 28-2-1954 καθορίζεται η αργία και το πανηγύρι, με όλα τα σχετικά καταστήματα να εξυπηρετούν τους πανηγυριστές και δημιουργεί αγροτική παρέλαση, με ανθοστολισμένα "άρματα" και μεταμφιεσμένους. Οι Αγραπιδοχωρήτες που εγκαταστάθηκαν στην Ηλεία φτιάχναν και τα αλμυροκούλουρα. Οι κοπέλες, αν με το μακαρόνι της Τυρινής δεν έβλεπαν στον ύπνο τους ποιον θα πάρουν για άνδρα, τότε την Καθαρά Δευτέρα έτρωγαν αλμυροκούλουρα και δεν έπιναν καθόλου νερό για να πάει ο μέλλον σύζυγός τους στο όνειρό τους, να τους δώσει νερό να ξεδιψάσουν. Έλεγαν: "Τρώνε την αλμυροκουλούρα για να δούνε ποιον θα πάρουνε". Το έθιμο αυτό υπάρχει σε πολλές περιοχές. Αλλού, την παραμονή της Καθαράς Δευτέρας οι γυναίκες έβγαζαν βορβούς. Πρόσεχαν ο πρώτος να είναι ο μεγαλύτερος, που τον τοποθετούσαν με τα φύλλα του το πρωί της Κ. Δ. στην πόρτα του σπιτιού. Το βράδυ, τον έβγαζαν στη μαλάθα του ψωμιού μέχρι το Πάσχα, για να είναι φτούρια το ψωμί του σπιτιού. Την ημέρα αυτή ήταν συνήθεια να μαζεύονται οι περισσότεροι σε συγκεκριμένους τόπους, για να γιορτάζουν τα "Κούλουμα". Οι Σαβαλαίοι πήγαιναν σε τόπο γεμάτο από Σπέντζες, στην Σπετζολουλουδιά. Οι Αμαλιαδαίοι διάλεγαν την Φραγκαβίλα. Στην περιοχή μας λάμβαναν χώρα και κάποια δρώμενα. Το κάψιμο του Καρνάβαλου, ο γάμος και η κηδεία, οι γαϊδουροδρομίες και άλλα παιχνίδια, που τα συνόδευαν μουντζουρώματα και αλευρώματα κ.ά. Το πέταγμα του "χαρταετού" του αστεριού στα ψηλώματα ήταν ανάμεσα στα έθιμα. Τους "χαρταετούς" τους κατασκεύαζαν μόνοι τους με καλάμια και χαρτί. Ήθελε μαστοριά στο ζύγισμα. Αν δεν τα κατάφερνες να τα ζυγιάσεις χαρταετό ψηλά δεν έβλεπες. Με την Καθαρο-Δευτέρα ξεκινούσε η Μεγάλη Σαρακοστή. Οι πρώτες τρεις μέρες επέβαλαν αυστηρή νηστεία. Όχι μόνο δεν έτρωγαν λάδι οι νηστικοί, μόνο νερό έπιναν. Το βράδυ ίσως λίγες σταφίδες να ξεγελάσουν την σφοδρή πείνα τους. Έτσι θεωρούσαν τον εαυτό τους άξιο της θείας Κοινωνίας με την λειτουργία των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων, την Τετάρτη που ακολουθούσε. Αξιοι για τη θεία Κοινωνία, αλλά και το αντάλλαγμα της σοβαρό. Κι αυτό φόβιζε προπάντων τις γριές. Έτσι δεν μπορούσαν να ευχαριστηθούν την Τυρινή (Τουρνή) με τα καλούδια της. Η κατάσταση αυτή γέννησε την παροιμία: "'Οσο συλλογάται η γριά το Τρίμερο, μαύρη Τουρνή (Τυρινή) την πάει".

Το κείμενο παρατίθεται τον Νοέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Αμαλιάδος

• http://www.amaliada.gr/νέα_σελίδα_28.htm#ΑΠΟΚΡΙΑ (1 φωτ.)

Καθαρά Δευτέρα

ΑΜΒΡΟΣΙΑ (Κωμόπολη) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Γίνεται στην Αμβροσία σε συνεργασία με τον "Σύλλογο Γυναικών Αμβροσίας" την Καθαρή Δευτέρα. Την εκδήλωση συνοδεύουν παραδοσιακή μουσική, χορός, πλούσια παραδοσιακά νηστίσιμα φαγητά και κρασί.

Μπέης

ΑΜΠΕΛΑΚΙΑ (Χωριό) ΟΡΕΣΤΙΑΔΑ
25/2/2001

Ιστοσελίδα Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδούπολης
• http://www.aneta.gr/evrostour/culture9.htm

«Σταυρός»

ΑΝΑΡΡΑΧΗ (Κωμόπολη) ΚΟΖΑΝΗ
Xώρος συνάθροισης και αναψυχής την ημέρα της Καθαρής Δευτέρας.

Ιστοσελίδα Νομαρχίας Κοζάνης
• http://www.kozani.gr/Nomos/DHMOI/s_Mourikiou.htm

Κούλουμα, Καθαρή Δευτέρα

ΑΠΤΕΡΑ (Χωριό) ΧΑΝΙΑ
Αποκριάτικες εκδηλώσεις πραγματοποιούνται επίσης σε όλα τα Δημοτικά διαμερίσματα με αποκορύφωμα τα "κούλουμα¨ της καθαρής Δευτέρας στο Κάστρο της Απτέρας.

Αποκριές

ΑΡΚΑΔΙΑ (Νομός) ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ
  Η Αποκριά = από+κρέας σημαίνει αποχή από το κρέας. Διαρκεί 3 εβδομάδες. Η 1η εβδομάδα παλαιότερα αναγγελλόταν με τυμπανοκρουσίες και πυροβολισμούς (στην Πάτρα, υπάρχει ο "ντελάλης" που αναγγέλλει την έλευση της Αποκριάς). Η 2η εβδομάδα, η "Κρεατινή" - τρώμε μόνο κρέας (βέβαια, στις μέρες μας, όλες οι βδομάδες είναι... "κρεατινές"!). Σε αυτή τη βδομάδα ανήκει και η Τσικνομέμπτη, μέρα κρεατοφαγίας (μέχρι σκασμού)και οικογενειακής συγκέντρωσης, διασκέδασης. 3η εβδομάδα: "Τυρινή". Κρεατοφαγία τέλος! Τρώμε κυρίως τυρί, αβγά και μακαρόνια. Σε πολλές περιοχές της Ελλάδος φτιάχνουν το τυροζούμι, ένα ζωμό από άγρια χόρτα και τυριά.
  Στην Αρκαδία συνοδεύεται από ένα διασκεδαστικό έθιμο: την Κυριακή της Τυρινής μαζεύονται όλοι οι συγγενείς στο σπίτι του γεροντότερου. Aφού καθήσουν στο τραπέζι και κάνουν προσευχή, το... σηκώνουν όλοι μαζί με τα δάχτυλα πάνω-κάτω τρείς φορές και λένε "αγιοζούμι, τυροζούμι - όποιος πιεί και δε γελάσει - ψύλλος δε θα τον δαγκάσει". Και πίνουν χωρίς να γελούν. Ύστερα όμως τρώνε γελώντας με την ψυχή τους... Οι ανύπαντροι παίρνουν κρυφά ένα μακαρόνι, το βάζουν στο μαξιλάρι τους και όποιον/α ονειρευτούν, αυτή/όν θα παντρευτούν! Όταν τελειώσουν το φαγητό, σηκώνουν πάλι το τραπέζι με τα δάχτυλα και ο γεροντότερος ρωτά:
-"Φάγατε?"
-"Φάγαμε!"
-"Ήπιατε?"
-"Ήπιαμε!"
-"Χορτάσατε?"
-"Χορτάσαμε!"
-"Πάντα χαρούμενοι νά’στε..." (σσ.εάν κάποιος δε... χόρτασε?)
  Μερικοί από τους κατοίκους της Αρκαδίας (ιδίως οι γεροντότεροι) γνωρίζουν και κρατούν αυτά τα έθιμα.

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του ARCADIA website, του Πανεπιστημίου Πατρών

Ιστοσελίδα του Arcadia website
• http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/culture/apo...

Καρναβάλι

ΑΡΜΕΝΟΙ (Χωριό) ΑΡΜΕΝΟΙ

Μπέης, Κυριακή της Απόκρεω

ΑΣΒΕΣΤΑΔΕΣ (Χωριό) ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ
18/2/2001

Μπέης

ΑΣΠΡΟΝΕΡΙ (Χωριό) ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ

Καθαρή Δευτέρα & Καρναβάλι

ΑΦΑΝΤΟΥ (Κωμόπολη) ΡΟΔΟΣ

Βλάχικος Γάμος

ΑΧΛΑΔΕΡΗ (Χωριό) ΚΑΡΥΣΤΙΑ
  Το Σάββατο της τελευταίας Αποκριάς.

Καρναβάλι

ΒΑΤΟΛΑΚΚΟΣ (Χωριό) ΜΟΥΣΟΥΡΟΙ
Το Καρναβάλι Βατολάκκου ξεκίνησε το 1994 και κάθε χρόνο αυξάνεται το ενδιαφέρον και η συμμετοχή του κοινού και των φορέων της γύρω περιοχής.

Πολιτιστική Εκδήλωση Γαβαλοχωρίου, Φεβρουάριος

ΓΑΒΑΛΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΒΑΜΟΣ
Αποκριάτικος χορός του συλλόγου, όπου τα έσοδα διατίθενται σε χορό και δώρα στα παιδάκια των μελών του συλλόγου.

Καθαρά Δευτέρα

ΓΑΛΑΝΗ (Χωριό) ΞΑΝΘΗ
18/3/2002
Την ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ στους οικισμούς Γαλάνης, Ολβίου, Μαγγάνων και Ερασμίου, μετά την παρέλαση των καρναβαλιστών, προσφέρεται παραδοσιακή φασολάδα, μαγειρεμένη σε τεράστια καζάνια από τις γυναίκες των οικισμών και χειροποίητη λαγάνα ψημένη σε παραδοσιακούς υπαίθριους φούρνους και επίσης, μοιράζεται βαρελίσιο κρασί. Ακολουθεί σε υπαίθριους χώρους γλέντι με παραδοσιακούς θρακιώτικους, ποντιακούς και σαρακατσάνικους χορούς. Διοργανώνονται διαγωνισμοί καλύτερου χαρταετού.

• http://www.topeiros.gr/gr/politismos.asp

Αλευρομουτζουρώματα

ΓΑΛΑΞΙΔΙ (Κωμόπολη) ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΑ
Ένα από τα ξακουστά έθιμα της περιοχής είναι τα αλευρομουτζουρώματα. Κάθε χρόνο την Καταθαρά Δευτέρα αναβιώνουν δίνοντας μια ξεχωριστή διάσταση στα Κούλουμα!
Κάποιοι λένε ότι το έθιμο έχει τις ρίξες του στη βυζαντινή εποχή, όταν οι παλιάτσοι των ιπποδρόμων χρωμάτιζαν τα πρόσωπά τους. Άλλοι το συνδέουν με την ακμή της ναυτικής παράδοσης στο Γαλαξίδι το 1840, όταν ο ναυτικοί που ταξίδευαν στη Σικελία υιοθέτησαν τα έθιμα της γειτονικής χώρας.
Η γιορτή ξεκινάει λίγο μετά το μεσημέρι της Καθαράς Δευτέρας. Τα δρομάκια και το λιμάνι μετατρέπονται σε "εμπόλεμη ζώνη"! Οι ντόπιοι χωρίζονται σε ομάδες, ντυμένοι με παλιά ρούχα και έχοντας τα πρόσωπα τους βαμμένα με κάρβουνο, λουλάκι ή βερνίκι παπουτσιών και ξεκινά η μάχη με το φούμο και το χρωματιστό αλεύρι!

ΓΟΡΓΟΒΙΤΕΣ (Χωριό) ΚΑΡΔΙΤΣΑ
Διοργανώνονται εκδηλώσεις κατά τη διάρκεια των Απόκρεων

Ανακατωσάρια & Μανιταρογλέντι

ΓΡΕΒΕΝΑ (Πόλη) ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
  Τα «Ανακατωσάρια» αποτελούν το μεγάλο γλέντι που διοργανώνει η πόλη των Γρεβενών, κάθε χρόνο τις απόκριες. Μπάντες με πνευστά και κρουστά κατακλύζουν κάθε γωνιά της πόλης με ορμητήριο και κατάληξη την κεντρική πλατεία. Για τρία μερόνυχτα η πόλη πλημμυρίζει με ήχους από τον Μπρέγκοβιτς, μαύρα πλατύγυρα καπέλα, φούμο στο πρόσωπο, βεγγαλικά, φανούς, φωτιές σε βαρέλια, κέφι, χαρά και πολλές εκπλήξεις. Οι καρναβαλιστές οπλίζονται με πολλή φανατσία και προετοιμάζονται για το ξέφρενο αυτό γλέντι δέκα μήνες το χρόνο. Η διοργάνωση ανήκει στον δραστήριο Μοτοσικλετιστικό Όμιλο Γρεβενών υπό την αιγίδα του Δήμου, της Νομαρχίας και άλλων τοπικών φορέων. Στο πλαίσιο των αποκριάτικων εκδηλώσεων διοργανώνεται επίσης και το περίφημο «Μανιταρογλέντι». Μανιταρόφιλοι, μοτοσικλετιστές, απόδημοι Γρεβενιώτες, λαϊκοί οργανοπαίχτες από το Βελιγράδι κατακλύζουν την πόλη με μανιταρόπιτες μανιταρόσουπες και πολλές άλλες μανιταρολιχουδιές, υπό τους χάλκινους ήχους παραδοσιακών μουσικών οργάνων της Δυτικής Μακεδονίας. Οι Μανιταρόφιλοι αποτελούν έναν τοπικό σύλλογο της Δυτικής Μακεδονίας, ο οποίος συμμετέχει στις σημαντικότερες εκδηλώσεις που διοργανώνονται στην ευρύτερη περιοχή, όπως αποκριάτικες παρελάσεις, εκθέσεις φωτογραφίας και το river party στο Νεστόριο της Καστοριάς, με σκοπό να μυήσουν τους παρευρισκόμενους στο θαυμαστό κόσμο των μανιταριών και τη μαγεία της φύσης. Κάθε καλοκαίρι διοργανώνουν την ετήσια γιορτή Μανιταριού σε διάφορες περιοχές της Μακεδονίας.

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Χασίων

• http://www.xasia.gr/cms_2/grevena/anakatos.php

ΔΗΜΗΤΣΑΝΑ (Χωριό) ΑΡΚΑΔΙΑ
Την τρίτη Κυριακή της αποκριάς, ο Δήμος διοργανώνει τοπικό καρναβάλι με τίτλο «Το κάψιμο του Μακαρονά».

Κιοπέκ Μπέης

ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ (Πόλη) ΕΒΡΟΣ
Η αναβίωση του εθίμου του Κιοπέκ - Μπέη την τελευταία Δευτέρα πριν από τις Απόκριες, ενός καθαρά Διονυσιακού δρωμένου το οποίο κατά την Τουρκοκρατία πήρε την τελική του μορφή και στο Διδυμότειχο πρόσθεσε και τον αστικό στον αρχικό, αγροτικό του χαρακτήρα. Παράλληλα η αναβίωση του εθίμου σε κάποια από τα χωριά της περιοχής επαναφέρει τον αρχικό, αγροτικό και πιο βίαιο, Διονυσιακό χαρακτήρα του δρωμένου.

Ιστοσελίδα Δήμου Διδυμοτείχου
• http://www.didymoteicho.gr/tourist/pol1.htm

Μπέης

ΔΟΞΑ (Χωριό) ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ

Ιστοσελίδα Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδούπολης
• http://www.aneta.gr/evrostour/culture9.htm

Μπέης, Καθαρή Δευτέρα

ΕΛΑΙΑ (Χωριό) ΟΡΕΣΤΙΑΔΑ

Ιστοσελίδα Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδρούπολης
• http://www.aneta.gr/evrostour/culture9.htm

Μπέης

ΕΛΛΗΝΟΧΩΡΙ (Κωμόπολη) ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ
25/2/2001

Ιστοσελίδα Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδούπολης
• http://www.aneta.gr/evrostour/culture9.htm

«Κιτέντας»

ΕΜΠΟΡΙΟ (Χωριό) ΚΟΖΑΝΗ
Χώρος αναψυχής την ημέρα της Καθαρή Δευτέρας.

Απόκριες

Στα Δ.Δ. Εμπορίου και Αναρράχης το βράδυ των Αποκριών σε κάθε γειτονιά του χωριού, ανάβονται φωτιές με κέθαρα (θάμνοι). Από το προηγούμενο βράδυ, κάθε γειτονιά, ξενυχτάει φυλάσσοντας τα κέθαρα χορεύοντας και τραγουδώντας, πίνοντας και τρώγοντας. Ο κόσμος συμμετέχει χορεύοντας γύρω από την φωτιά και τραγουδώντας τα παραδοσιακά αποκριάτικα τραγούδια (αθυρόστομα). Η συμμετοχή του κόσμου και σε αυτή την εκδήλωση είναι μεγάλη.

Ιστοσελίδα Νομαρχίας Κοζάνης
• http://www.kozani.gr/Nomos/DHMOI/s_Mourikiou.htm

Καθαρά Δευτέρα

ΕΡΑΣΜΙΟ (Κωμόπολη) ΞΑΝΘΗ
18/3/2002
Την ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ στους οικισμούς Γαλάνης, Ολβίου, Μαγγάνων και Ερασμίου, μετά την παρέλαση των καρναβαλιστών, προσφέρεται παραδοσιακή φασολάδα, μαγειρεμένη σε τεράστια καζάνια από τις γυναίκες των οικισμών και χειροποίητη λαγάνα ψημένη σε παραδοσιακούς υπαίθριους φούρνους και επίσης, μοιράζεται βαρελίσιο κρασί. Ακολουθεί σε υπαίθριους χώρους γλέντι με παραδοσιακούς θρακιώτικους, ποντιακούς και σαρακατσάνικους χορούς. Διοργανώνονται διαγωνισμοί καλύτερου χαρταετού.

• http://www.topeiros.gr/gr/politismos.asp

Καναρβάλι

ΖΑΡΟΣ (Κωμόπολη) ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ
Τηλέφωνο: +30 28940 31331
Γίνεται παρέλαση αρμάτων με μεγάλη συμμετοχή κόσμου. Στο τέλος του καρναβαλιού προσφέρονται δωρεάν ποτά και αναψυκτικά.

ΖΥΦΙΑΣ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Μέρες κεφιού ήταν για το Ζυφιά οι μέρες της Απόκριας. Από την αρχή του τριωδίου ως και την καθαρή Δευτέρα γλεντούσαν στους δρόμους οι κάτοικοι με γκάιντες και τουμπιά Την Τυρινή Κυριακή "κατέβαινε" η "Μόστρα", παλιό παραδοσιακό καρναβάλι και την καθαρή Δευτέρα, στο κορύφωμα του γλεντιού, όσοι βρίσκονταν στην βρύση ήταν υποχρεωμένοι να πιουν από το νερό της γούρνας. Διαφορετικά ο "μαϊμάρης", ο αρχηγός της γιορτής τους "φιλοδωρούσε" με αρκετές καμιτσίκες.

Ιστοσελίδα Δήμου Καμποχώρων
• http://www.kambochora.gr/kambochora/zyfias_folklor...

Μπέης, Καθαρή Δευτέρα

ΚΑΒΥΛΗ (Κωμόπολη) ΟΡΕΣΤΙΑΔΑ
26/2/2001

Ιστοσελίδα Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδούπολης
• http://www.aneta.gr/evrostour/culture9.htm

Εορτή Αποκριάς, Καθαρά Δευτέρα

ΚΑΪΝΑ (Χωριό) ΒΑΜΟΣ
Αφιλοκερδώς προσφορά των κατοίκων, λίγοι μεζέδες και κρασί.

Καλόγερος

ΚΑΛΑΜΠΑΚΙ (Χωριό) ΔΡΑΜΑ
Την αποκριάτικη περίοδο ο επισκέπτης της Δράμας έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει τη Δευτέρα της Τυρινής στο Καλαμπάκι και στη Μαυρολεύκη ένα από τα πιο σημαντικά ευετηρικά δρώμενα του ελληνικού ιστορικού χώρου, γνωστό με την ονομασία "Καλόγερος" (Καλός Γέρος).Ο "Καλόγερος", που αντιπροσωπεύει το αγαθό πνεύμα της βλάστησης και της καρποφορίας, είναι μεταμφιεσμένος με παλιόρουχα που μιμούνται προβιές και με κουδούνια, από τα οποία ένα έχει φαλλική σημασία. Μαζί με άλλους μεταμφιεσμένους επισκέπτεται, με ορισμένο εθιμικό τυπικό, τα σπίτια του χωριού, όπου οι γυναίκες τον ραίνουν με πολυσπόρια, σύμβολα πλούσιας παραγωγής. Τις επισκέψεις ακολουθούν μιμητικό όργωμα και εικονική σπορά, καθώς και εικονικός θάνατος και ανάσταση του "Καλόγερου", φάσεις όλες του δρώμενου με εμφανή τον επιδιωκόμενο ευετηρικό σκοπό. Κυκλικός χορός πάνω στην οργωμένη και σπαρμένη γη επιστέφει το δρώμενο, το οποίο πολλοί ερευνητές ανάγουν άμεσα σε διονυσιακές τελετές της αρχαιότητας.

• http://www.drama.gr/giortes.html